Mahavamsa

Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

Mahāvaṃsapāḷi

Pathamapariccheda

Mahiyaṅgaṇāgamanaṃ

1.

Namassitvāna sambuddhaṃ, susuddhaṃ suddhavaṃsajaṃ;

Mahāvaṃsaṃ pavakkhāmi, nānānūnādhikārikaṃ.

2.

Porāṇehi kato’peso, ativitthārito kvaci;

Atīva kvaci saṃkhitto, anekapunaruttako.

3.

Vajjitaṃ tehi dosehi, sukhaggahaṇadhāraṇaṃ;

Pasādasaṃvegakaraṃ, sutito ca upāgataṃ.

4.

Pasādajanake ṭhāne, tathā saṃvegakārake;

Janayanto pasādañca, saṃvegañca suṇātha taṃ.

5.

Dīpaṅkarañhi sambuddhaṃ, passitvā no jino purā;

Lokaṃ dukkhā pamocetuṃ, bodhāya paṇidhiṃ akā.

6.

Tato tañceva sambuddhaṃ, koṇḍaññaṃ maṅgalaṃ muniṃ;

Sumanaṃ revataṃ buddhaṃ, sobhitañca mahāmuniṃ.

7.

Anomadassiṃ sambuddhaṃ, padumaṃ nāradaṃ jinaṃ;

Padumuttarasambuddhaṃ, sumedhañca tathāgataṃ.

8.

Sujātaṃ piyadassiñca, atthadassiñca nāyakaṃ;

Dhammadassiñca siddhatthaṃ, tissaṃ phussajinaṃ tathā.

9.

Vipassiṃ sikhīsambuddhaṃ, sambuddhaṃ vessabhuṃ vibhuṃ;

Kakusandhañca sambuddhaṃ, koṇāgamanameva ca.

10.

Kassapaṃ sugatañca’me, sambuddhe catuvīsati;

Ārādhetvā mahāvīro, tehi bodhāya byākato.

11.

Puretvā pāramī sabbā, patvā sambodhimuttamaṃ;

Uttamo gotamo buddho, satte dukkhā pamocayi.

12.

Magadhesu ruvelāyaṃ, bodhimūle mahāmuni;

Visākhapuṇṇamāyaṃ so, patto sambodhimuttamaṃ.

13.

Sattāhāni tahiṃ satta, so vimuttisukhaṃ paraṃ;

Vindantaṃ madhurattañca, dassayanto vasī vasi.

14.

Tato bārāṇasiṃ gantvā, dhammacakkaṃ pagattayi;

Tattha vassa vasanto’va, saṭṭhiṃ arahataṃ akā.

15.

Te dhammadesanatthāya, vissajjetvāna bhikkhavo;

Vinetvā ca tato tiṃsa-sahā ye bhaddavaggiye.

16.

Sahassajaṭile nātho, vinetuṃ kassapādike;

Hemante uruvelāyaṃ, vasite paripācayaṃ.

17.

Uruvelakassapassa, mahāyaññe upaṭṭhite;

Tassa’ttano nāgamane, icchācāraṃ vijāniya.

18.

Uttarakuruto bhikkhaṃ, āharitvā rimaddano;

Anotattadahe bhutvā, sāyanhasamaye sayaṃ.

19.

Bodhito navame māse, phussapuṇṇamiyaṃ jino;

Laṅkādīpaṃ visodhetuṃ, laṅkādīpamupāgami.

20.

Sāsanujjotanaṃ ṭhānaṃ, laṃkā ñātā jinena hi;

Yakkhapuṇṇāya laṅkāya, yakkhā nibbā siyāti ca.

21.

Ñātova laṅkāmajjhamhi, gaṅgābhīre manorame;

Tiyojanāya te ramme, ekayojanavitthate.

22.

Mahānāgavanuyyāne, yakkhasaṅgāmabhūmiyā;

Laṅkādīpaṭṭhayakkhānaṃ, mahāyakkhasamāgamo.

23.

Upāgato taṃ sugato, mahāyakkhasamāgamaṃ;

Samāgamassa majjhamhi, tattha tesaṃ siropari.

24.

Mahiyaṅgaṇathūpassa, ṭhāne vehāyasaṃ jino;

Vuṭṭhivātandhakāresi, tesaṃ saṃvejanaṃ akā.

25.

Te bhayaṭṭhā’bhayaṃ yakkhā, ayācuṃ abhayaṃ jinaṃ;

Jino abhayado āha, yakkhe te’ti bhayaddīte.

26.

Yakkhā bhayaṃ vo dukkhañca, harissāmi idaṃ ahaṃ;

Tumhe nisajjaṭhānaṃ me, samaggā detha no idha.

27.

Āhu te sugataṃ yakkhā, dema mārisa te idha;

Sabbepi sakalaṃ dīpaṃ, dehi no abhayaṃ tuvaṃ.

28.

Bhayaṃ sītaṃ tamaṃ tesaṃ, hantvā taṃ dinnabhūmiyaṃ;

Cammakkhandhaṃ attharitvā, tatthā’ sīno jino tato.

29.

Cammakkhaṇḍaṃ pasāresi, ādittaṃ taṃ samantato;

Ghammābhibhūtā te bhītā, ṭhitā ante samantato.

30.

Giridīpaṃ tato nātho, rammaṃ tesaṃ idhā’nayi;

Tesu tattha paviṭṭhesu, yathāṭhāne ṭhapesi ca.

31.

Nātho taṃ saṃkhipi dhammaṃ, tadā devā samāgamuṃ;

Tasmiṃ samāgame tesaṃ, satthā dhamma madesayi.

32.

Nekesaṃ pāṇakoṭīnaṃ, dhammābhisamayo ahu;

Saraṇesu ca sīlesu, ṭhitā āsuṃ asaṃkhiyā.

33.

Sotāpattiphalaṃ patvā, sele sumanakūṭake;

Mahāsumanadevindo, pūjiyaṃ yāci pūjiyaṃ.

34.

Siraṃ parāmasitvāna, nīlāmalasiroruho;

Pāṇimatteadā kese, tassa pāṇa hito jino.

35.

So taṃ suvaṇṇacaṅkoṭa-varenādāya satthuno;

Nisinnaṭṭhānaracite, nānāratanasañcaye.

36.

Sabbato sattaratane, te ṭhapetvā siroruhe;

So indanīlathūpena, pidahesi namassi ca.

37.

Parinibbutamhi sambuddhe, citakato ca iddhiyā;

Ādāya jinagīvaṭṭhiṃ, thero sarabhūnāmako.

38.

Therassa sāriputtassa, sisso ānīya cetiye;

Tasmiṃyeva ṭhapetvāna, bhikkhūhi parivārito.

39.

Chādāpetvā medavaṇṇa-pāsāṇehi mahiddhiko;

Thūpaṃ dvādasahatthuccaṃ, kārāpetvāna pakkami.

40.

Devānaṃpiyatissassa, rañño bhātukudhārako;

Uddhacūḷābhayo nāma, disvā cetiya mabbhutaṃ.

41.

Taṃ chādayitvā kāresi, tiṃsahatthucca cetiyaṃ;

Maddanto damiḷe rājā, tatraṭṭho dukkhagāmaṇi.

42.

Asītihatthaṃ kāresi, tassa kañjukacetiyaṃ;

Mahiyaṅgaṇathūpoya-meso evaṃ patiṭṭhito.

43.

Evaṃ dīpamimaṃkatvā, manussārahamissaro;

Uruvelamagā dhīro, uruvīra parakkamoti.

Mahiyaṅgaṇāgamanaṃ niṭṭhitaṃ.

Nāgadīpāgamana

44.

Mahākāruṇiko satthā, sabbalokahite rato;

Bodhito pañcame vasse, vasaṃ jetavane jino.

45.

Mahodarassa nāgassa, tathā cūḷodarassa ca;

Mātulabhāgineyyānaṃ, maṇipallaṅkahetukaṃ.

46.

Disvā sapārisajjānaṃ, saṅgāmaṃ paccupaṭṭhitaṃ;

Sambuddho cittamāsassa, kāḷapakkhe uposathe.

47.

Pātoyeva samādāya, pavaraṃ pattacīvaraṃ;

Anukampāya nāgānaṃ, nāgadīpamupāgami.

48.

Mahādaro’piso nāgo, tadā rājā ahiddhiko;

Samudde nāgabhavane, dasaddhasatayojane.

49.

Kaṇiṭṭhikā tassa kaṇhā, vaḍḍhamānamhi pabbate;

Nāgarājassa dinnā’si, tassa cūḷodaro suto.

50.

Tassa mātā mahāmātu, maṇipallaṅkamuttamaṃ;

Datvā kālakatā nāgī, mātulena tathā hi so.

51.

Ahosi bhāgineyyassa, saṅgāmo paccupaṭṭhito;

Pabbateyyā’pi nāgā te, ahesuñhi mahiddhikā.

52.

Samiddhisumano nāma, devo jetavane ṭhitaṃ;

Rājāyatanamādāya, attano bhavanaṃ subhaṃ.

53.

Buddhānumatiyāyeva, chattākāraṃ jinopari;

Dhārayanto upāgañchi, ṭhānaṃ taṃ pubbavuṭṭhakaṃ.

54.

Devo hi so nāgadīpe, manusso’nantare bhave;

Ahosi rājāyatana-ṭhitaṭhāne sa addasa.

55.

Paccekabuddha bhuñjante, disvā cittaṃ pasādiya;

Pattasodhanasākhāyo, tesaṃ pādāsi tena so.

56.

Nibbattitasmiṃ rukkhasmiṃ, jetuyyāne manorame;

Dvārakoṭṭhakapassamhi, pacchā bahi ahosi so.

57.

Devātidevo devassa, tassa vuddhiñca passiya;

Idaṃ ṭhāna hitatthañca, taṃ sarukkhaṃ idhānayi.

58.

Saṅgāmamajjhe ākāse, nisinno tattha nāyako;

Tamaṃ tamonudo tesaṃ, nāgānaṃ hiṃsanaṃ akā.

59.

Assāsento bhayaṭṭe te, ālokaṃ paviddhaṃsayi;

Te disvā sugataṃ tuṭṭhā, pāde vandiṃsu satthuno.

60.

Tesaṃ dhammamadesesi, sāmaggikaraṇaṃ jino;

Ubho’pi te patītā taṃ, pallaṅkaṃ munino aduṃ.

61.

Satthā bhūmigato tattha, pasīdisvāna āsane;

Tehi dibbannapānehi, nāgarājehi tappito.

62.

Te jalaṭṭhe talaṭṭhe ca, bhujage’sītikoṭiyo;

Saraṇesu ca sīlesu, patiṭṭhāpesi nāyako.

63.

Mahodarassa nāgassa, mātulo maṇiakkhiko;

Kalyāṇiyaṃ nāgarājā, yuddhaṃ kātuṃ tahiṃ gato.

64.

Buddhagāmamhi paṭhame, sutvā saddhammadesanaṃ;

Ṭhito saraṇasīlesu, tatthā’yāci tathāgataṃ.

65.

Mahatī anukampāno, katā nātha tayā ayaṃ;

Tavānāgamane sabbe, mayaṃ bhasmī bhavāmahe.

66.

Anukampā mahī pite, visuṃ hotu mahodaya;

Punarāgamanenettha, vāsabhūmiṃ mamā mama.

67.

Adhivāsayitvā bhagavā, tuṇhibhāve nidhāgamaṃ;

Patiṭṭhāpesi tattheva, rājāyatanacetiyaṃ.

68.

Tañcapi rājāyatanaṃ, pallañcaṅka mahārahaṃ;

Appesi nāgarājūnaṃ, lokanātho namassituṃ.

69.

Paribhogacetiyaṃ mayhaṃ, nāgarājā namassatha;

Taṃ bhavissati votātā, hitāya ca sukhāya ca.

70.

Iccevamādiṃ sugato, nāgānaṃ anusāsanaṃ;

Katvā jetavanaṃ eva, gato lokānukampakoti.

Nāgadīpāgamanaṃ

Kalyāṇāgamanaṃ

71.

Tato so tatiye vasse,

Nāgindo maṇiakkhiko;

Upasaṅkamma sambuddhaṃ,

Satasaṅghaṃ nimantayi.

72.

Bodhito aṭṭhame vasse, vasaṃ jetavane jino;

Nātho pañcahi bhikkhūnaṃ, satehi parivārito.

73.

Dutiye divase bhatta-kāle ārocite jino;

Ramme vesākhamāsamhi, puṇṇamāyaṃ munissaro.

74.

Tattheva pārupitvāna, saṅghāṭiṃ pattamādiya;

Āgā kalyāṇidesaṃ taṃ, maṇiakkhinivesanaṃ.

75.

Kalyāṇi cetiyaṭhāne, kate ratanamaṇḍape;

Mahārahamhi pallaṅke, sahasaṅghenu’pāvisi.

76.

Dibbehi khajjabhojjehi, sagaṇo sagaṇaṃ jinaṃ;

Nāgarājā dhammarājaṃ, santappesi sumānaso.

77.

Tattha dhammaṃ desayitvā, satthā lonukampako;

Uggantvā sumane kūṭe, padaṃ dassesi nāyako.

78.

Tasmiṃ pabbatapādamhi, sahasaṅgho yathāsukhaṃ;

Divā vihāraṃ katvāna, dīghavāpi mupāgami.

79.

Tattha cetiyaṭhānamhi, sasaṅghova nisīdiya;

Samādhiṃ appayī nātho, ṭhānāgāravapattiyā.

80.

Tato vuṭṭhāya ṭhānamhā, ṭhānāṭhānesu kovido;

Mahāmeghavanārāma-ṭhānamāga mahāmuni.

81.

Mahābodhiṭhitaṭhāne, nisīditvā sasāvako;

Samādhiṃ appayī nātho, mahāthūpaṭhite tathā.

82.

Thūpārāmamhi thūpassa, ṭhitaṭhāne tatheva ca;

Samādhito’tha vuṭṭhāya, silācetiyaṭhānago.

83.

Sahāgate devagaṇo, gaṇī samanusāsiya;

Tato jetavanaṃ buddho, buddhasabbatthako agā.

84.

Evaṃ laṅkāya nātho, hitamamitamatī āyatiṃ pekkhamāno;

Tasmiṃ kālamhi laṃkāsurabhujagagaṇādīnamatthañca passaṃ;

Āgā tikkhattumetaṃ ativipuladayo lokadīpo sudīpaṃ;

Dīpo tenāyamāsi sujanabahumano dhammadīpāva bhāsīti.

Kalyāṇāgamanaṃ

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Tathāgatābhigamanaṃ nāma

Paṭhamo paricchedo.

Dutiyapariccheda

Mahāsammatavaṃsa

1.

Mahāsammata rājassa, vaṃsajo hi mahāmuni;

Kappassādimhi rājā’si, mahāsammatanāmako.

2.

Rojo ca vararojo ca, tathā kalyāṇakā duve;

Uposatho ca mandhātā, carako’pacarā duve.

3.

Cetīyo mucalo ceva, mahāmūcalanāmako;

Mucalindo sāgaro ceva, sāgaro deva vanāmako.

4.

Bharato bhagīratho ceva, ruci ca suruci pica;

Patāpo mahāpatāpo, panādā ca tathā duve.

5.

Sudassano ca neru ca, tathā eva duve duve;

Pacchimā cā’ti rājāno, tassa puttapaputtakā.

6.

Asaṃkhiyāyukā ete, aṭṭhavīsati bhūmipā;

Kusāvatiṃ rājagahaṃ, mithilañcāpi āvasuṃ.

7.

Tato satañca rājano, chappaññāsa ca saṭṭhi ca;

Caturāsīti sahassāni, chattiṃsā ca tato pare.

8.

Dvattiṃsa aṭṭhavīsā ca, dvāvīsati tato pare;

Aṭṭhārasa sattarasa, pañcadasa catuddasa.

9.

Nava satta dvādasa ca, pañcavīsa tatopare;

Pañcavīsaṃ dvādasa ca, dvādasañca navā pica.

10.

Caturāsītisahassāni, makhādevādikāpi ca;

Caturāsītisahassāni, kaḷārājanakādayo.

11.

Soḷasa yāva okkātaṃ, paputtā rāsito ime;

Visuṃ visuṃ pure rajjaṃ, kamato anusāsisuṃ.

12.

Okkāmukho jeṭṭhaputto, okkākasā’si bhūpati;

Nipuro candīmā candaṃ-mukho ca sivi sañjayo.

13.

Vessantara mahārājā, jālī ca sīhavāhano;

Sīhassaro ca iccete, tassa putta pa puttakā.

14.

Dveasīti sahassāni, sīhassarassa rājino;

Putta pa putta rājāno, jayaseno tadantimo.

15.

Ete kapilavatthusmiṃ, sakyarājāti vissutā;

Sīhahanu mahārājā, jayasenassa atrajo.

16.

Jayasenassa dhītā ca, nāmenā’si yasodharā;

Devadaye devadaha-sakko nāmā’si bhūpati.

17.

Añjano cā’tha kaccānā, āsuṃ tassa sutā duve;

Mahesīcā’si kaccānā, rañño sīhahanussa sā.

18.

Āsī añjanasakkassa, mahesī sā yasodharā;

Añjanassa duve dhītā, māyā cātha pajāpati.

19.

Puttā duve daṇḍapāṇī, suppabuddho ca sākiyo;

Pañca puttā duve dhītā, āsuṃ sīhahanussare.

20.

Suddhodano dhotodano, sakkasukkamitodano;

Amitā pamitācā’ti, ime pañca imā duve.

21.

Suppabuddhassa sakkassa, mahesī amitā ahu;

Tassā’suṃ bhaddakaccānā, devadatto duve sutā.

22.

Māyā mahāpajāpati ceva, suddhodana mahesīyo;

Suddhodana mahārañño, putto māyāya so jino.

23.

Mahā sammatavaṃsamhi, asambhinne mahāmuni;

Evaṃ pavatte sañjāto, sabba khatthiya muddhani.

24.

Siddhatthassa kumārassa, bodhisattassa sā ahu;

Mahesī bhaddakaccānā, putto tassā’si rāhulo.

25.

Bimbisāro ca siddhattha-kumāro ca sahāyakā;

Ubhinnaṃ pitaro cāpi, sahāyāeva te ahuṃ.

26.

Bodhisatto bimbisārā, pañcavassādhiko ahu;

Ekūnatiṃso vayasā, bodhisatto’bhinikkhami.

27.

Padahitvāna chabbassaṃ, bodhiṃ patvā kamena ca;

Pañcatiṃso tha vayasā, bimbisāramupāgami.

28.

Bimbisāro pannarasa-vasso’tha pītaraṃ sayaṃ;

Abhisitto mahāpañño, patto rajjassa tassa tu.

29.

Patte soḷasame vasse, satthā dhammamadesayi;

Dvāpaññāseva vassāni, rajjaṃ kāresi so pana.

30.

Rajje samā pannarasa, pubbe jinasamāgamā;

Sattatiṃsa samā tassa, dharamāne tathāgate.

31.

Bimbisārasuto’jāta-sattutaṃ ghātīyā’mati;

Rajjaṃ dvattiṃsavassāni, mahāmittaddukārayī.

32.

Ajātasattuno vasse, aṭṭhame muni nibbuto;

Pacchā so kārayī rajjaṃ, vassāni catuvīsati.

33.

Tathāgato sakalalokaggataṃ gato;

Aniccatāva samavaso upāgato;

Iti’dha yo bhayajananiṃ aniccataṃ,

Avekkhate sa bhavati dukkhapāragūti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Mahāsammatavaṃso nāma

Dutiyo paricchedo.

Tatiya pariccheda

Paṭhamadhammasaṃgīti

1.

Pañcanetto jino pañca-cattālīsasamā’samo;

Ṭhatvā sabbāni kiccāni, katvā lokassa sabbathā.

2.

Kusinārāyayamaka-sālānamantare vare;

Vesākhapuṇṇamāyaṃ so, dīpo lokassa nibbuto.

3.

Saṅkhyāpathamatikkantā, bhikkhū tattha samāgatā;

Khattiyā brāhmaṇā vassā, suddhā devā tatheva ca.

4.

Sattasatasahassāni, tesu pāmokkhabhikkhavo;

Thero mahākassapova, saṅghatthero tadā ahu.

5.

Satthusarīrasārīra-dhātukiccāni kāriya;

Icchanto so mahāthero, satthu dhammaciraṭṭhitiṃ.

6.

Lokanāthe dasabale, sattāhaparinibbute;

Dubbhāsitaṃ subhaddassa, buddhassa vacanaṃ saraṃ.

7.

Saraṃ cīvaradānañca, samatte ṭhapanaṃ tathā;

Saddhammaṭhapanatthāya, muninā’nuggahaṃ kataṃ.

8.

Kātuṃ saddhammasaṃgītiṃ, sambuddhānamate yati;

Navaṅgasāsanadhare, sabbaṅgasamupāgate.

9.

Bhikkhū pañcasateyeva, mahākhīṇāsave vare;

Sammanni ekenūne tu, ānandattherakāraṇā.

10.

Puna ānandattherā’pi, bhikkhūhi abhiyācito;

Sammanni kātuṃ saṃgītiṃ, sā na sakkā hi taṃ vinā.

11.

Sādhukīḷanasattāhaṃ, sattāhaṃ dhātubhājanaṃ;

Iccaddhamāsaṃ khepetvā, sabbalokānukampakā.

12.

Vassaṃ vasaṃ rājagahe, kassāma dhammasaṅgahaṃ;

Nāññehi tatta vatthabba-miti katvāna nicchayaṃ.

13.

Sokāturaṃ tattha tattha, assāsento mahājanaṃ;

Jambudīpamhi te therā, vicaritvāna cārikaṃ.

14.

Āsaḷhisukkapakkhamhi, sukkapakkhaṭhitatthikā;

Upāgamuṃ rājagahaṃ, sampannacatupaccayaṃ.

15.

Tattheva vassūpagatā, te mahākassapādayo;

Therā thiraguṇūpetā, sambuddhamatakovidā.

16.

Vassānaṃ paṭhamaṃ māsaṃ, sabbasenāsanesu’pi;

Kāresuṃ paṭisaṅkhāraṃ, vatvānā’jātasattuno.

17.

Vihārapaṭisaṅkhāre, niṭṭhite ahu bhūpati;

Idāni dhammasaṃgītiṃ, karissāmi mayaṃ iti.

18.

Kattabbaṃ kintipuṭṭhassa, nisajjaṭhānamādisuṃ;

Rājā katthāti pucchitvā, vuttaṭhānamhi tehi so.

19.

Sīghaṃ vebhāraselassa, passe kāresi maṇḍapaṃ;

Sattapaṇṇiguhādvāre, rammaṃ devasabhopamaṃ.

20.

Sabbathā maṇḍayitvā taṃ, attharāpesi tattha so;

Bhikkhūnaṃ gaṇanāyeva, anagghattharaṇāni ca.

21.

Nissāya dakkhiṇaṃ bhāgaṃ, uttarāmukhamuttamaṃ;

Therāsanaṃ supaññattaṃ, āsi tattha mahārahaṃ.

22.

Tasmiṃ maṇḍapamajjhasmiṃ, puratthamukhamuttamaṃ;

Dhammāsanaṃ supaññattaṃ, ahosi sugatārahaṃ.

23.

Rājā’rocayi therānaṃ, kammaṃ no niṭṭhitaṃ iti;

Te therā theramānanda-mānandakaramabravuṃ.

24.

Sve sannipāto ānanda, sekhena gamanaṃ tahiṃ;

Na yuttante sadatthe tvaṃ, appamatto tato bhava.

25.

Iccevaṃ codito thero, katvāna vīriyaṃ samaṃ;

Iriyāpathato muttaṃ, arahattamapāpuṇi.

26.

Vassānaṃ dutiye māse, dutiye divase pana;

Rucire maṇḍape tasmiṃ, therā sannipatiṃsu te.

27.

Ṭhapetvā’nandattherassa, anucchavikamāsanaṃ;

Āsanesu nisīdiṃsu, arahanto yathārahaṃ.

28.

Thero’rahattapattiṃ so, ñāpetuṃ tehi nāgamā;

Kuhiṃ ānandatthero’ti, vuccamāne tu kehici.

29.

Nimmujjitvā pathaviyā, gantvā jotipathena vā;

Nisīdi thero ānando, attano ṭhapitāsane.

30.

Upālithero vinaye, sesadhamme asesake;

Ānandattheramakaruṃ, sabbe therā dhurandhare.

31.

Mahāthero sakattānaṃ, vinayaṃ pucchituṃ sayaṃ;

Sammannu’pālithero ca, vissajjetuṃ tameva tu.

32.

Therāsane nisīditvā, vinayaṃ tamapucchi so;

Dhammāsane nisīditvā, vissajjesi tameva so.

33.

Vinayaññūnamaggena, vissajjitakamena te;

Sabbe sajjhāyamakaruṃ, vinayaṃ nayakovidā.

34.

Aggaṃ bahussutādīnaṃ, kosārakkhaṃ mahesino;

Sammannitvāna attānaṃ, thero dhammamapucchi so.

35.

Tathā sammanniya’ttānaṃ, dhammāsanāgato sayaṃ;

Vissajjesi tamānanda-tthero dhammamasesato.

36.

Vedehamuninā tena, vissajjitakamena te;

Sabbe sajjhāyamakaruṃ, dhammaṃ dhammatthakovidā.

37.

Evaṃ sattahi māsehi, dhammasaṃgīti niṭṭhitā;

Sabbalokahitatthāya, sabbalokahi tehi sā.

38.

Mahākassapatherena, idaṃ sugatasāsanaṃ;

Pañcavassasahassāni, samatthaṃ vattane kataṃ.

39.

Atīva jātapāmojjā, sandhārakajalantikā;

Saṃgītipariyosāne, chaddhākampi mahāmahī.

40.

Acchariyāni cā’hesuṃ, lokenekāninekadhā;

Thereheva katattā ca, theriyāyaṃ paramparā.

41.

Paṭhamaṃ saṅgahaṃ katvā, sabbalokahitaṃ bahuṃ;

Te yāvatāyukaṃ ṭhatvā, therā sabbepi nibbutā.

42.

Therā’pi te matipadīpahatandhakārā,

Lokandhakārahananamhi mahāpadīpā;

Nibbāpitā maraṇaghoramahānilena,

Tenāpi jīvitamadaṃ matimā jaheyyāti.

Sujanappasādaṃsaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Paṭhamadhammasaṃgītināma

Tatiyo paricchedo.

Catuttha pariccheda

Dutiya saṃgīti

1.

Ajātasattu putto taṃ, ghātetvā’dāyi bhaddako;

Rajjaṃ soḷasavassāni, kāresi mittadūbhiko.

2.

Udayabhadda putto taṃ, ghātetvā anuruddhako;

Anuruddhassa putto taṃ, ghātetvā muṇḍanāmako.

3.

Mittadduno dummatino, te’pi rajjamakārayuṃ;

Tesaṃ ubhinnaṃ rajjesu, aṭṭhavassāna’tikkamuṃ.

4.

Muṇḍassa putto pitaraṃ, ghātetvā nāgadāsako;

Catuvīsativassāni, rajjaṃ kāresi pāpako.

5.

Pitughātakavaṃso’ya, mītikuddhā’tha nāgarā;

Nāgadāsaka rājānaṃ, apanetvā samāgatā.

6.

Susunāgoti paññātaṃ, amaccaṃ sādhusammataṃ;

Rajje samabhisiñjiṃsu, sabbesaṃ hitamānasā.

7.

So aṭṭhārasavassāni, rājā rajjamakārayi;

Kāḷāso ko tassa putto, aṭṭhavīsati kārayi.

8.

Atīte dasame vasse, kāḷāsokassa rājino;

Sambuddhaparinibbānā, evaṃ vassasataṃ ahu.

9.

Tadā vesāliyā bhikkhū, anekā vajjiputtakā;

Siṅgīloṇaṃ dvaṅgulañca, tathā gāmantarammi ca.

10.

Āvāsā’numatā’ciṇṇaṃ, amathitaṃ jalogi ca;

Nisīdanaṃ adasakaṃ, jātarūpādikaṃ iti.

11.

Dasavatthūni dīpesuṃ, kappantīti alajjīno;

Taṃ sutvāna yasatthero, evaṃ vajjīsu cārikaṃ.

12.

Chaḷabhiñño balappatto, yaso kākaṇḍakatrajo;

Taṃ sametuṃ saussāho, tatthāgami’mahāvanaṃ.

13.

Ṭhapetvā’posathagge te, kaṃsapātiṃ sahodhakaṃ;

Kahāpaṇādiṃ saṅghassa, detha’nā’hu upāsake.

14.

Na kappate taṃ mā detha, iti thero savārayi;

Paṭisāraṇīyaṃ kammaṃ, yasattherassa te karuṃ.

15.

Yācitvā anudūtaṃ so, saha tena puraṃ gato;

Attano dhammavādittaṃ, saññāpetvā’ga sāgare.

16.

Anudūtavaco sutvā, tamukkhipitumāgatā;

Parikkhipiya aṭṭhaṃsu, saraṃ therassa bhikkhavo.

17.

Thero uggamma nabhasā, gantvā kosambiyaṃ tato;

Pāveyyakā vantikānaṃ, bhikkhūnaṃ santikaṃ lahuṃ.

18.

Vesesi dūtetu sayaṃ, gantvā’ho gaṅgapabbataṃ;

Āha sambhūtattherassa, taṃ sabbaṃ sāṇavāsino.

19.

Pāveyyakā saṭṭhitherā, asitā’vantikāpi ca;

Mahākhīṇāsavā sabbe, ahogaṅgamhi otaruṃ.

20.

Bhikkhavo sannipatitā, sabbe tattha tato tato;

Āsuṃ navutisahassāni, mantetvā akhilā’pi te.

21.

Soreyya revatattheraṃ, bahussuta manāsavaṃ;

Taṃ kālapamukhaṃ ñatvā, passituṃ nikkhamiṃsu taṃ.

22.

Thero tammantanaṃ sutvā, vesāliṃ gantumeva so;

Icchanto phāsugamanaṃ, tato nikkhami taṅkhaṇaṃ.

23.

Pāto pātova nikkhanta-ṭṭhānaṃ tena mahattanā;

Sāyaṃ sāyamupentānaṃ, sahajotiyamaddasuṃ.

24.

Tattha sambhūtattherena, yasatthero niyojito;

Saddhammasavanante taṃ, revatathera muttamaṃ.

25.

Upecca dasavatthūni, pucchi thero paṭikkhipi;

Sutvā’dhikaraṇaṃ tañca, nisedhemāti abravi.

26.

Pāpāpi pakkhaṃ pekkhantā, revatatthera muttamaṃ;

Sāmaṇakaṃ parikkhāraṃ, paṭiyādiya te bahuṃ.

27.

Sīghaṃ nāvāya gantvāna, sahajātisamīpagā;

Karonti bhattavissaggaṃ, bhattakāle upaṭṭhite.

28.

Sahajātiṃ āvasanto, sāḷathero vicintiyā;

Pāveyyakā dhammavādī, iti passi anāsavo.

29.

Upecca taṃ mahābrahmā, dhamme niṭṭhāti abravi;

Niccaṃ dhamme ṭhitattaṃ so, attano tassa abravi.

30.

Te parikkhāramādāya, revatattheramaddasuṃ;

Thero na gaṇhi tappakkha-gāhī sissaṃ paṇāmayī.

31.

Vesāliṃ te tato gantvā, tato pupphapuraṃ gatā;

Vadiṃsu kāḷāsokassa, narindassa alajjīno.

32.

Satthussa no gandhakuṭiṃ, gopayanto mayaṃ tahiṃ;

Mahāvanavihārasmiṃ, vasāma vajjībhūmiyaṃ.

33.

Gaṇhissāma vihāra’nti, gāmavāsikasikkhavo;

Āgacchanti mahārāja, maṭisedhaya te iti.

34.

Rājānaṃ duggahitaṃ te, katvā vesālimāgamuṃ;

Revatatthera mūlamhi, sahajātiyamettha tu.

35.

Bhikkhū satasahassāni, ekādasa samāgatā;

Navutiñca sahassāni, ahu taṃ vatthu santiyā.

36.

Mūlaṭṭhehi vinā vatthu-samanaṃ neva rocayi;

Thero sabbepi bhikkhū te, vesālimāgamuṃ tato.

37.

Duggahitova so rājā, tatthāmacce apesayi;

Mūḷā devānubhāvena, aññattha agamiṃsu te.

38.

Pesetvā te mahīpālo, taṃ rattiṃ supinenaso;

Apassi sakamattānaṃ, pakkhittaṃ lohakumbhiyaṃ.

39.

Atibhīto ahu rājā, tamassā setu māgamā;

Bhaginī nandatherī tu, ākāsena anāsavā.

40.

Bhāriyaṃ te kataṃ kammaṃ, dhammike’yye khamāpaya;

Pakkho tesaṃ bhavitvā tvaṃ, kuru sāsanapaggahaṃ.

41.

Evaṃ kate sotthi tuyhaṃ, hessatīti apakkami;

Pasāteyeva vesāliṃ, gantuṃ nikkhami bhūpati.

42.

Gantvā mahāvanaṃ bhikkhū-saṅghaṃ so sannipātiya;

Sutvā ubhinnaṃ vādañca, dhammapakkhañca rociya.

43.

Khamāpetvā dhammike te, bhikkhū sabbe mahīpati;

Attano dhammapakkhattaṃ, vatvā tumhe yathāruci.

44.

Sampaggahaṃ sāsanassa, karothāti ca bhāsiya;

Datvā ca tesaṃ ārakkhaṃ, agamāsi sakaṃ puraṃ.

45.

Nicchetuṃ tāni vatthūni, saṅgho sannipatī tadā;

Anaggāni tattha bhassāni, saṅghamajjhe ajāyisuṃ.

46.

Tato so revatatthero, sāvetvā saṅghamajjhago;

Ubbhāhikāya taṃ vatthuṃ, sametuṃ nicchayaṃ akā.

47.

Pācinakeca caturo, caturo pāveyyakepi ca;

Ubbhāhikāya sammanni, bhikkhū taṃ vatthu santiyā.

48.

Sabbakāmī ca sāḷho ca, khujjasobhitanāmako;

Vāsabhagāmiko cāti, thero pācinakā ime.

49.

Revato sāṇasambhūto,

Yaso kākoṇḍakatrajo;

Sumano cāti cattāro,

Therā pāveyyakā ime.

50.

Sametuṃ tāni vatthūni, appasaddaṃ anākulaṃ;

Agamuṃ vālukārāmaṃ, aṭṭhattherā anāsavā.

51.

Daharenā’ji te nettha, paññatte āsane subhe;

Nisīdiṃsu mahātherā, mahāmuni mataññuno.

52.

Tesu vatthūsu ekekaṃ, kamato revato mahā;

Thero theraṃ sabbakāmiṃ, pucchi pucchāsu kovido.

53.

Sabbakāmī mahāthero, tena puṭṭho’tha byākari;

Sabbāni tāni vatthūni, na kappantīti suttato.

54.

Nihanitvā’dhikaraṇaṃ, taṃ te tattha yathākkamaṃ;

Tatheva saṅghamajjhepi, pucchāvissajjanaṃ karuṃ.

55.

Niggahaṃ pāpabhikkhūnaṃ, dasavatthukadīpanaṃ;

Tesaṃ dasasahassānaṃ, mahāthero akaṃsu te.

56.

Sabbakāmī puthaviyā, saṅghatthero tadā ahu;

So vīsaṃ vassasatiko, tadā’si upasampadā.

57.

Sabbakāmī ca sāḷho ca,

Revato khujjasobhito;

Yaso kākoṇḍakasuto,

Sambhūto sāṇavāsiko.

58.

Therā ānandattherassa, ete saddhivihārino;

Vāsabhagāmiko ceva, sumano ca duve pana.

59.

Therā’nuruddhattherassa, ete saddhivihārino;

Aṭṭha therā’pi dhaññā te, diṭṭhapubbā tathāgataṃ.

60.

Bhikkhū satasahassāni, dvādasāsuṃ samāgatā;

Sabbesaṃ revatatthero, bhikkhūnaṃpamukhotadā.

61.

Tato so revatatthero, saddhammaṭṭhitiyā ciraṃ;

Kāretuṃ dhammasaṃgītiṃ, sabbabhikkhusamūhato.

62.

Pabhinnatthādiñāṇānaṃ, piṭakattayadhārinaṃ;

Satāni sattabhikkhūnaṃ, arahantānamuccini.

63.

Te sabbe vālukārāme, kāḷāsokena rakkhitā;

Revatattherapāmokkhā, akaruṃ dhammasaṅgahaṃ.

64.

Pubbe kataṃ tathā eva, dhammaṃ pacchā ca bhāsitaṃ;

Ādāya niṭṭhapesuṃ taṃ, etaṃ māsehi aṭṭhahi.

65.

Evaṃ dutiyasaṃgītiṃ, katvā tepi mahāyasā;

Therā dosakkhayaṃ pattā, pattākālena nibbutiṃ.

66.

Iti paramamatīnaṃ pattipattabbakānaṃ,

Tibhavahitakarānaṃ lokanātherasānaṃ;

Sumariyamaraṇaṃ taṃ saṅkhatā sārakattaṃ,

Parigaṇiyamasesaṃ appamatto bhaveyyāti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate

Mahāvaṃse dutiyasaṃgīti nāma

Catuttho paricchedo.

Pañcama pariccheda

Tatiyadhammasaṃgīti

1.

Yā mahākassapādīhi, mahātherehi ādito;

Katā saddhamma saṃgīti, theriyā’ti pavuccati.

2.

Eko’va theravādo so, ādivassasate ahu;

Aññācariyavādātu, tato oraṃ ajāyisuṃ.

3.

Tehi saṃgītikārehi, therehi dutiyehi te;

Niggahitā pāpabhikkhū, sabbe dasasahassakā.

4.

Akaṃsā’cariyavādaṃ te, mahāsaṃgītināmakā;

Tato gokulikā jātā, ekabbohārikāpi ca.

5.

Gokulikehi paṇṇatti-vādā bāhulikāpi ca;

Cetiyavādā tesveva, samatāsaṅghikā cha te.

6.

Punāpi theravādehi, mahiṃsāsakabhikkhavo;

Vajjīputtakabhikkhū ca, duve jātā ime khalu.

7.

Jātā’tha dhammuttariyā, bhadrayānikabhikkhavo;

Channāgārā sammitiyā, vajjīputtiyabhikkhūti.

8.

Mahiṃsāsakabhikkhūhi, bhikkhū sabbattha vādino;

Dhammaguttiyabhikkhū ca, jātā khalu ime duve.

9.

Jātā sabbatthivādīhi, kassapiyā tato pana;

Jātā saṅkantikā bhikkhū, suttavādā tato pana.

10.

Theravādena saha te, honti dvādasi’mepi ca;

Pubbe vuttachavādā ca, iti aṭṭhārasā khilā.

11.

Sattarasāpi dutiye, jātā vasassate iti;

Aññācariyavādā tu, tato oramajāyisuṃ.

12.

Hematā rājagiriyā, tathā siddhatthikāpi ca;

Pubbaseliyabhikkhū ca, tathā aparaseliyā.

13.

Vājiriyā cha etehi, jambudīpamhi bhinnakā;

Dhammaruci ca sāgaliyā, laṃkādīpamhi bhinnakā.

Ācariyakulavādakathā niṭṭhitā.

Dhammāsokābhiseka

14.

Kāḷāsokassa puttā tu, ahesuṃ dasabhātikā;

Bāvīsatiṃ te vassāni, rajjaṃ samanusāsisuṃ.

15.

Nava nandā tato āsuṃ, kameneva narādhipā;

Te’pi bāvīsavassāni, rajjaṃ samanusāsisuṃ.

16.

Moriyānaṃ khattiyānaṃ, vaṃse jātaṃ siridharaṃ;

Candaguttoti paññātaṃ, cāṇakko brāhmaṇo tato.

17.

Navamaṃ dhananandaṃ taṃ, ghātetvā caṇḍakodhasā;

Sakale jambudīpasmiṃ, rajje samabhisiñcī so.

18.

So catuvīsavassāniṃ, rājā rajjamakārayi;

Tassa putto bindusāro, aṭṭhavīsati kārayi.

19.

Bindusārasutā āsuṃ, sataṃ eko ca vissutā;

Asoko āsi tesaṃ tu, puññatejobaliddhiko.

20.

Vemātike bhātaro so, hantvā ekūnakaṃ sataṃ;

Sakale jambudīpasmiṃ, ekarajjamapāpuṇi.

21.

Jinanibbānato pacchā, pure tassābhisekato;

Sāṭṭhārasaṃ vassasata-dvayamevaṃ vijāniya.

22.

Patvā catūhi vassehi, ekarajjaṃ mahāyaso;

Pure pāṭaliputtasmiṃ, attānamabhisecayi.

23.

Tassā’bhisekena samaṃ, ākāse bhūmiyaṃ tathā;

Yojane yojane āṇā, niccaṃ pavattitā ahu.

24.

Anotatto dakākāje, aṭṭhanesuṃ dine dine;

Devā devo akā tehi, saṃvibhāgaṃ janassaca.

25.

Nāgalatādantakaṭṭhaṃ, ānesuṃ himavantato;

Anekesaṃ sahassānaṃ, devā eva pahonakaṃ.

26.

Agadā’malakañceva, tathāgada haritakaṃ;

Tato’va amapakkañca, vaṇṇagandharasuttamaṃ.

27.

Pañcavaṇṇāni vatthāni, tatthapuñjanapaṭṭakaṃ;

Pītañca dibbapānañca, chaddantadahato maru.

28.

Marantā nagare tasmiṃ, migasūkarapakkhino;

Āgantvāna mahānasaṃ, sayameva maranti ca.

29.

Gāvo tattha carāpetvā, vajamānenti dīpino;

Khetta vatthutaḷākādiṃ, pālenti migasūkarā.

30.

Sumanaṃ pupphapaṭakaṃ, abhuttaṃ dibbamuppalaṃ;

Vilepanaṃ añjanañca, nāgānāgāvimānato.

31.

Sālivāhasahassāni, navutiṃ tu suvā pana;

Chaddantadahatoyeva, āhariṃsu dine dine.

32.

Te sālinitthusakaṇe, akhaṇḍetvāna taṇḍule;

Akaṃsu mūsikā tehi, bhattaṃ rājakule ahu.

33.

Akaṃsu sassataṃ tassa, madhūni madhumakkhikā;

Tathā kammārasālāsu, acchākūṭāni pātayuṃ.

34.

Karavikā sakuṇikā, manuññamadhurassarā;

Akaṃsu tassā’gantvāna, rañño madhuravassitaṃ.

35.

Rājā’bhisitto so’soko,

Kumāraṃ tissasavhayaṃ;

Kaṇiṭṭhaṃ saṃsodariyaṃ, uparajje’bhisecayi.

Dhammāsokābhiseko niṭṭhito

Nigrodhasāmaṇera dassana

36.

Pitā saṭṭhisahassāni, brāhmaṇe brahmapakkhike;

Bhojesi sopi teyeva, tīṇi vassāni bhojayi.

37.

Disvā’nupasamaṃ tesaṃ, asoko parivesane;

Viceyya dānaṃ dassanti, amacce sanniyojiya.

38.

Āṇāpayitvā matimā, nānāpāsaṇḍike visuṃ;

Vīmaṃsitvā nisajjāya, bhojāpetvā visajjayi.

39.

Kāle vātāyanagato, santaṃ racchāgataṃ yatiṃ;

Nigrodhasāmaṇeraṃ so, disvā cittaṃ pasādayi.

40.

Bindusārassa puttānaṃ, sabbesaṃ jeṭṭhabhātuno;

Sumanassa kumārassa, putto so hi kumārako.

41.

Asoko pitarā dinnaṃ, rajjamujjeniyañhi so;

Hitvā’gato pupphapuraṃ, bindusāre gilānake.

42.

Katvā puraṃ sakāyattaṃ, mate pitari bhātaraṃ;

Ghātetvā jeṭṭhakaṃ rajjaṃ, aggahesi pure vare.

43.

Sumanassa kumārassa, devī tannāmikā tato;

Gabbhinī nikkhamitvāna, pācinadvārato bahi.

44.

Caṇḍālagāma magamā, tattha nigrodhadevatā;

Tamālapiyanāmena, mā patvā gharakaṃ adā.

45.

Tadahe’va varaṃ puttaṃ, vijāyitvā sutassa sā;

Nigrodhoti akā nāmaṃ, devatā nuggahānugā.

46.

Disvā taṃ jeṭṭhacaṇḍālo, attano sāminiṃ viya;

Maññanto taṃ upaṭṭhāsi, sattavassāni sādhukaṃ.

47.

Taṃ mahāvaruṇo thero, tadā disvā kumārakaṃ;

Upanissaya sampannaṃ, arahā pucchi mātaraṃ.

48.

Pabbājesi khuragge so, arahattamapāpuṇi;

Dassanāyo’pa gacchanto, so tato mātudeviyā.

49.

Dakkhiṇena ca dvārena, pavisitvā puruttamaṃ;

Taṃ gāmagāmimaggena, yāti rājaṅgaṇe tadā.

50.

Santāya iriyā yasmiṃ, pasīdi samahīpati;

Pubbe’va sannivāsena, pemaṃ tasmiṃ ajāyatha.

51.

Pubbe kira tayo āsuṃ, bhātaro madhu vāṇijā;

Eko madhuṃ vikkiṇāti, āharanti madhuṃ duve.

52.

Eko paccekasambuddho, vaṇarogāturo ahu;

Añño paccekasambuddho, tadatthaṃ madhuvatthiko.

53.

Piṇḍacārikavattena, nagaraṃ pāvisī tadā;

Titthaṃ jalatthaṃ gacchanti, ekā ceṭī tamaddasa.

54.

Pucchitvā madhukāmattaṃ, ñatvā hatthena ādisi;

Eso madhvāpaṇo bhante, tattha gacchā’ti abravi.

55.

Tattha pattassa buddhassa, vāṇijo so pasādavā;

Vissandayanto mukhato, pattapuraṃ madhuṃ adā.

56.

Puṇṇañca uppatantañca, patitañca mahītale;

Disvā madhuṃ pasanno so, evaṃ paṇidahī tadā.

57.

Jambudīpe ekarajjaṃ, dānenā’nena hotu me;

Ākāse yojane āṇā, bhūmiyaṃ yojaneti ca.

58.

Bhātare āgate āha, edisassa madhuṃ adaṃ;

Anumodatha tumhe taṃ, tumhākañca yato madhu.

59.

Jeṭṭho āha atuṭṭho so,

Caṇḍālo nūna sosiyaṃ;

Nivāsentīti caṇḍālā,

Kāsāyāni sadā iti.

60.

Majjho paccekabuddhaṃ taṃ, khipapāraṇṇave iti;

Pattidānavaco tassa, sutvā te cānumodisuṃ.

61.

Āpaṇā desikaṃ yātu, devittaṃ tassa patthayi;

Ādissamānasandhi ca, rūpaṃ atimanoramaṃ.

62.

Asoko madhudo’sandhi-mittādevī tu ceṭikā;

Caṇḍālavādī nigrodho, tisso so pāravādiko.

63.

Caṇḍālavādī caṇḍāla-gāme āsi yato tu so;

Patthesi mokkhaṃ mokkhañca, satta vassova pāpuṇi.

64.

Niviṭṭhapemo tasmiṃ so, rājā’ti turito tato;

Pakkosāpesi taṃ so tu, santavuttī upāgami.

65.

Nisida tātā’nurūpe, āsane tā’ha bhūpati;

Adisvā bhikkhumaññaṃ so, sīhāsanamupāgami.

66.

Tasmiṃ pallaṅkamāyāte, rājāiti vicintayi;

Ajjā’yaṃ sāmaṇero me, ghare hessati sāmiko.

67.

Ālambitvā karaṃ rañño, so pallaṅke samāruhi;

Nisīdi rājapallaṅke, setacchattassa heṭṭhato.

68.

Disvā tathā nisinnaṃ taṃ, asoko so mahīpati;

Sambhāvetvāna guṇato, tuṭṭho’tīva tadā ahu.

69.

Attano paṭiyattena, khajjabhojjena tappiya;

Sambuddhadesitaṃ dhammaṃ, sāmaṇeramapucchitaṃ.

70.

Tassa’ppamādavaggaṃ so, sāmaṇero abhāsatha;

Taṃ sutvā bhūmipālo so, pasanno jinasāsane.

71.

Aṭṭha te niccabhattāni, dammi tātā’ti āha taṃ;

Upajjhāyassa me rāja, tāni dammīti āha so.

72.

Puna aṭṭhasu dinnesu, tāna’dā cariyassa so;

Puna aṭṭhasu dinnesu, bhikkhusaṅghassa tāna’dā.

73.

Puna aṭṭhasu dinnesu, adhivāsesi buddhimā;

Dvattiṃsabhikkhū ādāya, dutiyadivase gato.

74.

Sahatthā tappito raññā, dhammaṃ desiya bhūpatiṃ;

Saraṇesu ca sīlesu, ṭhapesi samahājanaṃ.

Nigrodhasāmaṇeradassanaṃ

Sāsanappavesa

75.

Tato rājā pasanno so, diguṇena dine dine;

Bhikkhū saṭṭhisahassāni, anupubbenu’paṭhahi.

76.

Tatthiyānaṃ sahassāni, nikaḍḍhitvāna saṭṭhiso;

Saṭṭhibhikkhusahassāni, ghare niccamabhojayi.

77.

Saṭṭhibhikkhusahassāni, bhojetuṃ turito hi so;

Paṭiyādāpayitvāna, khajjabhojjaṃ mahārahaṃ.

78.

Bhūsāpetvāna nagaraṃ, gantvā saṅghaṃ nimantiya;

Gharaṃ netvāna bhojetvā, datvā sāmaṇakaṃ bahuṃ.

79.

Satthārā desito dhammo, kittakoti apucchatha;

Byākāsi moggaliputto, tissatthero tadassataṃ.

80.

Sutvāna caturāsīti, dhammakkhandhā’ti so’bravi;

Pūjemi te’haṃ paccekaṃ, vihārenā’ti bhūpati.

81.

Datvā tadā channavuti-dhanakoṭiṃ mahīpati;

Puresu caturāsīti-sahassesu mahītale.

82.

Tattha tatthe’va rājūhi, vihāre ārabhāpayi;

Sayaṃ asokārāmaṃ tu, kārāpetuṃ samārabhi.

83.

Ratanattayanigrodha-gilānānanti sāsane;

Paccekaṃ satasahassaṃ, so dāpesi dine dine.

84.

Dhanena buddhadinnena, thūpapūjā anekadhā;

Anekesu vihāresu, aneke akaruṃ sadā.

85.

Dhanena dhammadinnena, paccaye caturo vare;

Dhammadharānaṃ bhikkhūnaṃ, upanetuṃ sadā narā.

86.

Anotattodakājesu, saṅghassa caturo adā;

Te piṭakānaṃ therānaṃ, saṭṭhiye’kaṃ dine dine.

87.

Ekaṃ asandhimittāya, deviyā tu adāpayi;

Sayaṃ pana duveyeva, paribhuñji mahīpati.

88.

Saṭṭhibhikkhusahassānaṃ, dantakaṭṭhaṃ dine dine;

Soḷasitthisahassānaṃ, adā nāgalatāvhayaṃ.

89.

Athekadivasaṃ rājā, catusambuddhadassinaṃ;

Kappāyukaṃ mahākāḷaṃ, nāgarājaṃ mahiddhikaṃ.

90.

Suṇitvā tamānetuṃ, soṇḍasaṅkhalibandhanaṃ;

Pesayitvā tamānetvā, setacchattassa heṭṭhato.

91.

Pallaṅkamhi nisīdetvā, nānāpupphehi pūjiya;

Soḷasitthisahassehi, parivāriya abravi.

92.

Saddhammacakkavattissa, sambuddhassa mahesino;

Rūpaṃ anantañāṇassa, dassehi mama bho iti.

93.

Dvattiṃsalakkhaṇūpetaṃ, asītibyañjanujjalaṃ;

Byāmappabhāparikkhittaṃ, ketumālāhi sobhitaṃ.

94.

Nimmāsi nāgarājā so, buddharūpaṃ manoharaṃ;

Taṃ disvā’ti pasādassa, vimhayassa ca pūrito.

95.

Etena nimmitaṃ rūpaṃ, īdisaṃ kīdisaṃ nukho;

Tathāgatassa rūpanti, āsi pitunnatunnato.

96.

Akkhipūjanti saññātaṃ, taṃ sattāhaṃ nirantaraṃ;

Mahāmahaṃ mahārāja, kārāpesi mahiddhiko.

97.

Evaṃ mahānubhāvo ca, saddho cāpi mahīpati;

Thero ca moggaliputto, diṭṭhā pubbe vasīhi te.

Sāsanappaveso niṭṭhito.

Moggaliputtatissatherādayo

98.

Dutiye saṅgahe therā, pekkhantā’nāgatehi te;

Sāsanopaddavaṃ tassa, rañño kālamhi addasuṃ.

99.

Pekkhāntā sakale loke, tadupaddavaghātakaṃ;

Tissabrahmānamaddakkhuṃ, aciraṭṭhāyi jīvitaṃ.

100.

Tesaṃ samupasaṅkamma, āyāciṃsu mahāpatiṃ;

Manussesu’papajjitvā, tadupaddavaghātanaṃ.

101.

Adā paṭiññaṃ tesaṃ so, sāsanujjotanatthiko;

Siggavaṃ caṇḍavajjiñca avocuṃ dahare yati.

102.

Aṭṭhārasādikā vassa-satā upari hessati;

Upaddavo sāsanassa, na sambhossāma taṃ mayaṃ.

103.

Imaṃ tumhā’dhikaraṇaṃ, nopagañchittha bhikkhavo;

Daṇḍakammārahā tasmā, daṇḍakammapadañhi vo.

104.

Sāsanujjotanatthāya, tissabrahmā mahāpati;

Moggalibrāhmaṇaghare, paṭisandhiṃ gahessati.

105.

Kāle tumhesu eko taṃ, pabbājetu kumārakaṃ;

Eko taṃ buddhavacanaṃ, uggaṇhāpetu sādhukaṃ.

106.

Ahu upālitherassa,

Thero saddhivihāriko;

Dāsako soṇako tassa,

Dve therā soṇakassime.

107.

Ahu vesāliyaṃ pubbe-dāsako nāma sotthiyo;

Tisissasatajeṭṭho so, vasaṃ ācariyantike.

108.

Dvādasavassikoyeva, vedapāragato caraṃ;

Sasisso vālikārāme, vasantaṃ katasaṅgahaṃ.

109.

Upālitheraṃ passitvā, nisīditvā tadantike;

Vedesu gaṇṭhiṭhānāni, pucchi so tāni byākari.

110.

Sabbadhammānupatito, ekadhammo hi māṇava;

Sabbe dhammā osaranti, ekadhammo hi ko nu so.

111.

Iccāha nāmaṃ sandhāya, thero māṇavako tu so;

Nā’ññāsi pucchito manto, buddhamantoti bhāsito.

112.

Dehīti āha so āha, dema no vesadhārino;

Guruṃ āpucchi mantatthaṃ, mātaraṃ pitaraṃ tathā.

113.

Māṇavānaṃ satehe’sa, tīhi therassa santike;

Pabbajitvāna kālena, upasampajji māṇavo.

114.

Khīṇāsavasahassaṃ so, dāsakattherajeṭṭhakaṃ;

Upālithero vācesi, sakalaṃ piṭakattayaṃ.

115.

Gaṇanā vītivattā te, sesā’riya puthujjanā;

Piṭakānuggahitāni, yehi therassa santike.

116.

Kāsīsu kosalo nāma, satthavāhasuto ahu;

Giribbajaṃ vaṇijjāya, gato mātāpitūhi so.

117.

Agā veḷuvanaṃ pañca-dasavaso kumārako;

Māṇavaṃ pañcapaññāsa, parivāriya taṃ gatā.

118.

Sagaṇaṃ dāsakaṃ theraṃ, tattha disvā pasīdiya;

Pabbajjaṃ yāci so āha, tavā’puccha guruṃ iti.

119.

Bhattattayamabhuñjitvā, soṇako so kumārako;

Mātāpitūhi kāretvā, pabbajjānuññamāgato.

120.

Saddhiṃ tehi kumārehi, dāsakattherasantike;

Pabbajjaṃ upasampajja, uggaṇhi piṭakattayaṃ.

121.

Khīṇāsavasahassassa, therasissa gaṇassa so;

Ahosi piṭakaññussa, jeṭṭhako soṇako yati.

122.

Ahosi siggavo nāma, pure pāṭalināmako;

Paññavā’maccatanayo, aṭṭhārasasamo tu so.

123.

Pāsādesu vasaṃ tīsu, chaḷaḍḍhautusādhusu;

Amaccaputtaṃ ādāya, caṇḍavajjiṃ sahāyakaṃ.

124.

Purisānaṃ dasaddhehi, satehi parivārito;

Gantvāna kukkuṭārāmaṃ, soṇakattheramaddasa.

125.

Samāpattisamāpannaṃ, nisinnaṃ saṃvutindriyaṃ;

Vandi tenālapantaṃ taṃ, ñatvā saṅghamapucchitaṃ.

126.

Samāpattisamāpannā, nālapantī’ti āhu te;

Kathannu vuṭṭhahantīti, vuttā āhaṃsu bhikkhavo.

127.

Pakkosanāya satthussa, saṅghapakkosanāya ca;

Yathā kālaparicchedā, āyukkhayavasena ca.

128.

Vuṭṭhahantīti vatvāna, tesaṃ disvo’panissayaṃ;

Pāhesuṃ saṅghavacanaṃ, vuṭṭhāya sa tahiṃ agā.

129.

Kumāro pucchi kiṃ bhante, nālapitthāti āha so;

Bhuñjimha bhuñjitabbanti, āha bhojetha no api.

130.

Āha amhādise jāhe, sakkā bhojayituṃ iti;

Mātāpitu anuññāya, so kumārotha siggavo.

131.

Caṇḍavajjī ca tepañca-satāni purisāpi ca;

Pabbajjitvo’pasampajjuṃ, soṇattherassa santike.

132.

Upajjhāyantikeyeva, te duve piṭakattayaṃ;

Uggahesuñca kālena, chaḷabhiññaṃ labhiṃsu ca.

133.

Ñatvā tissa paṭisandhiṃ, tato pabhuti siggavo;

Thero so sattavassāni, taṃ gharaṃ upasaṅkami.

134.

Gacchāti vācāmattampi, sattavassāni nālabhi;

Alattha aṭṭhame vasse, gacchāti vacanaṃ tahiṃ.

135.

Taṃ nikkhamantaṃ pavisanto, disvā moggalibrāhmaṇo;

Kiñci laddhaṃ ghare noti, pucchi āmāti so’bravi.

136.

Gharaṃ gantvāna pucchitvā, dutiye divase tato;

Musāvādena niggaṇhi, theraṃ gharamupāgataṃ.

137.

Therassa vacanaṃ sutvā, so pasannamano dvijo;

Attano pakatena’ssa, niccaṃ bhikkhaṃ pavattayi.

138.

Kamena’ssa pasīdiṃsu, sabbe’pi gharamānusā;

Bhojāpesi dijo niccaṃ, nisīdāpiya taṃ ghare.

139.

Evaṃ kamena gacchanto, kāle soḷasavassiko;

Ahu tissakumāro so, tivedodadhipārago.

140.

Thero kathāsamuṭṭhānaṃ, hessate’va ghare iti;

Āsanāni na dassesi, ṭhapetvā māṇavāsanaṃ.

141.

Brahmalokagatattāva, sucikāmo ahosi so;

Tasmā so tassa pallaṅko, vāsayitvā lagīyati.

142.

Aññāsanaṃ apassanto, ṭhite there sasambhamo;

Tassa taṃ āsanaṃ tassa, paññapesi ghare jano.

143.

Disvā tattha nisinnaṃ taṃ, āgammā’cariyantikā;

Kujjhitvā māṇavo vācaṃ, amanāpaṃ udīrayi.

144.

Thero māṇava kiṃ mantaṃ, jānāsīti tamabravi;

Tameva pucchaṃ therassa, pacchā rocesi māṇavo.

145.

Jānāmīti paṭiññāya, there theraṃ apucchiso;

Gaṇṭhiṭhānāni vedesu, tassa thero’tha byākari.

146.

Gahaṭṭhoyeva thero so,

Vedapāragato ahu;

Na byākareyya kiṃ tassa,

Pabhinnapaṭisambhido.

Yassa cittaṃ uppajjati na nirujjhati,

Tassa cittaṃ nirujjhissati; Na uppajjissati,

Yassa vā pana cittaṃ nirujjhisati na uppajjissati;

Tassa cittaṃ uppajjati, na nirujjhatīti.

147.

Taṃ cittayamake pañhaṃ, pucchi thero visārado;

Andhakāro viya ahu, tassa so tamavoca so.

148.

Bhikkhuko nāma mantoti, buddha mantoti so bravi;

Dehīti vutte novesa-dhārino dammi taṃ iti.

149.

Mātāpitūhi’nuññāto, mantatthāya sa pabbajji;

Kammaṭṭhānamadā thero, pabbājetvā yathārahaṃ.

150.

Bhāvanaṃ anuyuñjanto, acirena mahāmatī;

Sotāphattiphalaṃ patto, thero ñatvāna taṃ tathā.

151.

Pesesi caṇḍavajjissa, therassantikamuggahaṃ;

Kātuṃ suttābhidhammānaṃ, sotatthā’kātaduggahaṃ.

152.

Tato so tissadaharo, ārabhitvā vipassanaṃ;

Chaḷabhiñño ahu kāle, therabhāvañca pāpuṇi.

153.

Atīva pākaṭo āsi, cando’va sūriyo’vaso;

Loko tassa vaco’maññī, sambuddhassa vacopiya.

Moggaliputtatissatherodayo niṭṭhīto.

154.

Ekāhaṃ uparājā so, adakkhi migavaṃ gato;

Kīḷamāne mige’raññe, disvā etaṃ vicintayi.

155.

Migāpi evaṃ kiḷanti, araññe tiṇagocarā;

Na kiḷissanti kiṃ bhikkhū, sukhāhāravihārino.

156.

Attano cintitaṃ rañño, ārocesi gharaṃ gato;

Saññāpetuṃ tu sattāhaṃ, rajjaṃ tassa adāsi so.

157.

Anubhohi ime rajjaṃ, sattāhaṃ tvaṃ kumāraka;

Tato taṃ ghātayissāmi, icca’voca mahīpati.

158.

Āhā’ti tamhi sattāhe,

Tvaṃ kenā’si kiso iti;

Maraṇassa bhayenāti,

Vutte rājā’ha taṃ puna.

159.

Sattāhā’haṃ marissaṃti, tvaṃ na kīḷi ime kathaṃ;

Kīḷissanti yati tāta, sadā maraṇasaññino.

160.

Iccevaṃ bhākarā vutto, sāsanasmiṃ pasīdi so;

Kālena migavaṃ gantvā, theramadakkhi saññataṃ.

161.

Nisinnaṃ rukkhamūlasmiṃ, so mahādhammarakkhitaṃ;

Sālasākhāya nāgena, bījayanta manāsavaṃ.

162.

Ayaṃ thero viyā’hampi, pabbajja jina sāsane;

Viharissaṃ kadā raññe, iti cintayi paññavā.

163.

Thero tassa pasādatthaṃ,

Upatitvā vihāyasā;

Gantvā asokārāmassa,

Pokkharañño jale ṭhito.

164.

Ākāse ṭhapayitvāna, cīvarāni varāni so;

Ogāhitvā pokkharaṇī, gattāni parisiñcatha.

165.

Taṃ iddhiṃ uparājā so, disvā’tīva pasīdiya;

Ajjeva pabbajissaṃti, buddhiṃcā’kāsi buddhimā.

166.

Upasaṅkamma rājānaṃ, pabbajjaṃ yāci sādaro;

Nivāretumasakkonto, tamādāya mahīpati.

167.

Mahatā parivārena, vihāramagamā sayaṃ;

Pabbaji so mahādhamma-rakkhitattherasantike.

168.

Saddhiṃ tena catusata-sahassāni narāpi ca;

Anupabbajitānantu, gaṇanā ca na vajjati.

169.

Bhāgineyyo narindassa, aggi brahmāti vissuto;

Ahosi rañño dhītāya, saṅghamittāya sāmiko.

170.

Tassā tassa suto cāpi,

Sumano nāma nāmaso;

Yācitvā so’pi rājānaṃ,

Uparājena pabbaji.

171.

Uparājassa pabbajjā, tassā’sokassa rājino;

Catutthe āsivassesā, mahājanahitodayā.

172.

Tattheva upasampanno, sampannaupanissayo;

Ghaṭento uparājā so, chaḷa’bhiñño’rahā ahu.

173.

Vihāre tesamāraddhe, sabbe sabbapuresupi;

Sādhukaṃ tīhi vassehi, niṭṭhāpesuṃ manorame.

174.

Therassa indaguttassa, kammādiṭṭhāyakassa tu;

Iddhiyā cā’su niṭṭhāsi, asokārāmasavhayo.

175.

Janena paribhuttesu, ṭhānesu ca tahiṃ tahiṃ;

Cetiyāni akāresi, ramaṇīyāni bhūpati.

176.

Purehi caturāsīti-sahassehi samantato;

Lekhe ekāhamānesuṃ, vihārā niṭṭhitā iti.

177.

Lekhe sutvā mahārājā, mahātejiddhi vikkamo;

Kātukāmo sakiṃyeva, sabbārāma mahāmahaṃ.

178.

Pure bheriṃ carāpesi, sattame divase ito;

Sabbārāmamaho hotu, sabbadesesu ekadā.

179.

Yojane yojane dentu, mahādānaṃ mahītale;

Karontu gāmārāmānaṃ, maggānañca vibhūsanaṃ.

180.

Vihāresu ca sabbesu, bhikkhusaṅghassa sabbathā;

Mahādānāni vattentu, yathākālaṃ yathābalaṃ.

181.

Dīpamālā pumphamālā-laṅkārehi tahiṃ tahiṃ;

Tūriyehi ca sabbehi, upahāraṃ anekadhā.

182.

Uposathaṅgānā’dāya, sabbe dhammaṃ suṇantu ca;

Pūjāvisesena’neke ca, karontu tadahepi ca.

183.

Sabbe sabbattha sabbathā, yathāṇattādhikāpi ca;

Pūjā sampaṭiyādesuṃ, devalokamanoramā.

184.

Tasmiṃ dine mahārājā, sabbālaṅkāra bhūsito;

Sahorodho sahāmacco, balogha parivārito.

185.

Agamāsi sakārāmaṃ, bhindanto viya mediniṃ;

Saṅghamajjhamhi aṭṭhāsi, vanditvā saṅghamuttamaṃ.

186.

Tasmiṃ samāgame āsuṃ, asīti bhikkhukoṭi yo;

Ahesuṃ satasahassaṃ, tesu khīṇāsavā yati.

187.

Navuti bhikkhusahassāni, ahū bhikkhuniyo tahiṃ;

Khiṇāsavā bhikkhuniyo, sahassaṃ āsu tāsu tu.

188.

Lokavivaraṇaṃ nāma, pāṭihīraṃ akaṃsu te;

Khīṇāsavā pasādatthaṃ, dhammāsokassa rājino.

189.

Caṇḍāsokoti ñāyittha, pubbe pāpena kammunā;

Dhammāsokoti ñāyittha, pacchā puññena kammunā.

190.

Samuddapariyantaṃ so, jambudīpaṃ samantato;

Passi sabbe vihāre ca, nānāpūjā vibhūsite.

191.

Atīva tuṭṭho te disvā, saṅghaṃ pucchi nisīdiya;

Kassa bhante pariccāgo, mahāsugata sāsane.

192.

Thero so moggaliputto, rañño pañhaṃ viyākari;

Dharamāne’pi sugate, natthi cāgī tayāsamo.

193.

Taṃ sutvā vacanaṃ bhiyyo, tuṭṭho rājā apucchi taṃ;

Buddhasāsana dāyādo, hoti kho mādiso iti.

194.

Thero tu rājaputtassa, mahindassū’panissayaṃ;

Tatheva rājadhītāya, saṅghamittāya pekkhiya.

195.

Sāsanassā’bhi vuddhiñca, taṃ hetukama vekkhiya;

Paccābhāsatha rājānaṃ, so sāsanadhurandharo.

196.

Tādiso’pi mahācāgī, dāyādo sāsanassa na;

Paccayadāyako’cceva, vuccate manujādhīpa.

197.

Yo tu puttaṃ dhītaraṃ vā,

Pabbajjāpeti sāsane;

So sāsanassa dāyādo,

Hoti no dāyako api.

198.

Atha sāsana dāyāda-bhāvamicchaṃ mahīpati;

Mahindaṃ saṅghamittañca, ṭhite tatra apucchatha.

199.

Pabbajissatha kiṃ tātā, pabbajjā mahatī matā;

Pituno vacanaṃ sutvā, pitaraṃ te abhāsisuṃ.

200.

Ajjeva pabbajissāma, sace tvaṃ deva icchasi;

Amhañca lābho tumhañca, pabbajjāya bhavissati.

201.

Uparājassa pabbajja-kālabho pabhutīhi so;

Sā cāpi aggibrahmassa, pabbajjā katanicchayā.

202.

Uparajjaṃ mahīndassa, dātukāmo’pi bhūpati;

Tato’pi adhikāsā’ti, pabbajjaṃyeva rocayi.

203.

Piyaṃ puttaṃ mahindañca, buddhirūpabaloditaṃ;

Pabbajjā pesi samahaṃ, saṅgha mittañca dhītaraṃ.

204.

Tadā vīsativasso so, mahindo rājanandano;

Saṅghamittā rājadhītā, aṭṭhārasasamā tadā.

205.

Tadaheva ahu tassa, pabbajjā upasampadā;

Pabbajjā sikkhādānañca, tassā ca tadahu ahu.

206.

Upajjhāyo kumārassa, ahu moggalisavhayo;

Pabbājesi mahādeva-tthero majjhantiko pana.

207.

Kammavācaṃ akā tasmiṃ, so’pasampadamaṇḍale;

Arahattaṃ mahindo so, patto sapaṭisambhidaṃ.

208.

Saṅghamittā’hu’pajjhāyā, dhammapālāti vissutā;

Ācariyā āyupāli, kāle sā’si anāsavā.

209.

Ubho sāsanapajjotā, laṃkādīpopakārino;

Chaṭṭhe vasse pabbajiṃsu, dhammāsokassa rājino.

210.

Mahāmahindo vassehi, tīhi dīpappasādako;

Piṭakattayaṃ muggaṇhi, upajjhāyassa santike.

211.

Sā bhikkhunī candalekhā, mahindo bhikkhū sūriyo;

Sambuddha sāsanākāsaṃ, te sadā sobhayuṃ tadā.

212.

Vane pāṭaliputtamhā, vane vanacaro caraṃ;

Kuntakinnariyā saddhiṃ, saṃvāsaṃ kappayī kira.

213.

Tena saṃvāsamanvāya,

Sā putte janayī duve;

Tisso jeṭṭho kaṇiṭṭho tu,

Sumitto nāma nāmato.

214.

Mahāvaruṇattherassa, kāle pabbajja santike;

Arahattaṃ pāpuṇiṃsu, chaḷabhiññaṃ guṇaṃ ubho.

215.

Pāde kīṭavisenā’si, phuṭṭho jeṭṭho savedano;

Āha puṭṭho kaṇiṭṭhena, bhesajjaṃ pasataṃ ghaṭaṃ.

216.

Rañño nivedanaṃ thero, gilānavattato’pi so;

Sappisatthañca caraṇaṃ, pacchābhattaṃ paṭikkhipi.

217.

Piṇḍāya ce caraṃ sappiṃ, labhase tvaṃ tamāhara;

Icchāha tissathero so, sumittaṃ theramuttamaṃ.

218.

Piṇḍāya caratā tena, na laddhaṃ pasataṃ ghataṃ;

Sappikumbhasatenāpi, byādhijāto asādhiyo.

219.

Teneva byādhinā thero, patto āyukkhayantikaṃ;

Ovaditvāppamādena, nibbātuṃ mānasaṃ akā.

220.

Ākāsamhi nisīditvā, tejodhātuvasena so;

Yathāruci adhiṭṭhāya, sarīraṃ parinibbuto.

221.

Jālāsarīrā nikkhamma, nimmaṃsachārikaṃ ḍahi;

Therassa sakalaṃ kāyaṃ, aṭṭhikānituno ḍahi.

222.

Sutvā nibbūtimetassa, tissatherassa bhūpati;

Agamāsi sakārāmaṃ, janogha parivārito.

223.

Hattikkhandhagato rājā, tānaṭṭhina’varopiya;

Kāretvā dhātusakkāraṃ, saṅghaṃ byādhimapucchitaṃ.

224.

Taṃ sutvā jātasaṃvego, puradvāresu kāriya;

Sudhācitā pokkharaṇī, bhesajjānañca pūriya.

225.

Pāpesi bhikkhusaṅghassa, bhesajjāni dine dine;

Mā hotu bhikkhusaṅghassa, bhesajjaṃ dullabhaṃ iti.

226.

Sumittathero nibbāyi, caṅkamanto’va caṅkame;

Pasīdi sāsane’tīva, tenāpi ca mahājano.

227.

Kuntiputtā duve therā,

Te lokahitakārino;

Nibbāyiṃsu asokassa,

Rañño vassamhi aṭṭhame.

228.

Tato pabhuti saṅghassa, lābho’tīva mahā ahu;

Pacchā pasannā ca janā, yasmā lābhaṃ pavattayuṃ.

229.

Pahīnalābhasakkārā, titthiyā lābhakāraṇā;

Sayaṃ kāsāyamādāya, vasiṃsu saha bhikkhūhi.

230.

Yathāsakañca te vādaṃ, buddhavādo’ti dīpayuṃ;

Yathāsakañca kiriyā, akariṃsu yathāruci.

231.

Tato moggaliputto so,

Thero thira guṇodayo;

Sāsanabbudamuppannaṃ,

Disvā tamatikakkhalaṃ.

232.

Tasso’pasamane kālaṃ, dīghadassī avekkhiya;

Datvā mahindatherassa, mahābhikkhugaṇaṃ sakaṃ.

233.

Uddhaṃ gaṅgāya eko’va, ahogaṅgamhi pabbate;

Vihāsi sattavassāni, viveka manubrūhayaṃ.

234.

Titthiyānaṃ bahucattā ca, dubbaccattā ca bhikkhavo;

Tesaṃ kātuṃ na sakkhiṃsu, dhammena paṭisedhanaṃ.

235.

Teneva jambudīpamhi, sabbārāmesu bhikkhavo;

Sattavassāni nākaṃsu, uposatha pavāraṇaṃ.

236.

Taṃ sutvā mahārājā, dhammāsoko mahāyaso;

Ekaṃ amaccaṃ pesesi, asokārāma muttamaṃ.

237.

Gantvā’dhikaraṇaṃ etaṃ, vupasamma uposathaṃ;

Kārehi bhikkhusaṅghena, pamā’rāme tuvaṃ iti.

238.

Gantvāna sannipātetvā, bhikkhusaṅghaṃ sadummati;

Uposathaṃ karothāti, sāvesi rājasāsanaṃ.

239.

Uposathaṃ tittiyehi, na karoma mayaṃ iti;

Avo ca bhikkhusaṅgho taṃ, amaccaṃ mūḷhamānasaṃ.

240.

So’macco katipayānaṃ, therānaṃ paṭipāṭiyā;

Acchindi asinā sīsaṃ, kāremīti uposathaṃ.

241.

Rājabhātā tissatthero, taṃ disvā kiriyaṃ lahuṃ;

Gantvāna tassa āsanne, sāsanamhi nisidi so.

242.

Theraṃ disvā amacco so, gantvā rañño nivedayi;

Sabbaṃ pavattiṃ taṃ sutvā, jātadāho mahīpati.

243.

Sīghaṃ gantvā bhikkhusaṅghaṃ, pucchi ubbiggamānaso;

Evaṃ katena kammena, kassa pāpaṃ siyā iti.

244.

Tesaṃ apaṇḍitā keci, pāpaṃ tuyhanti keci tu;

Ubhinnaṃcā’ti āhaṃsu, natthi tuyhanti paṇḍitā.

245.

Taṃ sutvā’ha mahārājā, samattho atthi bhikkhuna;

Vimatiṃ me vinodetvā, kātuṃ sāsanapaggahaṃ.

246.

Atthi moggaliputto so,

Tissatthero rathesabha;

Icchāha saṅgho rājānaṃ,

Rāja tatthā’si sādaro.

247.

Visuṃ bhikkhusahassena, caturo parivārite;

Thero narasahassena, amacce caturo tathā.

248.

Tadaheyeva pesesi, attano vacanena so;

Theraṃ ānetu me tehi, tathā vutte sanāgami.

249.

Taṃ sutvā puna aṭṭha’ttha, there’macce ca pesayi;

Visuṃ sahassapurise, pubbe viya sanāgami.

250.

Rājā pucchi kathaṃ thero, āgaccheyya nu kho iti;

Bhikkhū āhaṃsu therassa, tassa’gamanakāraṇaṃ.

251.

Hoti bhante upatthambho, kātuṃ sāsanapaggahaṃ;

Iti vutte mahārāja, thero essati so iti.

252.

Punāpi thero’macce ca, rājā soḷasa soḷasa;

Visuṃ sahassa purise, tathā vatvāna pesayi.

253.

Thero mahallatte’pi, nārohissati yānakaṃ;

Theraṃ gaṅgāya nāvāya, ānethā’ti ca abravi.

254.

Gantvā te taṃ tathā’vocuṃ,

So taṃ sutvā’va uṭṭhahi;

Nāvāya theraṃ ānesuṃ,

Rājā paccuggamī tahiṃ.

255.

Jāṇumattaṃ jalaṃ rājo’gahetvā dakkhiṇaṃ karaṃ;

Nāvāya otarantassa, therassā’dāsi gāravo.

256.

Dakkhiṇaṃ dakkhiṇeyyo so, karaṃ rañño’nukampako;

Ālambitvā’nukampāya, thero nāvāya otari.

257.

Rājā theraṃ nayitvāna, uyyānaṃ rativaḍḍhanaṃ;

Therassa pāde dhovitvā, makkhetvā ca nisīdiya.

258.

Samatthabhāvaṃ therassa, vīmaṃsanto mahīpati;

Daṭṭhukāmo ahaṃ bhante, pāṭihīranti abravi.

259.

Kanti vutte mahīkampaṃ, āha taṃ puna rāhaso;

Sakalāye’ka desāya, kataraṃ daṭṭhumicchasi.

260.

Ko dukkaroti pucchitvā, eka desāya kampanaṃ;

Dukkaranti suṇitvāna, taṃ duṭṭhukāmataṃ bravī.

261.

Rathaṃ assaṃ manussañca, pātiñcodaka pūritaṃ;

Thero yojana sīmāya, antaramhi catuddise.

262.

Ṭhapāpetvā tadaḍḍhehi, saha taṃ yojanaṃ mahiṃ;

Cālesi iddhiyā tatra, nisinnassa ca dassayi.

263.

Tenā’maccena bhikkhūnaṃ, maraṇena’ttanopi ca;

Pāpassa’tthitta natthittaṃ, theraṃ pucchi mahīpati.

264.

Paṭicca kammaṃ natthīti, kiliṭṭhaṃ cetanaṃ vinā;

Thero bodhesi rājānaṃ, vatvā tittirajātakaṃ.

265.

Vasanto tattha sattāhaṃ, rājuyyāne manorame;

Sikkhāpesi mahīpālaṃ, sambuddhasamayaṃ subhaṃ.

266.

Tasmiṃyeva ca sattā he, duve yakkhe mahīpati;

Pesetvā mahiyaṃ bhikkhū, asese sannipātayi.

267.

Sattame divase gantvā, sakārāmaṃ manoramaṃ;

Kāresi bhikkhusaṅghassa, sannipātamasesato.

268.

Therena saha ekante, nisinno sāṇiantare;

Ekekaladdhike bhikkhu, pakkositvāna santikaṃ.

269.

Kiṃvādī sugato bhante, iti pucchi mahīpati;

Te sassatādikaṃ diṭṭhiṃ, byākariṃsu yathāsakaṃ.

270.

Te micchādiṭṭhike sabbe, rājā uppabbājāpayī;

Sabbe saṭṭhisahassāni, āsuṃ uppabbajāpitā.

271.

Apucchi dhammike bhikkhū, kiṃvādī sugato iti;

Vibhajjavādī tāhaṃsu, taṃ theraṃ pucchi bhūpati.

272.

Vibhajjavādī sambuddho,

Hoti bhante’ti āha so;

Thero’ āmā’ti taṃ sutvā,

Rājā tuṭṭhamano tadā.

273.

Saṅgho pisodhito yasmā,

Tasmā saṅgho uposathaṃ;

Karotu bhante iccevaṃ,

Vatvā therassa bhūpati.

274.

Saṅghassa rakkhaṃ datvāna, nagaraṃ pāvisī subhaṃ;

Saṅgho samaggo hutvāna, tadā’kāsi uposathaṃ.

275.

Thero aneka saṅkhamhā, bhikkhusaṅghā visārade;

Chaḷabhiññe tepiṭake, pabhinnapaṭisambhide.

276.

Bhikkhusahassaṃ uccini, kātuṃ saddhammaṃ saṅgahaṃ;

Tehi asokārāmamhi, akā saddhamma saṅgahaṃ.

277.

Mahākassapatthero ca, yasatthero ca kārayuṃ;

Yathā te dhamma saṃgītiṃ, tissattheropi taṃ tathā.

278.

Tathāvatthuppakaraṇaṃ, paravādappamaddanaṃ;

Abhāsi tissatthero ca, tasmiṃ saṃgīti maṇḍale.

279.

Evaṃ bhikkhusahassena, rakkhāya’soka rājino;

Ayaṃ navahi māsehi, dhamma saṃgīti niṭṭhitā.

280.

Rañño sattarase vasse, dvāsattatisamo isi;

Mahāpavāraṇāya’so, saṃgīti taṃ samāpayi.

281.

Sādhukāraṃ dadantīva, sāsanaṭṭhiti kāraṇaṃ;

Saṃgīti pariyosāne, akammittha mahāmahī.

282.

Hitvā seṭṭhaṃ brahmavimānampi manuññaṃ;

Jegucchaṃ so sāsanahetunaralokaṃ;

Āgammā’kā sāsanakiccaṃ katakicco;

Konāma’ñño sāsanakiccamhi pamajjeti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Tatiyadhammasaṃgīti nāma

Pañcamo paricchedo.

Chaṭṭhapariccheda

Vijayāgamanaṃ

1.

Vaṅgesu vaṅganagare, vaṅgarājā ahu pure;

Kāliṅgarañño dhītā’si, mahesī tassa rājino.

2.

So rājā deviyā tassā, ekaṃ alabhi dhītaraṃ;

Nemittābyākaruṃ tassā, saṃvāsaṃ magarājinā.

3.

Atīva rūpiniṃ āsi, atīva kāmagiddhinī;

Devena deviyā’cāpi, lajjāyā’si jagucchitā.

4.

Ekākinī sā nikkhamma, serīcārasukhatthinī;

Satthena saha aññātā, agā magadhagāminā.

5.

Lāḷaraṭṭhe aṭaviyā, sīho satthamabhiddhavi;

Aññattha sesā dhāviṃsu, sīhagatadisantusā.

6.

Gaṇhitvā gocaraṃ sīho, gacchaṃ disvā tamā’rato;

Ratto upāgalālento, laṅgulaṃ pattakaṇṇako.

7.

Sā taṃ disvā saritvāna, nemittavacanaṃ sutaṃ;

Abhītā tassa aṅgāni, rañjayanti parāmasi.

8.

Tassā phassenā’ti ratto, piṭṭhiṃ āropiyā’sutaṃ;

Sīho sakaṃ guhaṃ netvā, tāya saṃvāsamācari.

9.

Tena saṃvāsamanvāya, kālena yamake duve;

Puttañca dhītarañcāti, rājadhītā janesi sā.

10.

Puttassa hatthapādā’suṃ, sīhākārā tato akā;

Nāmena sīhabāhuṃ taṃ, dhītaraṃ sīhasīvaliṃ.

11.

Putto soḷasavasso so, mātaraṃ pucchi saṃsayaṃ;

Tuvaṃ pitā ca no amma, kasmā visadisā iti.

12.

Sā sabbamabravī tassa, kiṃnayāmā’ti so’bravi;

Guhaṃ thaketitāto te, pāsāṇenāti sā’bravi.

13.

Mahāguhāya thakanaṃ, khandhenā’dāya so akā;

Ekāhene’va paññāsa-yojanāni gatāgataṃ.

14.

Gocarāya gahe sīhe, dakkhiṇasmiñhi mātaraṃ;

Vāme kaṇiṭṭhiṃ katvāna, tayo sīghaṃ apakkamī.

15.

Nivāsetvāna sākhaṃ te, paccantaṃ gāmamāgamuṃ;

Tatthāsi rājidhītāya, mātulassa suto tadā.

16.

Senāpati vaṅgarañño, ṭhito paccanta gāmako;

Nisinnovaṭamūlaleso, kammantaṃ saṃvidhāyakaṃ.

17.

Disvā te pucchite’vocuṃ, aṭavī vāsino mayaṃ;

Iti so dāpayī tesaṃ, vatthāni dhajinī pati.

18.

Tānā’hesuṃ uḷārāni, bhattaṃ paṇṇesu dāpayi;

Sovaṇṇabhājananā’suṃ, tesaṃ puññena tāni ca.

19.

Tena so vimhito pucchi, ke tumheti camūpati;

Tassa sā jātigottāni, rājadhītā nivedayi.

20.

Pitucchā dhītaraṃ taṃ so, ādāya dhajinī pati;

Gantvāna vaṅganagaraṃ, saṃvāsaṃ tāya kappayi.

21.

Sīho sīghaṃ guhaṃ gantvā, te adisvā tayo jane;

Aṭṭito puttasokena, na ca khādi na cā’pivi.

22.

Dārake te gavesanto, agā paccantagāmake;

Ubbāsīyati so so’va, yaṃyaṃ gāmamupeti so.

23.

Paccantavāsino gantvā, rañño taṃ paṭivedayuṃ;

Sīho piḷeti te raṭṭhaṃ, taṃ deva paṭisedhaya.

24.

Alakaṃ nisedhakaṃ tassa, hatthikkhandhagataṃ pure;

Ādetu sīhadāyīti, sahassaṃ so pacārayi.

25.

Tatheva dvesahassāni, tīṇicā’pi narissaro;

Dvīsu vāresu vāresi, mātā sīhabhujaṃ hitaṃ.

26.

Aggahi tatiye vāre, sīhabāhu apucchiya;

Mātaraṃ tisahassaṃ taṃ, ghātetuṃ pitaraṃ sakaṃ.

27.

Rañño kumāraṃ dassesuṃ, taṃ rājā idha mabravi;

Gahito yadi sīho te, dammi raṭṭhaṃ tadeva te.

28.

So taṃ gantvā guhādvāraṃ, sīhaṃ disvāva ārakā;

Entaṃ puttasinehena, vijjhituṃ taṃ saraṃ khipi.

29.

Saro naḷātamāhacca, mettacittena thassa tu;

Kumārapādamūle’va, nivatto pati bhūmiyaṃ.

30.

Tathā’si yāva tatiyaṃ, tato kujjhimigāmipo;

Tato khitto sarotassa, kāyaṃ nibbijja nikkhami.

31.

Sakesaraṃ sīhasīsaṃ, ādāya sapuraṃ agā;

Matassa vaṅgarājassa, sattāhāni tadā ahu.

32.

Rañño aputtakattā ca, patītā cassa kammunā;

Sutvā ca rañño nattuttaṃ, sañjānitvā ca mātaraṃ.

33.

Amaccā sannipatitā, akhilā ekamānasā;

Sīhabāhu kumārassa, rājā hohīti abravuṃ.

34.

So rajjaṃ sampaṭicchitvā, datvā mātu patissa taṃ;

Sīhasīvalimādāya, jātabhūmiṃ gato sayaṃ.

35.

Nagaraṃ tattha māpesi, ahu sīhapuranti taṃ;

Araññe yojanasate, gāme cāpi nivesayi.

36.

Lāḷaraṭṭhe pure tasmiṃ, sīhabāhunarādhipo;

Rajjaṃ kāresi katvāna, mahesiṃ sīhasīvaliṃ.

37.

Mahesī soḷasakkhattuṃ, yamake ca duve duve;

Putte janayi kālesā, vijayo nāma jeṭṭhako.

38.

Sumitto nāma dutiyo, sabbe dvattiṃsa puttakā;

Kālena vijayaṃ rājā, uparajje’bhi secayi.

39.

Vijayo visamācāro, āsi tamparisāpi ca;

Sāhasāni anekāni, dussahāni kariṃsute.

40.

Kuddho mahājano rañño, tamatthaṃ paṭivedayi;

Rājā te saññapetvāna, puttaṃ ovadi sādhukaṃ.

41.

Sabbaṃ tatheva dutiyaṃ, ahosi tatiyaṃ pana;

Kuddho mahājano āha, puttaṃ ghātehi te iti.

42.

Rājā’thavijayaṃ tañca, parivārañca tassa taṃ;

Sattasatāni purise, kāretvā addhamuṇṇake.

43.

Nāvāya pakkhipāpetvā, vissajjāpesi sāgare;

Tathā tesaṃ bhariyāyo, tatheva ca kumārake.

44.

Visuṃ visuṃ te vissaṭṭhā, purisitthikumārakā;

Visuṃ visuṃ dīpakasmiṃ, okkamiṃsu vasiṃsu ca.

45.

Naggadīpoti ñāyittha, kumārokkantadīpako;

Bhariyokkantadīpo tu, mahindadīpako iti.

46.

Suppārake paṭṭanamhi, vijayo pana okkami;

Parisā sāhasene’ttha, bhīto nāvaṃ punā’ruhi.

47.

Laṃkāyaṃ vijayasanāmako kumāro;

Otiṇṇo thiramati tambapaṇṇidīpe;

Sālānaṃ yamakaguṇānamantarasmiṃ;

Nibbātuṃ sayitadine tathāgatassa.

Sujanapasādasaṃve gatthāyakate mahāvaṃse

Vijayāgamanaṃnāma

Chaṭṭhāparicchedo.

Sattama pariccheda

Vijayābhiseko

1.

Sabbalokahītaṃ katvā, patvā santikaraṃ padaṃ;

Parinibbānamañcamhi, nipanno lokanāyako.

2.

Devatāsannipātamhi, mahantamhi mahāmuni;

Sakka tatrasamīpaṭṭhaṃ, avoca vadataṃ varo.

3.

Vijayo lāḷāvisayā, sīhabāhunarindajo;

Esalaṅkādhanupatto, sattabhaccasatānugo.

4.

Patiṭṭhahissati devindaṃ, laṃkāyaṃ mama sāsanaṃ;

Tasmā saparivāraṃ taṃ, rakkhalaṃkañca sādhukaṃ.

5.

Tathāgatassa devindo, vaco sutvāva sādaro;

Devassuppalavaṇṇassa, laṃkārakkhaṃ samappayi.

6.

Sakkena vuttamattoso, laṅkāmāgammasajjukaṃ;

Paribbājaka vesena, rukkhamūla mūpavisiṃ.

7.

Vijayasammukhā sabbe,

Taṃ upacca apucchisuṃ;

Ayaṃ bho konu dīpotī,

Laṃkādīpoti so bravi.

8.

Na santi manujā hettha, na ca hessati vo bhayaṃ;

Iti vatvā kuṇḍīkāya, te jalena nisiñciya.

9.

Suttañca tesaṃ hatthesu, lagetvānabhasā’gamā;

Dassesi soṇirūpena, parivārikayakkhinī.

10.

Eko taṃ vāriyantopi, rājaputtena anvagā;

Gāmamhi vijjamānamhi, bhavanti sunakhā iti.

11.

Tassā ca sāmīnī tattha, kuveṇīnāma yakkhinī;

Nisīdi rukkhamūlamhi, kantanti tāpasī viya.

12.

Disvāna so pokkharaṇī, nisinnaṃ tañca tāpasiṃ;

Tattha nhātvā pivitvā ca, ādāya ca mulāliyo.

13.

Vāriñca pokkhareheva, vuṭṭhāsi sātamabravi;

Bhakkho’si mama tiṭṭhāti, aṭṭhā baddho vaso naro.

14.

Parittasutta tejena, bhakkhituṃ sā na sakkuṇī;

Yāciyantopi taṃ suttaṃ, nā’dāyakkhiniyā naro.

15.

Taṃ gahetvā suruṅgāyaṃ, rudantaṃ yakkhinī khipi;

Evaṃ ekekaso tattha, khipī sattasatānipi.

16.

Anāyantesu sabbesu, vijayo bhayasaṃkito;

Nantapañcāyudho gantvā, disvā pokkharaṇiṃ subhaṃ.

17.

Apassa muttiṇṇapadaṃ, passaṃ tañceva tāpasiṃ;

‘‘Imāya khalu bhaccā me, gahitānu’’ti cintiya.

18.

Kiṃ na passasi bhacce me,

Hoti tvaṃ iti āhataṃ;

‘‘Kiṃ rājaputta bhaccehi,

Piva nahāyā’’ti āhasā.

19.

Yakkhinī tāva jānāti, mama jātinti nicchito;

Saṅghaṃ sanāmaṃ sāvetvā, dhanuṃ sandhāyu’ pāgato.

20.

Yakkhiṃ ādāya gīvāya, nārā ca valayena so;

Vāmahatthena kesesu, gahetvā dakkhiṇe na tu.

21.

Ukkhipitvā asiṃāha, ‘‘bhacce me dehi dāsitaṃ;

Māremī’’ti bhayaṭṭāsā, jīvitaṃ yāci yakkhinī.

22.

Jīvitaṃ dehi me sāmi, rajjaṃ dajjāmi te ahaṃ;

Karissami’tti kiccañca, kiccaṃ aññaṃ yathicchitaṃ.

23.

Adubbhātthāya sapathaṃ, so taṃ yakkhiṃ akārayi;

‘‘Ānehi bhacce sīgha’’nti, vuttamattāva sā’nayi.

24.

‘‘Ime jātā’’ti vuttāsā,

Taṇḍulādiṃ viniddisi;

Bhakkhitānaṃ vāṇijānaṃ,

Nāvaṭṭhaṃ vivikhaṃ bahuṃ.

25.

Bhaccā te sādhayitvāna, bhattāni byañjanānica;

Rājā puttaṃ bhojayitvā, sabbecāpi abhuñjisuṃ.

26.

Dāpitaṃ vijayena’ggaṃ, yakkhī bhuñjiya pīṇitā;

Soḷasavassikaṃ rūpaṃ, māpayitvā manoharaṃ.

27.

Rājaputta mupagañchi, sabbābharaṇabhūsitā;

Māpesi rukkhamūlasmiṃ, sayanañca mahārahaṃ.

28.

Sāṇiyā suparikkhittaṃ, vitānasamalaṅkataṃ;

Taṃ disvā rājatanayo, pekkhaṃ atthamanāgataṃ.

29.

Katvāna tāyanāvāyaṃ, nipajja sayane sukhaṃ;

Sāṇī parikkhipitvāna, sabbe bhaccā nipajjisuṃ.

30.

Rattiṃ tūriyasaddañca, sutvā gītaravañca so;

Apucchi sahasemānaṃ, kiṃ saddo iti yakkhiniṃ.

31.

Rajjañca sāmino deyyaṃ, sabbe yakkhe ca ghātiya;

Manussā vāsakaraṇā, yakkhā maṃ ghātayantihi.

32.

Iti cintiya yakkhī sā, abravi rājanandanaṃ;

Sīrīsavatthunā metaṃ, sāmi yakkhapuraṃ idha.

33.

Tattha jeṭṭhassa yakkhassa, laṃkānagaravāsinī;

Kumārikā idhā’nītā, tassā mātā ca āgatā.

34.

Āvāha maṅgale tattha, idhāpi ussave mahā;

Vattate tattha saddoyaṃ, mahāhesa samāgamo.

35.

Ajjeva yakkhe ghātehi,

Na hi sakkhā ito paraṃ;

So āhā’dissa mānete,

Ghātessāmi kathaṃ ahaṃ.

36.

Yattha saddaṃ karissāma, tena saddena ghātaya;

Āyudhaṃ me’nubhāvena, tesaṃ kāye patissati.

37.

Tassā sutvā tathā katvā, sabbe yakkhe aghātayi;

Sayampi laddhavijayo, yakkharāja pasādhanaṃ.

38.

Pasādhanehi sesehi, taṃtaṃ bhaccaṃ pasādhayi;

Katipahaṃ vasitve’ttha, tambapaṇṇimupāgami.

39.

Māpayitvā tampapaṇṇi-nagaraṃ vijayo tahiṃ;

Vasī yakkhiniyā saddhiṃ, amacca parivārito.

40.

Nāvāya bhūmimotiṇṇā, vijayapamukhā tadā;

Kilantā pāṇinābhūmiṃ, ālambiya nisīdisuṃ.

41.

Tambabhūmirajophuṭṭho, tambopāṇi yato ahuṃ;

So desoceva dīpo ca, tena tannāmako ahu.

42.

Sīhabāhu narindo so, sīhamādinnavā iti;

Sīhaḷo tena sambandhā, ete sabbepi sīhaḷā.

43.

Tattha tattha ca gāme te, tassā’maccā nivesayuṃ;

Anurādhagāmaṃ tannāmo, kadamba nadīyantike.

44.

Gambhīranadīyā tīre, upatisso purohito;

Upatissagāmaṃ māpesi, anurādhassa uttare.

45.

Aññe tayo amaccā te, māpayiṃsu visuṃ visuṃ;

Ujjeniṃ uruvelañca, vijitaṃ nagaraṃ tathā.

46.

Nivāsetvā janapadaṃ, sabbe’maccā samaccataṃ;

Avocuṃ rājatanayā, sāmi rajjebhisecaya.

47.

Iti vutto rājaputto, na icchi abhisecanaṃ;

Vinā khattiyakaññāya, abhisekaṃ mahesiyā.

48.

Athāmaccā sāmino he, abhiseka katā darā;

Dukkaresupi kiccesu, tadatthabhirutā tigā.

49.

Paṇṇākāre mahāsāre, maṇimuttādike bahū;

Gāhāpayitvā pāhesuṃ, dakkhiṇaṃ madhuraṃ puraṃ.

50.

Paṇḍurājassa dhītatthaṃ, sāmino sāmibhattino;

Aññesaṃ cāpi dhītatthaṃ, amaccānaṃ janassa ca.

51.

Sīghaṃ nāvāya gantvāna, dūtā te madhuraṃ puraṃ;

Paṇṇākāre ca lekhañca, tassa rañño adassayuṃ.

52.

Tato rājāamaccehi, mantayitvā sadhītaraṃ;

Pāhetukāmo’maccānaṃ, aññesaṃ cāpi dhītaro.

53.

Laddhā ūnasataṃ kaññā, athabheriṃ carāpayi;

Laṃkāya dhītugamanaṃ, icchamānā narā idha.

54.

Nivāsayitvā diguṇaṃ, gharadvāresu dhītaro;

Ṭhapentu tena liṅgena, ādīyissāmitā iti.

55.

Evaṃ laddhā bahūkaññā, tappayitvāna taṃ kulaṃ;

Sampannasabbālaṅkāraṃ, dhītaraṃ sampaṭicchadaṃ.

56.

Sabbā tā laddhasakkārā, kaññāyo ca yathārahaṃ;

Rājārahe ca hatthassa-rathapessiya kārake.

57.

Aṭṭhārasannaṃ seṇīnaṃ, sahassañca kulāni so;

Lekhaṃ datvāna pesesi, vijayassa jitā’rino.

58.

Sabboso’tarī nāvāhi, mahātitthe mahājano;

Teneva paṭṭanaṃ tañhi, mahātitthaṃti vuccati.

59.

Vijayassa sutodhītā, tassā yakkhiniyā ahu;

Rājakaññāgamaṃ sutvā, vijayo āha yakkhiniṃ.

60.

‘‘Gaccha dāni tuvaṃ bhoti, ṭhapetvā puttake duve;

Manussā amanussehi, bhāyintīhi sadā’’ iti.

61.

Sutvā taṃ yakkhabhayato, bhītaṃ taṃ āha yakkhiniṃ;

Mā cintayi sāhassena, dāpayissāmi te baliṃ.

62.

Punappunaṃ taṃ yācitvā, ubho ādāya puttake;

Bhītāpi sā agatiyā, laṃkāpuramupāgami.

63.

Putte bihi nisīdetvā, sayaṃ pāvisi taṃ puraṃ;

Sañjānitvāna taṃ yakkhiṃ, bhītā corīti saññito.

64.

Saṃkhubhiṃsu pure yakkhā, eko sāhasiko pana;

Ekapāṇippahārena, vilayaṃ nayi yakkhiniṃ.

65.

Tassātu mātulo yakkho, nikkhamma nagarā bahi;

Disvā te dārake pucchi, tumhe kassa sutā iti.

66.

Kuveṇiyā’ti sutvā’ha, mātā vo māritā idha;

Tumhepi disvā māreyyuṃ, palāyatha lahuṃ iti.

67.

Āguṃ sumanakūṭaṃ te, palāyitvā tato lahuṃ;

Vāsaṃ kappesi jeṭṭho so, vuddho tāya kaṇiṭṭhiyā.

68.

Puttadhītāhi vaḍḍhitvā, rājānuññāya te vasuṃ;

Tattheva malaye eso, pulindānañhi sambhavo.

69.

Paṇḍurājassa dūtā te, paṇṇākāraṃ samappayuṃ;

Vijayassa kumārassa, rājādhikārikā ca tā.

70.

Katvā sakkārasammānaṃ, dūtānaṃ vijayo pana;

Adā yāthārahaṃ kaññā, amaccānaṃ janassa ca.

71.

Yathā vidhi ca vijayaṃ, sabbe maccāsamāgatā;

Rajjesamabhisiñciṃsu, kariṃsuca mahāchaṇaṃ.

72.

Tato so vijayo rājā, paṇḍurājassa dhītaraṃ;

Mahatā parihārena, mahesitte’bhisecayi.

73.

Dhanāna’dā amaccānaṃ, adāsi sasurassatu;

Anuvassaṃ saṅkhamuttaṃ, satasahassa dvayārahaṃ.

74.

Hitvā pubbācaritaṃ visamaṃ samena;

Dhammena laṃkamakhilaṃ anusāsamāno;

So tamapaṇṇinagare vijayo narindo;

Rajjaṃ akārayi samā khalu aṭṭhatiṃsā’ti.

Sujanapasādasaṃve gatthāya kate mahāvaṃse

Vijayābhiseko nāma

Sattamo paricchedo.

Aṭṭhama pariccheda

Paṇḍuvāsudevābhiseko

1.

Vijayo so mahārājā, vasse antimake ṭhito;

Iti cintayi ‘‘vuddho’haṃ, na ca vijjati me suto.

2.

Kicchena vāsitaṃ raṭṭhaṃ, nasseyya mama accaye;

Āṇāpeyyaṃ rajjahetu-sumittaṃ bhātaraṃ mama.

3.

Athā’maccehi mantetvā, lekhaṃ tattha visajjayi;

Lekhaṃ datvāna vijayo, na cirena divaṅgato.

4.

Tasmiṃ mate amaccā te, pekkhantā khattiyāgamaṃ;

Upatissagāme ṭhatvāna, raṭṭhaṃ samunusāsisuṃ.

5.

Mate vijayarājamhi, khattiyāgamanā purā;

Ekaṃ vassaṃ ayaṃ laṃkā-dīpo āsi arājako.

6.

Tasmiṃ sīhapure tassa, sīhabāhussa rājino;

Accayena sumitto so, rājā tassa suto ahu.

7.

Tassa puttā tayo āsuṃ, maddarājassa dhītuyā;

Dūtā sīhapuraṃ gantvā, rañño lekhaṃ adaṃsu te.

8.

Lekhaṃ sutvāna so rājā, putte āmantayī tayo;

Ahaṃ mahallako tātā, eko tumhesu gacchatu.

9.

Laṃkaṃ nekaguṇaṃ kantaṃ, mama bhātussa santakaṃ;

Tassa’cca yena tattheva, rajjaṃ kāretu sobhanaṃ.

10.

Kaṇiṭṭhako paṇḍuvāsu-devo rājakumārako;

‘‘Gamissāmīti cintetvā, ñatvā sotthi gatampi ca.

11.

Pitarā samanuññāto, dvattiṃsāmacca dārake;

Ādāya āruhī nāvaṃ, paribbājakaliṅgavā.

12.

Mahākandaranajjā te, mukhadvāramhi otaraṃ;

Te paribbājake disvā, jano sakkari sādhukaṃ.

13.

Pucchitvā nagaraṃ ettha, upayantaṃ kamena te;

Upatissa gāmaṃ sampattā, devatā paripālitā.

14.

Amaccā’numato’macco, pucchi nemittakā tahiṃ;

Khattiyā’gamanaṃ tassa, so byākāsi paraṃpi ca.

15.

Sattame dīvaseyeva, āgamissati khattiyo;

Buddhasāsana metassa, vaṃsajo’va ṭhapessati.

16.

Sattame divaseyeva, te paribbājake tahiṃ;

Patte disvāna pucchitvā, amaccā te vijāniya.

17.

Taṃ paṇṇuvāsudevaṃ te, laṃkārajjena appayuṃ;

Mahesiyā abhāvāso, na tāva abhisecayi.

18.

Amitodanasakkassa, paṇḍusakko suto ahu;

Ñatvā vināsaṃ sakyānaṃ, so ādāya sakaṃ janaṃ.

19.

Gantvā aññāpadesena, gaṅgāpāraṃ tahiṃ puraṃ;

Māpetvā tattha kāresi, rajjaṃ tassa sute labhi.

20.

Dhītā kaṇiṭṭhitā āsi, bhaddakaccāna nāmikā;

Sabbalakkhaṇasampannā, surūpā abhipatthitā.

21.

Tadatthaṃ sattarājāno, paṇṇākāre mahārahe;

Pesesuṃ rājino tassa, bhīto rājūhi so pana.

22.

Ñatvāna sotthigamanaṃ, abhisekaphalampi ca;

Sahadvattiṃsa itthīhi, nāvaṃ āropiyā’sutaṃ.

23.

Gaṅgāya khipi gaṇhātu, pahu me dhītaraṃ iti;

Gahetuṃ te na sakkhiṃsu, nāvāsāpana sīghagā.

24.

Dutiye divaseyeva, goṇāgāmaka paṭṭanaṃ;

Pattāpabbajitā kārā, sabbā tā tattha otaruṃ.

25.

Pucchitvā nagaraṃ ettha, tā kamenopayantiyo;

Upatissagāmaṃ sampattā, devatā paripālitā.

26.

Nemittakassa vacanaṃ, sutvā tatthā’gatā tu tā;

Disvā amacco pucchitvā, ñatvā rañño samappayi.

27.

Taṃ paṇḍuvāsudevaṃ te, amaccā suddhabuddhino;

Rajje samabhisiñciṃsu, puṇṇasabbamanorathaṃ.

28.

Subhaddakaccāna manomarūpiniṃ;

Mahesībhāve abhisiñciya’ttano;

Sahagatā tāya padāsi attanā;

Sahāgatānaṃ vasi bhūmipo sukhantī.

Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Paṇḍuvāsudevābhiseko nāma

Aṭṭhamo paricchedo.

Navama pariccheda

Abhayābhiseko

1.

Mahesī janayī putte, dasa ekañca dhītaraṃ;

Sabbajeṭṭho’bhayo nāma, cittānāma kaniṭṭhikā.

2.

Passitvā taṃ viyākaṃsu, brāhmaṇā mantapāragā;

‘‘Rajjahetu suto assā, ghātayissati mātule’’.

3.

Ghātessāmi kaniṭṭhinti, nicchite bhātarā’bhayo;

Vāresi kāle vāsesuṃ, gehaṃ taṃ ekathuṇike.

4.

Rañño ca sirigabbhena, tassa dvāramakārayuṃ;

Anto ṭhapesuṃ ekañca, dāsiṃ narasataṃ bahi.

5.

Rūpenu’mmādayī nare, diṭṭhamattāva sāyato;

Tato ummādacittā’ti, nāmaṃ sopapadaṃ labhi.

6.

Sutvāna laṃkāgamanaṃ, bhaddakaccānadeviyā;

Mātarā coditā puttā, ṭhapetve’kañca āgamuṃ.

7.

Disvāna te paṇḍuvāsu-devaṃ laṅkindamāgatā;

Disvāna taṃ kaniṭṭhiñca, roditvā saha tāya ca.

8.

Raññā sukatasakkārā, rañño’nuññāya cārikaṃ;

Cariṃsu laṃkādīpamhi, nivasuñca yathāruciṃ.

9.

Rāmena vusitaṭhānaṃ, rāmagoṇanti vuccati;

Uruvelā’nurādhānaṃ, nivāsā ca tathā tathā.

10.

Tathā vijitadīghāyu-rohaṇānaṃ nivāsakā;

Vijitagāmo dīghāyu-rohaṇanti ca vuccati.

11.

Kāresi anurādho so, vāpiṃ dakkhiṇato tato;

Kārāpetvā rājagehaṃ, tattha vāsamakappayī.

12.

Mahārājā paṇḍuvāsu-devo jaṭṭhasutaṃ sakaṃ;

Abhayaṃ uparajjamhi, kāle samabhisecayi.

13.

Dīghāyussa kumārassa, tanayo dīghagāmaṇi;

Sutvā ummādacittaṃ taṃ, tassaṃ jātakutūhalo.

14.

Gahetvā’patissa gāmaṃ, taṃ apassi manujādhipaṃ;

Adā sahoparājena, rājupaṭṭhānamassaso.

15.

Gavakkhābhimukhaṭṭhāne, taṃ upecca ṭhitaṃ tusā;

Disvāna gāmiṇiṃ cittā, rattacittā’ha dāsikaṃ.

16.

‘‘Ko eso’’ti tato sutvā,

Mātulassa sutoiti;

Dāsiṃ tattha niyojesi,

Saddhiṃkatvāna so tato.

17.

Gavakkhamhi ḍasāpetvā, rattiṃ kakkaṭayantakaṃ;

Āruyha chindayitvāna, kavāṭaṃ tena pāvisi.

18.

Tāya saddhiṃ vasitvāna, paccūseyeva nikkhami;

Evaṃ niccaṃ vasī tattha, chiddābhāvā apākaṭo.

19.

Sā tena aggahī gabbhaṃ, gabbhe pariṇate tato;

Mātu ārocayī dāsī, mātā pucchiya dhītaraṃ.

20.

Rañño ārocayī rājā, amantetvā sute’brahmā;

Posiyoso’pi amhehi, deva tasseva taṃ iti.

21.

Putto ce mārayissāma, ta’nti tassa adaṃsu taṃ;

Sā sūtikālasampatte, sūti gehañca pāvisiṃ.

22.

Saṅkitvā gopakaṃ cittaṃ, kālavelañca dāsakaṃ;

Tasmiṃ kamme nissāyā’ti, gāmaṇi paricārake.

23.

Te paṭiññaṃ adente te, rājaputtā aghātayuṃ;

Yakkhā hutvāna rakkhiṃsu, ubho gabbhe kumārakaṃ.

24.

Aññaṃ upavijaññaṃ sā, sallakkhā pesi dāsiyā;

Cittā sā janayī puttaṃ, sā itthi pana dhītaraṃ.

25.

Cittaṃ sahassaṃ dāpetvā, tassā puttaṃ sakampi ca;

Āṇāpetvā dhītaraṃ taṃ, nipajjāpesi santike.

26.

Dhītā laddhā’ti sutvāna, tuṭṭhā rājasutā ahuṃ;

Mātā ca mātumātā ca, ubho pana kumārakaṃ.

27.

Mātāmahassa nāmañca, jeṭṭhassa mātulassa ca;

Ekaṃ katvā tamakaruṃ, paṇḍukābhayanāmakaṃ.

28.

Laṃkā pālo paṇḍuvāsu-devo rajjamakārayi;

Tiṃsa vassamhi jātamhi, mato so paṇḍukābhaye.

29.

Tasmiṃ matasmiṃ manujādhipasmiṃ,

Sabbe samāgamma narindaputtā;

Tassābhayassābhayadassa bhātu,

Rājābhisekaṃ akaruṃ uḷārāti.

Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Abhayābhiseko nāma

Navamo paricchedo.

Dasama pariccheda

Paṇḍukābhayābhiseko

1.

Ummādacittāyāṇattā, dāsī ādāya dārakaṃ;

Samugge pakkhipitvāna, dvāramaṇḍala ke agā.

2.

Rājaputtā ca migavaṃ, gatā tumbarakandare;

Disvā dāsiṃ kuhiṃ yāsi, kiṃ me kanti ca pucchisuṃ.

3.

Dvāramaṇḍalakaṃ yāmi, dhītumeguḷapūvakaṃ;

Iccāha oropehīti, rājaputtaṃ kamabravuṃ.

4.

Citto ca kālavelo ca, tassā’rakkhāya niggatā;

Mahantaṃ sūkaravesaṃ, taṃ khaṇaṃyeva dassayuṃ.

5.

Te taṃ samanubandhiṃsu, sāsamādāya tatra’gā;

Dārakañca sahassañca, āyuttassa adāraho.

6.

Tasmiṃyeva dine tassa, bhariyā janayī sutaṃ;

Yamake janayī putte, bhariyaṃ me’ti positaṃ.

7.

So sattavassiko cā’si, taṃ vijāniya mātulā;

Gantuṃ sarasi kīḷante, dārake ca payojayuṃ.

8.

Jalaṭṭhaṃ rukkhasusiraṃ, jalacchāditachiddakaṃ;

Nimujjamāno chiddena, pavisitvā ciraṭṭhito.

9.

Tato tatheva nikkhamma, kumāre sesadārake;

Upacca pucchiyantopi, vañceta’ññavacohi so.

10.

Manussehā’gateheso, nivāsetvāna vatthakaṃ;

Kumāro vārimo gayha, susiramhi ṭhito ahu.

11.

Vatthakāni gaṇetvāna, māretvā sesadārake;

Gantvā ārocayuṃ sabbe, dārakā māritā iti.

12.

Gatesu tesu so gantvā, āyuttakagharaṃ sakaṃ;

Vasaṃ assāsito tena, ahū dvādasavassiko.

13.

Puna sutvāna jīvantaṃ, kumāraṃ tassa mātulaṃ;

Tattha gopālake sabbe, māretuṃ sanniyojayuṃ.

14.

Tasmiṃ ahani gopālā, laddhā ekaṃ catuppadaṃ;

Aggiṃ āharituṃ gāmaṃ, pesetuṃ taṃ kumārakaṃ.

15.

So gantvā gharamāyutta-puttakaṃyeva pesayi;

Pādā rujanti me tehi, aggiṃ gopālasantikaṃ.

16.

Tattha aṅgāra maṃsañca,

Khādissasi tuvaṃ iti;

Ne si so taṃ vaco sutvā,

Aggiṃ gopālasantikaṃ.

17.

Tasmiṃ khaṇe pesitā te, parikkhipiya mārayuṃ;

Sabbe gope mārayitvā, mātulānaṃ nivedayuṃ.

18.

Tatho soḷasavassaṃ taṃ, vijāniṃsu ca mātulā;

Mātā sahassañcā’dāsi, tassā rakkhañca ādisi.

19.

Āyutto mātusandesaṃ, sabbaṃ tassa nivediya;

Datvā dāsaṃ sahassañca, pesesi paṇḍulantikaṃ.

20.

Paṇḍulabrāhmaṇo nāma, bhogavā vedapārago;

Dakkhiṇasmiṃ disābhāge, vasī paṇḍulagāmake.

21.

Kumāro tattha gantvāna, passi paṇḍulabrāhmaṇaṃ;

‘‘Tvaṃ paṇḍukābhayo tāta’’, iti pucchiya byākate.

22.

Tassa katvāna sakkāraṃ, āha rājā bhavissasi;

Samasattativassāni, rajjaṃ tvaṃ kārayissasi.

23.

Sippaṃ uggaṇha tātāti, sippuggahamakārayī;

Candena tassa puttena, khippaṃ sippaṃ samāpitaṃ.

24.

Adā satasahassaṃ so, yodhasaṅgahakāraṇā;

Yodhesu saṅgahitesu, tena pañcasatesu so.

25.

Siyuṃ yāya gayitāni, paṇṇāni kanakāni taṃ;

Mahesiṃ kurucandañca, mama puttaṃ purohitaṃ.

26.

Ibhi vatvā dhanaṃ datvā, sayodhaṃ nihari tato;

So nāmaṃ sāvayitvāna, tato nikkhamma puññavā.

27.

Laddhabalo nagarake, kāsapabbata santike;

Sattasatāni purise, sabbesaṃ bhojanāni ca.

28.

Tato narasahassena, dvisatena kumārako;

Girikaṇḍa pabbataṃ nāma, agamā parivārito.

29.

Girikaṇḍasivo nāma, paṇḍukābhaya mātulo;

Taṃ paṇḍuvāsudevena, dinnaṃ bhuñjati desakaṃ.

30.

So karisasataṃ pakkaṃ, tadā lāveti khattiyo;

Tassa dhītā rūpavatī, pālī nāmā’si khattiyā.

31.

Sā mahāparivārena, yānamāruyha sobhanaṃ;

Pitubhattaṃ gāhayitvā, lāvakānañca gacchati.

32.

Kumārassa manussānaṃ, disvā tattha kumārikaṃ;

Ārocesuṃ kumārassa, kumāro sahasā’gato.

33.

Dvedhā taṃ parisaṃ katvā, sataṃ yānamapesayi;

Tadantikaṃ saparisā, kattha yāsīti pucchitaṃ.

34.

Tāya vuttetu sabbasmiṃ, tassaṃsāratta mānaso;

Attano saṃvibhāgatthaṃ, bhantenā’yāci khattiyo.

35.

Sāsamoruyha yānamhā, adā sovaṇṇapātiyā;

Bhattaṃ nigrodha mūlasmiṃ, rājaputtassa khattiyā.

36.

Gaṇhi nigrodhapaṇṇāni, bhojetuṃ sesake jane;

Sovaṇṇabhājanānā’suṃ, tāni paṇṇāni taṃ khaṇe.

37.

Tāni disvā rājaputto, saritvā dijabhāsitaṃ;

Mahesibhāva yoggāme, kaññāladdhāti tussiso.

38.

Sabbe bhojāpayī tesā, taṃ na khīyittha bhojanaṃ;

Ekassa paṭiviso’va, gahito tattha dissatha.

39.

Evaṃ puññaguṇūpetā, sukumārī kumārikā;

Suvaṇṇapāli nāmena, tatoppabhuta āsi sā.

40.

Taṃ kumāra gahetvāna, yānamāruyha khattiyo;

Mahabbala paribyūḷho, anusaṃṇī apakkami.

41.

Taṃ sutvāna pitā tassā, nare sabbe apesayi;

Te gantvā kalahaṃ katvā, tajjitā tehi āgamuṃ.

42.

Kalahanagaraṃ nāma, gāmo tattha kate ahu;

Taṃ sutvā bhātaro tassā, pañcayuddhāyu’pāgamuṃ.

43.

Sabbe te paṇḍulasuto, candoyeva aghātayi;

Lohita vāhakhaṇḍoti, tesaṃ yuddhamahī ahu.

44.

Mahatā bala kādhayana,

Tato so paṇḍukābhayo;

Gaṅgāya pārime tire,

Doḷapabbatakaṃ agā.

45.

Tattha cattāri vassāni, vasi taṃ tattha mātulā;

Sutvā ṭhapetvā rājānaṃ, taṃ yuddhatthamupāgamuṃ.

46.

Khandhāvāraṃ nivesetvā, dhūmarakkhāga santike;

Bhāgineyyena yujjhiṃsu, bhāgineyyo tu mātule.

47.

Anubandhī oragaṅgaṃ, malāpetvā nivattiya;

Tesañca khandhāvāramhi, duve vassāni so vasī.

48.

Gantvo’patissagāmaṃ te, tamatthaṃ rājino’bravuṃ;

Rājālekhaṃ kumārassa, sarahassaṃ sapāhiṇi.

49.

‘‘Puñjassu pāragaṅgaṃ tvaṃ, mā’gā oraṃtato’’iti;

Taṃ sutvā tassa kujjiṃsu, bhātaro nava rājino.

50.

Upatthambho tvamevā’si, ciraṃ tassa idāni tu;

Raṭṭhaṃ dadāsi tasmā tvaṃ, māressāmā’ti abravuṃ.

51.

So tesaṃ rajjamappesi, te tissaṃ nāma bhātaraṃ;

Sabbeva sahitā’kaṃsu, rajjassa parināyakaṃ.

52.

Eso vīsativassāni, abhayo’bhaya dāyako;

Tattho’patissagāmamhi, rājā rajjamakārayi.

53.

Vasanti dhūmarakkhāge, sare tumbariyaṅgaṇe;

Carate vaḷavā rupā, yakkhī cetiyanāmikā.

54.

Eko disvāna senaṅgaṃ, uttapādaṃ manoramaṃ;

Ārocesi kumārassa, vaḷave’ttī’disī iti.

55.

Kumāro rasmimādāya, gahetuṃ taṃ upāgami;

Pacchato agataṃ disvā, bhītā tejena tassasā.

56.

Dhāvi’nantaradhāyitvā, dhāvanti manubandhiso;

Dhāvamānā saraṃ haṃ sā, sattakkhattuṃ parikkhipi.

57.

Otaritvā mahāgaṅgaṃ, uttaritvā tato pana;

Dhumarakkhaṃ pabbataṃ taṃ, sattakkhattuṃ parikkhipi.

58.

Taṃ saraṃ puna tikkhattuṃ, parikkhipi tato puna;

Gaṅgaṃ kacchakatitthena, samotari tahiṃ tu so.

59.

Gahesitaṃ vāladhismiṃ, tālapattañca toyagaṃ;

Tassa puññānubhāvena, so ahosi mahā asi.

60.

Uccāresi asiṃ dajjaṃ, ‘‘māromī’’ti tamāha sā;

Rajjaṃ gahetvā te dajjaṃ, sāmi māmaṃ amārayi.

61.

Gīvāya taṃ gahetvā so, vijjhitvā asikoṭiyā;

Nāsāya rajjuyā bandhi, sā ahosi vasānugā.

62.

Gantvā taṃ dhumarakkhaṃ so, tamāruyha mahabbalo;

Tattha cattāri vassāni, dhūmarakkhana ge vasi.

63.

Tato nikkhamma sabalo, āgammā’riṭṭhapabbataṃ;

Suddhikālamapekkhanto, tattha sattasamāvasi.

64.

Dve mātule ṭhapetvāna, tassa sesaṭṭhamātulā;

Yuddhasajjā ariṭṭhaṃ taṃ, upasaṅkamma pabbataṃ.

65.

Khandhāvāraṃ nagarake, nivesetvā camūpatiṃ;

Datvā parikkhipāpesuṃ, samantā’riṭṭhapabbataṃ.

66.

Yakkhiniyā mantayitvā, tassā vacanayuttiyā;

Datvā rājaparikkhāraṃ, paṇṇākārā yuvāni ca.

67.

‘‘Gaṇhātha sabbāne’tāni, khamāpessāmi vo ahaṃ’’;

Iti vatvāna pesesi, kumāro purato balaṃ.

68.

Gaṇhissāmi paviṭṭhanti, vissaṭṭhesu tu tesu so;

Āruyha yakkhavaḷavaṃ, mahābalapurakkhato.

69.

Yuddhāya pāvisi yakkhī, mahārāva marāpisā;

Anto bahibalañcassa, ukkuṭṭhiṃ mahatiṃ akā.

70.

Kumārapurisā sabbe, parasenā nare bahū;

Ghātetvā mātule ca’ttha, sīsarāsiṃ akaṃsu te.

71.

Senāpati pālayitvā, gumbaṭṭhānaṃ sapāvisi;

Senāpati gumbako’ti, tena esa pavuccati.

72.

Upariṭṭhamātulasiraṃ, sīsarāsiṃ sapassiya;

Lāburāsī’va icchāha, tenā’si lābugāmako.

73.

Evaṃ vijitasaṅgāmo, tato so paṇḍukābhayo;

Ayyakassā’nurādhassa, vasanaṭhānamāgami.

74.

Attano rājagehaṃ so, tassa datvāna ayyako;

Aññatthavāsaṃ kappesi, so tu tasmiṃ ghare vasi.

75.

Pucchāpetvāna nemittaṃ, vatthuvijjā’viduṃ tathā;

Nagaraṃ pavaraṃ tasmiṃ, gāmeyeva amāpayi.

76.

Nivāsattā’nurādhānaṃ, anurādhapuraṃ ahu;

Nakkhattenā’nurādhena, patiṭṭhāpita tāya ca.

77.

Āṇāpetvā mātulānaṃ, chattaṃ jātassare idha;

Dhovāpetvā dhārayitvā, taṃ sareyeva vārinā.

78.

Attano abhisekaṃ so, kāresi paṇḍukābhayo;

Suvaṇṇapāliṃ deviṃ taṃ, mahesitte bhisecayi.

79.

Adā candakumārassa, porohiccaṃ yathāvidhi;

Ṭhānantarāni sesānaṃ, bhaccānañca yathārahaṃ.

80.

Mātuyā upakārattā, attano ca mahīpatiṃ;

Aghātayitvā jeṭṭhaṃ taṃ, mātulaṃ abhayaṃ pana.

81.

Rattirajjaṃ adā tassa, ahu nagaraguttiko;

Tadupādāya nagare, ahū nagaraguttiko.

82.

Sassuraṃ taṃ aghātetvā, girikaṇḍasivampi ca;

Girikaṇṇadesaṃ tasse’va, mātulassa adāsi so.

83.

Saraṃ tañca khaṇāpetvā, kārāpesi bahū dakaṃ;

Jaye jalassa gāhena, jayavāpīti ahutaṃ.

84.

Kālavelaṃ nivāsesi, yakkhaṃpura puratthime;

Yakkhaṃ tu cittarājaṃ taṃ, heṭṭho abhayavāpiyā.

85.

Pubbopakāriṃ dāsiṃ taṃ, nibbattaṃ yakkhayoniyā;

Purassa dakkhiṇadvāre, so kataññū nivāsayi.

86.

Anto narindavatthussa, vaḷavāmukhayakkhiniṃ;

Nivāsesi baliṃ tesaṃ, aññesañcānuvassakaṃ.

87.

Dāpesi chaṇakāle tu, cittarājena so saha;

Samāsane nisīditvā, dibbamānusanāṭakaṃ.

88.

Kārento’bhirami rājā, ratikhiḍḍā samappito;

Dvāragāme ca caturo, bhayavāpiñca kārayi.

89.

Mahāsusānaghātanaṃ, pacchimarājiniṃ tathā;

Vessavaṇassa nigrodhaṃ, byādhidevassa tālakaṃ.

90.

Yonasabhāga vatthuñca, mahejjagharameva ca;

Etāni pacchimadvāra-disābhāge nivesayi.

91.

Pañcasatāni caṇḍāla-purise purasodhake;

Duvesatāni caṇḍāla-purise vaccasodhake.

92.

Diyaḍḍhasatacaṇḍāle, matanīhārake’pi ca;

Susāna gopacaṇḍāle, tattakeyeva ādisi.

93.

Tesaṃ gāmaṃ nivesesi, susānā pacchimuttare;

Yathā vihitakammāni, tāni niccaṃ akaṃsute.

94.

Tassa caṇḍālagāmassa, pubbuttaradisāya tu;

Nīcasusānakaṃ nāma, caṇḍālānamakārayi.

95.

Tassuttare susānassa, pāsāṇapabbatantare;

Āvāsapālijhādhānaṃ, tadā āsi nivesitā.

96.

Taduttare disābhāge, yāva gāmaṇi vāpiyā;

Tāpasānaṃ anekesaṃ, assamo āsi kārito.

97.

Tasseva ca susānassa, puratthimadisāya tu;

Jotiyassa nigaṇṭhassa, gharaṃ kāresi bhūpati.

98.

Tasmiṃyeva desasmiṃ, nigaṇṭho girināmako;

Nānāpāsaṇḍakā ceva, vasiṃsu samaṇā bahū.

99.

Tattheva ca devakulaṃ, akāresi mahīpati;

Kubhaṇḍassa nigaṇṭhassa, taṃnāmakamahositaṃ.

100.

Tato tu pacchime bhāge, jhādhapālipuratthime;

Micchādiṭṭhikulānaṃ tu, vasī pañcasataṃ tahiṃ.

101.

Paraṃ jotiyagehamhā, oraṃ gāmaṇi vāpiyā;

So paribbājakārāmaṃ, kārāpesi tatheva ca.

102.

Ājīvakānaṃ gehañca, brāhmaṇavaṭṭameva ca;

Sivikā sotthisālā ca, akāresi tahiṃ tahiṃ.

103.

Dasavassābhiseko so, gāmasīmā nivesayi;

Laṃkādīpamhi sakale, laṃkindo paṇḍukābhayo.

104.

So kālavelacittehi, dissamānehi bhūpati;

Sahā’nu bhosi sampatiṃ, yakkhabhūtasahāya vā.

105.

Paṇḍukābhayarañño ca, abhayassa ca antare;

Rājasuññāni vassāni, ahesuṃ dasasatta ca.

106.

So paṇḍukābhayamahīpati sattatiṃsa–

Vasso’dhigamma dhitimā dharaṇī patittaṃ;

Ramme anunamanurādhapure samiddhe;

Vassāni akārayi rajjametthāti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Paṇḍukābhayābhisekonāma

Dasamo paricchedo.

Ekādasama pariccheda

Devānaṃpiyatissābhiseko

1.

Tassaccaye tassa suto, muṭasivo’ti vissuto;

Suvaṇṇapāliyā putto, patto rajjamanākulaṃ.

2.

Mahāmeghavanuyyānaṃ, nāmanugaguṇoditaṃ;

Phalapupphatarupetaṃ, so rājā kārayi subhaṃ.

3.

Uyyānaṭhānaggahaṇe, mahāmegho akālajo;

Pāvassitena uyyānaṃ, mahāmeghavanaṃ ahu.

4.

Saṭṭhivassāni muṭasivo, rājā rājjamakārayi;

Anurādhe puravare, laṃkā bhuvadane subhe.

5.

Tassa puttā dasā’hesuṃ, aññamaññahitesino;

Duve dhītā cā’nukulā, kulānucchavikā ahū.

6.

Devānaṃ piyatissoti, vissuto dutiyo suto;

Tesu bhātūsu sabbesu, puññāpaññādhiko ahu.

7.

Devānaṃ piyatisso so, rājā’si pituaccaye;

Tassā’bhisekena samaṃ, bahūna’cchariyāna’huṃ.

8.

Laṃkādīpamhi sakale, nidhayo ratanāni ca;

Antoṭhitāni uggantvā, pathavītalamāruhuṃ.

9.

Laṃkādīpasamīpamhi, bhinnanāvāgatāni ca;

Tatrajātāni ca thalaṃ, ratanāni samāruhuṃ.

10.

Chātapabbatapādamhi, tisso ca veḷuyaṭṭhiyo;

Jātārathapatodena, samānā parimāṇato.

11.

Tāsu ekālatāyaṭṭhi, rajatā’bhā tahiṃ latā;

Suvaṇṇāvaṇṇārucirā, dissantetā manoramā.

12.

Ekā kusumā yaṭṭhītu, kusumāni tahiṃ pana;

Nānāni nānāvaṇṇāni, dissante’ti phuṭāni ca.

13.

Ekāsakuṇayaṭṭhitu, tahiṃ pakkhimigā bahū;

Nānā ca nānāvaṇṇā ca, sajīvā viya dissare.

14.

Bhayagajarathāmalakā, valayaṅguliveṭhakā;

Kakudhaphalāpākatikā, iccetā aṭṭhajātiyo.

15.

Muttāsamudā uggantvā, tīre vaṭṭi viya ṭhitā;

Devānaṃ piyatissassa, sabbaṃ puññavijambhitaṃ.

16.

Indanīlaṃ veḷuriyaṃ, lohitaṅkamaṇidhi’me;

Rajatāni pane’tāni, muttā tā tāvayaṭṭhiyo.

17.

Sattahabbhantareyeva, rañño santikamāharuṃ;

Tāni disvā patīto so, rājā iti vicintayi.

18.

Ratanāni anagghāni, dhammāsoko imānime;

Sahāyo’rahatenā’ñño, tassa dassaṃ imāna’to.

19.

Devānaṃ piyatisso ca, dhammāsoko ca te ime;

Dve adiṭṭhasahāyāhi, cirappabhuti bhūpati.

20.

Bhāgineyyaṃ mahāriṭṭhaṃ, amaccaṃ pamukhaṃ tato;

Dijaṃ amaccaṃ gaṇataṃ, rājā te caturo jane.

21.

Dūto katvāna pāhesi, baloghaparivārite;

Gāhā petvā anagghāni, ratanāni imāni so.

22.

Maṇijātī ca tisso tā, tisso ca rathayaṭṭhiyo;

Saṅkhañca dakkhiṇāvattaṃ, muttā jātī ca aṭṭha tā.

23.

Āruyha jambukolamhi, nāvaṃ sattadinena te;

Sukhena titthaṃ laddhāna, sattāhena tato puna.

24.

Pāṭaliputtaṃ gantvāna, dhammāsokassa rājino;

Adaṃsu paṇṇākārete, disvā tāni pasīdi so.

25.

Ratanāni’disānettha, natthi me iti cintiya;

Adā senāpatiṭṭhānaṃ, tuṭṭho’riṭṭhassa bhūpati.

26.

Porohiccabrāhmaṇassa, daṇḍanāyataṃ pana;

Adāsi tassā’maccassa, seṭṭhittaṃ gaṇakassa tu.

27.

Tesaṃ anappake bhoge, datvā vāsagharāni ca;

Mahāmaccehi mantento, passitvā paṭipābhataṃ.

28.

Vālabījanī muṇhisaṃ, khaggaṃ chattañca pādukaṃ;

Moḷiṃ vataṃ sapāmaṅgaṃ, bhiṅkāraṃ haricandanaṃ.

29.

Adhovimaṃ vatthakoṭiṃ, mahagghaṃ hatthapuñchaniṃ;

Nāgā’haṭaṃ añjanañca, aruṇābhañca mattikaṃ.

30.

Anotattodakañceva, gaṅgāsalilameva ca;

Saṅkhañca nandiyāvaṭṭaṃ, vaḍḍhamānaṃ kumārikaṃ.

31.

Hemabhojanakaṇḍañca, sivikañca mahārahaṃ;

Harīṭakaṃ āmalakaṃ, mahagghaṃ amatosadhaṃ.

32.

Sukāhaṭānaṃ sālīnaṃ, saṭṭhivāhasatāni ca;

Abhiseko pakaraṇaṃ, parivāravisesitaṃ.

33.

Datvā kāle bhahāyassa, paṇṇākāre narissaro;

Dūte pāhesisaddhamma-paṇṇākāramimampica.

34.

Ahaṃ buddhañca dhammañca, saṅghañca saraṇaṃ gato;

Upāsakattaṃ desesiṃ, sakyaputtassa sāsane.

35.

Tvampimāni ratanāni, uttamāni naruttama;

Cittaṃ pasādayitvāna, saddhāya saraṇaṃ vaja.

36.

‘‘Karotha me sahāyassa, abhisekaṃ puno’’ iti;

Vatvā sahayā’maccete, sakkaritvā ca pesayi.

37.

Pañcamāse vasitvāna, te maccā’tivasakkatā;

Vesākhasukkhapakkhādi-dine dūtā viniggatā.

38.

Tāmalittiyamāruyha, nāvaṃ tejambukolake;

Oruyha kūpaṃ passiṃsu, patvā dvādasiyaṃ idha.

39.

Adaṃsu paṇṇākāre te, dūtā laṃkādīpassate;

Tesaṃ mahantaṃ sakkāraṃ, laṃkāpati akārayi.

40.

Te maggasiramāsassa, ādicandodayejine;

Abhisittañca laṃkindaṃ, amaccā sāmibhattino.

41.

Dhammāsokassa vacanaṃ, vatvā sāmi hiteratā;

Punopi abhisiñciṃsu, laṃkāhitasukherataṃ.

42.

Vesākhe narapati puṇṇamāyamevaṃ;

Devānaṃ piyavacano pagūḷanāmo;

Laṃkāyaṃ pavītatapīti ussavāyaṃ;

Attānaṃ janasukhado’bhisecayī soti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Devānaṃpiyatissābhisekonāma

Ekādasamo paricchedo.

Dvādasama pariccheda

Nānādesapasādo

1.

Thero moggaliputto so, jinasāsana jotako;

Niṭṭhāpetvāna saṃgītiṃ, pekkhamāno anāgataṃ.

2.

Sāsanassa patiṭṭhānaṃ, paccantesu avekkhiya;

Pesesi kattike māse, tete there tahiṃ tahiṃ.

3.

Theraṃ kasmīragandhāraṃ, majjhantikamapesayi;

Apesayī mahādeva-ttheraṃ mahisamaṇḍalaṃ.

4.

Vanavāsiṃ apesayi, theraṃ rakkhitanāmakaṃ;

Tathā’parantakaṃ yona-dhammarakkhitanāmakaṃ.

5.

Mahāraṭṭhaṃ mahādhamma-rakkhitatthera nāmakaṃ;

Mahārakkhita theraṃ taṃ, yona lokamapesayi.

6.

Pesesi majjhimaṃ theraṃ, himavantapadesakaṃ;

Suvaṇṇabhūmiṃ there dve, soṇamuttara meva ca.

7.

Mahāmahindattheraṃ taṃ, thera iṭṭiyamuttiyaṃ;

Sambalaṃ bhaddasālañca, sake saddhivihārike.

8.

Laṃkādīpe manuññamhi, manuññaṃ jinasāsanaṃ;

Patiṭṭhāpetha tumhe’ti, pañca there apesayi.

9.

Tadā kasmīragandhāre, pakkaṃ sassaṃ mahiddhiko;

Aravālo nāgarājā, vassaṃ karakasaññitaṃ.

10.

Vassā petvā samuddasmiṃ, sabbaṃ khipatidāruṇo;

Tatra majjhantikatthero, khippaṃ gantvā vihāyasā.

11.

Aravāladahevāri-piṭṭhe caṅkamanādike;

Akāsi disvā taṃnāgā, ruṭṭhārañño nivedayuṃ.

12.

Nāgarājā’tharuṭṭho so, vividhā bhisikā’kari;

Vātā mahantā vāyanti, megho gajjati vassati.

13.

Phalantya’saniyo vijju, niccharanti tato tato;

Mahiruhā pabbatānaṃ, kūṭāni papatanti ca.

14.

Virūparūpā nāgā ca, bhiṃsāpenti samantato;

Sayaṃ dhupāyati jalati, akkosanto anekadhā.

15.

Sabbaṃ taṃ iddhiyā thero, paṭibāhiya bhiṃsanaṃ;

Avoca nāgarājaṃ taṃ, dassento balamuttamaṃ.

16.

Sadeva kopi ce loko, āgantvā tāsayeyya maṃ;

Na me paṭibalo assa, janetuṃ bhayabheravaṃ.

17.

Sace’pi tvaṃ mahiṃ sabbaṃ, sasamuddaṃ sapabbataṃ;

Ukkhipitvā mahānāga, khipeyyāsi mamo’pari.

18.

Neva me sakkuṇeyyāsi, janetuṃ bhayabheravaṃ;

Aññadatthu tave‘va’ssa, vighāto uragādhipa.

19.

Taṃsutvā nimmadassa’ssa, thero dhammamadesayi;

Tato saraṇasīlesu, nāgarājā patiṭṭhahi.

20.

Tatheva caturāsīti-sahassāni bhujaṅgamā;

Himavanteva gandhabbā, yakkhā kumbhaṇḍakā bahū.

21.

Paṇḍako nāma yakkho tu, saddhiṃhārita yakkhiyā;

Pañcasatehi puttehi, phalaṃ pāpuṇi ādikaṃ.

22.

‘‘Mā’’dāni kodhaṃ janiyittha, ito uddhaṃ yathāpure;

Sasaghātañca mā’kattha, sukhakāmāhi pāṇino.

23.

Karotha mettaṃ sattesu, vasantu manujā sukhaṃ;

Iti tenā’nusiṭṭhā te, tatheva paṭipajjisuṃ.

24.

Tato ratanapallaṅke, theraṃ so uragādhipo;

Nisīdāpiya aṭṭhāsi, bījamāno tadantike.

25.

Tadā kasmīragandhāra-vāsino manujā’gatā;

Nāgarājassa pūjatthaṃ, mantvā theraṃ mahiddhikaṃ.

26.

Theramevā’bhi vādetvā, ekamantaṃ nisīdisuṃ;

Tesaṃ dhammamadesesi, thero āsivisopamaṃ.

27.

Asītiyā sahassānaṃ, dhammābhisamayo ahu;

Satasahassa purisā, pabbajuṃ therasantike.

28.

Tatoppabhupati kasmira-gandhāraṃ te idānipi;

Āsuṃ kāsāva pajjotā, vatthuttayaparāyanā.

29.

Gantvā mahādevatthero, desaṃ mahisamaṇḍalaṃ;

Suttantaṃ devadūtaṃ so, kathesi janamajjhago.

30.

Cattālīsa sahassāni, dhammacakkhuṃ visodhayuṃ;

Cattālīsa sahassāni, pabbajiṃsu tadantike.

31.

Gantvā’tha rakkhitatthero, vanavāsiṃ nabhe ṭhito;

Saṃyuttamanamataggaṃ, kathesi janamajjhago.

32.

Saṭṭhi narasahassānaṃ, dhammābhisamayo ahu;

Sattatiṃsa sahassāni, pabbajiṃsu tadantike.

33.

Vihārānaṃ pañcasataṃ, tasmiṃdese patiṭṭhahi;

Patiṭṭhāpesi tatthevaṃ, thero so jinasāsanaṃ.

34.

Gantvā’parantakaṃ thero, yonako dhammarakkhito;

Aggikkhandhopamaṃ suttaṃ, kathetvā janamajjhago.

35.

Sattatiṃsa sahassāni, pāṇe tattha samāgate;

Dhammāmatamapāyesi, dhammā dhammesu kovido.

36.

Purisānañca sahassañca, itthiyo ca tato’dhikā;

Khattiyānaṃ kulāyeva, nikkhamitvāna pabbajuṃ.

37.

Mahāraṭṭhamisī gantvā, so mahādhammarakkhito;

Mahānāradakassapavhaṃ, jātakaṃ kathayī tahiṃ.

38.

Maggaphalaṃ pāpuṇiṃsu, caturāsīti sahassakā;

Terasantu sahassāni, pabbajiṃsu tadantike.

39.

Gantvāna yonavisayaṃ, so mahādhammarakkhito isi;

Kāḷakārāma suttantaṃ, kathesi janamajjhago.

40.

Pāṇasata sahassāni, sahassāni ca sattati;

Maggaphalaṃ pāpuṇiṃsu, dasa sahassāni pabbajuṃ.

41.

Gantvā catūhi therehi, desesi majjhimo isi;

Himavantapadesasmiṃ, dhammacakkapavattanaṃ.

42.

Maggaphalapāpuṇiṃsu, asītipāṇa koṭiyo;

Visuṃ te pañcaraṭṭhāni, pañcatherā pasādayuṃ.

43.

Purisasatasahassāni, ekekasseva santike;

Pabbajiṃsu pasādena, sammāsambuddha sāsane.

44.

Saddhiṃ uttaratherena, soṇatthero mahiddhiko;

Suvaṇṇabhūmiṃ agamā, tasmiṃ tu samaye pana.

45.

Jāte jāte rājagehe, dārake ruddarakkhasī;

Samuddato nikkhamitvā, bhakkhitvā pana gacchati.

46.

Tasmiṃ khaṇe rājagehe,

Jāto hoti kumārako;

There manussā passitvā,

Rakkhasānaṃ sahāyakā.

47.

Iti cintiya māretuṃ, sā yuvā upasaṅkamuṃ;

‘‘Kimetanti’’ca pucchitvā, theraṃ te eva māhute.

48.

Samaṇā mayaṃ himavantā, na rakkhasi sahāyakā;

Rakkhasī sā saparisā, nikkhantā hoti sāgarā.

49.

Taṃ disvāna mahārāvaṃ, viraviṃsu mahājanā;

Diguṇe rakkhase thero, māpayitvā bhayānake.

50.

Taṃ rakkhasiṃ saparisaṃ, parikkhipi samantato;

Idaṃ imehi uddhanti, mantvā bhītā palāyisā.

51.

Tassa desassa ārakkhaṃ, ṭhapetvāna samantato;

Tasmiṃ samāgame thero, brahmajālamadesayi.

52.

Saraṇesu ca sīlesu, aṭṭhaṃsu bahavo janā;

Saṭṭhiyā tu sahassānaṃ, dhammābhisamayo ahu.

53.

Aḍḍhuḍḍhāni sahassāni, pabbajuṃ kuladārakā;

Pabbajiṃsu diyaḍḍhantu, sahassaṃ kuladhītaro.

54.

Tatoppabhuti sañjāte, rājagehe kumārake;

Nāmaṃ kariṃsu rājāno, soṇuttara sanāmake.

55.

Mahājanassāpi jinassa kaḍḍhanaṃ;

Vihāya pattaṃ amataṃ sukhampite;

Kariṃsu lokassa hitaṃ tahiṃ tahiṃ;

Bhaveyya yo lokahite pamādavāti.

Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Nānādesapasādo nāma dvādasamo paricchedo.

Terasama pariccheda

Mahindāgamano

1.

Mahāmahindatthero so, tadā dvādasavassiko;

Upajjhāyena āṇatto, saṅghena ca mahāmatī.

2.

Laṃkādīpaṃ pasādetuṃ,

Kālaṃ pekkhaṃ vicintayī;

‘‘Vuḍḍho muṭasivo rājā,

Rājā hotu suto’’ iti.

3.

Tadantare ñātigaṇaṃ, daṭṭhuṃ katvāna mānasaṃ;

Upajjhāyañca saṅghañca, vanditvā puccha bhūpatiṃ.

4.

Ādāya caturo there, saṅghamittāya atrajaṃ;

Sumanaṃ sāmaṇerañca, chaḷābhiññaṃ mahiddhikaṃ.

5.

Ñātīnaṃ saṅgahaṃ kātuṃ, agamā dakkhiṇāgiriṃ;

Tato tattha carantassa, chammāsā samatikkamuṃ.

6.

Kamena vedisagiriṃ, nagaraṃ mātudeviyā;

Sampatvā mataraṃ passi, devī disvā piyaṃ sutaṃ.

7.

Bhojayitvā saparisaṃ, attanāyeva kāritaṃ;

Vihāraṃ cetiyagiriṃ, theraṃ āropayī subhaṃ.

8.

Avantiraṭṭhaṃ bhuñjanto, pitarā dinnamattano;

So asoka kumāro hi, ujjenīgamanā purā.

9.

Vedise nagare vāsaṃ, upagantvā tahiṃ subhaṃ;

Devinnāma labhitvāna, kumāriṃ seṭṭhidhītaraṃ.

10.

Saṃvāsaṃ tāya kappesi, gabbhaṃ gaṇhiya tena sā;

Ujjeniyaṃ kumāraṃ taṃ, mahindaṃ janayī subhaṃ.

11.

Vassadvayamatikkamma, saṅghamittañca dhītaraṃ;

Tasmiṃ kāle vasati sā, vedise nagare tahiṃ.

12.

Thero tattha nisīditvā, kālaññū iti cintayi;

Pitarā me samāṇattaṃ, abhiseka mahussavaṃ.

13.

Devānaṃpiyatisso so, mahārājā’nubhotu ca;

Vatthuttayaguṇe cāpi, sutvā jānātu dūhato.

14.

Ārohatu missanagaṃ, jeṭṭhamāsassu’posathe;

Tadaheva gamissāma, laṃkādīpavaraṃ mayaṃ.

15.

Mahindo upasaṅkamma, mahindatthera muttamaṃ;

Yāhi laṃkaṃ pasādetuṃ, sambuddhenā’si byākato.

16.

Mayampi tatthupatthambhā, bhavissāmā’ti abravi;

Deviyā bhaginī dhītu-putto bhaṇḍuka nāmako.

17.

Therena deviyā dhammaṃ, sutvā desitameva tu;

Anāgāmiphalaṃ patvā, vasi therassa santike.

18.

Tattha māsaṃ vasitvāna, jeṭṭhamāsassu’ posathe;

Thero catūhi therehi, sumanenā’tha bhaṇḍunā.

19.

Saddhiṃ tena gahaṭṭhena, na rato ñātihetunā;

Tasmā vihārā ākāsaṃ, uggantvā so mahiddhiko.

20.

Khaṇeneva idhāgamma, ramme missaka pabbate;

Aṭṭhāsi vilukūṭamhi, rucirambatthale vare.

21.

Laṃkāpasāda guṇena viyākato so;

Laṃkāhitāya muninā sayitena ante;

Laṃkāya satthusadiso hitahetu tassā;

Laṃkāmarūhi mahito’bhinisīdi tattāti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Mahindāgamano nāma

Terasamo paricchedo.

Cuddasama pariccheda

Nagarappavesano

1.

Devānaṃpiyatisso so, rājā salilakīḷitaṃ;

Datvā nagaravāsīnaṃ, migavaṃ kīḷituṃ agā.

2.

Cattālīsasahassehi, narehi parivārito;

Dhāvanto padasāyeva, agamā missakaṃ nagaṃ.

3.

There dassetumicchanto, devo tasmiṃ mahīdhare;

Gumbhaṃbhakkhayamāno’va, aṭṭhā gokaṇṇarūpavā.

4.

Rājā disvā ‘‘pamattaṃ taṃ, na yuttaṃ vijjhituṃ’’ iti;

Jiyā saddamakādhāpi, gokaṇṇo pabbatantaraṃ.

5.

Rājā’nudhāvi sodhiṃ, therānaṃ santikaṃ gato;

There diṭṭhe narindena, sayamantaradhāyiso.

6.

Thero ‘‘bahūsu diṭṭhesu, atibhāyissatī’’ tiso;

Attānameva dassesi, passitvā taṃ mahīpatiṃ.

7.

Bhīto aṭṭhāsi taṃ thero, ‘‘ehi tissāti abravi;

Tissā’ti vacaneneva, rājā yakkho’’ti cintayī.

8.

Samaṇā mayaṃ mahārāja, dhammarājassa sāvakā;

Tameva anukampāya, jambudīpā idhāgatā.

9.

Iccāha thero taṃ sutvā, rājā vītabhayo ahu;

Saritvā sakhīsandesaṃ, ‘‘samāṇā’’ iti nicchito.

10.

Dhanuṃ sarañca nikkhippa, upasaṅkamma taṃ isiṃ;

Sammodamāno therena, so nisīdi tadantike.

11.

Tadā tassa manussā te, āgamma parivārayuṃ;

Tadā sese cha dassesi, mahāthero sahāgate.

12.

Te disvā abravī rājā, ‘‘kadā’’ me āgatā iti;

‘‘Mayā saddhiṃ’’ti therena, vutte pucchi idaṃ puna.

13.

‘‘Santi īdisakā aññe, jambudīpe yatī’’ iti;

Āha ‘‘kāsāvapajjo to, jambudīpo tahiṃ pana.

14.

Tevijjā iddhippattā ca, cetopariyakovidā;

‘‘Dibbasotā’rahanto ca, bahū buddhassa sāvakā’’.

15.

Pucchi ‘‘kenāgatatthā’’ti, na thalena na vārinā;

Āgatamhā’’ti vutte so, vijāni nabhasāgamaṃ.

16.

Vīmaṃsaṃso mahāpañño, kaṇhaṃ pañhamapucchitaṃ;

Puṭṭho puṭṭho viyākāsi, taṃtaṃ pañhaṃ mahīpati.

17.

Rukkhoyaṃ rājakinnāmo, añño nāma ayaṃ taru;

Imaṃ muñciya attha’mbo, santi ambatarū bahuṃ.

18.

Imañca ambaṃ teca’mbe, muñciyatthi mahīruhā;

Santi bhante bahu rukkhā, anambāpana te taru.

19.

Aññe ambe anambe ca, muñciya’tthi mahīruhā;

Ayaṃ bhante ambarukkho, paṇḍito’si narissara.

20.

Santi te ñātakā rāja, santi bhante bahujjanā;

Santi aññātakā rāja, santi te ñātito bahū.

21.

Ñātake te ca aññe ca, muñciya’ññopi atthi nu;

‘‘Bhante’’ hameva sādhu tvaṃ, paṇḍito’si narissara.

22.

Paṇḍito’ti viditvāna, cūḷahatthipadopamaṃ;

Suttantaṃ desayī thero, mahīpassa mahāmatī.

23.

Desanāpariyosāne, saddhiṃ tehi narehi so;

Cattālīsasahassehi, saraṇesu patiṭṭhahi.

24.

Bhattā’bhīhāraṃ sāyanhe, rañño abhiharuṃ tadā;

‘‘Na bhuñjissa’’nti dāni me, iti janammi bhūpati.

25.

Pucchituṃyeva yuttanti, bhattenā’pucchite isi;

Na bhuñjāma idānī’ti, vutte kālañca pucchiso.

26.

Kālaṃ vutte’bravi evaṃ, ‘‘gacchāma nagaraṃ’’iti;

Tuvaṃ gaccha mahārāja, vasissāma mayaṃ idha.

27.

Evaṃ sati kumāro’yaṃ, amhehi saha gacchatu;

Ayañhi āgataphalo, rāja viññātasāsano.

28.

Apekkhamāno pabbajjaṃ, vasata’mhākamantike;

Idāni pabbajessāma, imaṃ tvaṃ gaccha bhūmipa.

29.

Pāto rathaṃ pesayissaṃ, tumhe tattha ṭhitā puraṃ;

Yāthā’ti there vanditvā, bhaṇḍuṃnetva’ka mantakaṃ.

30.

Pucchi therādhikāraṃso, rañño sabbamabhāsi so;

Theraṃ ñatvā’ti tuṭṭhoso, ‘‘lābhā me’’iti cintayi.

31.

Bhaṇḍussa gīhibhāvena, gatāsaṅko narissaro;

Aññāsi narabhāvaṃ so, ‘‘pabbājema imaṃ’’ iti.

32.

Thero taṃ gāmasīmāyaṃ, tasmiṃyeva khaṇe akā;

Bhaṇḍukassa kumārassa, pabbajjamupasampadaṃ.

33.

Tasmiṃyeva khaṇe so ca, arahattamapāpuṇi;

Sumanaṃ sāmaṇeraṃ taṃ, thero āmantayī tato.

34.

Dhammasavanakālaṃ tvaṃ, ghosehī’’ti apucchiso;

Sāvento kittakaṃ ṭhānaṃ, bhante ghosema’haṃ iti.

35.

‘‘Sakalaṃ tambapaṇṇī’’ti, vutte therena iddhiyā;

Sāvento sakalaṃ laṃkaṃ, dhammakālamaghosayī.

36.

Rājā nāgacatutteso, soṇṇipasse nisīdiya;

Bhuñjanto taṃ ravaṃ sutvā, therantika mapesayi.

37.

‘‘Upaddavo nu atthī’’ti, āha natthi uddavo;

Sotuṃ sambuddhavacanaṃ, kālo ghosāpito iti.

38.

Sāmaṇera ravaṃ sutvā, bhummādevā aghosayuṃ;

Anukkamena so saddo, brahmalokaṃ samāruhi.

39.

Tena ghosena devānaṃ, sannipāto mahā ahu;

Samacittasuttaṃ desesi, thero tasmiṃ samāgame.

40.

Asaṃkhiyānaṃ devānaṃ, dhammābhisamayo ahu;

Bahū nāgā supaṇṇā ca, saraṇesu patiṭṭhayuṃ.

41.

Yathedaṃ sāriputtassa, suttaṃ therassa bhāsato;

Tathā mahindattherassa, ahu devasamāgamo.

42.

Rājā pabhā te pāhesi, rathaṃ sārathi so gato;

‘‘Ārohatha rathaṃ yāma, nagaraṃ’’ iti te’bravi.

43.

Nā’rohāma rathaṃ gaccha, gacchāma tava pacchato;

Iti vatvāna pesetvā, sārathiṃ sumanorathaṃ.

44.

Vehāsamabbhugantvā, te nagarassa puratthato;

Paṭhamatthūpaṭṭhānamhi, otariṃsu mahiddhikā.

45.

Therehi paṭhamotiṇṇa-ṭhānamhi katacetiyaṃ;

Ajjāpi vuccate tena, evaṃ paṭhamacetiyaṃ.

46.

Raññā theraguṇaṃ sutvā, sabbā antepuritthiyo;

Theradassanamicchiṃsu, yasmā tasmāmahīpati.

47.

Anto’va rājavatthussa, rammaṃ kāresi maṇḍapaṃ;

Setehi vatthapupphehi, chāditaṃ samalaṅkataṃ.

48.

Uccaseyyāviramaṇaṃ, sutattā therasantike;

Kaṅkhī ‘‘uccāsane thero, nisīdideyyanunoti ca.

49.

Tadantare sārathi so, there disvā tahiṃ ṭhite;

Cīvaraṃ pārupante te, ativimhita mānaso.

50.

Gantvā rañño nivedesi, sutvā sabbaṃ mahīmati;

‘‘Nisajjaṃ na karissanti, pīṭhakesū’’ti nicchito.

51.

‘‘Susādhu bhummattharaṇaṃ, paññāpethā’’ti bhāsiya;

Gantvā paṭipathaṃ there, sakkaccaṃ abhivādiya.

52.

Mahāmahindattherassa, hatthato pattamādiya;

Sakkārapūjāvidhinā, puraṃ theraṃ pavesayi.

53.

Disvā āsanapaññattiṃ, nemittā byākaruṃ iti;

‘‘Gahitā pathavī’mehi, dīpe hessanti issarā.

54.

Narindo pūjayanto te, there antepuraṃ nayi;

Tattha te dussapīṭhesuṃ, nisīdiṃsu yathārahaṃ.

55.

Te yāgukhajjabhojjehi, sayaṃ rājā atappayi;

Niṭṭhite bhattakiccamhi, sayaṃ upanisīdiya.

56.

Kaniṭṭhassoparājassa, mahānāgassa jāyikaṃ;

Vasantiṃ rājagehe’va, pakkosā pesicā’nulaṃ.

57.

Āgamma anulādevī, pañca itthisatehi sā;

Therevandiya pūjetvā, ekamantamupāvisi.

58.

Petavatthuṃ vimānañca, saccasaṃyuttameva ca;

Desesi thero tā itthī, paṭhamaṃ phalamajjhaguṃ.

59.

Hiyyo diṭṭhamanussehi, sutvā theraguṇe bahū;

Theradassanamicchantā, samāgantvāna nāgarā.

60.

Rājadvāre mahāsaddaṃ, akaruṃ taṃ mahīpati;

Sutvā pucchiya jānitvā, āha tesaṃ hitatthiko.

61.

Sabbesaṃ idha sambādho, sālāmaṅgalahatthino;

Sodhetha tattha dakkhanti, there’me nāgarā’iti.

62.

Sodhetvā hatthisālaṃ taṃ, vitānādīhi sajjukaṃ;

Alaṅkaritvā sayane, paññapesuṃ yathārahaṃ.

63.

Sathero tattha gantvāna, mahāthero nisīdiya;

So devadūtasuttantaṃ, kathesī kathiko mahā.

64.

Taṃ sutvāna pasīdiṃsu, nagarā te samāgatā;

Tesu pāṇasahassaṃtu, paṭhamaṃ phalamajjhagā.

65.

Laṃkādīpe so satthukappo akappo;

Laṃkādhiṭṭhāne dvīsu ṭhānesu thero;

Dhammaṃ bhāsitvā dīpabhāsāya evaṃ;

Saddhammo tāraṃ kārayī dīpadīpoti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Nagarappavesano nāma

Cuddasamo paricchedo.

Pañcadasama pariccheda

Mahāvihāra paṭiggahako

1.

Hatthisālāpi sambādhā, iti tattha samāgatā;

Te nandanavane ramme, dakkhiṇadvārato bahi.

2.

Rājuyyāne ghanacchāye, sītale nīlasaddale;

Paññāpesuṃ āsanāni, therānaṃ sādarā narā.

3.

Nikkhamma dakkhiṇadvārā, thero tattha nisīdi ca;

Mahākulīnā cā’gamma, itthiyo bahukā tahiṃ.

4.

Theraṃ upanisīdiṃsu, uyyānaṃ pūrayantiyo;

Bālapaṇḍitasuttantaṃ, tāsaṃ thero adesayi.

5.

Sahassaṃ itthiyo tāsu, paṭhamaṃ phalamajjhaguṃ;

Evaṃ tattheva uyyāne, sāyaṇhasamayo ahu.

6.

Tato therā nikkhamiṃsu, ‘‘yāma taṃ pabbataṃ’’ iti;

Rañño paṭinivedesuṃ, sīghaṃ rājā upāgami.

7.

Upāgammā’bravī theraṃ, ‘‘sāyaṃ dūro ca pabbato;

Idheva nandanuyyāne, nivāso phāsuko iti.

8.

Purassa accāsannattā, ‘‘asāruppa’’nti bhāsite;

‘‘Mahāmeghavanuyyānaṃ, nātidūrāti santike.

9.

Rammaṃ chāyūdakūpetaṃ, nivāso tattha rocatu;

Nivattitabbaṃ bhante’’nti, thero tattha nivattayi.

10.

Tasmiṃ nivattaṭhānamhi, kadambanadiyantike;

Nivattacetiyaṃ nāma, kataṃ vuccati cetiyaṃ.

11.

Taṃ nandanā dakkhiṇena, nayaṃ theraṃ rathesabho;

Mahāmeghavanuyyānaṃ, pācinadvārakaṃ nayi.

12.

Tattha rājaghare ramme, mañcapīṭhāni sādhukaṃ;

Sādhūti santharāpetvā, ‘‘vasate’tta sukhaṃ’’ iti.

13.

Rājā there’bhivādetvā, amaccaparivārito;

Puraṃ pāvisi therā tu, taṃ rattiṃ tattha te vasuṃ.

14.

Pabhāteyeva pupphāni, gāhetvā dharaṇīpati;

There upacca vanditvā, pūjetvā kusumehi ca.

15.

Pucchi kacci sukhaṃ vuṭṭhaṃ, uyyānaṃ phāsukaṃ iti;

Sukhaṃ vutthaṃ mahārāja, uyyānaṃ yati phāsukaṃ.

16.

Ārāmo kappate bhante, saṅghassā’’ti apucchi so;

‘‘Kappate’’iti vatvāna, kappākappesu kovido.

17.

Thero veḷuvanārāma, paṭiggahaṇamabravi;

Taṃ sutvā abhihaṭṭho so, tuṭṭhahaṭṭho mahājano.

18.

Therānaṃ vandanatthāya, devī tu anulāgatā;

Saddhiṃ pañcasatitthīhi, dutiyaṃ phalamajjhagā.

19.

Sā pañcasatā devī, anulā’ha mahīpati;

‘‘Pabbajissāma devā’’ti, rājā theramavoca so.

20.

Pabbājetha imāyo’’ti, thero āha mahīpatiṃ;

‘‘Na kappati mahārāja, pabbājetuṃ thiyo hino.

21.

Atthi pāṭaliputtasmiṃ, bhikkhunī me kaniṭṭhikā;

Saṅghamittāti nāmena, vissutā sā bahussutā.

22.

Narindasamaṇindassa, mahābodhidumindato;

Dakkhiṇaṃ sākhamādāya, tathā bhikkhuniyo varā.

23.

Āgacchatū’ti pesehi, rañño no pitu santikaṃ;

Pabbājessati sā therī, āgatā itthiyo imā.

24.

‘‘Sādhu’’ti vatvā gaṇhitvā, rājā bhiṅkāramuttamaṃ;

‘‘Mahāmeghavanuyyānaṃ, dammi saṅghassi’maṃ iti.

25.

Mahindatherassa kare, dakkhiṇodakamā’kirī;

Mahiyā patite toye, akampittha mahā mahī.

26.

‘‘Tasmā kampati bhūmī’’ti, bhūmipālo apucchi taṃ;

Patiṭṭhitattā dīpamhi, sāsanassā’ti so bravi.

27.

Therassa upanāmesi, jātipupphāni jātimā;

Thero rājagharaṃ gantvā, tassa dakkhiṇato ṭhito.

28.

Rukkhamhi picule aṭṭha, pupphamuṭṭhī samokirī;

Tatthāpi puthavī kampi, puṭṭho tassā’ha kāraṇaṃ.

29.

Ahosi tiṇṇaṃ buddhānaṃ, kāle’pi idha mālako;

Narindasaṅghakammatthaṃ, bhavissati idānipi.

30.

Rājagehā uttarato, cārupokkharaṇiṃ agā;

Tattakā neva pupphāni, thero tatthāpi okiri.

31.

Tatthā’pi puthuvī kampi, puṭṭho tassā’ha kāraṇaṃ;

‘‘Jantaghara pokkharaṇī, ayaṃ hessati bhūmipa’’.

32.

Tasseva rājagehassa, gantvāna dvārakoṭṭhakaṃ;

Tattakehe’va pupphehi, taṃ ṭhānaṃ pūjayī isi.

33.

Tatthāpi puthuvīkampi, haṭṭhalomo atīvaso;

Rājā taṃ kāraṇaṃ pucchi, thero tassā’ha kāraṇaṃ.

34.

Imamhi kappe buddhānaṃ, tiṇṇannaṃ bodhirukkhato;

Ānetvā dakkhiṇāsākhā, ropitā idha bhūmipa.

35.

Tathāgatassa amhākaṃ, bodhisākhāpi dakkhiṇā;

Imasmiṃyeva ṭhānamhi, patiṭṭhissati bhūmipa.

36.

Tato’gamā mahāthero, mahāmucalamālakaṃ;

Tattakāneva pupphāni, tasmiṃ ṭhāne samokiri.

37.

Tathāpi puthavī kampi, puṭṭho tassā’ha kāraṇaṃ;

Saṅghassu posathā gāraṃ, idha hessati bhūmipa.

38.

Pañhambamālakaṭṭhānaṃ, tato’gamā mahīpati;

Supakkaṃ ambapakkañca, vaṇṇagandharasuttamaṃ.

39.

Mahantaṃ upanāmesi, rañño uyyānapālako;

Taṃ therassupanāmesi, rājā atimanoramaṃ.

40.

Thero nisīdanākāraṃ, dassesi janatā hito;

Attharāpesi tattheva, rājā attharaṇaṃ varaṃ.

41.

Adā tattha nisinnassa, therassambaṃ mahīpati;

Thero taṃ paribhuñjitvā, ropanatthāya rājino.

42.

Ambaṭṭhikaṃ adā rājā, taṃ sayaṃ tattha ropayi;

Hatthe tassoparithero, dhovi tassa viruḷhiyā.

43.

Taṃ khaṇaṃyeva bījamhā, tamhā nikkhamma aṅkuro;

Kamenā’ti mahārukkho, pattapakkadharo ahu.

44.

Taṃ pāṭihāriyaṃ disvā, parisā sā sarājikā;

Namassamānā aṭṭhāsi, there hatthatanuruhā.

45.

Thero tadā pupphamuṭṭhi, aṭṭha tattha samokiri;

Tathāpi puthavīkampi, puṭṭho tassā’ha kāraṇaṃ.

46.

Saṅghassappannalābhānaṃ, anekesaṃ narādhipa;

Saṅgammabhājanaṭhānaṃ, idaṃ ṭhānaṃ bhavissati.

47.

Tato gantvā catussāla-ṭhānaṃ tattha samokiri;

Tattakāneva pupphāni, kampi tatthāpi medinī.

48.

Taṃ kampakāraṇaṃ pucchi, rājā thero viyākari;

Tiṇṇannaṃ pubbabuddhānaṃ, rājuyyāna paṭiggahe.

49.

Dāna vatthunā’haṭāni, dīpavāsīhi sabbato;

Idha ṭhapetvā bhojesuṃ, sasaṅghe sugate tayo.

50.

Idāni pana ettheva, catussālā bhavissati;

Saṅghassa idha bhattaggaṃ, bhavissati narādhipa.

51.

Mahathūpaṭhitaṭhānaṃ, ṭhānāṭhānavidūtato;

Agamāsi mahāthero, mahindo dīpadīpano.

52.

Tadā antoparikkhepe, rājuyyānassa khuddikā;

Kakudhavhā ahu vāpī, tasso’pari jalantike.

53.

Thūpārahaṃ thalaṭhānaṃ, ahu there tahiṃ gate;

Rañño campakapupphānaṃ, puṭakāna’ṭṭha āharuṃ.

54.

Tāni campakapupphāni, rājā therassu’pānayi;

Thero campakapupphehi, tehi pūjesi taṃ phalaṃ.

55.

Tatthāpi puthavī kampi, rājā taṃ kampakāraṇaṃ;

Pucchi thero’nu pubbena, āhataṃ kampakāraṇaṃ.

56.

Idaṃ ṭhānaṃ mahārāja, catubuddha nisevitaṃ;

Thūpārahaṃ hitatthāya, sukhatthāya ca pāṇinaṃ.

57.

Imamhi kappe paṭhamaṃ, kakusandho jino ahu;

Sabba dhammavidū satthā, sabbalokānukampako.

58.

Mahātitthavhayaṃ āsi, mahāmeghavanaṃ idaṃ;

Nagaraṃ abhayaṃ nāma, puratthimadisāya’hu.

59.

Kadamba nadiyā pāre, tattha rājā’bhayo ahu;

Ojadīpoti nāmena, ayaṃ dīpo tadāahu.

60.

Rakkhasehi janasse’ttha, rogo pajjarako ahu;

Kakusandho dasabalo, disvāna tadupaddavaṃ.

61.

Taṃ gantvā sattavinayaṃ, pavattiṃ sāsanassa ca;

Kātuṃ imasmiṃ dīpasmiṃ, karuṇā balacodito.

62.

Cattālīsasahassehi, tādīhi parivārito;

Nabhasā’gamma aṭṭhāsi, devakūṭamhi pabbate.

63.

Sambuddhassā’nubhāvena, rogo pajjarako idha;

Upasanto mahārāja, dīpamhi sakale tadā.

64.

Kattha ṭhito adhiṭṭhāsi, narissara munissaro;

Sabbe maṃ ajja passantu, ojadīpamhi mānusā.

65.

Āgantukāmā sabbeva, manussā mama santikaṃ;

Āgacchantu akicchena, khippañcāpi mahāmuni.

66.

Obhāsayantaṃ munindaṃ taṃ, obhāsantañca pabbataṃ;

Rājā ca nāgarā ceva, disvā khippaṃ upāgamuṃ.

67.

Devatā balidānatthaṃ, manussā ca tahiṃ gatā;

Devatā iti maññiṃsu, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ.

68.

Rājā so munirājaṃ taṃ, atihaṭṭho’bhi vādiya;

Nimantayitvā bhattena, ānetvā purasanti kaṃ.

69.

Sasaṅghassa munindassa, nisajjārahamuttamaṃ;

Ramaṇīyamidaṃ ṭhāna-masambādhanti cintiya.

70.

Kārite maṇḍape ramme, pallaṅkesu vare sutaṃ;

Nisīdāpesi sambuddhaṃ, sasaṅghaṃ idha bhūpati.

71.

Nisinnampi ca passantā, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ;

Dīpe manussā ānesuṃ, paṇṇākāre samantato.

72.

Attano khajjabhojjehi, tehi tehā’bhatehi ca;

Santappesi sasaṅghaṃ taṃ, rājā so lokanāyakaṃ.

73.

Idheva pacchābhattaṃ taṃ, nisinnassa jinassa so;

Mahā titthakamuyyānaṃ, rājā’dā dakkhiṇaṃ varaṃ.

74.

Akālapupphā laṅkāre, mahātitthavane tadā;

Paṭiggahite buddhena, akampittha mahāmahī.

75.

Ettheva so nisīditvā, dhammaṃ desesi nāyako;

Cattālīsa sahassāni, pattā maggaphalaṃ narā.

76.

Divāvihāraṃ katvāna, mahātitthavane jino;

Sāyaṇhasamaye gantvā, bodhiṭhānārahaṃ mahi.

77.

Nisinno tattha appetvā, samādhiṃ vuṭṭhito tato;

Iti cintayi sambuddho, hitatthaṃ dīpavāsinaṃ.

78.

Ādāya dakkhiṇaṃ sākhaṃ, bodhito me sirīsato;

Āgacchatu rūpanandā, bhikkhunī sahabhikkhunī.

79.

Tassa taṃ cittamaññāya, sā therī tadanantaraṃ;

Gahetvā tattha rājānaṃ, upasaṅkamma taṃ taruṃ.

80.

Lekhaṃ dakkhiṇasākhāya, dāpetvāna mahiddhikā;

Manosilāya chinnaṃ taṃ, ṭhitaṃ hemakaṭāhake.

81.

Iddhiyā bodhimādāya, sapañcasata bhikkhunī;

Idhā’netvā mahārāja, devatā parivāritā.

82.

Sasuvaṇṇa kaṭāhaṃ taṃ, sambuddhena pasārite;

Ṭhapesi dakkhiṇe hatthe, taṃ gahetvā tathāgato.

83.

Patiṭṭhāpetuṃ pādāsi, bodhiṃ rañño’bhayassa taṃ;

Mahātitthamhi uyyāne, patiṭṭhāpesi bhūpati.

84.

Tato gantvāna sambuddho,

Ito uttarato pana;

Sirīsamālake ramme,

Nisīditvā tathāgato.

85.

Janassa dhammaṃ desesi, dhammābhisamayo tahiṃ;

Vīsatiyā sahassānaṃ, pāṇānaṃ āsi bhūmipa.

86.

Tatopi uttaraṃ gantvā, thūparāmamahiṃ jino;

Nisinno tattha appetvā, samādhiṃ vuṭṭhito tato.

87.

Dhammaṃ desesi sambuddho, parisāya tahiṃpana;

Dasapāṇa sahassāni, pattamaggaphalāna’huṃ.

88.

Attano dhammakaraṇaṃ, manussānaṃ namassituṃ;

Datvā saparivāraṃ taṃ, ṭhapetvā idha bhikkhuniṃ.

89.

Saha bhikkhusahassena, mahādevañca sāvakaṃ;

Ṭhapetvā idha sambuddho, tato pācinato pana.

90.

Ṭhito ratanamālamhi, janaṃ samanusāsiya;

Sasaṅgho nabhamuggantvā, jambudīpaṃ jino agā.

91.

Imamhi kappe dutiyaṃ, koṇāgamana nāyako;

Ahu sabbavidū satthā, sabbalokānukampako.

92.

Mahānāmavhayaṃ āsi, mahāmeghavanaṃ idaṃ;

Vaḍḍhamānapuraṃ nāma, dakkhiṇāya disāya’hu.

93.

Samiddho nāma nāmena, tattha rājā tadā ahu;

Nāmena varadīpo’ti, ayaṃ dīpo tadā ahu.

94.

Dubbuṭṭhupaddavo ettha, varadīpe tadā ahu;

Jino sakoṇāgamano, disvāna tadupaddavaṃ.

95.

Taṃ hutvā sattavinayaṃ, pavattiṃ sāsanassa ca;

Kātuṃ imasmiṃ dīpasmīṃ, karuṇā balacodito.

96.

Tiṃsa bhikkhusahassehi, tādīhi parivārito;

Nabhasā’gamma aṭṭhāsi, nabhe sumanakūṭake.

97.

Sambuddhassā’nubhāvena, dubbuṭṭhi sā khayaṃ gatā;

Sāsanāntaradhānattā, suvuṭṭhi ca tadāahu.

98.

Tatta ṭhito adhiṭṭhāsi, narissaramunissaro;

Sabbeva ajja passantu, varadīpamhi mānusā.

99.

Āgantukāmā sabbeva, manussā mama santikaṃ;

Āgacchantu akicchena, khippañcā’ti mahāmuni.

100.

Mahāsattaṃ munindaṃ taṃ, obhāsantañca pabbataṃ;

Rājā ca nāgarā ceva, disvā khippamupāgamuṃ.

101.

Devatābalidānatthaṃ, manussā ca tahiṃ gatā;

Devatā iti maññiṃsu, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ.

102.

Rājā so munirājaṃ taṃ, atihaṭṭho’bhivādiya;

Nimantayitvā bhattena, ānetvā purasantikaṃ.

103.

Sasaṅghassa munindassa, nisajjāraha muttamaṃ;

Ramaṇīyamidaṃ ṭhānaṃ, asambādhanti cintiya.

104.

Kārite maṇḍape ramme, pallaṅkesu varesu taṃ;

Nisīdāpayi sambuddhaṃ, sasaṅghaṃ idha bhūpati.

105.

Nisinnampi’dha passantā, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ;

Dīpe manussā ānesuṃ, paṇṇākāre samantato.

106.

Attano khajjabhojjehi,

Tehi tehā’bha tehi ca;

Santappesi sasaṅghaṃ taṃ,

Rājā so loka nāyakaṃ.

107.

Idheva pacchābhattaṃ taṃ, nisinnassa jinassa so;

Mahānāmakamuyyānaṃ, rājā’dā dakkhiṇaṃ varaṃ.

108.

Akālapupphālaṅkāre, mahānāmavane tadā;

Paṭiggahite buddhena, akampittha mahāmahī.

109.

Ettheva so nisīditvā, dhammaṃ desesi nāyako;

Tadā tiṃsa sahassāni, pattā maggaphalaṃ narā.

110.

Divāvihāraṃ katvāna, mahānāmavane jino;

Sāyaṇhasamaye gantvā, pubbadhodhiṭhitaṃ mahiṃ.

111.

Nisinno tattha appetvā, samādhiṃ vuṭṭhito tato;

Iti cintesi sambuddho, hitatthaṃ dīpavāsinaṃ.

112.

Ādāya dakkhiṇaṃ sākhaṃ, mamodumbarabodhito;

Āyātu kanakadattā, bhikkhunī sahabhikkhunī.

113.

Tassa taṃ cittamaññāya, sā therī tadanantaraṃ;

Gahetvā tattha rājānaṃ, upasaṅkamma taṃ taruṃ.

114.

Lekhaṃ dakkhiṇasākhāya, dāpetvāna mahiddhikā;

Manosilāya chinnaṃ taṃ, ṭhitaṃ hemakaṭāhake.

115.

Iddhiyā bodhimādāya, sapañcasahabhikkhunī;

Idhāgantvā mahārāja, devatāparivāritā.

116.

Sasuvaṇṇakaṭāhaṃ taṃ, sambuddhena pasārite;

Ṭhapesi dakkhiṇe hatthe, taṃ gahetvā tathāgato.

117.

Patiṭṭhāpetuṃ rañño’dā, samiddhassa sataṃ tahiṃ;

Mahānāmamhi uyyāne, patiṭṭhāpesi bhūpati.

118.

Tato gantvāna sambuddho, sirīsamālakuttare;

Janassa dhammaṃ desesi, nisinno nāgamālake.

119.

Taṃ dhammadesanaṃ sutvā, dhammābhisamayo tahiṃ;

Vīsatiyā sahassānaṃ, pāṇānaṃ āsi bhūmipa.

120.

Pubbabuddhanisinnaṃ taṃ, ṭhānaṃ gantvā puruttaraṃ;

Nisinno tattha appetvā, samādhiṃ vuṭṭhito tato.

121.

Dhammaṃ desesi sambuddho, parisāya tahiṃ pana;

Dasapāṇasahassāni, pattā maggaphalaṃ ahuṃ.

122.

Kāyabandhanadhātuṃ so, manussehi namassituṃ;

Datvā saparivāraṃ taṃ, ṭhapetvā idha bhikkhuniṃ.

123.

Saha bhikkhusahassena, mahāsummañca sāvakaṃ;

Ṭhapetvā idha sambuddho, oraṃ ratanamālato.

124.

Ṭhapetvā sudassane māle, janaṃ samanusāsiya;

Sasaṅgho nabhamuggamma, jambudīpaṃ jino agā.

125.

Imamhi kappe tatiyaṃ, kassapo gottato jino;

Ahu sabbavidū satthā, sabbalokānukampako.

126.

Mahāmeghavanaṃ āsi, mahāsāgaranāmakaṃ;

Visālaṃ nāma nagaraṃ, pacchimāya disāya’hu.

127.

Jayanto nāma nāmena, tattha rājā tadā ahu;

Nāmena maṇḍadīpoti, ayaṃ dīpo tadā ahu.

128.

Tadā jayantarañño ca, rañño kaniṭṭhabhātu ca;

Yuddhaṃ upaṭṭhitaṃ āsi, bhiṃsanaṃ sattahiṃsanaṃ.

129.

Kassapo so dasabalo, tena yuddhena pāṇinaṃ;

Mahantaṃ byasanaṃ disvā, mahākāruṇiko muni.

130.

Taṃ hantvā sattavinayaṃ, pavattiṃ sāsanassa ca;

Kātuṃ imasmiṃ dīpasmiṃ, karuṇābalacodito.

131.

Vīsatiyā sahassehi, tādīhi parivārito;

Nabhasā’gamma aṭṭhāsi, subhakūṭamhi pabbate.

132.

Tatraṭhito adhiṭṭhāsi, narissara munissaro;

‘‘Sabbe maṃ ajja passantu, maṇḍadīpamhi mānusā.

133.

Āgantukāmā sabbeva, mānusā mama santikaṃ;

Āgacchantu akicchena, khippañcā’ti mahāmuni.

134.

Obhāsantaṃ munindaṃ taṃ, obhāsantañca pabbakaṃ;

Rājā ca nāgarā ceva, disvā khippaṃ upāgamuṃ.

135.

Attano attano patta-vijayāya janā bahū;

Devatā balidānatthaṃ, taṃ pabbatamupāgatā.

136.

Devatā iti maññiṃsu, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ;

Rājā ca so kumāro ca, yuddhamujjhiṃsu vimhitā.

137.

Rājā so munirājaṃ taṃ, atihaṭṭho’bhivādiya;

Nimantayitvā bhattena, ānetvā purasantikaṃ.

138.

Sasaṅghassa munindassa, nisajjārahamuttamaṃ;

Ramaṇīyamidaṃ ṭhāna-masambādhanti cintiya.

139.

Kārite maṇḍape ramme, pallaṅkesu varesu taṃ;

Nisīdāpesi sambuddhaṃ, sasaṅghaṃ idha bhūpati.

140.

Nisinnampidha passantā, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ;

Dīpe manussā ānesuṃ, paṇṇākāre samantato.

141.

Attano khajjabhojjehi, tehi tehā’bhatehi ca;

Sasantappesi sasaṅghaṃ taṃ, rājā so lokanāyakaṃ.

142.

Idhe’va pacchābhattaṃ taṃ, nisinnassa jinassa so;

Mahāsāgaramuyyānaṃ, rājā’dā dakkhiṇaṃ varaṃ.

143.

Akālapupphalaṅkāre, mahāsāgarakānane;

Paṭiggahite buddhena, akampittha mahāmahī.

144.

Ettheva so nisīditvā, dhammaṃ desesi nāyako;

Tadā vīsaṃ sahassāni, sotāpattiphalaṃ narā.

145.

Divā vihāraṃ katvāna, mahāsāgarakānane;

Sāyanhe sugato gantvā, pubbabodhiṭṭhitaṃ mahiṃ.

146.

Nisinno tattha appetvā, samādhiṃ vuṭṭhito tato;

Iti cintesi sambuddho, hitatthaṃ dīpavāsinaṃ.

147.

Ādāya dakkhiṇaṃ sākhaṃ, mama nigrodhabodhito;

Sudhammā bhikkhunī etu, idāni sahabhikkhunī.

148.

Tassa taṃ cittamaññāya, sā therī tadanantaraṃ;

Gahetvā tattha rājānaṃ, upasaṅkamma taṃ taruṃ.

149.

Lekhaṃ dakkhiṇasākhāya, dāpetvāna mahiddhikā;

Manosilāya chinnaṃ taṃ, ṭhitaṃ hemakaṭāyake.

150.

Iddhiyā bodhimādāya, sapañcasatabhikkhunī;

Idhānetvā mahārāja, devatāparivāritā.

151.

Sasuvaṇṇakaṭāhaṃ taṃ, sambuddhena pasārite;

Ṭhapesi dakkhiṇe hatthe, taṃ gahetvā tathāgato.

152.

Patiṭṭhāpetuṃ rañño’dā, jayantassa sataṃ tahiṃ;

Mahāsāgaramuyyāne, patiṭṭhāpesi bhūpati.

153.

Tato gantvāna sambuddho, nāgamāḷakauttare;

Dhanassa dhammaṃ desesi, nisinno’sokamāḷake.

154.

Taṃ dhammadesanaṃ sutvā, dhammābhisamayo tahiṃ;

Ahu pāṇasahassānaṃ, catunnaṃ manujādhipa.

155.

Pubbabuddhanisitaṃ taṃ, ṭhānaṃ gantvā punuttaraṃ;

Nisinno tattha appetvā, samādhiṃ vuṭṭhito tato.

156.

Dhammaṃ desesi sambuddho, parisāya tahiṃ pana;

Dasapāṇasahassāni, pattamaggaphalāna’huṃ.

157.

Jalasāṭikadhātuṃ so, manassehi namassituṃ;

Datvā saparivāraṃ taṃ; Ṭhapetvā idha bhikkhunī.

158.

Saha bhikkhusahassena, sabbanandiñca sāvakaṃ;

Ṭhapetvā nadīto oraṃ, so sudassanamāḷato.

159.

Somanasse māḷakasmiṃ, janaṃ samanusāsiya;

Saṅghena nabhamuggantvā, jambudīpaṃ jino agā.

160.

Ahu imasmiṃ kappasmiṃ, catutthaṃ gotamo jino;

Sabbadhammavidū satthā, sabbalokānukampako.

161.

Paṭhamaṃ so idhāgantvā, yakkhaniddhamanaṃ akā;

Dutiyaṃ punarāgamma, nāgānaṃ damanaṃ akā.

162.

Kalyāṇiyaṃ maṇiakkhi nāgenā’bhinimantito;

Tatiyaṃ punarāgamma, sasaṅgho tattha bhuñjiya.

163.

Pubbabodhiṭhitaṭhānaṃ, thūpaṭhānamidampi ca;

Paribhogadhātuṭhānañca, nisajjāyo’pabhuñjiya.

164.

Pubbabuddhaṭhitaṭṭhānā, oraṃ gantvā mahāmuni;

Laṃkādīpe lokadīpo, manussābhāvato tadā.

165.

Dīpaṭṭhaṃ devasaṅghañca, nāge samanusāsiya;

Sasaṅgho nabhamuggantvā, jambudīpaṃ jino agā.

166.

Evaṃ ṭhānamidaṃ rāja, catubuddhanisevitaṃ;

Tasmiṃ ṭhāne mahārāja, thūpo hessati’nāgate.

167.

Buddhasārīradhātūnaṃ, doṇadhātunidhānavā;

Vīsaṃhatthasataṃ ucco, hemamālī’ti vissuto.

168.

Ahameva kāressāmi, icchāha puthavissaro;

Idha aññāni kiccāni, bahūni tava bhūmipa.

169.

Tāni kārehi nattāte, kāressati imaṃ pana;

Mahānāgassa te bhātu, uparājassa atrajo.

170.

So yaṭṭhālayatissoti, rājā hessata’nāgate;

Rājā goṭṭhābhayo nāma, tassa putto bhavissati.

171.

Tassa putto kākavaṇṇa-tisso nāma bhavissati;

Tassa rañño suto rāja, mahārājā bhavissati.

172.

Duṭṭhagāmaṇisaddena, pākaṭo’bhayanāmako;

Kāressatī’dha thūpaṃ so, mahā tejiddhivikkamo.

173.

Iccāha thero therassa, vacane ne’ttha bhūpati;

Ussāpesi silāthambhaṃ, taṃ pavattiṃ likhāpiya.

174.

Rammaṃ mahāmeghavanaṃ, tissārāmaṃ mahāmahī;

Mahāmahindathero so, paṭiggayha mahiddhiko.

175.

Akampo kampayitvāna, mahiṃ ṭhānesu aṭṭhasu;

Piṇḍāya pavisitvāna, nagaraṃ sāgarūpamaṃ.

176.

Rañño ghare bhattakiccaṃ, katvā nikkhamma mandiraṃ;

Nisajja nandanavane, aggikkhandhopamaṃ tahiṃ.

177.

Suttaṃ janassa desetvā, sahassaṃ mānuse tahiṃ;

Pāpayitvā maggaphalaṃ, mahāmeghavane vasi.

178.

Tatiye divase thero, rājagehamhi bhuñjiya;

Nisajja nandanavane, desiyā’sivisopamaṃ.

179.

Pāpayitvā’bhisamayaṃ, sahassapurise tato;

Tissārāmaṃ agā thero, rājā ca sutadesano.

180.

Theraṃ upanisīditvā, so pucchi jinasāsanaṃ;

Patiṭṭhitannu bhante’ti, na tāva manujā’dhipa.

181.

Uposathādikammatthaṃ, jinā’ṇāya janādhipa;

Sīmāya idha baddhāya, patiṭṭhissati sāsanaṃ.

182.

Icca’bravi mahāthero, taṃ rājā idamabravi;

Sambuddhā’ṇāya antohaṃ, vassissāmi jutindhara.

183.

Tasmā katvā puraṃ anto-sīmaṃ bandhatha sajjukaṃ;

Iccā’bravi mahārājā, thero taṃ idhamabravi.

184.

Evaṃ sati tuvaṃyeva, pajāna puthavissara;

Sīmāya gamanaṭṭhānaṃ, bandhissāma mayaṃ hitaṃ.

185.

‘‘Sādhū’’ti vatvā bhūmindo, devindo viya nandanā;

Mahāmeghavanārammā, pāvisi mandiraṃ sakaṃ.

186.

Catutthe divase thero, rañño gehamhi bhuñjiya;

Nisajja nandanavane, desesa’namanaggiyaṃ.

187.

Pāyetvā’matapānaṃ so, sahassapurise tahiṃ;

Mahāmeghavanārāmaṃ, mahāthero upāgami.

188.

Pāto bheriṃ carāpetvā, maṇḍayitvā puraṃ varaṃ;

Vihāragāmimaggañca, vihārañca samantato.

189.

Rathesabho rathaṭṭho so, sabbālaṅkārabhūsito;

Sahāmacco sahorodho, sayoggabalavāhano.

190.

Mahatā parivārena, sakārāmamupāgami;

Tattha there upagantvā, vanditvā vandanārahe.

191.

Saha therehi gantvāna, nadiyo’parititthakaṃ;

Tato kasanto agami, hemanaṅgalamādiya.

192.

Mahāpadumo kuñjaro ca, ubho nāgā sumaṅgalā;

Suvaṇṇanaṅgale yuttā, paṭhame kuntamāḷake.

193.

Caturaṅgamahā seno, saha therehi khattiyo;

Gahetvā naṅgalaṃ sītaṃ, dassayitvā arindamo.

194.

Samalaṅkataṃ puṇṇaghaṭaṃ, nānārāgaṃ dhajaṃ subhaṃ;

Pātiṃ candanacuṇṇañca, soṇṇarajata daṇḍakaṃ.

195.

Ādāsaṃ pupphabharitaṃ, samuggaṃ kusumagghiyaṃ;

Toraṇakadalīchattādiṃ, gahititthi parivārito.

196.

Nānāturiya saṅghuṭṭho, balogha parivārito;

Thutimaṅgalagītehi, pūrayanto catuddisaṃ.

197.

Sādhukāra ninādeti, celukkhepasatehi ca;

Mahatā chaṇapujāya, kasanto bhūmipo agā.

198.

Vihārañca purañceva, kurumāno padakkhiṇaṃ;

Sīmāya gamanaṭhānaṃ, nadiṃ patvā samāpayi.

199.

Kenakena nimittena, sīmā ettha gatāti ce;

Evaṃ sīmāgataṭhānaṃ, icchamānā nibodhatha.

200.

Najjāpāsāṇatitthamhi, pāsāṇe kuḍḍavāṭakaṃ;

Tato kumbalavāṭaṃ taṃ, mahānipaṃ tato agā.

201.

Tato kukudhapāḷiṅgo, mahāaṅgaṇago tato;

Tato khujjamadhulañca, maruttapokkharaṇiṃtato.

202.

Vijayārāma uyyāne, uttaradvārakoṭṭha go;

Gajakumbhaka pāsāṇaṃ, thusavaṭṭhika majjhago.

203.

Abhaye balākapāsāṇaṃ, mahāsusāna majjhago;

Dīghapāsāṇakaṃ gantvā, kammāradeva gāmato.

204.

Nigrodha maṅgaṇaṃ gantvā, hiyagallasamīpake;

Diyāvasabrāhmaṇassa, devokaṃ pubbadakkhiṇaṃ.

205.

Tato telumapāliṅgo,

Tato tālacatukkago;

Assamaṇḍalavāmena,

Dve kadambā ajāyisuṃ.

206.

Tato marumbatittaṅgo, tato uddhaṃ nidiṃ agā;

Paṭhama cetiya pācine, dve kadambā ajāyisuṃ.

207.

Senindaguttarajjamhi, damiḷā dakasuddhikā;

Nadiṃ dūranti bandhitvā, nagarāsannamakaṃsu taṃ.

208.

Jīva mānakadambañca, antosīmagataṃ ahu;

Mataka dambatīrena, sīmāuddakadambagā.

209.

Sīhasinā natitthena, uggantvā tīrato vajaṃ;

Pāsāṇatitthaṃ gantvāna, nimittaṃ ghaṭṭayi isi.

210.

Nimittetu pane’tasmiṃ, ghaṭṭite devamānusā;

Sādhukāraṃ pavattesuṃ, sāsanaṃ suppatiṭṭhitaṃ.

211.

Rañño dinnāya sītāya, nimitte parikittayi;

Dvattiṃsamāḷakatthañca, thūpārāmatthameva ca.

212.

Nimitte kittayitvāna, mahāthero mahāmati;

Sīmantaranimitte ca, kittayitvā yathāvidhiṃ.

213.

Abandhī sabbā sīmāyo, tasmiṃyeva dinevasī;

Mahāmahī akampittha, sīmābandhe samāpite.

214.

Pañcame divase thero, rañño gehamhi bhuñjiya;

Nisajja nandanavane, suttantaṃ khajjanīyakaṃ.

215.

Mahājanassa desetvā, sahassaṃ mānuse tahiṃ;

Pāyetvā amataṃ pānaṃ, mahāmeghavane vasī.

216.

Chaṭṭhepi divase thero, raññogehamhi bhuñjiya;

Nisajja nandanavane, sutta gomaya piṇḍikaṃ.

217.

Desayitvā desanaññū, mahassaṃyeva mānuse;

Pāpayitvā’bhisamayaṃ, mahā meghavane vasī.

218.

Sattamepi dine thero, rājagehamhi bhuñjiya;

Nisajja nandanavane, dhammacakkappavattanaṃ.

219.

Suttantaṃ desayitvāna, sahassaṃyeva mānuse;

Pāpayitvā’bhisamayaṃ, mahā meghavane vasi.

220.

Evañhi aṭṭha navama-sahassāni jutindharo;

Kārayitvā’bhisamayaṃ, divaseheva sattati.

221.

Taṃ mahānandanavanaṃ, vuccate tena tādinā;

Sāsanajotitaṭṭhāna-mīti jotivanaṃ iti.

222.

Tissarāmamhi kāresi,

Rājā therassa ādito;

Pāsādaṃ sīghamukkāya,

Sukkhā petvāna mattikā.

223.

Pāsādo kāḷakābhāso,

Āsi so tena taṃ tahiṃ;

Kāḷapāsāda pariveṇa-mīti saṅkhamupāgataṃ.

224.

Tato mahābodhigharaṃ, lohapāsāda meva ca;

Salākaggañca kāresi, bhattasālañca sādhukaṃ.

225.

Bahūni pariveṇāni, sādhu pokkharaṇīpi ca;

Rattiṭhāna divāṭhāna-pabhutīni ca kārayi.

226.

Tassa nahānapāpassa, nhānapokkharaṇītaṭe;

Sunahātapariveṇanti, pariveṇaṃ pavuccati.

227.

Tassa caṅkamitaṭhāne, dīpa dīpassa sādhuno;

Vuccate pariveṇaṃ taṃ, dīghacaṅkamanaṃ iti.

228.

Aggaphalasamāpattiṃ, samāpajja yahiṃ tuso;

Phalagga pariveṇanti, etaṃ tena pavuccati.

229.

Apassiya apassenaṃ, thero tattha nisīdiso;

Therā passaya pariveṇaṃ, etaṃ tena pavuccati.

230.

Bahū marugaṇā yattha, upāsiṃsu upaccataṃ;

Teneva taṃ marugaṇa-pariveṇanti vuccati.

231.

Senāpatitassa rañño, therassa dīghasandako;

Kāresi cūḷapāsādaṃ, mahāthambhehi aṭṭhahi.

232.

Dīghasanda senāpati-pariveṇanti taṃ tahiṃ;

Vuccate pariveṇaṃ taṃ, pamukhaṃ pamukhākaraṃ.

233.

Devānaṃpiyavacano’paguḷanāmo,

Laṃkāyaṃ paṭhamamimaṃ mahāvihāraṃ;

Rājā so sumatimahāmahindatheraṃ,

Āgammā malamatimetthakārayitthāti.

Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Mahāvihārapaṭiggahako nāma

Pannarasamo paricchedo.

Soḷasama pariccheda

Cetiyapabbatavihāra paṭiggahako

1.

Pure caritvā piṇḍāya, karitvā janasaṅgahaṃ;

Rājagehamhi bhuñjanto, kārento rājasaṅgahaṃ.

2.

Chabbasadivase thero, mahāmeghavane vasī;

Āsaḷhasukkapakkhassa, terase divase pana.

3.

Rājagehamhi bhuñjitvā, mahārañño mahāmati;

Mahā’ppamādasuttantaṃ, desayitvā tato ca so.

4.

Vihārakaraṇaṃ icchaṃ, tattha cetiyapabbate;

Nikkhamma purimadvārā, agā cetiyapabbataṃ.

5.

Theraṃ tattha gataṃ sutvā, rathaṃ āruyha bhūpati;

Deviyo dve ca ādāya, therassānupadaṃ akā.

6.

Therā nāgacatukkamhi, nahātvā rahade tahiṃ;

Pabbatārohaṇatthāya, aṭṭhaṃsu paṭipāṭiyā.

7.

Rājā rathā tado’ruyha, sabbe there’bhivādayi;

Uṇhe kilante kiṃrāja, āgatosī’ti ahute.

8.

Tumhākaṃ gamanāsaṅkī, āgatomhī’ti bhāsite;

Idheva vassaṃ vasituṃ, āgatamhā’ti bhāsiya.

9.

Tassūpanāyikaṃ thero, khandhakaṃ khandhakovido;

Kathesi rañño taṃ sutvā, bhāgineyyo ca rājino.

10.

Mahāriṭṭho mahāmacco, pañcapaññāsabhātuhi;

Saddhiṃ jeṭṭhakaniṭṭhehi, rājānamabhito ṭhito.

11.

Yācitvā tadahu ceva, pabbajuṃ therasantike;

Pattārahattaṃ sabbepi, te khuragge mahāmatī.

12.

Kantakacetiyaṭhāne, parito tadaheva so;

Kammāni ārabhāpetvā, leṇāni aṭṭhasaṭṭhiyo.

13.

Agamāsi puraṃ rājā, therā tattheva te vasuṃ;

Kāle piṇḍāya nagaraṃ, pavisantā’nukampakā.

14.

Niṭṭhite leṇakammamhi, āsaḷhipuṇṇamāsiyaṃ;

Gantvā adāsi therānaṃ, rājā vihāradakkhiṇaṃ.

15.

Dvattiṃsamāḷakānañca, vihārassa ca tassa kho;

Sīmaṃ sīmātigo thero, bandhitvā tadaheva so.

16.

Tesaṃ pabbajjāpekkhānaṃ, akāsi upasampadaṃ;

Sabbesaṃ sabbapaṭhamaṃ, baddhe tumbarumāḷake.

17.

Ete dvāsaṭṭhi arahanto, sabbe cetiyapabbate;

Tattha vassaṃ upagantvā, akaṃsu rājasaṅgahaṃ.

18.

Devamanussagaṇagaṇitaṃ taṃ,

Tañca gaṇaṃ guṇavitthatakittiṃ;

Yānamupacca ca mānayamānā,

Puññacayaṃ vipulaṃ akariṃsūti.

Sujanapasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Cetiyapabbatavihārapaṭiggahako nāma

Soḷasamo paricchedo.

Sattarasama pariccheda

Dhātuāgamano

1.

Vutthavasso pavāretvā, kattikapuṇṇamāsiyaṃ;

Avoce’daṃ mahārājaṃ, mahāthero mahāmati.

2.

Ciradiṭṭho hi sambuddho, satthā no manujādhipa;

Anāthavāsaṃ avasimha, natthi no pūjiyaṃ idha.

3.

‘‘Bhāsittha nanu bhanteme, sambuddho nibbuto’’ iti;

Āha dhātūsu diṭṭhesu, diṭṭho hoti jino’’ iti.

4.

Vidito vo adhippāyo, thūpassa kāraṇe mayā;

Kāressāmi ahaṃ thūpaṃ, tumhe jānātha dhātuyo.

5.

Mantehi sumanenāti, thero rājānamabravi;

Rājā’ha sāmaṇeraṃ taṃ, kuto lacchāma dhātuyo.

6.

Vibhūsayitvā nagaraṃ, maggañca manujādhipa;

Uposathī sapariso, hatthiṃ āruyha maṅgalaṃ.

7.

Setacchattaṃ dhārayanto, tālāvacarasaṃhito;

Mahānāgavanuyyānaṃ, sāyanhasamaye vaja.

8.

Dhātubhedaññuno rāja, dhātuyo tattha lacchasi;

Icchāha sāmaṇero so, sumano taṃ sumānasaṃ.

9.

Thero’tha rājakulato, gantvā cetiyapabbataṃ;

Āmantiya sāmaṇeraṃ, sumanaṃ sumano gatiṃ.

10.

Ehi tvaṃ bhadra sumana, gantvā pupphapuraṃ varaṃ;

Ayyakaṃ te mahārājaṃ, evaṃ no vacanaṃ vada.

11.

Sahāyo te mahārāja, mahārājā maruppiyo;

Pasanno buddhasamaye, thūpaṃ kāretumicchati.

12.

Munino dhātuyo dehi, pattaṃ bhuttañca satthunā;

Sarīradhātuyo santi, bahavo hi tavantike.

13.

Pattapūrā gahetvā tā, gantvā devapuraṃ varaṃ;

Sakkaṃ devānamindaṃ taṃ, evaṃ no vacanaṃ vada.

14.

Tilokadakkhiṇeyyassa, dāṭhādhātu ca dakkhiṇā;

Tavantikamhi devinda, dakkhiṇakkhakadhātu ca.

15.

Dāṭhaṃ tvameva pūjehi, akkhakaṃ dehi satthuno;

Laṃkādīpassa kiccesu, māpamajja surādhipa.

16.

‘‘Evaṃ bhante’’ti vatvā so, sāmaṇero mahiddhiko;

Taṅkhaṇaṃyeva agamā, dhammāsokassa santikaṃ.

17.

Sālamūlamhi ṭhapitaṃ, mahābodhiṃ tahiṃ sutaṃ;

Kattikacchaṇapūjāhi, pūjiyaṃ tañca addasa.

18.

Therassa vacanaṃ vatvā, rājato laddhadhātuyo;

Pattapūraṃ gahetvāna, himavantamupāgami.

19.

Himavante ṭhapetvāna, sadhātuṃ pattamuttamaṃ;

Devindasantikaṃ gantvā, therassa vacanaṃ bhaṇi.

20.

Cūḷāmaṇi cetiyamhā, gahetvā dakkhiṇakkhakaṃ;

Sāmaṇerassa pādāsi, sakko devānamissaro.

21.

Taṃ dhātuṃ dhātupattañca, ādāya sumano tato;

Āgamma cetiyagiriṃ, therassa’dāsi taṃ yati.

22.

Mahānāgavanuyyānaṃ, vuttenā vidhinā’gamā;

Sāyanhāsamaye rājā, rājasenā purakkhato.

23.

Ṭhapesi dhātuyo sabbā, thero tattheva pabbate;

Missakaṃ pabbataṃ tasmā, āhu cetiya pabbataṃ.

24.

Ṭhapetvā dhātupattaṃ taṃ, thero cetiyapabbate;

Gahetvā akkhakaṃ dhātuṃ, saṅketaṃ sagaṇo’gamā.

25.

Sacāyaṃ munino dhātu, chattaṃ namatu me sayaṃ;

Jaṇṇukehi karīdhātu, dhātucaṅkoṭako ayaṃ.

26.

Sirasmiṃ me patiṭṭhātu, āgamma saha dhātuko;

Iti rājā vicintesi, cintitaṃ taṃ tathā ahu.

27.

Amatenā’bhisittova, ahu haṭṭho’ti bhūpati;

Sīsato taṃ gahetvāna, hatthikkhandhe ṭhapesitaṃ.

28.

Haṭṭho hattī kuñcanādaṃ, akā kampittha medinī;

Tato nāgo nivattitvā, sathera balavāhano.

29.

Puratthimena dvārena, pavisitvā puraṃ subhaṃ;

Dakkhiṇena ca dvārena, nikkhamitvā tato puna.

30.

Thūpārāme cetiyassa, ṭhānato pacchato kataṃ;

Pamojavatthuṃ gantvāna, bodhiṭhāne nivattiya.

31.

Puratthāvadano aṭhā, thūpaṭhānaṃ tadā hitaṃ;

Kadambapupphaādāri-vallīhi citakaṃ ahu.

32.

Manussadevo devehi, taṃ ṭhānaṃ rakkhitaṃ suciṃ;

Sodhāpetvā bhūsayitvā, taṅkhaṇaṃyeva sādhukaṃ.

33.

Dhātuṃ oropanatthāya, ārabhī hatthikkhandhato;

Nāgo na icchitaṃ rājā, theraṃ pucchittha taṃ manaṃ.

34.

Attano khandhasamake, ṭhāne ṭhapanamicchati;

Dhātuoropanaṃ tena, na iṭṭhamī’ti so bravi.

35.

Āṇāpetvā khaṇaṃyeva,

Sukkhāto’bhayavāpito;

Sukkhakaddama khaṇḍehi,

Citā petvāna taṃ samaṃ.

36.

Alaṅkaritvāna bahudhā, rājā taṃ ṭhānamuttamaṃ;

Oropetvā hatthikkhandhā, dhātuṃ tattha ṭhapesitaṃ.

37.

Dhātārakkhaṃ saṃvidhāya, ṭhapetvā tattha hatthinaṃ;

Dhātuthūpassa karaṇe, rājā turitamānaso.

38.

Bahū manusse yojetvā, itthikākaraṇe lahuṃ;

Dhātukiccaṃ vicintento, sāmacco pāvisī puraṃ.

39.

Mahāmahindatthero tu, mahā meghavanaṃ subhaṃ;

Sagaṇo abhigantvāna, tattha vāsamakappayi.

40.

Rattiṃ nāgo’nupariyāti, taṃ ṭhānaṃ so sadhātu kaṃ;

Bodhiṭhānamhi sālāya, divāṭhāti sadhātuko.

41.

Vatthussa tasso’parito, thūpaṃ theramatānu go;

Jaṅghāmattaṃ citāpetvā, katipāhena bhūpati.

42.

Tattha dhātupatiṭṭhānaṃ, ghosāpetvā upāgami;

Tato tato samanto ca, samāgami mahājano.

43.

Tasmiṃ samāgame dhātu, hatthikkhandhā nagāggatā;

Sattatālappamāṇamhi, dissanti nabhasiṭṭhitā.

44.

Vimhāpayanti janataṃ, yamakaṃ pāṭihāriyaṃ;

Kaṇṇambamūle buddho’va, akari lomahaṃsanaṃ.

45.

Tato nikkhantajālāhi, jaladhārāhi cā’sakiṃ;

Ayaṃ obhāsitā’sittā, sabbālaṃkāmahī mahu.

46.

Parinibbānamañcamhi, nipannena jinena hi;

Kataṃ mahāadhiṭṭhāna-pañcakaṃ pañcacakkhunā.

47.

Gayhamānā mahābodhi sākhāsokena dakkhiṇā;

Chijjitvāna sayaṃyeva, patiṭṭhātu kaṭāhake.

48.

Patiṭṭhahitvā sā sākhā, chabbaṇṇarasmiyo subhā;

Rañjayantī disā sabbā, phalapattehi muccatu.

49.

Sasuvaṇṇakaṭāhā sā, uggantvāna manoramā;

Adissamānā sattāhaṃ, himagabbhamhi tiṭṭhatu.

50.

Thūpārāme patiṭṭhantaṃ, mama dakkhiṇaakkhakaṃ;

Karotu nabhamuggantvā, yamayaṃ pāṭihāriyaṃ.

51.

Laṅkā laṅkārabhūtamhi, hemamālikacetiye;

Patiṭṭhahantiyo dhātu, doṇamattā pamāṇato.

52.

Buddhavesadharā hutvā, uggantvā nabhasiṭṭhitā;

Patiṭṭhaṃ tu karitvāna, yamakaṃ pāṭihāriyaṃ.

53.

Adhiṭṭhānāni pañce’va, adhiṭṭhāsi tathāgato;

Akāsi tasmā sā dhātu, tadā taṃ pāṭihāriyaṃ.

54.

Ākāsā otaritvā sā, aṭṭhābhūpassa muddhani;

Atīvahaṭṭho taṃ rājā, patiṭṭhāpesi cetiye.

55.

Patiṭṭhitāya tassā ca, dhātuyā cetiye tadā;

Ahu mahābhūmicālo, abbhuto lomahaṃsano.

56.

Evaṃ acintiyā buddhā, buddhadhammā acintiyā;

Acintiye pasannānaṃ, vipāko hoti acintiyo.

57.

Taṃ pāṭihāriyaṃ disvā, pasīdiṃsu jane janā;

Mattābhayo rājaputto, kaniṭṭho rājino pana.

58.

Munissare pasīditvā, yācitvāna narissaraṃ;

Purisānaṃ sahassena, saha pabbajisāsane.

59.

Cetārigāmato cāpi, dvāramaṇḍalatopi ca;

Vihīrabījato cāpi, tathā gallakapiṭṭhito.

60.

Tatho’patissagāmā ca, pañca pañca satāni ca;

Pabbajuṃ dārakā haṭṭhā, jātasaddhā tathāgate.

61.

Evaṃ purā bāhirā ca, sabbe pabbajitā tadā;

Tiṃsa bhikkhusahassāni, ahesuṃ jinasāsane.

62.

Thūpārāme thūpavaraṃ, niṭṭhāpetvā mahīpati;

Ratanādīhi’nekehi, sadā pūjamakārayi.

63.

Rājorodhā khattiyā ca, amaccā nāgarā tathā;

Sabbe janapadā ceva, pujā’kaṃsu visuṃ visuṃ.

64.

Thūpapubbaṅgamaṃ rājā, vihāraṃ tattha kārayi;

Thūpārāmoti tene’sa, vihāro vissuto ahu.

65.

Sakadhātusarīrakena ce’vaṃ,

Parinibbānagatopi lokanātho;

Janakāyahitaṃ sukhañca sammā,

Bahudhā’kāsi ṭhite jine kathāvakāti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dhātuagamano nāma

Sattarasamo paricchedo.

Aṭṭhārasama pariccheda

Mahābodhiggahaṇo

1.

Mahābodhiñca theriñca, āṇāpetuṃ mahīpati;

Therena vuttavacanaṃ, saramāno sake ghare.

2.

Antovasse’ka divasaṃ, nisinno therasantike;

Sahā’maccehi mantetvā, bhāgineyyaṃ sayaṃ sakaṃ.

3.

Ariṭṭhanāmakā’maccaṃ, tasmiṃ kamme niyojituṃ;

Mantvā āmantayitvāna, idaṃ vacanamabravi.

4.

Tā sakkhissasi…, dhammāsokassa santikā;

Mahābodhiṃ saṅghamittaṃ, theriṃ ānayituṃ idha.

5.

Sakkhissāmi ahaṃ deva, ānetuṃ taṃ duve tato;

Idhā’gato pabbajituṃ, sace lacchāmi mānada.

6.

Evaṃ hotūti vatvāna, rājā taṃ tattha pesayi;

So therassa ca rañño ca, sāsanaṃ gayha vandiya.

7.

Assayujasukkapakkhe, nikkhanto dutiye’hani;

Sānuyutto jambukole, nāvamāruyha paṭṭane.

8.

Mahodamiṃ karitvāna, therādhiṭṭhānayogato;

Nikkhantadivaseyeva, rammaṃ pupphapuraṃ agā.

9.

Tadā tu anulādevī, pañcakaññāsatehi ca;

Antepurikaitthīnaṃ, saddhiṃ pañcasatehi ca.

10.

Dasasīlaṃ samādāya, kāsāya vasanā suci;

Pabbajjāpekkhi nisekhā, pekkhanti theriyā’gamaṃ.

11.

Nagarasse’kadesamhi, ramme bhikkhunupassaye;

Kārāpite narindena, vāsaṃ kappesi subbatā.

12.

Upāsikāhi tāhe’sa, vutto bhikkhunupassayo;

Upāsikā vihāroti, tena laṃkāya vissuto.

13.

Bhāgineyyo mahā’riṭṭho, dhammāsokassa rājino;

Appetvā rājasandesaṃ, therasandesa’mabravi.

14.

Bhātujayā sahāyassa, rañño te rājakuñjara;

Ākaṅkhamānā pabbajjaṃ, niccaṃ vasati saññatā.

15.

Saṅghamittaṃ bhikkhuniṃ taṃ, pabbājetuṃ visajjaya;

Tāya saddhiṃ mahābodhi-dakkhiṇasākhameva ca.

16.

Theriyā ca tamevatthaṃ, abravi therabhāsitaṃ;

Gantvā pitusamīpaṃ sā, therī theramataṃ bravī.

17.

Āha rājā tuvaṃ amma, apassanto kathaṃ ahaṃ;

Sokaṃ vinodayissāmi, puttanattaviyogajaṃ.

18.

Āha sā me mahārāja, bhātuno vacanaṃ garu;

Pabbājanīyā ca bahū, gantabbaṃ tattha tena me.

19.

‘‘Satthaghātamanārahā, mahābodhimahīruhā;

Kathannu sākhaṃ gaṇissaṃ’’, iti rājā vicintayī.

20.

Amaccassa mahādeva-nāmakassa matena so;

Bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā, bhojetvā pucchi bhūpatiṃ.

21.

Bhante laṃkaṃ mahābodhi, pesetabbā nu kho iti;

Thero moggaliputto so, pesetabbāti bhāsiya.

22.

Kataṃ mahāadhiṭṭhāna-pañcakaṃ pañcacakkhunā;

Ābhāsi rañño taṃ sutvā, tussitvā dharaṇīpati.

23.

Sattayojanikaṃ maggaṃ, so mahābodhigāminaṃ;

Sodhāpetvāna sakkaccaṃ, bhūsāpeti anekadhā.

24.

Suvaṇṇaṃ nīharāpesi, kaṭāhakaraṇāya ca;

Vissakammo ca āgantvā, satulādhārarūpavā.

25.

‘‘Kaṭāhaṃ kiṃ pamāṇaṃ nu, karomī’ti apucchitaṃ;

‘‘Ñatvā pamāṇaṃ tvaṃyeva, karohi’’ iti bhāsiya.

26.

Suvaṇṇā gahetvāna, hatthena parimajjiya;

Kaṭāhaṃ taṅkhaṇaṃyeva, nimminitvāna pakkami.

27.

Navahatthaparikkhepaṃ, pañcahatthaṃ gabhīrato;

Tihatthavikkhambhayutaṃ, aṭṭhaṅgulaghanaṃ subhaṃ.

28.

Yuvassa hatthino soṇḍa-pamāṇamukhavaṭṭikaṃ;

Gāhā petvāna taṃ rājā, bālasurasamappakaṃ.

29.

Sattayojanadīghāya, vitthatāyati yojanaṃ;

Senāya caturaṅginyā, mahābhikkhugaṇena ca.

30.

Upagamma mahābodhiṃ, nānālaṅkārabhūsitaṃ;

Nānāratanacittaṃ taṃ, vividhaddhajamāliniṃ.

31.

Nānākusumasaṃkiṇṇaṃ, nānāturiyaghositaṃ;

Senāya parivāretvā, parikkhipiya sāṇiyā.

32.

Mahātherasahassena, pamukhena mahāgaṇe;

Raññaṃ pattābhisekānaṃ, sahassenā’dhikena ca.

33.

Attānaṃ parivāretvā, mahābodhiñca sādhukaṃ;

Olokesi mahābodhiṃ, paggahetvāna añjaliṃ.

34.

Tassā dakkhiṇasākhāya, catuhatthapamāṇakaṃ;

Ṭhānaṃ khandhañca vajjetvā, sākhā antaradhāyisuṃ.

35.

Taṃ pāṭihāriyaṃ disvā, patīto puthavīpati;

‘‘Pūjema’haṃ mahābodhiṃ, rajjenā’hi udīriya.

36.

Abhisiñci mahābodhīṃ, mahārajje mahīpati;

Pupphādīhi mahābodhiṃ, pūjetvāna padakkhiṇaṃ.

37.

Katvā aṭṭhasu ṭhānesu, vanditvāna katañjalī;

Suvaṇṇakhacite pīṭhe, nānāratanamaṇḍite.

38.

Svārohe yāva sāucce, taṃ suvaṇṇakaṭāhakaṃ;

Ṭhapāpetvāna āruyha, gahetuṃ sākhamuttamaṃ.

39.

Ādiyitvāna sovaṇṇa tulikāya manosilaṃ;

Lekhaṃ datvāna sākhāya, saccakriyamakā iti.

40.

‘‘Laṃkādīpaṃ yadi ito, gantabbaṃ urubodhiyā;

Nibbematiko buddhassa, sāsanamhi sace ahaṃ.

41.

Sayaṃyeva mahābodhi-sākhāyaṃ dakkhiṇā subhā;

Chijjitvāna patiṭṭhātu, idha hemakaṭāhake.

42.

Lekhaṭhāne mahābodhi, chijjitvā sayameva sā;

Gandhakaddamapūrassa, kaṭāhasso’pariṭṭhitā.

43.

Mūlalekhāya upari, tiyaṅgulatiyaṅgule;

Dadaṃ manosilā lekhā, parikkhipi narissaro.

44.

Ādiyā thūlamūlāni, khuddakāni’tarāhi tu;

Nikkhamitvā dasa dasa, jālībhūtā niotaruṃ.

45.

Taṃ pāṭihāriyaṃ disvā, rājā’tīva pamodito;

Tatthevā’kāsi ukkuṭṭhiṃ, samantā parisāpi ca.

46.

Bhikkhusaṅgho sādhukāraṃ, tuṭṭhacitto pamodayi;

Celukkhepasahassāni, pavattiṃsu samantato.

47.

Evaṃ satena mūlānaṃ, tattha sā gandhakaddame;

Patiṭṭhāsi mahābodhi, pasādentī mahājanaṃ.

48.

Tassā khandho dasahattho, pañcasākhā manoramā;

Catuhatthā catuhatthā, dasaḍḍhaphalamaṇḍitā.

49.

Sahassantu pasākhānaṃ, sākhānaṃ tāsamāsi ca;

Evaṃ āsi mahābodhi, manoharasiridharā.

50.

Kaṭāhamhi mahābodhi-patiṭṭhitakkhaṇe mahī;

Akampi pāṭihīrāni, ahesuṃ vividhāni ca.

51.

Sayaṃ nādehi tūriyānaṃ, devesu mānusesu ca;

Sādhukāraninādeti, devabrahmagaṇassa ca.

52.

Meghānaṃ migapakkhinaṃ, yakkhādīnaṃ ravehi ca;

Ravehicamahīkampe, ekakolāhalaṃ ahu.

53.

Bodhiyā phalapattehi, chabbaṇṇarasmiyo subhā;

Nikkhamitvā cakkavāḷaṃ, sakalā sobhayiṃsu ca.

54.

Sakaṭāhā mahābodhi, uggantvāna tato nabhaṃ;

Aṭṭhāsi himagabbhamhi, sattāhāni adassanā.

55.

Rājā oruyha pīṭhamhā, taṃ sattāhaṃ tahiṃ vasaṃ;

Niccaṃ mahābodhipūjaṃ, akāsi ca anekadhā.

56.

Atīte tamhi sattāhe, sabbe himavalāvakā;

Pavisiṃsu mahābodhiṃ, sabbākā raṃsiyopi ca.

57.

Suddhenakadisissittha, sākaṭāhe pattiṭṭhitā;

Mahājanassa sabbassa, mahābodhi manoramā.

58.

Pavattamhi mahābodhi, vividhe pāṭihāriye;

Vimhāpayanti janataṃ, pathavītalamoruhi.

59.

Pāṭihirehi’nekehi, tehi so pīṇito puna;

Mahārājā mahābodhiṃ, mahārajjena pūjayi.

60.

Mahābodhiṃ mahārajje-nābhisiñciya pūjayaṃ;

Nānāpūjāhi sattāhaṃ, puna tattheva so vasi.

61.

Assayujasukkapakkhe, pannarasauposathe;

Aggahesi mahābodhiṃ, dvisattāhamaccaye tato.

62.

Assayujakāḷapakkhe, catuddasauposathe;

Rathe subhe ṭhapetvāna, mahābodhiṃ rathesabho.

63.

Pūjento taṃ dinaṃyeva, upanetvā sakaṃ puraṃ;

Alaṅkaritvā bahudhā, kāretvā maṇḍapaṃ subhaṃ.

64.

Kattikasukkapakkhassa, dine pāṭipade tahiṃ;

Mahābodhiṃ mahāsāla-mūle pācinate subhe.

65.

Ṭhapāpetvāna kāresi, pūjā’nekā dine dine;

Gāhato sattarasame, vivase tu navaṅkirā.

66.

Sakiṃ yevaajāyiṃsu, tassā’nekanarādhipo;

Tuṭṭhacitto mahābodhiṃ, puna rajjena pūjayi.

67.

Mahārajje’bhi siñcitvā, mahābodhiṃ mahissaro;

Kāresi ca mahābodhi-pūjā nānappakārakaṃ.

68.

Iti kusumapure saresaraṃsā,

Bahuvidhacārudhajākulāvisālā;

Surucirapavaroru bodhipūjā,

Marunaracittavikāsinī ahosīti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Mahābodhiggahaṇo nāma

Aṭṭhārasamo paricchedo.

Ekūnavīsatima pariccheda

Bodhi āgamano

1.

Mahābodhirakkhaṇatthaṃ, aṭṭhārasa rathe sabho;

Devakulāni datvāna, aṭṭhāmaccā kulāni ca.

2.

Aṭṭha brāhmaṇakulāni, aṭṭha vassakulāni ca;

Gopakānaṃ taracchānaṃ, kuliṅgānaṃ kulāni ca.

3.

Tatheva pesakārānaṃ, kumbhakārānameva ca;

Sabbe sañcāpi senīnaṃ, nāgayakkhānameva ca.

4.

Hemasajjughaṭeceva, datvā aṭṭhaṭṭha mānado;

Āropetvā mahābodhiṃ, nāvaṃ gaṅgāya bhūsitaṃ.

5.

Saṅghamitta mahātherī, sahe kadasa bhikkhuniṃ;

Tathevā’ropayitvāna, ariṭṭhapamukhepi ca.

6.

Nagarā nikkhamitvāna, viñjāṭavimaticcaso;

Tāmalitthiṃ anuppatto, sattāhene’va bhūpati.

7.

Accuḷā rāhi pūjāyi, devānāgānarāpi ca;

Mahābodhiṃ pūjayantā, sattāhena’vupāgamuṃ.

8.

Mahāsamuddatīramhi, mahābodhiṃ mahīpati;

Ṭhapāpetvāna pūjesi, mahārajjena so puna.

9.

Mahābodhiṃ mahārajje, abhisiñcīyakāmado;

Aggasira sukkapakkhe, dine pāṭipade tato.

10.

Uccāretuṃ mahābodhiṃ, tehiyeva’ṭṭha aṭṭhahi;

Sālamūlamhi dinnehi, dhātuggatakulehi so.

11.

Ukkhipitvā mahābodhiṃ, galamattaṃ jalaṃ tahiṃ;

Ogāhetvā sanāvāya, patiṭṭhāpayi sādhukaṃ.

12.

Nāvaṃ āropayitvā taṃ, mahātheriṃ satherikaṃ;

Mahāriṭṭhaṃ mahāmaccaṃ, idaṃ vacanamabravi.

13.

‘‘Ahaṃ rajjena tikkhattuṃ, mahābodhimapūjayiṃ;

Eva mevā’bhi pūjetu, rājā rajjena me sakhā’’.

14.

Idaṃ vatvā mahārājā, tīre pañjaliko ṭhito;

Gacchamānaṃ mahābodhiṃ, passaṃ assūnivattayi.

15.

Mahābodhi viyogena,

Dhammā soko sasokavā;

Kannitvā paridevitvā,

Agamāsi sakaṃ puraṃ.

16.

Mahābodhi samāruḷhā, nāvāpakkhandhī toyadhiṃ;

Samantā yojane vicī, sannisīdi mahaṇṇave.

17.

Pupphiṃsu pañcavaṇṇāni, padumāni samantato;

Antalikkhe pavajjiṃsu, aneka tūriyāni ca.

18.

Devatāhi anekāhi, pūjā’nekā pavattitā;

Gahetuñca mahābodhi, nāgā’kāsuṃ vikubbanaṃ.

19.

Saṅghamittā mahātheri, abhiññābalapāragā;

Supaṇṇarūpā hutvāna, te tāsesi mahorage.

20.

Te tāsitā mahātheriṃ, yācitvāna mahoragā;

Nayitvāna mahābemadhiṃ, bhujaṅgabhavanaṃ tato.

21.

Sattāhaṃ nāgarajjena, pūjāhi vividhāhi ca;

Pūjayitvāna ānetvā, nāvāyaṃ ṭhapayiṃsu te.

22.

Tadaheva mahābodhi, jambukolamidhagamā;

Devānaṃpiyatisso tu, rājā lokahite rato.

23.

Sumanā sāmaṇeramhā, pubbe sutatadāgamo;

Maggasirādidinagho, pabhuti vacasādaro.

24.

Uttaradvārato yāva, jambukolaṃ mahāpathaṃ;

Vibhūsayitvā sakalaṃ, mahābodhigatāsayo.

25.

Samuddāsanasālāya, ṭhāne ṭhatvā mahaṇṇave;

Āgacchantaṃ mahābodhiṃ, mahātheriddhiyā’ddasa.

26.

Tasmiṃṭhāne katā sālā, pakā setuṃ tamabbhutaṃ;

Samuddāsanasālāti, nāmenā‘si’dha pākaṭā.

27.

Mahātherānubhāvena, saddhiṃ therehi tehi ca;

Tadaheva’gamā rājā, jambukolaṃ sa senako.

28.

Mahābodhā gamepīti-vegenu’nno udānayaṃ;

Galappamāṇaṃ salilaṃ, vigāhetvā suviggaho.

29.

Mahābodhiṃ soḷasahi, kulehi saha muddhanā;

Ādāyo’ropayitvāna, velāyaṃ maṇḍape subhe.

30.

Ṭhapayitvāna laṃkindo, laṃkārajjena pūjayi;

Soḷasannaṃ samappetvā, kulānaṃ rajjamattano.

31.

Sayaṃ dovārikaṭhāne, ṭhatvāna divase tayo;

Tattheva pūjaṃ kāresi, vividhaṃ manujādhipo.

32.

Mahābodhiṃ dasamiyaṃ, āropetvā rathesubhe;

Ānayanto manussindo, dumindaṃ taṃ ṭhapāpayi.

33.

Pācinassa vihārassa, ṭhāne ṭhānavicakkhaṇo;

Pātarāsaṃ pavattesi, sasaṅghassa janassa so.

34.

Mahāmahindathere’ttha, kataṃ dasabalena taṃ;

Kathesi nāgadamanaṃ, rañño tassa asesato.

35.

Therassa sutvā kāretvā, saññāṇāni tahiṃ tahiṃ;

Paribhuttesu ṭhānesu, nisajjādīhi satthunā.

36.

Tivakkassa brāhmaṇassa, gāmadvāre ca bhūpati;

Ṭhapāpetvā mahābodhiṃ, ṭhānesu tesu tesu ca.

37.

Suddhavāluka santhāre, nānāpupphasamākule;

Paggahitadhaje magge, pupphagghikavibhūsite.

38.

Mahābodhiṃ pūjayanto, rattindiva matandito;

Ānayitvā cuddasiyaṃ, anurādha purantikaṃ.

39.

Vaḍḍhamānakacchāyāya, puraṃ sādhu vibhūsitaṃ;

Uttarena ca dvārena, pūjayanto pavesiya.

40.

Dakkhiṇena ca dvārena, nikkhamitvā pavesiya;

Mahā meghavanārāmaṃ, catubuddhanisevitaṃ.

41.

Sumanasseva vacasā, padesaṃ sādhusaṅkhataṃ;

Pubbabodhiṭhitaṭṭhānaṃ, upanetvā manoramaṃ.

42.

Kulehi so soḷasahi, rājā laṅkāradhārihi;

Oropetvā mahābodhiṃ, patiṭṭhā petu mossajji.

43.

Hatthato muttamattasā, asītiratanaṃ nabhaṃ;

Uggantvāna ṭhitā muñci, chabbaṇṇā rasmiyo subhā.

44.

Dīpe patthariyā’hacca, brahmalokaṃ ṭhitā ahu;

Sūriyatthaṅgamanāyāva, rasmiyo tā manoramā.

45.

Purisā dasasahassāni, pasannā pāṭihāriye;

Vipassitvānā’rahatthaṃ, patvāna idha pabbajuṃ.

46.

Orohitvā mahābodhi, sūriyatthaṅgame tato;

Rohiṇiyā patiṭṭhāsi, mahiyaṃ kampi medinī.

47.

Mūlāni tāni uggantvā, kaṭāhamukhavaṭṭito;

Vinandhantā kaṭāhaṃ taṃ, otariṃsu mahītalaṃ.

48.

Patiṭṭhitaṃ mahābodhiṃ, janā sabbe samagatā;

Gandhamālādi pūjāhi, pūjayiṃsu samantato.

49.

Mahāmegho pavassittha, himagabbhā samantato;

Mahābodhiṃ chādayiṃsu, sītalāni ghanāni ca.

50.

Sattāhāni mahābodhiṃ, tahiṃyeva adassanā;

Himagabbhe sannisīdi, pasādajananī jane.

51.

Sattāhā tikkame meghā, sabbe apagamiṃsu te;

Mahābodhi ca dissittha, chabbaṇṇā raṃsiyopi ca.

52.

Mahāmahindattheroca, saṅghamittā ca bhikkhunī;

Tatthā’gañchuṃsaparisā, rājā saparisopi ca.

53.

Khattiyā kājaraggāme, candanaggāma khattiyā;

Tivakka brāhmaṇo ceva, dīpavāsī janāpi ca.

54.

Devānubhāvenā’gañchuṃ, mahābodhi mahussukkā;

Mahāsamāgame tasmiṃ, pāṭihāriyavimhite.

55.

Pakkaṃ pācinasākhāya, pekkhataṃ pakka’makkhataṃ;

Thero patantamādāya, ropetuṃ rājino adā.

56.

Paṃsūnaṃ gandhamissānaṃ, puṇṇe soṇṇa kaṭāhake;

Mahāsanassa ṭhāne taṃ, ṭhapitaṃ ropa’yissaro.

57.

Pekkhataṃyeva sabbesaṃ, uggantvā aṭṭha aṅkurā;

Jāyiṃsu bodhitaruṇā, aṭṭhaṃsu catuhatthakā.

58.

Rājā te bodhitaruṇe, disvā vimhitamānaso;

Setacchattena pūjesi, abhisekamadāsi ca.

59.

Patiṭṭhāpesi aṭṭhannaṃ, jambukolamhi paṭṭane;

Mahābodhi ṭhita ṭhāne, nāvāyo rohane tadā.

60.

Tivakkabrāhmaṇagāme, thūpārāme tatheva ca;

Issarasamaṇārāme, paṭhame cetiyaṅgaṇe.

61.

Cetiya pabbatā rāme, tathā kājaragāmake;

Candanagāmake cāti, ekekaṃ bodhilaṭṭhikaṃ.

62.

Sesā catupakkajātā, dvattiṃsa bodhilaṭṭhiyo;

Samantā yojanaṭhāne, vihāresu tahiṃ tahiṃ.

63.

Dīpāvāsī janasseva, hitatthāya patiṭṭhite;

Mahābodhi dumindamhi, sammāsambuddha tejasā.

64.

Anulāsāsa parisā, saṅghamittāya theriyā;

Santike pabbajitvāna, arahattamapāpuṇi.

65.

Ariṭṭho so pañcasata-parivāro ca khattiyo;

Therantike pabbajitvā, arahattamapāpuṇi.

66.

Yāni seṭṭhikulāna’ṭṭha-mahābodhimidhāharuṃ;

Bodhāharakulānīti, tāni tena pavuccare.

67.

Upāsikā vihāroti, ñāte bhikkhunupassaye;

Sasaṅghā saṅghamittā sā, mahātherī tahiṃ vasi.

68.

Agārattayapāmokkhe, agāre tattha kārayi;

Dvādasa tesu ekasmiṃ, mahāgāre ṭhapāpayi.

69.

Mahābodhisametāya, nāvāya kūpayaṭṭhikaṃ;

Ekasmiṃ piya mekasmiṃ, arittaṃ tehi teviduṃ.

70.

Jāte aññanikāyepi, agārā dvādasāpi te;

Hatthāḷaka bhikkhunīhi, vaḷañjayiṃsu sabbadā.

71.

Rañño maṅgalahatthi so, vicaranto yathāsukhaṃ;

Purassa ekapassamhi, kandarantamhi sītale.

72.

Kadambapupphagumbante, aṭṭhāsi gocaraṃ caraṃ;

Hatthiṃ tattharataṃ ñatvā, akaṃsu tattha āḷhakaṃ.

73.

Atheka divasaṃ hatthī, nagaṇhi kabaḷāni so;

Dīpappasādakaṃ theraṃ, rājā so pucchitaṃ mataṃ.

74.

Kadambapupphagumbasmiṃ, thūpassa karaṇaṃ karī;

Icchatīti mahāthero, mahārājassa abravi.

75.

Sadhātukaṃ tattha thūpaṃ, thūpassa gharameva ca;

Khippaṃ rājā akāresi, niccaṃ janahiterato.

76.

Saṅghamittā mahātherī, suññāgārābhilāsinī;

Ākiṇṇattā vihārassa, vussamānassa tassa sā.

77.

Vuddhatthinī sāsanassa, bhikkhunīnaṃ hitāya ca;

Bhikkhunupassayaṃ aññaṃ, icchamānā vicakkhaṇā.

78.

Gantvā cetiyagehaṃ taṃ, pavivekasukhaṃ bhusaṃ;

Divāvihāraṃ kappesi, vihārakusalā’malā.

79.

Theriyā vandanatthāya, rājā bhikkhunupassayaṃ;

Gantvā tattha gataṃ sutvā, gantvāna tattha vandiya.

80.

Sammoditvā tāya saddhiṃ, tatthāgamanakāraṇaṃ;

Tassā ñatvā adhippāyaṃ, adhippāya vidū vidū.

81.

Samantā thūpagehassa, rammaṃ bhikkhunupassayaṃ;

Devānaṃpiyatisso so, mahārājā akārayi.

82.

Hatthāḷhakasamīpamhi, kato bhikkhunupassayo;

Hatthāḷhakavihāroti, vissuto āsi tena so.

83.

Sumittā saṅghamittā sā, mahātherī mahāmatī;

Tasmiñhi vāsaṃ kappesi, ramme bhikkhunupassaye.

84.

Evaṃ laṃkā lokahitaṃ sāsanavuddhiṃ;

Saṃsodhento esa mahābodhi dumindo;

Laṃkādīpe ramme mahāmeghavanasmiṃ,

Aṭṭhā sīghaṃ kālamanekabbhūtayuttoti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Bodhiāgamano nāma

Ekūnavīsatimo paricchedo.

Vīsatima pariccheda

Theraparinibbānaṃ

1.

Aṭṭhārasamhi vassamhi, dhammāsokassa rājino;

Mahāmeghavanārāme, mahābodhi patiṭṭhati.

2.

Tato dvādasame vasse, mahesī tassa rājino;

Piyā asandhīmittā sā, matā sambuddhamāmakā.

3.

Tato catutthe vassamhi, dhammāsoko mahīpati;

Tissarakkha mahesitte, ṭhapesi visamāsayaṃ.

4.

Tato tu tatiye vasse, sābālā rūpamāninī;

‘‘Mayāpi ca ayaṃ rājā, mahābodhiṃ ma māyati’’.

5.

Iti kodhavasaṃ gantvā, attano’nattha kārikā;

Maṇḍukaṇṭakayogena, mahābodhi maghā tayi.

6.

Tato ca tutthevassamhi, dhammā soko mahāyaso;

Anicca tāva saṃpatto, sattatiṃsasamā ime.

7.

Devānaṃ piyatisso tu, rājā dhammaguṇe rato;

Mahāvihāre navakammaṃ, tathā cetiyapabbate.

8.

Thūpārāme navakammaṃ, niṭṭhāpetvā yathārahaṃ;

Dīpappasādakaṃ theraṃ, pucchi pucchitakovidaṃ.

9.

Kārāpessamahaṃ bhante, vihāresu bahū idha;

Patiṭṭhāpetuṃ thūpesu, kathaṃ lacchāma dhātuyo.

10.

Sambuddhapattaṃ pūretvā, sumanenā’haṭā idha;

Cetiyapabbate rāja, ṭhapitā atthi dhātuyo.

11.

Hatthikkhandhe ṭhapetvā tā, dhātuyo idha āhara;

Iti vutto satherena, tathā āhari dhātuyo.

12.

Vihāre kārayitvāna, ṭhāne yojanayojane;

Dhātuyo tattha thūpesu, nidhāpesi yathārahaṃ.

13.

Sambuddhabhuttapattaṃ tu, rājavatthughare subhe;

Ṭhapayitvāna pūjesi, nānāpūjāhi sabbadā.

14.

Pañcasatehi’ssareti, mahātherassa santike;

Pabbajjavasitaṭhāne, issarasamaṇako ahu.

15.

Pañcasatehi vassehi, mahātherassa santike;

Pabbajjavasitaṭhāne, tathā vassagiri ahu.

16.

Yā yā mahāmahindena, therena vasitā guhā;

Sapabbatavihāresu, sā mahindaguhā ahu.

17.

Mahāvihāraṃ paṭhamaṃ, dutiyaṃ cetiyavhayaṃ;

Thūpārāmaṃ tu tatiyaṃ, thūpapubbaṅgamaṃ subhaṃ.

18.

Catutthaṃ tu mahābodhi-patiṭṭhāpanameva ca;

Thūpaṭhānīyabhūtassa, pañcamaṃ pana sādhukaṃ.

19.

Mahācetiyaṭhānamhi, silāthūpassa cāruno;

Sambuddhagīvādhātussa, patiṭṭhāpanameva ca.

20.

Issarasamaṇaṃ chaṭṭhaṃ, tissavāpintusattamaṃ;

Aṭṭhamaṃ paṭhamaṃ thūpaṃ, navamaṃ vassagirivhayaṃ.

21.

Upāsikāvhayaṃ rammaṃ, tathā hatthāḷhakavhayaṃ;

Bhikkhunupassake dve’me, bhikkhunī phāsukāraṇā.

22.

Hatthāḷhake osaritvā, bhikkhunīnaṃ upassaye;

Gantvāna bhikkhusaṅghena, bhattaggahaṇakāraṇā.

23.

Hattasālaṃ sūpahāraṃ, mahāpāḷikanāmakaṃ;

Sabbupakaraṇūpetaṃ, sampattaparicārikaṃ.

24.

Tathā bhikkhusahassassa, saparikkhāramuttamaṃ;

Pavāraṇāya dānañca, anuvassakameva ca.

25.

Nāgadīpe jambukola-vihāraṃ ta mhipaṭṭane;

Tissamahāvihārañca, pācīnārāma meva ca.

26.

Iti etāni kammāni, laṃkājanahitatthiko;

Devānaṃpiyatisso so, laṃkindo puññapaññavā.

27.

Paṭhameyeva vassamhi, kārāpesi guṇappiyo;

Yāva jīvantunekāni, puññakammāni ācini.

28.

Ayaṃ dīpo ahu ṭhito, vijite tassa rājino;

Vassāni cattālīsaṃ so, rājā rajjamakārayi.

29.

Tassa’cca ye taṃ kaniṭṭho, uttiyo iti vissuto;

Rājaputto aputtaṃ taṃ, rajjaṃ kāresi sādhukaṃ.

30.

Mahāmahindatthero tu, jinasāsanamuttamaṃ;

Pariyattiṃ paṭipattiṃ, paṭivedhañca sādhukaṃ.

31.

Laṃkādīpamhi dīpetvā, laṃkādīpo mahāgaṇi;

Laṃkāyaso satthu kappo, katvā laṃkāhitaṃ bahuṃ.

32.

Tassa uttiyarājassa, jayavassamhi aṭṭhame;

Antovassaṃ saṭṭhivasso, cetiyapabbate vasaṃ.

33.

Assayujassa māsassa, sukkapakkhaṭhame dine;

Parinibbāyite netaṃ, dinaṃ tannāmakaṃ ahu.

34.

[Nibbutassa mahindassa, aṭṭhamiyaṃ dine pana,

Tena taṃ divasaṃ nāma, aṭṭhamiyāti sammataṃ.]

35.

Taṃ sutvā uttiyo rājā, sokasallasamappito;

Gantvāna theraṃ vanditvā kanditvā bahudhā bahuṃ.

36.

Āsittagandhatelāya, bahuṃ sovaṇṇadoṇiyā;

Theradebhaṃ khipāpetvā, taṃ doṇiṃ sādhuphussitaṃ.

37.

Sovaṇṇakūṭāgāramhi, ṭhapāpetvā alaṅkate;

Kūṭāgāraṃ gāhayitvā, kārento sādhukīḷitaṃ.

38.

Mahatā ca janoghena, āgatenatato tato;

Mahatā ca baloghena, kārento pūjanāvidhiṃ.

39.

Alaṅkatena maggena, bahudhā’laṅkataṃ puraṃ;

Ānayitvāna nagare, cāretvā rājavīthiyo.

40.

Mahāvihāraṃ ānetvā, ettha pañhambamāḷake;

Kuṭāgāraṃ ṭhapāpetvā, sattāhaṃ so mahīpati.

41.

Toraṇaddhajapupphehi, gandhapuṇṇaghaṭehi ca;

Vihārañca samantā ca, maṇḍihaṃ yojanattayaṃ.

42.

Ahu rājānubhāvena, dīpantu sakalaṃ pana;

Ānubhāvena devānaṃ, tathevā’laṅkataṃ ahu.

43.

Nānāpūjaṃ kārayitvā, sattāhaṃ so mahīpati;

Puratthimadisābhāge, therānaṃ baddhamāḷake.

44.

Kāretvā gandhacitakaṃ, mahāthūpaṃ padakkhiṇaṃ;

Karonto tattha netvā taṃ, kūṭāgāraṃ manoramaṃ.

45.

Citakamhi ṭhapāpetvā, sakkāraṃ antimaṃ akā;

Cetiyañcettha kāresi, gāhā petvāna dhātuyo.

46.

Upaḍḍhadhātuṃ gāhetvā, cetiye pabbatepi ca;

Sabbesu ca vihāresu, thūpe kāresi khattiyo.

47.

Isino dehanikkhepa-kataṭhānañhi tassa taṃ;

Vuccate bahumānena, isibhūmaṅganaṃ iti.

48.

Tato pabhutya’riyānaṃ, samantā yojanattaye;

Sarīraṃ āharitvāna, tamhi desamhi ḍayhati.

49.

Saṅghamittā mahātherī, mahā’bhiññā mahāmatī;

Katvā sāsanakiccāni, tathā lokahitaṃ bahuṃ.

50.

Ekūnasaṭṭhivassā sā, uttiyasse’va rājino;

Vassamhi navame kheme, hatthāḷhakaupassaye.

51.

Vasantī parinibbāyī, rājā tassāpi kārayi;

Therassa viya sattāhaṃ, pūjāsakkāra muttamaṃ.

52.

Sabbā alaṅkatā laṃkā, therassa viya āsi ca;

Kūṭāgāragataṃ theri-dehaṃ sattadinaccaye.

53.

Nikkhāmetvāna nagaraṃ, thūparāma puratthato;

Cittasālā samīpamhi, mahābodhipa dassaye.

54.

Theriyā vuṭṭhaṭhānamhi, aggikicca makārayi;

Thūpañca tattha kāresi, uttiyo so mahīpati.

55.

Pañcāpi te mahātherā, therāriṭṭhādayopi ca;

Tathā’neka sahassāni, bhikkhu khīṇāsavāpi ca.

56.

Saṅghamittā pabhutiyo, tā ca dvādasatheriyo;

Khīṇāsavā bhikkhuniyo, sahassāni bahūni ca.

57.

Bahussutā mahāpaññā, vinayādijānāgamaṃ;

Jotayitvāna kālena, payātā’niccatāvasaṃ.

58.

Dasavassāni so rājā, rajjaṃ kāresi uttiyo;

Evaṃ aniccatā esā, sabbalokavināsinī.

59.

Taṃ etaṃ atisāhasaṃ atibalaṃ na vāriyaṃ naro;

Jānantopi aniccataṃ bhavagate nibbindateneva ca;

Nibbindo viratiṃ ratiṃ na kurute pāpehi puññehi ca;

Tasse’sāatimohajālabalatājānampi sammuyhatīti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Theraparinibbānaṃ nāma

Vīsatimo paricchedo.

Ekavīsatima pariccheda

Vañca rājako

1.

Uttiyassa kaniṭṭho tu, mahāsivo tadaccaye;

Dasa vassāni kāresi, rajjaṃ sujana sevako.

2.

Bhaddasālamhi so there, pasīditvā manoramaṃ;

Kāresi purimāyantu, vihāraṃ nagaraṅgaṇaṃ.

3.

Mahāsivakaniṭṭho tu, suratisso tadaccaye;

Dasavassāni kāresi, rajjaṃ puññesu sādaro.

4.

Dakkhiṇāya disāyaṃ so, vihāraṃ nagaraṃ gaṇaṃ;

Purimāya hatthikkhandhañca, gokaṇṇagirimeva ca.

5.

Vaṅguttare pabbatamhi, pācina pabbatavhayaṃ;

Raheṇakasamīpamhi, tathā koḷambakāḷakaṃ.

6.

Ariṭṭhapāde maṃ gulakaṃ, purimāya’ccha gallakaṃ;

Girinelapanāyakaṇḍaṃ, nagarassuttharāya tu.

7.

Pañcasatā neva mādi-vihāre puthavī pati;

Gaṅgāya orapārañhi, laṃkādīpe tahiṃ tahiṃ.

8.

Pure rajjā ca rajje ca, saṭṭhīvassāni sādhukaṃ;

Kāresi ramme dhammena, ratanattaya gāravo.

9.

Suvaṇṇapiṇḍatissoti, nāmaṃ rajjā tassā ahu;

Suratissoti nāmantu, tassā’purajjapattiyā.

10.

Assanāvikaputtā dve, damiḷā senaguttikā;

Suratissamahīpālaṃ, taṃ gahetvā mahabbalā.

11.

Duve vīsativassāni, rajjaṃ dhammena kārayuṃ;

Te gahetvā aselo tu, muṭasivassa atrajo.

12.

Sodariyānaṃ bhātūnaṃ, navamo bhatuko tato;

Anurādhapure rajjaṃ, dasavassāni kārayi.

13.

Coḷaraṭṭhā idha gamma, rajjatthaṃ ujujātiko;

Eḷāro nāma damiḷo, gahetvā’selabhūpatiṃ.

14.

Vassāni cattārīsañca, cattāri ca akārayi;

Rajjaṃ vohārasamaye, majjhatto mittasattusu.

15.

Sayanassa siropasse, ghaṇṭaṃ sudīghayottakaṃ;

Lambāpesi vīrāvetuṃ, icchantehi vinicchayaṃ.

16.

Eko putto ca dhītā ca, ahesuṃ tassa rājino;

Rathena tissavāpiṃ so, gacchanto bhūmipālajo.

17.

Taruṇaṃ vacchakaṃ magge, nipannaṃ sahadhenukaṃ;

Gīvaṃ akkammacakkena, asañcicca aghātayi.

18.

Gantvāna dhenughaṇṭaṃ taṃ, ghaṭṭesi ghaṭṭitāsayā;

Rājā teneva cakkena, sīsaṃ puttassa chedayi.

19.

Dijapotaṃ tālarukkhe, eko sappo abhakkhayi;

Tampotamātā sakuṇī, gantvā ghaṇṭamaghaṭṭayi.

20.

Āṇāpetvāna taṃ rājā, kucchiṃ tassa vidāḷiya;

Potaṃ taṃ nīharāpetvā, tāle sappamasappayi.

21.

Ratanaggassa ratana-ttayassa guṇasārataṃ;

Ajānantopi so rājā, cārittamanupālayaṃ.

22.

Cetiyadabbataṃ gantvā, bhikkhusaṅghaṃ pavāriya;

Āgacchanto rathagato, rathassa yugakoṭiyā.

23.

Akāsi jinathūpassa,

Ekadesassa bhañjanaṃ;

Amaccā ‘‘deva thūpono,

Tayā bhinno’ti āhu taṃ.

24.

Asañcicca kate‘pe’sa, rājā oruyha sandanā;

‘‘Cakkena mama sīsampi, chindathā’ti pathesayi.

25.

‘‘Parahiṃsaṃ mahārāja, satthā no neva icchati;

Thūpaṃ pākatikaṃ katvā, khamāpehī’’ti āhu taṃ.

26.

Te ṭhapetuṃ pañcadasa, pāsāṇe patite tahiṃ;

Kahāpaṇa sahassāni, adā pañcadase vaso.

27.

Akā mahallikā vīhiṃ, so setuṃ ātape khipi;

Devo akāle vassitvā, tassā vihiṃ atemayi.

28.

Vīhiṃ gahetvā gantvā sā, ghaṇṭaṃ taṃ samaghaṭṭayi;

Akālavassaṃ sutvā taṃ, vissajjetvā tamattikaṃ.

29.

Rājā dhammamhi vattanto, ‘‘kāle vassaṃ labhe’’iti;

Tassā vinicchayatthāya, upavāsaṃ nipajji so.

30.

Baliggāhī devaputto, rañño tejena otthaṭo;

Gantvā cātumahārāja-santikaṃ taṃ nivedayi.

31.

Te tamādāya gantvāna, sakkassa paṭivedayuṃ;

Sakko pajjunnamāhuya, kāle vassaṃ upādiyi.

32.

Baliggāhī devaputto, rājino taṃ nivedayi;

Tatoppabhuti taṃ rajje, divā devo na vassatha.

33.

Rattiṃ devo’nu sattāhaṃ, vassiyāmamhi majjhime;

Puṇṇāna’hesuṃ sabbattha, khuddakā vāṭakānipi.

34.

Agatigamanadoso muttamattena eso,

Anupahata kudiṭṭhipīdisiṃ pāpuṇī’ddhiṃ;

Agatigamanadosaṃ suddhadiṭṭhisamāno,

Kathamidhahi manusso buddhimā no jaheyyāti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Pañcarājako nāma

Ekavīsatimo paricchedo.

Bāvīsatima pariccheda

Gāmaṇikumāra suti

1.

Eḷāraṃ ghātayitvāna, rājā’hu duṭṭhagāmaṇi;

Tadattha dīpanatthāya, anupubbakathā ayaṃ.

2.

Devānaṃ piyatissassa, rañño dutiyabhātiko;

Uparājā mahānāgo, nāmānu bhātuno piyo.

3.

Rañño devī saputtassa, bālā rajjābhikāmini;

Uparājavadhatthāya, jātacittā nirantaraṃ.

4.

Vāpiṃ taracchanāmaṃ sā, kārāpentassa pāhiṇi;

Ambaṃ visena yojetvā, ṭhapetvā ambamatthake.

5.

Tassā putto sahagato, uparājena bālako;

Bhājane vivaṭeyeva, taṃ ambaṃ khādiyā’mari.

6.

Uparājā tatoyeva, sadāra bala vāhano;

Rakkhihuṃ sakamattānaṃ, rohaṇā’bhimukho agā.

7.

Yaṭṭhālaya vihārasmiṃ, mahesī tassa gabbhinī;

Puttaṃ janesi so tassa, bhātu nāma makārayi.

8.

Tato gantvā rohaṇaṃ so,

Issaro rohaṇe’khilo;

Mahā bhāgo mahā gāme,

Rajjaṃ kāresi khattiyo.

9.

Kāresi so nāgamahā-vihāraṃ sakanāmakaṃ;

Uddhakandarakādī ca, pihāre kārayī bahū.

10.

Yaṭṭhālaya katisso so, tassa putto tadaccaye;

Hattheva rajjaṃ kāresi, tassa putto’bhayo tathā.

11.

Goṭṭhābhayasuto kāka-vaṇṇatissoti vissuho;

Tadaccaye tattha rajjaṃ, so akāresi khattiyo.

12.

Vihāradevi nāmā’si, mahesī tassa rājino;

Saddhassa saddhāsampannā, dhītā kalyāṇi rājino.

13.

Kalyāṇiyaṃ narindo hi, tisso nāmāsi khattiyo;

Devisaññogajanita-ko potassa kaniṭṭhako.

14.

Bhīto tato palāyitvā, ayyauttiya nāmako;

Aññattha vasi so deso, tena taṃ nāmako ahu.

15.

Datvā rahassalekhaṃ so, bhikkhuvesadharaṃ naraṃ;

Pāhesi deviyā gantvā, rājadvāre ṭhito tuso.

16.

Rāja gehe arahatā, bhuñjamānena sabbadā;

Aññāyamāno therena, rañño gharamupāgami.

17.

Therena saddhiṃ bhuñjitvā, rañño saha viniggame;

Pātesi bhūmiyaṃ lekhaṃ, pekkhamānāya deviyā.

18.

Saddena tena rājānaṃ, nivattitvā vilokayaṃ;

Ñatvāna lekhasandesaṃ, kuddho therassa dummati.

19.

Theraṃ taṃ purisaṃ tañca, mārāpetvāna kodhasā;

Samuddasmiṃ khipāpesi, kujjhitvā tena devatā.

20.

Samuddeno’ttharā pesuṃ, taṃ desaṃ sotubhūpati;

Attano dhītaraṃ yuddhaṃ, deviṃ nāma surupiniṃ.

21.

Likhitvā rājadhītāti, sovaṇṇakkhaliyā lahuṃ;

Nisīdāpiya tattheva, samuddasmiṃ vissajjayi.

22.

Okkantaṃ taṃ tato laṃke-kākavaṇṇo mahīpati;

Abhisecayi tenā’si, vihāropapadavhayā.

23.

Tissa mahāvihārañca, tathā cittalapabbataṃ;

Gamitthavāliṃ kuṭāliṃ, vihāre evamādike.

24.

Kāretvā supasannena, manasāratanattaye;

Upaṭṭhahi tadā saṅghaṃ, paccayehi catūhi so.

25.

Koṭipabbata nāmamhi, vihāre sīlavattimā;

Tadā ahu sāmaṇero, nānāpuññakaro sadā.

26.

Sukhenārohaṇatthāya, akāsa cetiyaṅgaṇe;

Ṭhapesi tīṇi pāsāṇe, pāsāṇa phalakāni so.

27.

Adā pānīya dānañca, vattaṃ saṅghassa cā’kari;

Sadā kilantakāyassa, tassā’bodho mahā ahu.

28.

Sivikāya kamānetvā, bhikkhavo katavedino;

Silāpassaya pariveṇe, tissārāme upaṭṭhahuṃ.

29.

Sadā vihāradevīsā, rājagehe susaṅkhate;

Purebhattaṃ mahādānaṃ, datvā saṅghassa saññatā.

30.

Pacchābhattaṃ gandhamālaṃ, bhesajjavasanāni ca;

Gāhayitvā gatā’rāmaṃ, sakkaroti yathārahaṃ.

31.

Tadā tatheva katvā sā, saṅghattherassa santike;

Nisīdi dhammaṃ desento, thero taṃ idha mabravi.

32.

‘‘Mahāsampatti tumhehi, laddhā’yaṃ puññakammunā;

Appamādo’va kātabbo, puññakamme idānipi’’.

33.

Evaṃ vutte tu sā āha, ‘‘kiṃ sampatti ayaṃ idha;

Yesaṃ no dārakā natthi, vañjhāsampatti tena no’’.

34.

Chaḷabhiñño mahāthero, puttalābhamavekkhiya;

‘‘Gilānaṃ sāmaṇeraṃ taṃ, passadevī’’ti abravi.

35.

Sā gantvā’sanna maraṇaṃ, sāmaṇeramavoca taṃ;

‘‘Patthehi mama puttattaṃ, sampattī mahatī hi no’’.

36.

Na icchatīti ñatvāna, tadatthaṃ mahatiṃ subhaṃ;

Pupphapūjaṃ kārayitvā, puna yāci sumedhasā.

37.

Evampa’nicchamānassa, atthāyu’pāyakovidā;

Nānā bhesajja vatthāni, saṅghe datvā’tha yācitaṃ.

38.

Patthesi so rājakulaṃ, sā taṃ ṭhānaṃ anekadhā;

Alaṅkaritvā vanditvā, yānamāruyha pakkami.

39.

Tato cuto sāmaṇero, gacchamānāya deviyā;

Tassā kucchimhi nibbatti, taṃ jāniya nivattisā.

40.

Rañño taṃ sāsanaṃ datvā, raññā saha punā’gamā;

Sarīrakiccaṃ kāretvā, sāmaṇerassu’bhopite.

41.

Tasmiṃyeva pariveṇe, vasantā santamānasā;

Mahādānaṃ pavattesuṃ, bhikkhusaṅghassa sabbadā.

42.

Tasse’vaṃ dohaḷo āhi, mahā puññāya mātuyā;

‘‘Usabhamattaṃ madhugaṇḍaṃ, katvā ussīsake sayaṃ.

43.

Vāmetarena passena, nipannāsayane subhe;

Dvādasannaṃ sahassānaṃ, bhikkhūnaṃ dinnasesakaṃ.

44.

Madhuṃ bhuñjitukāmā’si, atha eḷāra rājino;

Yodhāna maggayodhassa, sīsacchinnāsidevanaṃ.

45.

Tasseva sīse ṭhatvāna, pātuñceva akāmayi;

Anurādha purasseva, uppalakkhettato pana.

46.

Ānītuppalamālañca, amilā taṃ pilandhituṃ;

Taṃ devī rājino āha, nemitte pucchi bhūpati.

47.

Taṃ sutvā āhu nemittā, ‘‘deviputto nighātiya;

Damiḷe katve’karajjaṃ, sāsanaṃ jotayissati’’.

48.

Edisaṃ madhugaṇḍaṃ so, dasseti tassa īdisiṃ;

Sampattiṃ deti rājā’’ti, ghosāpesi mahīpati.

49.

Goṭṭhasamuddavelante, madhupuṇṇaṃ nikujjitaṃ;

Nāvaṃ ñatvāna ācikkhi, rañño janapade naro.

50.

Rājā deviṃ tahiṃ netvā, maṇḍapamhi susaṅkhate;

Yathicchithaṃ tāya madhuṃ, paribhogamakārayi.

51.

Itare dohaḷe tassā, sampādetuṃ mahīpati;

Veḷusumana nāmaṃ taṃ, yodhaṃ tattha niyojayi.

52.

So’nurādhapuraṃ gantvā, rañño maṅgalavājino;

Gopakena akā mettiṃ, tassa kiccañca sabbadā.

53.

Tassa vissattha taṃ ñatvā, pātova uppalāna’siṃ;

Kadambanadiyā tīre, ṭhapetvāna asaṅkito.

54.

Assaṃ netvā tamāruyha, gaṇhitvāna uppalāna’siṃ;

Nivedayitvāna attānaṃ, assavegena pakkami.

55.

Sutvā rājā gahetuṃ taṃ, mahā yodhānapesayi;

Dutiyaṃ sammathaṃ assaṃ, āruyha sonudhāpitaṃ.

56.

So gumbanissito assa-piṭṭheyeva nisīdiya;

Entassa piṭṭhito tassa, ubbayhā’siṃ pasārayi.

57.

Assavegenayantassa, sīsaṃ chijja ubhohaye;

Sīsañcā’dāya sāyaṃ so, mahāgāmamupāgami.

58.

Dohaḷe te ca sā devī, paribhuñji yathāruci;

Rājā yodhassa sakkāraṃ, kārāpesi yathārahaṃ.

59.

Sā devī samaye dhaññaṃ, janayī puttamuttamaṃ;

Mahārājakule tasmiṃ, ānando ca mahā ahu.

60.

Tassa puññānubhāvena, tadaheva upāgamuṃ;

Nānāratanasampuṇṇā, sattanāvā tato tato.

61.

Tasseva puññatejena, chaddantakulato karī;

Hatthicchāpaṃ āharitvā, ṭhapetvā idha pakkami.

62.

Taṃ titthasaratīramhi, disvā gumbantare ṭhitaṃ;

Kaṇḍulavho bālisiko, rañño ācikkhi tāvade.

63.

Pesetvā’cariye rājā, tamāṇāpiya posayi;

Kaṇḍulo iti ñāyittha, diṭṭhattā kaṇḍulena so.

64.

‘‘Suvaṇṇabhājanādīnaṃ, puṇṇā nāvā idhāgatā’’;

Iti rañño nivedasuṃ, rājā tānā’harāpayi.

65.

Puttassa nāmakaraṇe, maṅgalamhi mahīpati;

Dvādasa sahassasaṅkhaṃ, bhikkhusaṅghaṃ nimantiya.

66.

Evaṃ cintesi ‘‘yadime, putto laṃkātale’khile;

Rajjaṃ gahetvā sambuddha-sāsanaṃ jotayissati.

67.

Aṭṭhuttarasahassañca, bhikkhavo pavisantu ca;

Sabbe te uddhapattañca, cīvaraṃ pārapantu ca.

68.

Paṭhamaṃ dakkhiṇaṃ pādaṃ, ummāranto ṭhapentu ca;

Ekacchattayutaṃ dhamma-karaṇaṃ nīharantu ca.

69.

Gotamo nāma thero ca, patiggaṇhātu puttakaṃ;

So ca saraṇasikkhā yo, detu’’ sabbaṃ tathā ahu.

70.

Sabbaṃ nimittaṃ disvāna, tuṭṭhacitto mahīpati;

Datvā saṅghassa pāyāsaṃ, nāmaṃ puttassa kārayi.

71.

Mahāgāme nāyakattaṃ, pitunāmañca ekato;

Ubho katvāna ekajjhaṃ, gāmaṇiabhayo iti.

72.

Mahāgāmaṃ pavisitvā, navame divase tato;

Saṅgamaṃ deviyā kāsi, tena gabbhamagaṇhi sā.

73.

Kāle jātaṃ sutaṃ rājā, tissanāmaṃ akārayi;

Mahatā parihārena, ubhato vaḍḍhiṃsu dārakā.

74.

Sitthappavesamaṅgala-kāle dvinnampi sādaro;

Bhikkhusatānaṃ pañcanaṃ, dāpayitvāna pāyasaṃ.

75.

Tehi upaḍḍhe bhuttamhi, gahetvā thokathokakaṃ;

Sovaṇṇasarakene’saṃ, deviyā saha bhūpati.

76.

‘‘Sambuddhasāsanaṃ tumhe, yadi chaḍḍetha puttakā;

Mā jīratu kucchigataṃ, idaṃ vo’’ti apāpayi.

77.

Viññāya bhāsitatthaṃ te, ubho rājakumārakā;

Pāyāsaṃ taṃ abhuñjiṃsu, tuṭṭhacittā’mataṃ viya.

78.

Dasa dvādasavassesu, tesu vīmaṃsanatthiko;

Tatheva bhikkhū bhojetvā, tesaṃ ucchiṭṭhamodanaṃ.

79.

Gāhayitvā taṭṭakena, ṭhapāpetvā tadantike;

Tibhāgaṃ kārayitvāna, idha māha mahīpati.

80.

‘‘Kuladevatānaṃ no tātā, bhikkhūnaṃ vimukhā mayaṃ;

Na hessāmā’’ti cintetvā, bhāgaṃ bhuñjathi’manti ca.

81.

‘‘Dve bhātaro mayaṃ niccaṃ, aññamaññamadūbhakā;

Bhavissāmā’’ti cintetvā, bhāgaṃ bhuñjithi’manti ca.

82.

Amataṃ viya bhuñjiṃsu, te dve bhāge ubhopi ca;

‘‘Na yujjhissāma damiḷehi’’, iti bhuñjathi’maṃ iti.

83.

Evaṃ vuttetu tisso so, pāṇinā khipi bhojanaṃ;

Gāmaṇibhattapiṇḍaṃ tu, khipitvā sayanaṃ gato.

84.

Saṃkucitvā hatthapādaṃ, nipajji sayena sayaṃ;

Devī gantvā tosayantī, gāmaṇiṃ etadabravi.

85.

Pasāritaṅgo sayane, kiṃ nasesi sukhaṃ suta;

‘‘Gaṅgāpāramhi damīḷā, ito goṭṭhamahodadhi.

86.

Kathaṃ pasāritaṅgo’haṃ, nipajjāmī’ti so bravi;

Sutvāna tassādhippāyaṃ, tuṇhī āsi mahīpati.

87.

So kamenā’bhivaḍḍhanto, ahu soḷasavassiko;

Puññavā yasavā dhīmā, tejo balaparakkamo.

88.

Calācalāyaṃ gatiyañhi pāṇino,

Upenti puññena yathāruciṃ gatiṃ;

Itīti mantetvā satataṃ mahādaro,

Bhaveyya puññapacayamhi buddhimāti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Gāmaṇikumārasūti nāma

Bāvīsatimo paricchedo.

Tevīsatima pariccheda

Yodhalābho

1.

Balalakkhaṇarūpeti,

Tejojavaguṇehi ca;

Aggo hutvā mahākāyo,

So ca kaṇḍūlavāraṇo.

2.

Nandīmitto suranimilo, mahāsoṇo goṭṭhayimbaro;

Theraputtābhayo bharaṇo, veḷusumano tatheva ca.

3.

Khañjadevo phussadevo, labhiyya vasabhopi ca;

Ete dasa mahāyodhā, tassā’hesuṃ mahabbalā.

4.

Ahu eḷārarājassa, mitto nāma camūpati;

Tassa kammantagāmamhi, pācīnakhaṇḍarājiyā.

5.

Cittapabbatasāmantā, ahu bhaginiyā suto;

Kosohitavatthaguyho, mātulasseva nāmato.

6.

Dūrampi parisappantaṃ, daharaṃ taṃ kumārakaṃ;

Ābajjha nandiyā kaṭyaṃ, nisadamhi abandhisu.

7.

Nisadaṃ kaḍḍhato tassa, bhūmiyaṃ parisappato;

Ummārātikkame nandi, sā chajjati yato tato.

8.

Nandimittoti ñāyittha, dasanāgabalo ahu;

Vuddho nagaramāgamma, so upaṭṭhāsi mātulaṃ.

9.

Thūpādīsu asakkāraṃ, karonto damiḷe tadā;

Ūruṃ akkammapādena, hatthena itaraṃ tuso.

10.

Gahetvā sampadāletvā, bahikkhapatiṃ thāmavā;

Devā antaradhāpenti, tena khittaṃ kaḷevaraṃ.

11.

Damiḷānaṃ khayaṃ disvā, rañño ārocayiṃ sutaṃ;

‘‘Sahoṭṭaṃ gaṇhathetaṃ’’ti, vuttaṃ kātuṃ na sakkhisuṃ.

12.

Cintesi nandimitto so, ‘‘evampi karato mama;

Janakkhayo kevalañhi, natthi sāsanajotanaṃ.

13.

Rohaṇe khattiyā santi, pasannaṃ ratanattaye;

Tattha katvā rājasevaṃ, gaṇhitvā damiḷe’khile.

14.

Rajjaṃ datvā khattiyānaṃ, jotessaṃ buddhasāsanaṃ’’;

Iti gantvā gāmaṇissa, taṃ kumārassa sāvayi.

15.

Mātuyā mantayitvā so, sakkāraṃ tassa kārayi;

Sakkato nandimitto so, yodho vasi tadantike.

16.

Kākavaṇṇo tissarājā, vāretuṃ damiḷisadā;

Mahāgaṅgāya titthesu, rakkhaṃ sabbesu kārayi.

17.

Ahu dīghābhayo nāma, rañño’ñña bhariyā suto;

Kacchakatitthe gaṅgāya, tena rakkhamakārayi.

18.

So rakkhākaraṇatthāya, samantā yojanadvaye;

Mahākulamhā ekekaṃ, puttaṃ āṇāpayi tahiṃ.

19.

Koṭṭhivāle janapade, gāme khaṇḍakaviṭṭhike;

Sattaputto kulapati, saṅgho nāmā’si issaro.

20.

Tassāpi dhūtaṃ pāhesi, rājaputto sutatthiko;

Sattamo nimilo nāma, dasahatthibalo suto.

21.

Tassa akammasīlattā, khīyantā chapi bhātaro;

Rocayuṃ tassa gamanaṃ, na tu mātā pitā pana.

22.

Kujjhitvā sesabhātūnaṃ, pātoyeva tiyojanaṃ;

Gantvā suraggameyeva, rājaputtaṃ apassiso.

23.

So taṃ vimaṃsanatthāya, dūre kicce niyojayi;

Cetiya pabbatā sanne, dvāra maṇḍalagāmake.

24.

Brāhmaṇo kuṇḍalo nāma, vijja te me sahāyako;

Samuddapāre bhaṇḍāni, tassa vijjanti santike.

25.

Gantvā taṃ tena dinnāni, bhaṇḍakāni idhā’hara;

Iti vatvāna bhojetvā, lekhaṃ datvā vissajjayi.

26.

Tato nava yojanañhi, anurādhapuraṃ idaṃ;

Pubbaṇheyeva gantvāna, so taṃ brāhmaṇa maddasa.

27.

‘‘Nhatvā vāpiyaṃ tāta, ehī’’ti āha brāhmaṇo;

Idhā’nāgata pubbattā, nhatvāna tissavāpiyaṃ.

28.

Mahābodhiñca pūjetvā, thūpārāme ca cetiyaṃ;

Nagaraṃ pavisitvāna, passitvā sakalaṃ puraṃ.

29.

Āpaṇā gandhamādāya, uttara dvārato tato;

Nikkhammuppala khettamhā, gahetvā uppalāni ca.

30.

Upāgami brāhmaṇaṃ taṃ, puṭṭho tenā’ha so gatiṃ;

Sutvā so brāhmaṇo tassa, pubbāgamamidhāgamaṃ.

31.

Vimhito cintayī evaṃ, ‘‘purisā jānīyo ayaṃ;

Sace jāneyya eḷāro, imaṃ hatthe karissati.

32.

Tasmā’yaṃ damiḷā’sanne, vāsetuṃ neva arahati;

Rājaputtassa pituno, santike vāsamarahati’’.

33.

Eva mevaṃ likhitvāna, lekhaṃ tassa samappayi;

Puṇṇavaḍḍhana vatthāni, paṇṇākāre bahūpi ca.

34.

Datvā taṃ bhojayitvā ca, pesesī sakhisantikaṃ;

So vaḍḍhamānacchāyāyaṃ, gatvā rājasutanti kaṃ.

35.

Lekhañca paṇṇākāre ca, rājaputtassa appayi;

Tuṭṭho āha ‘‘sahassena, pasādetha ima’’nti so.

36.

Issaṃ kariṃsu tassa’ññe, rājaputtassa sevakā;

So taṃ dasasahassena, pasādāpesi dārakaṃ.

37.

Tassa kesaṃ likhāpetvā, gaṅgāyeva nahāpiya;

Puṇṇavaḍḍhana vatthayugaṃ, gandhamālañca sundaraṃ;

Acchādetvā vilimpetvā, maṇḍayitvā surūpakaṃ.

38.

Sīsaṃ dukūlapaṭṭena, veṭhayitvā upānayuṃ;

Attano parihārena, bhattaṃ tassa adāpayi.

39.

Attano dasasahassa-agghanasayanaṃ subhaṃ;

Sayanatthaṃ adāpesi, tassa yodhassa khattiyo.

40.

So sabbaṃ ekato katvā, netvā mātāpitantikaṃ;

Mātuyā dasasahassaṃ, sayanaṃ pituno adā.

41.

Taṃyeva rattiṃ āgantvā, rakkhaṭhāne addassayi;

Pabhāte rājaputto taṃ, sutvā tuṭṭhamano ahu.

42.

Datvā paricchadaṃ tassa, parivārajanaṃ tathā;

Datvā dasasahassānī, pesesi pitusantikaṃ.

43.

Yodho dasasahassāni, netvā mātāpitantikaṃ;

Tesaṃ datvā kākavaṇṇa-tisso rājā mupāgami.

44.

So gāmaṇikumārassa, tamappesi mahīpati;

Sakkato suranimilo, yodho vasi tadantike.

45.

Kuṭumbarikaṇṇikāyaṃ,

Hundarīvāpi gāmake;

Tisassa aṭṭhamo putto,

Ahosi soṇa nāmako.

46.

Sattavassikakālepi, tālagacche aluñci so;

Dasa vassikakālamhi, tāle luñcimahabbalo.

47.

Kāle na so mahāsoṇo,

Dasa hatthi balo ahu;

Rājā taṃ tādisaṃ sutvā,

Gahetvā pitusantikā.

48.

Gāmaṇissa kumārassa, adāsi posanatthiko;

Tena so laddhasakkāro, yodho vasi tadantike.

49.

Girināme janapade, gāme nicchelaviṭṭhike;

Dasahatthibalo āsi, mahānāgassa atrajo.

50.

Lakuṇṭakasarīrattā, ahu goṭṭhaka nāmako;

Karonti keḷiparihāsaṃ, tassa jeṭṭhā cha bhātaro.

51.

Te gantvā māsakhettatthaṃ, koṭṭayitvā mahāvanaṃ;

Tassa bhāgaṃ ṭhapetvāna, gantvā tassa nivedayuṃ.

52.

So gantvā taṃ khaṇaṃyeva, rukkhe imbarasaññite;

Luñcitvāna samaṃ katvā, bhūmiṃ gantvā nivedayi.

53.

Gantvāna bhātaro tassa, disvā kammanta mabbhutaṃ;

Tassa kammaṃ kittayantā, āgacchiṃsu tadantikaṃ.

54.

Tadupādāya so āsi, goṭṭhayimbaranāmako;

Tatheva rājā pāhesi, tambi gāmaṇisantikaṃ.

55.

Koṭipabbatasāmantā, kittigāmamhi issaro;

Rohaṇo nāma gahapati, jātaṃ puttakamattano.

56.

Samāna nāmaṃ kāresi, goṭṭhakāhayarājino;

Dārako so balī āsi, dasadvādasavassiko.

57.

Asakkuṇeyyapāsāṇe, uddhattuṃ catupañcahi;

Kīḷamāno khipi tadā, so kīḷāguḷake viya.

58.

Tassa soḷasavassassa, pitā gadamakārayi;

Aṭṭhatiṃsaṅgulavaṭṭaṃ, soḷasahatthadīghakaṃ.

59.

Kālānaṃ nāḷikerānaṃ,

Khandhe āhacca tāya so;

Te pātayitvā teneva,

Yo dho so pākaṭo ahu.

60.

Tatheva rājā pāhesi, tampi gāmaṇisantike;

Upaṭṭhāko mahāsumma-therassā’si pitā pana.

61.

So mahāsummatherassa, dhammaṃ sutvā kuṭumbiko;

Sotāpattiphalaṃ patto, vihāre koḷapabbate.

62.

Sotu sañjātasaṃvego, ārocetvāna rājino;

Datvā kuṭumbaṃ puttassa, pabbaji therasantike.

63.

Bhāvanaṃ anuyuñjitvā, arahattamapāpuṇi;

Putto tena’ssa paññāyi, theraputtābhayo iti.

64.

Kappakandaragāmamhi, kumārassa suto ahu;

Bharaṇo nāma so kāle, dasadvādasavassike.

65.

Dārakehi vanaṃ gantvā’-nubandhitvā sase bahū;

Pādena paharitvāna, dvikhaṇḍaṃ bhūmiyaṃ khipi.

66.

Gāmikehi vanaṃ gantvā, soḷasavassiko pana;

Tatheva pātesi lahuṃ, miga gokaṇṇasūkare.

67.

Bharaṇo so mahāyodho,

Teneva pākaṭo ahu;

Tatheva rājā vāsesi,

Tampi gāmaṇisantike.

68.

Girigāme janapade, kuṭumbiyaṅgaṇagāmake;

Kuṭumpivasabho nāma, ahosi tattha sammato.

69.

Veḷo janapado tassa, sumano giribhojako;

Sahāyassa sute jāte, paṇṇākārapurassarā.

70.

Gantvā ubho sakaṃ nāmaṃ, dārakassa akārayuṃ;

Taṃ vuddhaṃ attano gehe, vāsesi siribhojako.

71.

Tasse’ko sindhavo posaṃ, kañcinā rohituṃ adā;

Disvā tu veḷusumanaṃ, ayaṃ arohako mama.

72.

Anurūpo’ti cintetvā,

Pahaṭṭho hesitaṃ akā;

Taṃ ñatvā bhojako ‘‘assaṃ,

Ārohā’’ti tamāhaso.

73.

So assaṃ āruhitvā taṃ, sīghaṃ dhāvayi maṇḍale;

Maṇḍale sakale asso, ekābaddho adissi so.

74.

Nisīdi dhāvato ca’ssa, vassahāro’va piṭṭhiyaṃ;

Mocetipi uttariyaṃ, bandhatipi anādaro.

75.

Taṃ disvā parisā sabbā, ukkuṭṭhiṃ sampavattayi;

Datvā dasasahassāni, tassa so giribhojako.

76.

Rājānucchaviko’yaṃti, haṭṭho rañño adāsi taṃ;

Rājā taṃ veḷusumanaṃ, attanoyeva santike.

77.

Kāretvā tassa sakkāraṃ, vāsesi bahumānayaṃ;

Nakulanagarakaṇṇikāyaṃ, gāme mahinda doṇike.

78.

Abhayassa’ntime putto, devonāmā’si thāmavā;

Īsakaṃ pana khañjattā, khañjadevoti taṃ viduṃ.

79.

Migamaṃ gāmavāsīhi, saha gantvāna so tadā;

Mahise anubandhitvā, mahante uṭṭhituṭṭhite.

80.

Hatthena pāde gaṇhitvā, bhametvā sīsamatthake;

Asumha bhūmiṃ cuṇṇeti, tesaṃ aṭṭhīni māṇavo.

81.

Taṃ pavattiṃ suṇitvāva, khañjadevaṃ mahīpati;

Vāsesi āharāpetvā, gāmaṇisse’va santike.

82.

Cittalapabbatā’sanne, gāme kapiṭṭhanāmake;

Uppalassa suto āsi, phussadevoti nāmako.

83.

Gantvā saha kumārehi, vihāraṃ so kumārako;

Bodhiyā pūjitaṃ saṅkhaṃ, ādāya dhamithāmasā.

84.

Asanīpātasaddova, saddo tassa mahā ahu;

Ummattā viya āsuṃ te, bhītā sabbepi dārakā.

85.

Tena so āsi ummāda-phussa devoti pākaṭo;

Dhanusippaṃ akāresi, tassa vaṃsāgataṃ pitā.

86.

Saddavedhi vijjuvedhī, vālavedhī ca so ahu;

Vālukāpuṇṇasakaṭaṃ, baddhadhammasataṃ tathā.

87.

Asano dumbaramayaṃ, aṭṭhasoḷasaaṅgulaṃ;

Tathā ayo lohamayaṃ, paṭṭaṃdi caturaṅgali.

88.

Nibbedhayatikaṇṇena, kaṇḍo tena visajjito;

Thale aṭṭhusabhaṃ yāti, jale tu usabhaṃ pana.

89.

Taṃ suṇitvā mahārājā, pavattiṃ pitusantikā;

Tampi āṇāpayitvāna, gāmaṇimhi avāsayi.

90.

Tulādhāranagāsanne, vihāravāpi gāmake;

Mattakuṭumbissa suto, ahu vasabhanāmako.

91.

Taṃ sujātasarīrattā, labhiya vasabhaṃ viduṃ;

So vīsativassuddesamhi, mahākāyabalo ahu.

92.

Ādāya so katipayo, puriseyeva ārabhi;

Khettatthiko mahāvāpiṃ, karonto taṃ mahabbalo.

93.

Dasahi dvādasahi vā, vahitabbe dhurehipi;

Vahanto paṃsupiṇḍe so, lahuṃ vāpiṃ samāpayi.

94.

Tena so pākaṭo āsi, tampi ādāya bhūmipo;

Datvā taṃ tassa sakkāraṃ, gāmaṇissa adāsi taṃ.

95.

Vasabhodakavāroti, kaṃ khettaṃ pākaṭaṃ ahu;

Evaṃ labhiyāvasabho, vasi gāmaṇisantike.

96.

Mahāyodhānametesaṃ, dasannampi mahipati;

Puttassa sakkārasamaṃ, sakkāraṃ kārayi tadā.

97.

Āmantetvā mahāyodhe, dasāpi ca disampati;

‘‘Yodhe dasadase’keko, esathā’ti udāhari.

98.

Te tathevā’nayuṃ yodhe, tesampāha mahīpati;

Tassa yodhasahassāpi, tatheva pariyesituṃ.

99.

Tathā tepā’nayuṃ yodhe, tesampāhaṃ mahīpati;

Punayodhasahassassa, tatheva pariyesituṃ.

100.

Tathā tepā’nayuṃ yodhe, sabbe sampiṇḍitā tu te;

Ekādasasahassāni, yodhāsataṃ tathā dasa.

101.

Sabbe te laddhasakkārā, bhūmipālena sabbadā;

Gāmaṇiṃ rājaputtaṃ taṃ, vasiṃsu parivāriya.

102.

Iti sucaritajātabbhutaṃ,

Suṇiya naro matimā sukhattiko;

Akusalapathato parammukho,

Kusalapathe’bhirameyya sabbadāti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Yodhalābho nāma

Tevīsatimo paricchedo.

Catuvīsatima pariccheda

Dvebhātikayuddhaṃ

1.

Hatthassa tharukammassa, kusalo katupāsano;

So gāmaṇirājasuto, mahāgāme vasī tadā.

2.

Rājā rājasutaṃ tissaṃ, dīghavāpimhi vāsayi;

Ārakkhituṃ janapadaṃ, sampanna balavāhanaṃ.

3.

Kumāro gāmaṇikāle, sampassanto balaṃ sakaṃ;

‘‘Yujjhissaṃ damiḷehī’’ti, piturañño kathāpayī.

4.

Rājā taṃ anurakkhanto, ‘‘oragaṅgaṃ alaṃ’’ iti;

Vāresi yāvatatiyaṃ, so tatheva kathāpayī.

5.

Pitā me puriso honto, ne’vaṃ vakkhati teni’daṃ;

Pilandhatūti pesesi, itthālaṅkāramassa so.

6.

Rājā’ha tassa kujjhitvā, ‘‘karotha hemasaṅkhaliṃ;

Tāya taṃ bandhayissāmi, nā’ññathā rakkhiyo hi so.

7.

Palāyitvāna malayaṃ, kujjhitvā pituno agā;

Duṭṭhattāyeva pitari, āhu taṃ duṭṭhagāmaṇi.

8.

Rājā’tha ārabhī kātuṃ, mahāmaṅgalacetiyaṃ;

Niṭṭhite cetiye saṅghaṃ, sannipātayi bhūpati.

9.

Dvādasā’suṃ sahassāni, bhikkhū cittalapabbatā;

Tato tato dvādaseva, sahassāni samāgamuṃ.

10.

Katvāna cetiyamahaṃ, rājā saṅghassa sammukhā;

Sabbe yodhe samānetvā, kāresi sapathaṃ tadā.

11.

‘‘Puttānaṃ kalahaṭṭhānaṃ, na gacchissāma no’’iti;

Akaṃsu sapathaṃ sabbe, taṃ yuddhaṃ tena nāgamuṃ.

12.

Catusaṭṭhi vihāre so, kārāpetvā mahīpati;

Tattakāneva vassāni, ṭhatvā maritahiṃ tadā.

13.

Rañño sarīraṃ gāhetvā, channayānena rājini;

Netvā tissa mahārāmaṃ, taṃ saṅghassa nivedayi.

14.

Sutvā tissakumāro taṃ, āgantvā dīghavāpito;

Sarīrakiccaṃ kāretvā, sakkaccaṃ pituno sayaṃ.

15.

Mātaraṃ kaṇḍulaṃ hatthiṃ, ādiyitvā mahabbalo;

Bhātubhayā dīghavāpiṃ, agamāsi lahuṃ tato.

16.

Taṃ pavattiṃ nivedetuṃ, duṭṭhagāmaṇi santikaṃ;

Lekhaṃ datvā visajjesuṃ, saccemaccā samāgatā.

17.

So guttahālamāgantvā, tattha cāre visajjiya;

Mahāgāmamupagantvā, sayaṃ rajje’bhisecayi.

18.

Mātatthaṃ kaṇḍūlatthañca, bhātulekhaṃ visajjayi;

Aladdhā yāvatatiyaṃ, yuddhāya samupāgami.

19.

Ahu dvinnaṃ mahāyuddhaṃ, cūḷaṅgaṇiyapiṭṭhiyaṃ;

Tattha nekasahassāni, patiṃsu rājino narā.

20.

Rājā ca tissāmacco ca, vaḷavādīghutunikā;

Tayoyeva palāyiṃsu, kumāro anubandhite.

21.

Ubhinnamantare bhikkhū, mantayiṃsu mahīdharaṃ;

Taṃ disvā ‘‘bhikkhusaṅghassa, kammaṃ’’ iti nivatti so.

22.

Kappakandaranajjāso, javamālititthamāgato;

Rājā’ha tissamaccaṃ taṃ, ‘‘chātajjhattā mayaṃ’’iti.

23.

Suvaṇṇasarake khitta-bhattaṃ nīharitassa so;

Saṅghe datvā bhuñjanato, kāretvā catubhāgakaṃ.

24.

‘‘Ghosehi kāla’’miccā’ha,

Tisso kālamaghosayi;

Suṇitvā dibbasotena,

Rañño sakkhāya dāyako.

25.

Thero piyaṅgu dīpaṭṭho, theraṃ tattha niyojayi;

Tissaṃ kuṭumbikasutaṃ, so tattha nabhasā’gamā.

26.

Tassa tisso karāpatta-ādāyā’dāsi rājino;

Saṅghassa bhāgaṃ sambhāgaṃ, rājā patte khipāpayi.

27.

Sambhāgaṃ khipi tisso ca, sambhāgaṃ vaḷavāpi ca;

Na icchitassābhāgañca, tisso pattamhi pakkhipi.

28.

Bhattassa puṇṇapattaṃ taṃ, adātherassa bhūpati;

Adā gotamatherassa, so gantvā nabhasā lahuṃ.

29.

Bhikkhūnaṃ bhuñjamānānaṃ, datvā ālopabhāgaso;

Pañcasatānaṃ so thero, laddhehi tu tadantikā.

30.

Bhāgehi pattaṃ pūretvā, ākāse khipi rājino;

Disvā’ gataṃ gahetvā taṃ, tisso bhojisi bhūpatiṃ.

31.

Bhuñjitvāna sayañjāpi, vaḷavañca abhojayi;

Sattāhaṃ cumbaṭaṃ katvā, rājā pattaṃ visajjayi.

32.

Gantvāna so mahāgāmaṃ, samādāya balaṃ puna;

Saṭṭhisahassaṃ yuddhāya, gantvā yujjhi sabhātarā.

33.

Rājā vaḷavamāruyha, tisso kaṇḍūla hatthinaṃ;

Dve bhātaro samāgañchuṃ, yujjhamānā raṇe tadā.

34.

Rājā kariṃ karitva’nto, vaḷavāmaṇḍalaṃ akā;

Tathāpi chiddaṃ no disvā, laṅghā petuṃ matiṃakā.

35.

Vaḷavaṃ laṅghayitvāna, hatthinaṃ bhātiko’pari;

Tomaraṃ khipi cammaṃva, yathā chijjati piṭṭhiyaṃ.

36.

Anekāni sahassāni, kumārassa narātahiṃ;

Patiṃsu yuddhe yujjhantā, bhijja ceva mahabbalaṃ.

37.

‘‘Ārohakassa vekallā, itthī maṃ laṅghayī’’iti;

Kuddhokarī taṃ cālento, rukkhameka mupāgami.

38.

Kumāro āruhī rukkhaṃ, hatthī sāmimupāgami;

Tamāruyha palāyantaṃ, kumāro manubandhi so.

39.

Pavisitvā vihāraṃ so, mahāthera gharaṃgato;

Nipajjaheṭṭhā mañcassa, kumāro bhātunobhayā.

40.

Pasārayi mahāthero, cīvaraṃ tattha mañcake;

Rājā anupadaṃ gantvā, ‘‘kuhiṃ tisso’’ti pucchatha.

41.

‘‘Mañce tattha mahārāja’’, iti thero avoca taṃ;

Heṭṭhā mañceti jānitvā, tato nikkhamma bhūpati.

42.

Samantato vihārassa, rakkhaṃ kārayi taṃ pana;

Pañcakamhi nipajjetvā, datvā upari cīvaraṃ.

43.

Mañcapādesu gaṇhitvā, cattāro daharā yatī;

Matabhikkhuniyāmena, kumāraṃ bahi nīharuṃ.

44.

Nīyamānantu taṃ ñatvā, idha māha mahīpati;

‘‘Tissa tvaṃ kuladevatānaṃ, sīse hutvāna niyyāsi.

45.

Balakkārena gahaṇaṃ, kuladevehi natthi me;

Guṇaṃ tvaṃ kuladevānaṃ, sareyyāsi kadācipi’’.

46.

Tatoyeva mahāgāmaṃ, agamāsi mahīpati;

Āṇāpesi ca tattheva, mātaraṃ mātugāravo.

47.

[Vassāni aṭṭhasaṭṭhiṃso, aṭṭhā dhammaṭṭhamānaso;

Aṭṭhasaṭṭhivihāre ca, kārāpesi mahīpati.]

48.

Nikkhāmito so bhikkhūhi, tissorāja suto pana;

Dīghavāpiṃ tatoyeva, agama’ññataro viya.

49.

Kumāro godhagattassa, tissatherassa āha so;

‘‘Sāparādho ahaṃ bhante, khamāpessāmi bhātaraṃ.

50.

Veyyāvaccakarā kāraṃ, tissaṃ pañcasatāni ca;

Bhikkhunamādiyitvā so, thero rāja mupāgami.

51.

Rājaputtaṃ ṭhapetvāna, thero sopāna matthake;

Sasaṅgho pāvisi saddho, nisīdāviya bhūmipo.

52.

Upānayī yāguādiṃ, thero pattaṃ vidhesiso;

‘‘Kinti vutto’bravi tissaṃ, ādāya agatā’’iti.

53.

‘‘Kuhiṃ coro’’ti vutto ca, ṭhitaṭhānaṃ nivedayi;

Vihāradevī gantvāna, chādiyaṭhāsi puttaka.

54.

Rājā’ha theraṃ ‘‘ñāto vo,

Dāsabhāvo idāni no;

Sāmaṇeraṃ pesayetha,

Tumhe me sattavassikaṃ.

55.

Janakkhayaṃ vināyeva, kalaho na bhaveyya no;

Rājā saṅghassa doseso, bhaṃghe daṇḍaṃ karissati.

56.

Hessatā’gatakiccā vo,

Yāgādiṃ gaṇhāthāti so;

Datvā taṃ bhikkhusaṅghassa,

Pakkositvāna bhātaraṃ.

57.

Tattheva saṅghamajjhamhi, nisinno bhātarā saha;

Bhuñjitvā ekatoyeva, bhikkhu saṅghaṃ visajjayi.

58.

Sassakammāni kāretuṃ, tissaṃ tattheva pāhiṇi;

Sayampi bheriṃ cāretvā, sassakammāni kārayi.

59.

Iti veramanekavikappacitaṃ,

Samayanti bahuṃ api sappurisaṃ;

Iti cintiya kohi naro matimā,

Na bhaveyya paresu susanta manoti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dvebhātikayuddhaṃ nāma

Catuvīsatimo paricchedo.

Pañcavīsatima pariccheda

Duṭṭhagāmaṇi vijayo

1.

Duṭṭhagāmaṇirājā’tha, katvāna janasaṅgahaṃ;

Kunte dhātuṃ nidhāpetvā, sayoggabalavāhano.

2.

Gantvā tissamahārāmaṃ, vanditvā saṅghamabravi;

‘‘Pāragaṅgaṃ gamissāmi, jotetuṃ sāsanaṃ ahaṃ.

3.

Sakkātuṃ bhikkhavo detha, amhehi sahagāmino;

Maṅgalañceva rakkhā ca, bhikkhūnaṃ dassanaṃ hino.

4.

Adāsi daṇḍakammatthaṃ, saṅgho pañcasataṃ yatī;

Bhikkhusaṅghatamādāya, tato nikkhamma bhūpati.

5.

Sodhāpetvāna malaye, idhāgamanamañjasaṃ;

Kaṇḍulaṃ hatthimāruyha, yodhehi parivārito.

6.

Mahatā balakāyena, yuddhāya abhinikkhami;

Mahāgāmena sambaddhā, senāgā’guttahālakaṃ.

7.

Mahiyaṅgaṇamāgamma, chattaṃ damiḷamaggahī;

Ghātetvā damiḷe tattha, āgantvā ambatitthakaṃ.

8.

Gaṅgā parikhāsampannaṃ, titthambadamiḷaṃ pana;

Yujjhaṃ catūhi mā sehi, katahatthaṃ mahabbalaṃ.

9.

Mātaraṃ dassayitvāna, tena lesena aggahi;

Tatooruyha damiḷe, sattarāje mahabbale.

10.

Ekāheneva gaṇhitvā, khemaṃ katvā mahabbalo;

Balassā’dā dhanaṃ tena, khemārāmoti vuccati.

11.

Mahākoṭṭhantare sobbhe, doṇo gavaramaggahī;

Hālakole issariyaṃ, nāḷisobbhamhi nāḷikaṃ.

12.

Dīghābhayagallakamhi, gaṇhi dīghābhayampi ca;

Kacchipiṭṭhe kapisīsaṃ, catumāsena aggahi.

13.

Koṭanagare koṭañca, tato hālavahāṇakaṃ;

Vahiṭṭhe vahiṭṭhadamiḷaṃ, gāmaṇimhi ca gāmaṇiṃ.

14.

Kumbhagāmamhi kumbhañca, nandigāmamhi nandikaṃ;

Gaṇhi khāṇuṃ khāṇugāme, dve tu tambuṇṇame pana.

15.

Mātulaṃ bhāgineyyañca, tambauṇṇamanāmake;

Jambucaggahī soso ca, gāmo’hu taṃ tadavhayo.

16.

‘‘Ajānitvā sakaṃsenaṃ, ghātenti sajanā’’ iti;

Sutvāna saccakiriyaṃ, akarī tattha bhūpati.

17.

Rajjasukhāya vāyāmo, nāyaṃ mama kadācipi;

Sambuddha sāsanasseva, ṭhapanāya ayaṃ mama.

18.

Tena saccena mesenā-kāyopagatabhaṇḍikaṃ;

Jālavaṇṇaṃva hotūti, taṃ tathevatadā ahu.

19.

Gaṅgātīramhi damiḷā, sabbe ghātitasesakā;

Vijitaṃ nagaraṃ nāma, saraṇatthāya pāvisuṃ.

20.

Phāsuke aṅgaṇaṭhāne, khandhāvāraṃ nivesayi;

Taṃ khandhāvāra… ṭhīti, nāmenā’hosi pākaṭaṃ.

21.

Vijitanagaragāhatthaṃ, vīmaṃsanto narādhipo;

Disvā’yantaṃ nandimittaṃ, visajjāpesi kaṇḍulaṃ.

22.

Gaṇhituṃ āgataṃ hatthiṃ, nandīmitto karehitaṃ;

Ubho dante pīḷayitvā, ukkuṭikaṃ nisīdayi.

23.

Hatthinā nandimitto tu, yasmā yattha ayujjhi so;

Tasmā tattha tato gāmo, hatthiporoti vuccati.

24.

Vīmaṃsitvā ubho rājā, vijitaṃ nagaraṃ agā;

Yodhānaṃ dakkhiṇadvāre, saṅgāmo āsi bhiṃsano.

25.

Puratthimamhi dvāramhi, so veḷusumano pana;

Aneka saṅkhe damiḷe, assāruḷhe aghātayi.

26.

Dvāraṃ thakesuṃ damiḷā, rājā yodhe visajjayi;

Kaṇṇulo nandimitto ca, suranimilo ca dakkhiṇe.

27.

Mahāsoṇo ca goṭṭho ca,

Thera putto ca te tayo;

Dvāresu tīsu kammāni,

Itaresu tadā karuṃ.

28.

Nagaraṃ taṃ tiparikhaṃ, uccapākāra gopitaṃ;

Ayokammakatadvāraṃ, arīhi duppadhaṃsiyaṃ.

29.

Jāṇūhi ṭhatvā dāṭhāhi, bhinditvāna silāyudhā;

Iṭṭhakā ceva hatthi so, ayodvāramupāgami.

30.

Gopuraṭṭhā tu damiḷā, khipiṃsu vividhā’yudhe;

Pakkaṃ ayoguḷañceva, kathikañca silesikaṃ.

31.

Piṭṭhiṃ khitte silesamhi, dhūpāyante’tha kaṇḍulo;

Vedanaṭṭo’dakaṭhānaṃ, gantvāna tattha ogahī.

32.

Na idaṃ surāpāṇaṃ te, ayodvāra vighāṭanaṃ;

Gaccha dvāraṃ vighāṭehi, iccāhagoṭṭhayimbaro.

33.

So mānaṃ janayitvāna, koñcaṃ katvā gajuttamo;

Udakā uṭṭhahitvāna, thale aṭṭhāsi dappavā.

34.

Hatthivajje viyojetvā, silesaṃ osadhaṃ akā;

Rājā āruyha hatthiṃ taṃ, kumbhe phusiyapāṇinā.

35.

‘‘Laṃkādīpamhi sakale, rajjaṃ te tāta kaṇḍula;

Dammī’’ti taṃ tosayitvā, bhojetvā varabhojanaṃ.

36.

Veṭhayitvā sāṭakena, kārayitvā suvammitaṃ;

Sattaguṇaṃ māhisacammaṃ, bandhetvā cammapiṭṭhiyaṃ.

37.

Tasso’ paritelacammaṃ, dāpetvā taṃ visajjayi;

Asanīviya gajjanto, so gahetvā’paddave saha.

38.

Padaraṃ vijjhi dāṭhāhi, ummāraṃ padasā’hani;

Saddhārabāhaṃ taṃ dvāraṃ, bhūmiyaṃ saravaṃ pati.

39.

Gopure dabbasambhāraṃ, patantaṃ hattipiṭṭhiyaṃ;

Bāhāhi pariharitvāna, nandīmitto pavaṭṭayi.

40.

Disvāna tassa kiriyaṃ, kaṇḍulo tuṭṭhamānaso;

Dāṭhāpīṭhanaveraṃ taṃ, chaḍḍhesi paṭhamaṃ kataṃ.

41.

Atthano piṭṭhitoyeva, pavesatthāya kaṇḍulo;

Nivattitvāna oloki, yodhaṃ tattha gajuttamo.

42.

‘‘Hatthinākatamaggena, nappavekkhāmahaṃ’’iti;

Nandīmitto vicintetvā, pākāraṃ hani bāhunā.

43.

So aṭṭhārasahatthucco, patiaṭṭhusabho kira;

Oloki suranimalaṃ, anicchaṃ sopi taṃ pathaṃ.

44.

Laṅghayitvāna pākāraṃ,

Nagarabbhantare pati;

Bhinditvā dvāramekekaṃ,

Goṭṭho soṇova pāvisi.

45.

Hattī gahetvā rathacakkaṃ, mitto sakaṭapañjaraṃ;

Nāḷikerataruṃ goṭṭho, nimmalo khaggamuttamaṃ.

46.

Tālarukkhaṃ mahāsoṇo, theraputto mahāgadaṃ;

Visuṃ visuṃ vīthigatā, damiḷe tattha cuṇṇayuṃ.

47.

Vijitaṃ nagaraṃ bhetvā, catumāsena khattiyo;

Tatho girilakaṃ gantvā, giriyaṃ damiḷaṃ hani.

48.

Gantvā mahelanagaraṃ, timahāparikhaṃ tato;

Kadamba pupphavallīhi, samantā parivāritaṃ.

49.

Ekadvāraṃ duppavesaṃ, catumāse vasaṃ tahiṃ;

Gaṇhi mahelarājānaṃ, mantayuddhena bhūmipo.

50.

Tato’nurādhanagaraṃ, āgacchanto mahīpati;

Khandhāvāraṃ nivesesi, paritokāsapabbataṃ.

51.

Māsamhi jeṭṭhamūlamhi, taḷākaṃ tattha kāriya;

Jalaṃ kīḷi tahiṃ gāmo, posonanagaravhayo.

52.

Taṃ yuddhāyāgataṃ sutvā, rājānaṃ duṭṭhagāmaṇiṃ;

Amacce sannipātetvā, eḷāro āha bhūmipo.

53.

‘‘So rājā ca sayaṃyodho,

Yodhā cassa mahūkira;

Amacco kinnu kātabbaṃ,

Kinti maññanti no ime.

54.

Dīghajattuppabhutayo, yodhā eḷārarājino;

‘‘Suve yuddhaṃ karissāmi’’, iti te nicchayaṃ karuṃ.

55.

Duṭṭhagāmaṇirājāpi, mantetvā mātuyā saha;

Tassā matena kāresi, dvattiṃsa balakoṭṭhake.

56.

Rājacchattadhare tattha, ṭhapesi rājarūpake;

Abbhantare koṭṭhake tu, sayaṃ aṭṭhāsi bhūpati.

57.

Eḷārarājā sannaddho, mahāpabbata hatthinaṃ;

Āruyha agamā tattha, sayogga balavāhano.

58.

Saṅgāme vattamānamhi, dīghajattu mahabbalo;

Ādāya khaggaphalakaṃ, yujjhamāno bhayānako.

59.

Hatthe aṭṭharasu’ggantvā, nabhaṃ taṃ rājarūpakaṃ;

Chinditvā asinā bhindi, paṭhamaṃ balakoṭṭhakaṃ.

60.

Evaṃ sesepi bhinditvā, malakoṭṭhe mahabbalo;

Ṭhitaṃ gāmaṇirājena, balakoṭṭhamupāgami.

61.

Yodho so suranimalo, gacchantaṃ rājino’pari;

Sāvetvā attano nāmaṃ, tamakkosi mahabbalo.

62.

Itaro ‘‘taṃ vadhissa’’nti, kuddho ākāsamuggami;

Itaro otarantassa, phalakaṃ upanāmayi.

63.

‘‘Chindā metaṃ saphalakaṃ’’, iti cintiya so pana;

Phalakaṃ hani khaggena, taṃ muñciyi’ tarosayi.

64.

Kappento muttaphalakaṃ, dīghajattu tahiṃ pati;

Uṭṭhāya sūranimilo, patitaṃ sattiyā’hani.

65.

Saṅkhaṃ dhami phussadevo, senā bhijjittha dāmiḷi;

Eḷaropi nivattittha, ghātesuṃ damiḷe bahū.

66.

Tattha vāpi jalaṃ āsi, hatānaṃ lohitā vilaṃ;

Tasmā kulatthavā pīti, nāmato vissutaṃ ahu.

67.

Carāpetvā tahiṃ bheriṃ, duṭṭhagāmaṇi bhūpati;

‘‘Na hanissatu eḷāraṃ, maṃmuñciya paro’’iti.

68.

Sannaddho sayamāruyha, sannaddhaṃ kaṇḍulaṃ kariṃ;

Eḷāraṃ anubandhanto, dakkhiṇadvāramāgami.

69.

Puradakkhiṇadvāramhi, ubho yujjhiṃsu bhūmipā;

Tomaraṃ khipi eḷāro, gāmaṇi tamavañcayi.

70.

Vijjhāpesi ca dantehi, taṃ hatthiṃ sakahatthinā;

Tomaraṃ khipi eḷāraṃ, sahatthi tattha so pati.

71.

Tato vijitasaṅgāmo, sayoggabalavāhano;

Laṃkaṃ ekātapattaṃ so, katvāna pāvisi puraṃ.

72.

Puramhi bheriṃ cāretvā, samantā yojane jane;

Sannipātiya kāresi, pūjaṃ eḷārarājino.

73.

Taṃ dehapatitaṭhāne, kūṭāgārena jhāpayi;

Cetiyaṃ tattha kāresi, parihāramadāsi ca.

74.

Ajjāpi laṃkāpatino, taṃ padesasamīpagā;

Teneva parihārena, na vādāpenti tūriyaṃ.

75.

Evaṃ dvattiṃsa damiḷa, rājāno duṭṭhagāmaṇi;

Gaṇhitvā ekacchattena, laṃkārajjamakāsi so.

76.

Vijite nagare bhinne, yodho so dīghajattuko;

Eḷārassa nivedetvā, bhāgineyyassa yodhataṃ.

77.

Tassa halluka nāmassa, bhāgineyyassa attano;

Pesayī cāgamatthāya, tassa sutvāna halluko.

78.

Eḷāradaḍḍhadivasā, sattame divase idha;

Purisānaṃ sahassehi, saṭṭhiyā saha otari.

79.

Otiṇṇo so suṇitvāpi, patanaṃ tassa rājino;

‘‘Yujjhissāmī’’ti lajjāya, mahātitthaṃ idhāgamā.

80.

Khandhāvāraṃ nivesesi, gāme koḷambahālake;

Rājā tassā’gamaṃ sutvā, yuddhāya abhinikkhami.

81.

Yuddhasannaha sannaddho, hatthimāruyha kaṇḍulaṃ;

Hatthassa rathayo dhehi, pantīhi ca anunako.

82.

Ummādaphusso devo so, dīpe aggadhanuggaho;

Dasaḍḍhāyudhasanaddho, sesayodhā ca anvaguṃ.

83.

Pavatte tumūle yuddhe, sannaddho bhalluko tahiṃ;

Rājābhimukha māyāsi, nāgarājā tu kaṇḍulo.

84.

Taṃ vegamandibhāvatthaṃ, paccosakki saniṃ saniṃ;

Senāpi saddhiṃ teneva, paccosakki saniṃ saniṃ.

85.

Rājāha ‘‘pubbe yuddhesu, aṭṭhavīsatiyā ayaṃ;

Na paccosakki kiṃ etaṃ, phussadevā’’ti āha so.

86.

Jayo no paramo deva, jayabhūmi mayaṃ gajo;

Paccosakkati pekkhanto, jayaṭhānamhi ṭhassati.

87.

Nāgo’tha paccosakkitvā, phussadevassa passato;

Mahāvihārasīmante, aṭṭhāsi suppatiṭṭhito.

88.

Tatraṭṭhito nāgarājā, bhalluko damiḷo tahiṃ;

Rājābhimukhamāgantvā, uppaṇḍesi mahīpati.

89.

Mukhaṃ pidhāya khaggena, rājā akkosi taṃ pana;

‘‘Rañño mukhamhi pātemi’’, iti kaṇḍañca so khipi.

90.

Āhacca so khaggatalaṃ, kaṇḍo papati bhūmiyaṃ;

‘‘Mukhe viddho’’ti saññāya, ukkaṭṭhiṃ bhalluko akā.

91.

Rañño pacchā nisinno bho, phussadevo mahabbalo;

Kaṇḍa khipimukhe tassa, ghaṭṭento rājakuṇḍalaṃ.

92.

Rājānaṃ pādato katvā, patamānassa tassa tu;

Khipitvā aparaṃ kaṇḍaṃ, vijjhitvā tassa jaṇḍukaṃ.

93.

Rājānaṃ sīsato katvā, pātesī lahuhatthako;

Bhalluke patite tasmiṃ, jayanādo pavattatha.

94.

Phussadevo tahiṃyeva, ñāpetuṃ dosa mattano;

Kaṇḍavalliṃ sakaṃ chetvā, pasataṃ lohitaṃ sayaṃ.

95.

Radhaññā dassesi taṃ disvā, rājā taṃ pucchi‘‘kiṃ’’iti;

Rāja daṇḍo kato meti, so avoca mahīpati.

96.

Kodho dosoti vuttova,

Āha kuṇḍala ghaṭṭanaṃ;

Adosaṃ dosamaññāya,

Kimetaṃ kari bhātika.

97.

Iti vatvā mahārājā, kataññu idha māha ca;

‘‘Kaṇḍānucchaviko tuyhaṃ, sakkāro hessate mahā.

98.

Ghātetvā damiḷe sabbe, rājā laddhajayo kato;

Pāsāda talamāruyha, sīhāsanagato tahiṃ.

99.

Nāṭakāmacca majjhamhi, phussadevassa taṃ saraṃ;

Āṇāpetvā ṭhapāpetvā, puṃkhena ujukaṃ tale.

100.

Kahāpaṇehi kaṇḍaṃ taṃ, āsitte’yu parūpari;

Chādāpetvā dāpesi, phussadevassa taṃ khaṇe.

101.

Narindapāsādatale, narindotha alaṅkate;

Sugandhadīpujjalite, nānāgandhasamāyute.

102.

Nāṭaka janayogena, accharāhi ca bhūsite;

Anagghattharaṇatthiṇṇe, muduke sayane subhe.

103.

Sayito sirisampattiṃ, mahatiṃ apipekkhiya;

Kataṃ akkhobhiṇighātaṃ, saranto na sukhaṃ labhi.

104.

Yiyaṅgudīpe arahanto, ñatvā taṃ tassatakkitaṃ;

Aṭṭhā’rahante pāhesuṃ, tamassāsetumissaraṃ.

105.

Āgamma te majjhāyāme, rāja dvāramhi otaruṃ;

Nivedi tabbhāgamanā, pāsāda talemāruhuṃ.

106.

Vanditvā te mahārāja, nisīdāpiya āsane;

Katvā vividhasakkāraṃ, pucchi āgatakāraṇaṃ.

107.

Piyaṅgudīpe saṅghena, pesitaṃ manujādhipa;

Tamassā sayituṃ amhe, iti rājā punā’hate.

108.

‘‘Kathaṃ nu bhante assāso, mama hessati yena me;

Akkhobhiṇimahāsena, ghāto kārāpito’’iti.

109.

‘‘Saggamaggantarāyo ca, natthi te tena kammunā;

Dīyaḍḍhamanujā ce’ttha, ghātitā manujādhipa.

110.

Saraṇesu ṭhito eko, pañcasīlepi cā’paro;

Micchādiṭṭhi ca dussīlo, sesā pasusamāmatā.

111.

Jotayissasi ceva tvaṃ, bahudhā buddhasāsanaṃ;

Manovilekhaṃ tasmā tvaṃ, vinodaya narissara.

112.

Iti vutto mahārājā, tehi assāsamāgato;

Vanditvā te visajjetvā, sayito puna cintayi.

113.

Vinā saṅghena āhāraṃ, mābhuñjetha kadācipi’’;

Iti mātāpitā’hāre, sapiṃsu dahare’ vano.

114.

Adatvā bhikkhusaṅghassa, bhuttaṃ atthi nukho iti;

Addasa pātarāsamhi, ekaṃ maricavaṭṭikaṃ.

115.

Saṅghassa aṭṭhapetvāva paribhuttaṃ satiṃ vinā;

Tadatthaṃ daṇḍakammaṃ me, kattabbanti ca cintayi.

116.

Ete tenekakoṭi idha manujagaṇe ghātite cintayitvā,

Kāmānaṃ hetu etaṃ manasi ca kayirā sādhu ādīnavaṃ taṃ;

Sabbesaṃ ghātaniṃ taṃ manasi ca kayirā’ niccataṃ sādhu sādhu,

Evaṃ dukkhā pamokkhaṃ subhagati mahavā pāpuṇeyyā’cīrenāti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Duṭṭhagāmaṇivijayo nāma

Pañcavīsatimo paricchedo.

Chabbīsatima pariccheda

Maricavaṭṭikavihāramaho

1.

Ekacchattaṃ karitvāna, laṃkārajjaṃ mahāyaso;

Nānantaraṃ saṃvidahi, yodhānaṃ so yathārahaṃ.

2.

Theraputtābhayo yodho, diyyamānaṃ na icchitaṃ;

Pucchitova kimatthanti, yuddhamatthīti abravi.

3.

Ekarajje kate yuddhaṃ, kināmattīti pucchito;

Yuddhaṃ kilesa corehi, karissāmi sudujjayaṃ.

4.

Icceva māha taṃ rājā, punappunaṃ nisedhayi;

Punappunaṃ soyācitvā, raññonuññāya pabbaji.

5.

Pabbajitvā ca kālena, arahattamapāpuṇi;

Pañcakhīṇāsavasata-parivāerā ahosi ca.

6.

Chattamaṅgala sattāhe, gate gatabhayo’ bhayo;

Rājā katā bhisekova, mahatā vibhavena so.

7.

Tissavāpi’magā kīḷa-vidhinā samalaṅka taṃ;

Kīḷituṃ abhisittānaṃ, cārittañcā nurakkhituṃ.

8.

Rañño paricchadaṃ sabbaṃ, upāyanasatāni ca;

Maricavaṭṭivihārassa, ṭhānamhi ṭhapayiṃsu ca.

9.

Tattheva thūpaṭhānamhi, sadhātuṃ kuntamuttamaṃ;

Ṭhapesuṃ kuntadharakā, ujukaṃ rājamānusā.

10.

Sahorodho mahārājā, kīḷitvā salile divā;

Sāyamāhaṃ gamissāma, kuntaṃ vaḍḍhetha bho’’iti.

11.

Cāletuṃ taṃ na sakkhiṃsu, kuntaṃ rājādhikārikā;

Gandhāmālāhi pūjesuṃ, rājasenāsamāgatā.

12.

Rājā mahantaṃ accheraṃ, disvā taṃ haṭṭhamānaso;

Vidhāya tattha ārakkhaṃ, pavisitvā puraṃ tato.

13.

Kuntaṃ parikkhipāpetvā, cetiyaṃ tattha kārayi;

Thūpaṃ parikkhipāpetvā, vihārañca akārayi.

14.

Tīhi vassehi niṭhāsi, vihāro so narissaro;

Saṅghaṃ sasannipātesi, viharamahākāraṇā.

15.

Bhikkhunaṃ satasahassāni, tadā bhikkhuniyo pana;

Navuti ca sahassāni, abhaviṃsu samāgatā.

16.

Tasmiṃ samāgame saṅghaṃ, idamāka mahīpati;

‘‘Saṅghaṃ bhante visaritvā, bhuñjiṃ maricavaṭṭikaṃ.

17.

Hasse’taṃ daṇḍakammaṃ me, bhavatūti akārayi;

Sacetiyaṃ maricavaṭṭi-vihāraṃ sumanoharaṃ.

18.

Patiggaṇhātu taṃ saṅgho, iti so dakkhiṇodakaṃ;

Pātitvā bhikkhusaṅghassa, vihāraṃ sumano adā.

19.

Vihāre taṃ samantāpi, mahantaṃ maṇḍapaṃ subhaṃ;

Kāretvā tattha saṅghassa, mahādānaṃ pavattayi.

20.

Pāde patiṭṭhāpetvāpi,

Jale abhayavāpiyā;

Kato so maṇḍapo āsi,

Seso kāse kathāvakā.

21.

Sattāhaṃ annapānādiṃ, datvāna manujādhipo;

Adā sāmaṇakaṃ sabbaṃ, parikkhāraṃ mahārahaṃ.

22.

Ahu satasahassaggho, parikkhāro sa ādiko;

Ante sahassagghanako, sabba saṅgho ca taṃlabhi.

23.

Yuddhe dāne ca sūrena, sūrinā ratanattaye;

Pasannāmalacittena, sāsanujota natthinā.

24.

Raññā kataññunā tena, thūpakārāpanādito;

Vihāra mahanantāni, pūjetuṃ ratanattayaṃ.

25.

Pariccattadhanāne’ttha, anagghāni vimuñciya;

Sesāni honti ekāya, ūnavīsatikoṭiyo.

26.

Togā dasaddhavidha dosavidūsitāpi,

Paññāvisesa sahitehi janehi pattā;

Honteva pañcaguṇayoga gahitasāraṃ,

Iccassa sāragahaṇe matimāyateyyāti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Maricavaṭṭikavihāramahonāma

Chabbīsatimo paricchedo.

Sattavīsatima pariccheda

Lohapāsādamaho

1.

Tato rājā vicintesi, vissutaṃ sussutaṃ sutaṃ;

Mahāpañño sadā puñño, paññāya katanicchayo.

2.

‘‘Dīpappasādako thero, rājino ayyakassa me;

Evaṃ kirāhanattā te, duṭṭhagāmaṇibhūpati.

3.

Mahāpuñño mahāthūpaṃ, soṇṇamāliṃ manoramaṃ;

Vīsaṃhatthasataṃ uccaṃ, kāressati anāgate.

4.

Puno uposathāgāraṃ, nānāratanamaṇḍitaṃ;

Navabhūmaṃ karitvāna, lohapāsāda meva ca.

5.

Iti cintiya bhūmindo, likhitvevaṃ ṭhapāpitaṃ;

Pekkhāpento rājagehe, ṭhitaṃ eva karaṇḍake.

6.

Sovaṇṇapaṭṭaṃ laddhāna, lekhaṃ tattha avācayi;

‘‘Cattālīsasataṃ vassaṃ, atikkamma anāgate.

7.

Kākavaṇṇasuto duṭṭha-gāmaṇimanujādhipo;

Idañcidañca evañca, kāressatī’’ti vācitaṃ.

8.

Sutvā haṭṭho udānetvā, appoṭṭhesi mahīpati;

Tato pāto’va gantvāna, mahāmeghavanaṃ subhaṃ.

9.

Sannipātaṃ kārayitvā, bhikkhusaṅghassa abravi;

‘‘Vimānatulyaṃ pāsādaṃ, kārayissāmi vo ahaṃ.

10.

Dibbaṃ vimānaṃ pesetvā, tadā lekhaṃ adātha me’’;

Bhikkhusaṅgho visajjesi, aṭṭha khīṇāsave tahiṃ.

11.

Kassapamunino kāle, asoko nāma brāhmaṇo;

Aṭṭha salākabhattāni, saṅghassa pariṇāmiya.

12.

Bharaṇiṃ nāma dāsiṃ so, ‘‘niccaṃ dehī’’ti abravi;

Datvā sā tāni sakkaccaṃ, yāvajīvaṃ tato cutā.

13.

Ākāsaṭṭhavimānamhi, nibbattirucire subhe;

Accharānaṃ sahassena, sadā’si parivāritā.

14.

Tassā ratanapāsādo, dvādasayojanuggato;

Yojanānaṃ parikkhepo, cattālīsañca aṭṭha ca.

15.

Kūṭāgārasahassena, maṇḍito navabhūmiko;

Sahassagabbhasampanno, rājamāno catummukho.

16.

Sahassasaṅkhasaṃvutti, sīhapañjara nettavā;

Sakiṅkaṇikajālāya, sajjito vedikāya ca.

17.

Ambalaṭṭhikapāsādo, tassa majjhe ṭhito ahu;

Santamato dissamāno, paggahitadhajākulo.

18.

Tāvatiṃsañca gacchantā, disvā theraṃ tameva te;

Hiṅgulena tadā lekhaṃ, lekhayitvā paṭe tato.

19.

Nivattitvāna āgantvā, paṭaṃ saṅghassa dassayuṃ;

Saṅgho paṭaṃ gahetvā taṃ, pāhesi rājasantikaṃ.

20.

Taṃ disvā sumano rājā, āgammārāma muttamaṃ;

Ālekhatulyaṃ kāresi, lohapāsāda muttamaṃ.

21.

Kammārambhanakāleva, catudvāramhi bhogavā;

Aṭṭhasatasahassāni, hiraññāni ṭhapāpayi.

22.

Puṭasahassa vatthāni, dvāre dvāre ṭhapāpayi;

Guḷa telasakkharamadhu-purā cāneka cāṭiyo.

23.

‘‘Amūlakakamma mettha, na kātabba’’nti bhāsiya;

Agghāpetvā kataṃ kammaṃ, tesaṃ mūlamadāpayi.

24.

Hatthasataṃ hatthasataṃ, āsi ekeka passato;

Uccato tattakoyeva, pāsādo hi catummukho.

25.

Tasmiṃ pāsāda seṭṭhasmiṃ, ahesuṃ navabhūmiyo;

Ekekissā bhūmiyā ca, kūṭāgārasatāni ca.

26.

Kūṭāgārāni sabbāni, sajjhunā khacitā na’yuṃ;

Pavālavedikā tesaṃ, nānāratana bhūsitā.

27.

Nānāratana cittāni, tāsaṃ padumakāni ca;

Sajjhakiṃkiṇikāpanti-parikkhittāva tā ahu.

28.

Sahassaṃ tattha pāsādo, gabbhā āsuṃ susaṅkhatā;

Nānāratana khacitā, sīhapañjaranettavā.

29.

Nārivāhanayānantu, sutvā vessavaṇassa so;

Tadā kāramakāresi, majjhe ratanamaṇḍapaṃ.

30.

Sīhabyagghādirūpehi, devatā rūpakehi ca;

Ahu ratanamayohe’sa, thambhehi ca vibhūsito.

31.

Muttājālaparikkhepo, maṇḍapante samantato;

Pavālavedikā cettha, pubbe vuttavidhā ahu.

32.

Sattaratana cittassa, vemajjhe maṇḍapassa tu;

Ruciro dantapallaṅko, rammo phalikasantharo.

33.

Dantamayāpassaye’ttha, suvaṇṇamaya sūriyo;

Sajjhumaye candimā ca, tārā ca muttakā mayā.

34.

Nānāratana padumāni, tattha tattha yathārahaṃ;

Jātakāni ca tattheva, āsuṃ soṇṇalatantare.

35.

Mahagghapaccattharaṇe, pallaṅke’ti manorame;

Manoharā’siṭṭhapitā, ruciraṃ dantabījanī.

36.

Pavālapādukā tattha, phalikamhi patiṭṭhitā;

Setacchattaṃ sajjhudaṇḍaṃ, pallaṅko’parisobhatha.

37.

Sattaratana mayānettha, aṭṭhamaṅgalikāni ca;

Catuppadānaṃ pantī ca, maṇimuttantarā ahuṃ.

38.

Rajatānañca ghaṇṭānaṃ, pantī bhattantalambitā;

Pāsādachattapallaṅka-maṇḍapā’suṃ anagghikā.

39.

Mahaggha paññapāpesi, mañcapīṭhaṃ yathārahaṃ;

Tatheva bhūmattharaṇaṃ, kambalañca mahārahaṃ.

40.

Ācāma kumbhisovaṇṇā, uluṅko ca ahu tahiṃ;

Pāsāda paribhogesu, sesesu ca kathā’ vakā.

41.

Cārupākāra parivāro,

So catudvārakoṭṭhako;

Pāsādo’laṅkato sobhi,

Tāvatiṃsa sabhā viya.

42.

Tamba lohiṭṭhakāhe’so,

Pāsādo chādito ahu;

Loha pāsāda vohāro,

Tena tassa ajāyatha.

43.

Naṭṭhite lohapāsāde, so saṅghaṃ sannipātayi;

Rājā saṅgho sannipati, maricavaṭṭimahe viya.

44.

Puthujjanā’va aṭṭhaṃsu, bhikkhū paṭhamabhūmiyaṃ;

Tepiṭakā dutiyāya, sotāpannādayo pana.

45.

Eke keyeva aṭṭhaṃsu, tatiyādīsu bhūmisu;

Arahanto ca aṭṭhaṃsu, uddhaṃ catūsu bhūmisu.

46.

Saṅghassa datvā pāsādaṃ, dakkhiṇambupurassaraṃ;

Rājā’dattha mahādānaṃ, sattāhaṃ pubbakaṃ piya.

47.

Pāsāda mahacattāni, mahācāgena rājinā;

Anagghāni ṭhapetvāna, ahesuṃ tiṃsakoṭiyo.

48.

Nissāre dhananicaye visesasāraṃ,

Ye dānaṃ parigaṇayanti sādhupaññā;

Te dānaṃ vipulamapeta cittasaṅgā,

Sattānaṃ hitaparamā dadanti evaṃti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Lokahapāsādamaho nāma

Sattavīsatimo paricchedo.

Aṭṭhavīsatima pariccheda

Mahā thūpasādhana lābho

1.

Tato satasahassaṃ so, vissajjetvā mahīpati;

Kārāpesi mahābodhi-pūjaṃ suḷāramuttamaṃ.

2.

Tato puraṃ pavisinto, thūpaṭhāne nivesitaṃ;

Passitvāna sīlāyūpaṃ, saritvā pubbakaṃ sutiṃ.

3.

‘‘Kāressāmi mahāthūpaṃ’’, iti haṭṭho mahātalaṃ;

Āruyha rattiṃ bhuñjitvā, sayito iti cintayi.

4.

‘‘Damiḷe maddamānena, loko’yaṃ pīḷito mayā;

Na sakkā balimuddhattuṃ, taṃ vajjiya baliṃ ahaṃ.

5.

Kārayanto mahāthūpaṃ, kataṃ dhammena iṭṭhikā;

Uppādessāmi ‘‘iccevaṃ, cintayantassa cintitaṃ.

6.

Chattamhi devatājānī, tato kolāhalaṃ ahu;

Devesu ñatvā taṃ sakko, vissakammāna mabravi.

7.

‘‘Iṭṭhakattaṃ cetiyassa, rājā cintesi gāmaṇi;

Gantvā purā yojanamhi, gambhīra nadī yantike.

8.

Māpehi iṭṭhikā tattaṃ’, iti sakke na bhāsito;

Vissakammo idhāgamma, māpesi tattha iṭṭhikā.

9.

Pabhāte luddako tattha, sunakhehi vanaṃ agā;

Vodhārūpena dassesi, luddakaṃ bhummadevatā.

10.

Luddako taṃ’nubandhanto, gantvā disvāna iṭṭhakā;

Antarahitāya godhāya, iti cidhantasi so tahiṃ.

11.

‘‘Kāretu kāmo kira no, mahāthūpaṃ mahīpati;

Upāyanamidaṃ tassaṃ’, iti gantvā nivedayi.

12.

Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, piyaṃ janahi tappiyo;

Rājā kāresi sakkāraṃ, mahantaṃ tuṭṭhamānaso.

13.

Purāpubbuttare dese, yojanattaya matthake;

Ācāra viṭṭhigāmamhi, soḷasakarīse kale.

14.

Sovaṇṇa bījānu’ṭṭhiṃsu, vividhāni pamāṇato;

Vidatthukkaṭṭha māṇāni, aṅgulimāṇā niheṭhato.

15.

Suvaṇṇa puṇṇaṃ taṃ bhūmiṃ, disvā saṅgāmavāsikā;

Suvaṇṇa pāhiṃ ādāya, gantvā rañño nivedayuṃ.

16.

Purāpācina passamhi, satta yojana matthake;

Gaṅgāpāre tambapiṭṭhe, tambalohaṃ samuṭṭhahi.

17.

Taṅgāmikā tambaloha-bījamādāya pātiyā;

Rājāna mupasaṅkamma, tamatthañca nivedayuṃ.

18.

Pubbadakkhiṇadesamhi, purato catuyojane;

Sumana vāpi gāmamhi, uṭṭhahiṃsu maṇībahū.

19.

Upala kuruvindehi, missakāneva gāmikā;

Ādāya pātiyāeva, gantvā rañño nivedayuṃ.

20.

Purato dakkhiṇe passe, aṭṭhayojanamatthake;

Ambaṭṭha kolaleṇamhi, rajataṃ upapajjatha.

21.

Nagare vāṇijo eko, ādāya sakaṭe bahū;

Malayā siṅgīverādiṃ, ānetuṃ malayaṃ gato.

22.

Leṇassa avidūramhi, sakaṭāniṭṭha pāpiya;

Patodādārunicchanto, āruḷho taṃ mahīdharaṃ.

23.

Cāṭippamāṇa taṃ tattha, pakkabhārena nāmi taṃ;

Disvā pana salaṭṭhiñca, pāsāṇaṭṭhañca taṃ phalaṃ.

24.

Vaṇṭe taṃ vāsiyā chetvā, dassāma’gganti cintiya;

Kālaṃ ghosesi saddhāya, cattāro’nāsavāgamuṃ.

25.

Haṭṭho so te’bhivādetvā, nisīdāpiya sādaro;

Vāsiyā vaṇṭasāmantā, tacaṃ chetvā apassayaṃ.

26.

Muñjitvā’vāṭa puṇṇaṃ taṃ, yūsaṃ pattehī ādiya;

Cattāro yūsa pūrete, patte tesamadāsiso.

27.

Te taṃ gahetvā pakkāmuṃ,

Kālaṃ ghosesi so puna;

Aññe khiṇāsavā therā,

Cattāro tattha āgamuṃ.

28.

Tesaṃ patte gahetvā so, pattāmiñjahi pūriya;

Adāsi tesaṃ pakkāmuṃ, tayo eko napakkami.

29.

Rajataṃ tassa dassetuṃ, orohitvā tato hi so;

Nisajja leṇāsannamhi, tāmiñjā paribhuñjatha.

30.

Sesāmiñjā vāṇijo’pi, bhuñjitvā yāvadatthakaṃ;

Bhaṇḍikāya gahetvāna, sesatherapadānugo.

31.

Añjasā iminā tvampi, gaccha dānī upāsaka;

Gantvāna theraṃ passitvā, veyyāvacca mahāsi ca.

32.

Thero ca leṇadvārena, tassa magga amāpayi;

Theraṃ vandiya so tena, gacchanto leṇamaddasa.

33.

Leṇa dvāramhi ṭhatvāna, passitvā rajatampi so;

Vāsiyā āhanitvāna, rajatati vijāniya.

34.

Gahetvekaṃ sajjhupiṇḍaṃ, gantvāna sakaṭantikaṃ;

Sakaṭāni ṭhapāpetvā, sajjhupiṇḍaṃ tamādiya.

35.

Lahuṃ anurādha puraṃ, āgamma varavāṇijo;

Dassetvā rajataṃ rañño, tamatthampi nivedayi.

36.

Purato pacchime passe, pañcayojana matthake;

Uruvelapaṭṭane muttā, mahāmalaka mattiyo.

37.

Pavālantarikā saddhiṃ, samuddāthalamokkamuṃ;

Kevaṭṭā tā samekkhitvā, rāsiṃ katvāna ekato.

38.

Pātiyā ānayitvāna, muttā saha pavālakā;

Rājāna mupasaṅkamma, tamatthampi nivedayuṃ.

39.

Purato uttare passe, satta yojana matthake;

Peḷivāpika gāmassa, vāpipakkhantakandare.

40.

Jāyiṃsu vālukāpiṭṭhe, cattāro uttamā maṇī;

Nīsada potappamāṇā, ummāpupphanibhāsubhā.

41.

Te disvā sunakho luddo, agantvā rājasantikaṃ;

‘‘Evarūpā maṇīdiṭṭho, mayā’’iti nivedayi.

42.

Iṭṭhakādīni etāni mahāpuñño mahāmati;

Mahāthūpatthamuppannā-na’ssosi tadaheva so.

43.

Yathānurūpaṃ sakkāraṃ, tesaṃ katvā sumānato;

Ete vā rakkhake katvā, sabbāni āharāpayi.

44.

Khedampi kāyajamasayhamacintayitvā,

Puññaṃ pasannamanaso pacita hi evaṃ;

Sādheti sādhana satāni sukhā karāni,

Tasmā pasannamanaso’va kareyya puññanti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Mahāthūpasādhanalābho nāma

Aṭṭhavīsatimo paricchedo.

Ekūnatiṃsatima pariccheda

Thūpārambho

1.

Evaṃ samatte sambhāre, vesākhapuṇṇamāsīyaṃ;

Patte visākhanakkhatte, mahāthūpatthamārabhi.

2.

Hāretvāna tahiṃ thūpaṃ, thūpaṭhānamakhāṇayi;

Satthahattho mahīpālo, thirī kātuṃ manekadhā.

3.

Yodhehi āharāpetvā, guḷapāsāṇake tahiṃ;

Kūṭehi āhanāpetvā, pāsāṇe cuṇṇite atha.

4.

Cammavanaddha pādehi, mahāhatthīhi maddayi;

Bhūmiyā thirībhāvatthaṃ, atthānatthavicakkhaṇo.

5.

Ākāsa gaṅgāpatita-ṭṭhāne satatatintake;

Mattikā sukhumā tattha, samantā tiṃ sayojane.

6.

Navanīta mattikā’tesā, sukhumattā papuccati;

Khīṇāsavā sāmaṇerā, mattikā āharuṃ tato.

7.

Mattikā attharāpesi, tattha pāsāṇakoṭṭime;

Iṭṭhakā attharāpesi, mattiko pariissaro.

8.

Tasso parikharasudhaṃ, kuruvindaṃ tatopari;

Tasso pariayojālaṃ, marumbantu tatoparaṃ.

9.

Āhaṭaṃ sāmaṇerehi, himavantā sugandhakaṃ;

Santharāpesi bhūmindo, phaḷikantu tatopari.

10.

Sīlāyo santharāpesiccha phaḷikasantharo pari;

Sabbattha mattikākicce, navanītavhayā ahu.

11.

Niyyāsena kapiṭṭhassa, sannitena rasodake;

Aṭṭhaṅgulaṃ bahalaetā, lohapaṭṭaṃ sīlopari.

12.

Manosilāyatilate-lasannitāya tato pari;

Sattaṅgulaṃ sajjupaṭṭaṃ, santharesi rathesabho.

13.

Mahāthūpa patiṭṭhāna-ṭhāne evaṃ mahīpati;

Kāretvā parikammāni, vippasannena cetasā.

14.

Āsaḷhī sukkapakkhassa, divasamhi catuddase;

Kāretvā bhikkhusaṅghassa, sannipātamidaṃ vadi.

15.

Mahācetiya matthāya, bhadantāmaṅgaliṭṭhakaṃ;

Patiṭṭhāpessaṃ sve ettha, sabbo saṅgho sametuno.

16.

Buddha pūjā payogena, mahājanahītatthiko;

‘‘Mahājano’ posathiko, gandhamālādigaṇhiya.

17.

Mahāthūpa patiṭṭhāna-ṭhānaṃ yātu suve’’iti;

Cetiya ṭhāna bhūsāya, amacce ca niyojayi.

18.

Āṇāpitā narindena, munino piyagāravā;

Anekehi pakārehi, te taṃ ṭhānamalaṅkaruṃ.

19.

Nagaraṃ sakalañceva, maggañceva idhāgataṃ;

Anekehi pakārehi, alaṅkārayi bhūpati.

20.

Pabhāte ca catudvāre, nagarassa ṭhapāpayi;

Nahāpite nahāpake ca, appake ca bahūtathā.

21.

Vatthāni gandhamālā ca, annāni madhurāni ca;

Mahājanatthaṃ bhūmindo, mahājanahite rato.

22.

Paṭiyattāni etāni, sādiyitvā yathāruci;

Porājānapadāceva thūpaṭhānamupāgamuṃ.

23.

Sumaṇḍitehi nekehi, ṭhānantara vidhānato;

Ārakkhito amaccehi, yathāṭhānaṃ mahīpati.

24.

Sumaṇḍitāhi nekāhi, devakaññūpamāhi ca;

Nāṭakīhi paribbuḷho, sumaṇḍita passādhito.

25.

Cattālīsa sahassehi, narehi parivārito;

Nānā tūriya saṅghuṭṭho, devarāja vilāsavā.

26.

Mahāthūpa patiṭṭhānaṃ, ṭhānāṭhāna vicakkhaṇo;

Aparaṇhe upāgañchi, nandayanto mahājanaṃ.

27.

Aṭṭhuttarasahassaṃ so, sāṭakāniṭṭhapāpiya;

Puṭabaddhāni majjhamhi, catupasse tato pana.

28.

Vatthāni rāsīṃkāresi, anekāni mahīpati;

Madhusappi guḷādīhi ca, maṅgalatthaṃ ṭhapāpayi.

29.

Nānādesehipā’gañchuṃ, bahavo bhikkhavo idha;

Idha dīpaṭṭhasaṅghassa, kā kathāva idhāgame.

30.

Thero’ sīti sahassāni, bhikkhū ādāya āgamā;

Rājagahassa sāmantā, indagutto mahāgaṇī.

31.

Sahassāni’sipatanā, bhikkhūnaṃ dvādasā’diya;

Dhammaseno mahāthero, cetiyaṭhānamāgamā.

32.

Saṭṭhibhikkhusahassāni, ādāya idhamāgamā;

Pīyadassī mahāthero, jetārāma vihārato.

33.

Vesālī mahāvanato, theroru buddharakkhito;

Aṭṭhārasa sahassāni, bhikkhū ādāya āgamā.

34.

Kosambī ghositārāmā, theroru dhammarakkhito;

Tiṃsabhikkhusahassāni, ādāya idha āgamā.

35.

Ādāyujjenīyaṃ thero, dakkhiṇa girito yati;

Cattārīsa sahassāni, agoru saṅgharakkhito.

36.

Bhikkhūnaṃ satasahassaṃ, saṭṭhasahassāni cā’diya;

Pupphapure’sokarāmā, thero mittiṇṇa nāmako.

37.

Duve satasahassāni, sahassāni asīti ca;

Bhikkhū gahetvānu’ttiṇṇo, thero kasmiramaṇḍalā.

38.

Cattārīsata sahassāni, sahassāni ca saṭṭhi ca;

Bhikkhū pallavabhogamhā, mahādevo mahāmatī.

39.

Yonanagarā’lasandāso, yona mahādhammarakkhito;

Thero tiṃsa sahassāni, bhikkhū ādāya āgamā.

40.

Vañjhāṭavivattaniyā, senāsanā tu uttaro;

Thero saṭṭhisahassāni, bhikkhū ādāya āgamā.

41.

Cittagutto mahāthero, bodhimaṇḍavihārato;

Tiṃsa bhikkhusahassāni, ādiyitvā idhāgamā.

42.

Candagutto mahāthero, vanavāsapadesato;

Āgāsīti sahassāni, ādiyitvā yatī idha.

43.

Sūriyaguttomahāthero, kelāsamhā vihārato;

Channavuti sahassāni, bhikkhūādāya āgamā.

44.

Bhikkhūnaṃ dīpavāsinaṃ, āgatānañca sabbaso;

Gaṇanāya paricchedo, porāṇehi na bhāsito.

45.

Samāgatānaṃ sabbesaṃ, bhikkhunaṃ taṃ samāgame;

Vuttā khīṇāsavāyeva, te channavutikoṭiyo.

46.

Te mahācetiyaṭhānaṃ, parivāretvā yathārahaṃ;

Majjhe ṭhapetvā okāsaṃ, rañño aṭṭhaṃsu bhikkhavo.

47.

Pavisitvā tahiṃ rājā, bhikkhusaṅghaṃ tathā ṭhitaṃ;

Disvā pasannacittena, vanditvā haṭṭhamānaso.

48.

Gandhamālāhi pūjetvā, katvāna tipadakkhiṇaṃ;

Majjhe puṇṇaghaṭaṭhānaṃ, pavisitvā samaṅgalaṃ.

49.

Suvaṇṇakhīle paṭimukkaṃ, paribbhamanadaṇḍakaṃ;

Rājatena kataṃ suddhaṃ, suddhapīti balodayo.

50.

Gāhayitvā amaccena, maṇḍitena sujātinā;

Abhimaṅgalabhūtena, bhūtabhūtiparāyaṇo.

51.

Mahantaṃ cetiyāvaṭṭaṃ, kāretuṃ katanicchayo;

Bhamāpayitu māraddho, parikammita bhūmiyaṃ.

52.

Siddhattho nāma nāmena, mahāthero mahiddhiko;

Tathākarontaṃ rājānaṃ, dīghadassī nivārayi.

53.

‘‘Evaṃ mahantaṃ thūpañca, ayaṃ rājā’rabhissati;

Thūpe aniṭṭhiteyeva, maraṇaṃ assa hessati.

54.

Bhavissati mahanto ca, thūpoduppaṭisaṅkharo;

Iti so nāgataṃ passaṃ, mahantattaṃ nivārayi.

55.

Saṅghassa ca anuññāya, thero sambhāvanāyaca;

Mahantaṃ kattukāmo’pi, gaṇhitvā therabhāsitaṃ.

56.

Therassa upadesena, tassa rājā akārayi;

Majjhimaṃ cetiyāvaṭṭaṃ, patiṭṭhāpetumiṭṭhikā.

57.

Sovaṇṇarajate ceva, ghaṭe majjheṭṭhapāpayi;

Aṭṭhaṭṭha aṭṭhitussāho, parivāriya te pana.

58.

Aṭṭhuttarasahassañca, ṭhapāpesi nave ghaṭe;

Aṭṭhuttare aṭṭhuttare, vatthānaṃ tu sate pana.

59.

Iṭṭhikāpavarā aṭṭha, ṭhapāpesi visuṃ visuṃ;

Sammatena amaccena, bhūsitena anekadhā.

60.

Tato ekaṃ gāhayitvā, nānāmaṅgalasaṅkhate;

Puritthimadisābhāge, paṭhamaṃ maṅgalitthikaṃ.

61.

Patiṭṭhāpesi sakkaccaṃ, manuññe gandhakaddame;

Jātisumana pupphesu, pūjitesu tahiṃ pana.

62.

Ahosi puthavīkampo, sesā sattāpi sattahi;

Pattiṭṭhāpesa’ maccehi, maṅgalāni ca kārayi.

63.

Evaṃ asāḷhamāsassa, sukkapakkhe’bhisammate;

Uposathe pannarase, patiṭṭhāpesi iṭṭhikā.

64.

Catuddisaṃ ṭhite tattha, mahāthere anāsave;

Vanditvā pūjayitvā ca, suppatito kamena so.

65.

Pubbuttaraṃ disaṃ gantvā, piyadassiṃ anāsavaṃ;

Vanditvāna mahātheraṃ, aṭṭhāsi tassa santike.

66.

Maṅgalaṃ tattha vaḍḍhento, tassa dhammamabhāsiso;

Therassa desanā tassa, janassā’hosi sātthikā.

67.

Cattālīsasahassānaṃ, dhammābhisamayo ahu;

Cattālīsasahassānaṃ, sotāpattiphalaṃ ahu.

68.

Sahassaṃ sakadāgāmi, anāgāmi ca tattakā;

Sahassaṃyeva arahanto, tattha’hesuṃ gihījanā.

69.

Aṭṭhārasasahassāni, bhikkhūbhikkhuniyo pana;

Cuddaseva sahassāni, arahatte patiṭṭhayuṃ.

70.

Evampapasannamatimā ratanattayamhi,

Cāgāmimuttamanasājanatāhi tena;

Lokatthasiddhi paramā bhavatīti ñatvā,

Saddhādinekaguṇayoga ratiṃ kareyyāti.

Sujanappasādasaṃ vegatthāya kate mahāvaṃse

Thūpārambho nāma

Ekūnatiṃsatimo paricchedo.

Tiṃsatima pariccheda

Dhātugabbharacano

1.

Vanditvāna mahārājā, sabbaṃ saṅghaṃ nimantayi;

‘‘Yāvacetiyaniṭṭhānā, bhikkhaṃ gaṇhatha me’’iti.

2.

Saṅgho taṃ nādhivāsesi, anupubbena so pana;

Yāvanto yāva sattāhaṃ, sattāhamadhivāsanaṃ.

3.

Alattho’paḍḍhabhikkhūhi, te laddhā sumano’va so;

Aṭṭhārasasu ṭhānesu, thūpaṭhānasamantato.

4.

Maṇḍape kārayitvāna, mahādānaṃ pavattayi;

Satthāhaṃ tattha saṅghassa, tato saṅghaṃ vissajjayi.

5.

Tato bheriṃ carāpetvā, iṭṭhakā vaḍḍhakī lahuṃ;

Sannipātesi te āsuṃ, pañcamattasatāni hi.

6.

Kathaṃ karissasi ne’ko, pucchito āha bhūpati;

‘‘Pessiyānaṃ sataṃ laddhā, paṃsūnaṃ sakaṭaṃ ahaṃ.

7.

Khepayissāmi ekkā’haṃ, taṃ rājā paṭibāhayi;

Tato upaḍḍhupaḍḍhañca, paṃsū dve ammaṇāni ca.

8.

Āhaṃsu rājā paṭibāhi, caturo tepi vaḍḍhakī;

Atheko paṇḍito byatto, vaḍḍhakī āha bhūpatiṃ.

9.

‘‘Udukkhale koṭṭayitvā, ahaṃ suppehi vaṭṭitaṃ;

Piṃsāpayitvā nisade, etaṃ paṃsūnamammaṇaṃ.

10.

Iti vutto anuññāsi, tiṇādinetthano siyuṃ;

Cetiyamhīti bhūmindo, indatulyaparakkamo.

11.

‘‘Kaṃ saṇṭhānaṃ cetiyaṃ taṃ, karissasi tuvaṃ iti;

Pucchitaṃ taṃkhaṇaṃyeva, vissakammo tamāvisi.

12.

Sovaṇṇapātiṃ to yassa, purāpetvāva vaḍḍhakī;

Pāṇinā vārimādāya, vāripiṭṭhiyamāhanī.

13.

Phalika lolasadisaṃ, mahāphubbuḷamuṭṭhahi;

Āhī’disaṃ karissati, tussitvāna’ssa bhūpati.

14.

Sahassagghaṃ vatthayugaṃ, tathā’laṅkāra pādukā;

Kahāpanāni dvādasa-sahassāni ca dāpapi.

15.

‘‘Iṭṭhakā āhārāpessaṃ, apīḷento kathaṃ nare’’;

Iti rājā vicintesi, rattiṃñatvāna taṃ marū.

16.

Cetiyassa catuddhāre, āharitvāna iṭṭhakā;

Rattiṃ rattiṃ ṭhapayiṃsu, ekekāhapahonakā.

17.

Taṃ sutvā sumanorājā, cetiye kammamārabhi;

Amūlamettha kammañca, na kātabbanti ñāpayi.

18.

Ekekasmiṃ duvārasmiṃ, ṭhapāpesi kahāpaṇe;

Soḷasasatasahassāni, vatthānisu bahūni ca.

19.

Vividhañca alaṅkāraṃ, khajjaṃbhojjaṃ sapānakaṃ;

Gandhamālāguḷādica, mukhavāsakapañcakaṃ.

20.

‘‘Yathārucitaṃ gaṇhantu, kammaṃ katvā yathāruciṃ;

Te tatheva apekkhitvā, adaṃsu rājakammikā.

21.

Thūpakammasahāyattaṃ, eko bhikkhunikāmayaṃ;

Mattikāpiṇḍamādāya, attanā abhisaṅkhataṃ.

22.

Gantvāna cetiyaṭṭhānaṃ, vaḍḍhetvā rājakammike;

Adāsi taṃ vaḍḍhakissa, gaṇhantoyeva jāniso.

23.

Tassā kāraṃ viditvāna, tatthāhosi kutūhalaṃ;

Kamena rājā sutvāna, āgato pucchi vaḍḍhakī.

24.

Deva ekena hatthena, pupphānā’dāya bhikkhavo;

Ekena mattikāpiṇḍaṃ, denti mayhaṃ ahaṃ pana.

25.

Ayaṃ āgantuko bhikkhu, ayaṃ nevāsiko iti;

Jānāminevā’ti vaco, sutvā rājāsamappayi.

26.

Ekobalatthaṃ dassetuṃ, mattikā dāyakaṃ yatiṃ;

So balatassa dassesi, so taṃ rañño nivedayi.

27.

Jātimakulakumbheso, mahābodhaṅgaṇe tayo;

Ṭhapāpetvā balatthena, rājā dāpesi bhikkhuno.

28.

Ajānitvā pūjayitvā, ṭhitasse’tassa bhikkhuno;

Balattho taṃ nivedesi, tadā taṃ jāni so yati.

29.

Kelivāte janapade, piyaṅgallanivāsiko;

Thero cetiyakammasmiṃ, sahāyattaṃ nikāmayaṃ.

30.

Tassitthikāvaḍḍhakissa, ñātako idha āgato;

Tassiṭṭhikā samattena, ñāto katvāna iṭṭhakaṃ.

31.

Kammiyevaḍḍhayitvāna, vaḍḍhakissa adāsitaṃ;

So taṃ tattha niyojesi, kolāhalamahosi ca.

32.

Rājā sutvāva’ taṃ āha, ‘‘ñātuṃ sakkā tamiṭṭhikaṃ’’;

Jānantopi na sakkāti, rājānaṃ āha vaḍḍhakī.

33.

‘‘Jānāsi taṃ tvaṃ theraṃti’’,

Vutto āmā’’ti bhāsito;

Taṃ ñāpanatthaṃ appesi,

Balatthaṃ tassa tūpati.

34.

Balattho tena taṃ ñatvā, rājānuññāyupāgato;

Kaṭṭhahālapariveṇe, theraṃ passiya mantiya.

35.

Therassa magamanāhañca, gatiṭhānañca jāniya;

‘‘Tumhehi saha gacchāmi, sakaṃ gāmaṃ’’nti bhāsiya.

36.

Rañño sabbaṃ nivedesi, rājā tassa adāpayi;

Vatthayugaṃ sahassagghaṃ, mahagghaṃ rattakambalaṃ.

37.

Sāmaṇake parikkhāre, bahuke sakkharampi ca;

Sugandha telanāḷiñca, dāpetvā anusāsitaṃ.

38.

Therena saha gantvā so, dissante piyagallake;

Theraṃ sītāya chāyāya, sodakāya nisīdiya.

39.

Sakkharapāṇakaṃ datvā, pāde telena makkhiya;

Upāhanāni yojetvā, parikkhāre upānayi.

40.

Kulūpagassa therassa, gahitā me ime mayā;

Vatthayugaṃtu puttassa, sabbe tāni dadāmi vo.

41.

Iti vatvāna datvā te, gahetvā gacchato pana;

Vanditvā rājavacasā, rañño sandesamāha so.

42.

Mahāthūpe kayiramāne, satiyākammakārakā;

Anekasaṅkhāhi janā, pasannā sugatiṃ gatā.

43.

Cittappasādamattena, sugate gatiuttamā;

Labbhatīti viditvāna, thūpapūjaṃ kare budho.

44.

Ettheva bhatiyā kammaṃ, karitvā itthiyo duve;

Tāvatiṃsamhi nibbattā, mahāthūpamhi niṭṭhite.

45.

Āvajjitvā pubbakammaṃ, diṭṭhakammaphalā ubho;

Gandhamālā’diyitvāna, thūpaṃ pūjetumāgatā.

46.

Gandhamālāhi pūjetvā, cetiyaṃ abhivandisuṃ;

Tasmiṃ khaṇe bhātivaṅka-vāsī thero mahāsivo.

47.

Rattibhāge mahāthūpaṃ, vandissāmīti āgato;

Tādisvāna mahāsatta-paṇṇirukkhama passito.

48.

Adassayitvā attānaṃ, passaṃ sampattimabbhutaṃ;

Ṭhatvā tāsaṃ vandanāya, pariyosāne apucchitaṃ.

49.

‘‘Bhāsate sakalo dīpo,

Dehobhāsena vo idha;

Kinnukammaṃ karitvāna,

Devalokaṃ ito gatā.

50.

Mahāthūpe kataṃ kammaṃ, tassa āhaṃsu devatā;

Evaṃ tathāgate heva, pasādo hi mahapphalo.

51.

Pupphadhānattayaṃ thūpe, iṭṭhikāhi citaṃ citaṃ;

Samaṃ pathaviyā katvā, iddhimanto’va sīdayuṃ.

52.

Nava vāre citaṃ sabbaṃ, evaṃ osīdayiṃsu te;

Atha rājā bhikkhusaṅgha-sannipāta makārayi.

53.

Tatthāsītisahassāni, sannipātamhi bhikkhavo;

Rājā saṅghamupāgamma, pūjetvā abhivandiya.

54.

Iṭṭhakosidanehetuṃ, pucchi saṅgho viyākari;

‘‘No sīdanatthaṃ thūpassa, iddhimantehi bhikkhūhi.

55.

Kataṃ etaṃ mahārāja, na idāni karissate;

Aññathattamakatvā taṃ, mahāthūpaṃ samāpaya.

56.

Taṃ sutvā sumano rājā, thūpakammamakārayi;

Pupphādhānesu dasasu, iṭṭhikā dasakoṭiyo.

57.

Bhikkhusaṅgho sāmaṇere, uttaraṃ sumanampi ca;

‘‘Cebhiya dhātugabbhatthaṃ, pāsāṇe meghavaṇṇake.

58.

Āharathā’’ti yojesi, te gantvā uttaraṃ kuruṃ;

Asīti ratanāyāma, vitthāre ravibhāsure.

59.

Aṭṭhaṅgulāni bahale, gaṇṭhipupphanibhe subhe;

Chameghavaṇṇapāsāṇe, āhariṃsu khaṇetato.

60.

Pupphadhānassa upari, majjhe ekaṃ nipātiya;

Catupassamhi caturo, mañjūsaṃ viya yojiya.

61.

Ekaṃ pidhānakatthāya, disābhāge puratthime;

Adassanaṃ karitvā te, ṭhapayiṃsu mahiddhikā.

62.

Majjhamhi dhātugabbhassa, tassa rājā akārayi;

Ratanamayaṃ bodhirukkhaṃ, sabbākāramanoramaṃ.

63.

Aṭṭhārasa rataniko, khandho sākhāssa pañca ca;

Pavālamayamūlo so, indanīle patiṭṭhito.

64.

Susuddharajatakkhandho, maṇipattehi sobhito;

Hemamayapaṇḍupatta, phalo pavāḷaaṅkuro.

65.

Atha maṅgalikā tassa, khandhe pupphalatāpi ca;

Catuppadānaṃ pantīdha, haṃsapanti ca sobhanā.

66.

Uddhaṃ cāruvitānante, muttā kiṃ kiṇijālakā;

Suvaṇṇa ghaṇṭāpantīdha, dāmāni ca tahiṃ tahiṃ.

67.

Vitāna catukoṇamhi, muttādāmakalāpako;

Navasata sahassaggho, eke ko asilambito.

68.

Ravicandatāra rūpāni, nānāpadumakāni ca;

Ratanehi katāneva, dhitāne appitāna’yuṃ.

69.

Aṭṭhuttarasahassāni, vattāni vividhāni ca;

Mahagghanānāraṅgāni, vitāne lambitāna’yuṃ.

70.

Bodhiṃ parikkhipitvāna, nānāratanavedikā;

Mahāmalaka muttāhi, santhāretu tadantare.

71.

Nānāratana pupphānaṃ, catugandhūdakassa ca;

Puṇṇā puṇṇaghaṭapanti, bodhimūle katāna’yuṃ.

72.

Bodhi pācina paññatte, pallaṅkekoṭiagghake;

Sovaṇṇa buddhapaṭimaṃ, nisīdāpesi bhāsuraṃ.

73.

Sarīrāvayavātassā, paṭimāya yathārahaṃ;

Nānāvaṇṇehi ratanehi, katā surucirā ahuṃ.

74.

Mahābrahmā ṭhito tattha, rājatacchatta dhārako;

Vijayuttarasaṅkhena, sakko ca abhisekado.

75.

Viṇāhattho pañcasikho, kāḷanāgo sanāṭiko;

Sahassahattho māro ca, sahattīsaha kiṃkaro.

76.

Pācinapallaṅkanibhā, tīsu sesadisāsu ca;

Koṭikoṭidhanagghā ca, pallaṅkā atthatā ahuṃ.

77.

Bodhiṃ ussisake katvā, nānāratanamaṇḍitaṃ;

Koṭi dhanagghakaṃyeva, paññattaṃ sayanaṃ ahu.

78.

Sattasattāha ṭhānesu, tattha tattha yathārahaṃ;

Adhikāre akāresi, brahmayācanameva ca.

79.

Dhammacakkappavattañca, yasapabbajanampi ca;

Bhaddavaggiya pabbajjaṃ, jaṭilānaṃ damanampi ca.

80.

Bimbisārāgamañcāpi, rājagehappavesanaṃ;

Veḷuvanassagahanaṃ, asītisāvake tathā.

81.

Kapila vatthugamanaṃ, tathā ratana caṅkamaṃ;

Rāhulānandapabbajjaṃ, gahaṇaṃ jetavanassa ca.

82.

Ambamūle pāṭihīraṃ, tāvatiṃsamhi desanaṃ;

Devorohaṇapāṭihīraṃ, therapañhasamāgamaṃ.

83.

Mahāsamaya suttantaṃ, rāhulovādamevaca;

Mahāmaṅgalasuttañca, dhanapālasamāgamaṃ.

84.

Āḷavakaṅgulimāla, apalāladamanampi ca;

Pārāyanakasamitiṃ, āyuvossajjanaṃ tathā.

85.

Sūkaramaddavaggāhaṃ, siṅgīvaṇṇayugassa ca;

Pasannodakapānañca, parinibbāna meva ca.

86.

Devamanussa paridevaṃ, therena pādavandanaṃ;

Dahanaṃ agginibbānaṃ, tattha sakkāra meva ca.

87.

Dhātuvitaṅga doṇena, pasādajanakāni ca;

Yebhuyyena akāresi, jātakāni sujātimā.

88.

Vessantara jātakantu, vitthārena akārayi;

Kusināpurato yāva, bodhimanti tatheva ca.

89.

Catuddisaṃ te cattāro, mahārājā ṭhitā ahuṃ;

Tettiṃsadeva puttā ca, bāttiṃsa ca kumāriyo.

90.

Yakkhasenāpatiaṭṭha, vīsati ca tato pari;

Añjalīpaggahādevā, pupphapuṇṇaghaṭā tato.

91.

Naccakā devatāceva, tūriyavādaka devatā;

Ādāsagāhakā devā, pupphasākhā dharā tathā.

92.

Padumādigāhakā devā, aññe devā ca nekadhā;

Ratanagghiya panti ca, dhammacakkāna meva ca.

93.

Khaggadharādevapanti, devāpātidharā tathā;

Tesaṃ sīse pañcahatthā, gandhatelassa pūritā.

94.

Dukūlavaṭṭikā panti, sadāpañjalitā ahu;

Phalikagghiye catukkaṇṇe, ekeko ca mahāmaṇi.

95.

Suvaṇṇamaṇi muttānaṃ, rāsiyo vajirassa ca;

Catukkaṇṇesu cattāro, kathā’hesuṃ pabhassarā.

96.

Medavaṇṇakapāsāṇa, bhittiyaṃyeva ujjalā;

Vijjātā appitā āsuṃ, dhātugabbhevibhūsitā.

97.

Rūpakānettasabbāni, dhātugabbhe manorame;

Ghanakoṭṭi mahemassa, kārāpesi mahīpati.

98.

Kammādhiṭṭhāyako ettha, sabbaṃ saṃvidahi imaṃ;

Indagutto mahāthero, chaḷabhiñño mahāmatī.

99.

Sabbaṃ rājiddhiyā etaṃ, devatānañca iddhiyā;

Iddhiyā ariyānañca, asambādhaṃ patiṭṭhitaṃ.

100.

Niṭṭhantaṃ sugatañca pūjiyatamaṃ lokuttamaṃ nittamaṃ;

Dhātu tassa vicuṇṇitaṃ janahitaṃ āsiṃsatā pūjiya;

Puññaṃ taṃ samamicca’cecca matimā saddhāguṇalaṅkato;

Tiṭṭhantaṃ sugataṃ viya’ssa munino dhātu ca sambūjaye.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dhātugabbharacano nāma

Tiṃsatimo paricchedo.

Ekatiṃsatima pariccheda

Dhātunidhānaṃ

1.

Dhātugabbhamhi kammāni, niṭṭhāpetvā arindamo;

Sannipātaṃ kārayitvā, saṅghassa idhamabravi.

2.

Dhātugabbhamhi kammāni, mayā niṭṭhāpi tāni hi;

Suve dhātuṃ nidhessāmi, bhante jānātha dhātuyo’’.

3.

Idaṃ vatvā mahārājā, nagaraṃ pāvisī tato;

Dhātu āharakaṃ bhikkhuṃ, bhikkhusaṅgho vicintiya.

4.

Soṇuttaraṃ nāmayatiṃ, pūjāpariveṇavāsi kaṃ;

Dhātāharaṇa kammamhi, chaḷabhiññaṃ niyojayi.

5.

Cārikaṃ caramānamhi, nāthe lokahitāyahi;

Nanduttaro’ti nāmena, gaṅgātīramhi māṇavo.

6.

Nimantetvā’bhisambuddhaṃ, saha saṅghaṃ abhojayi;

Satthāpayogapaṭṭhāne, sasaṅghonāvamāruhi.

7.

Tattha bhaddajithero tu, chaḷabhiñño mahiddhiko;

Jalapakkhalitaṭṭhānaṃ, disvā bhikkhū idaṃ vadī.

8.

‘‘Mahā panādabhūtena, mayā vutto suvaṇṇayo;

Pāsādo patito ettha, pañcavīsatiyojako.

9.

Taṃ pāpuṇitvā gaṅgāya, jalaṃ pakkhili taṃ idha;

Bhikkhū asaddahantā taṃ, satthuno taṃ nivedayuṃ.

10.

Satthā’ha ‘‘kaṅkhaṃ bhikkhunaṃ, vinodehī’’tisotato;

Ñāpetuṃ brahmaloke’pi, vasavattisamattha taṃ.

11.

Iddhiyā nabhamuggantvā, sattatālasame ṭhito;

Dūssathūpaṃ brahmaloke, ṭhapetvā vaḍḍhite kare.

12.

Idhā’netvā dassayitvā, janassa puna taṃ tahiṃ;

Ṭhapayitvā yathāṭhāne, iddhiyā gaṅgāmāgato.

13.

Pādaṅguṭṭhena pāsādaṃ, gahetvā thupikāyaso;

Ussāpetvāna dassetvā, janassa khipi taṃ tahiṃ.

14.

Nanduttaro māṇavako, disvā taṃ pāṭihāriyaṃ;

Parāyattamahaṃ dhātuṃ, pahuānayituṃ siyaṃ.

15.

Iti patthayi tenetaṃ, saṅgho soṇuttaraṃ yatiṃ;

Tasmiṃ kamme niyojesi, soḷasavassikaṃ api.

16.

‘‘Āharāmi kuto dhātuṃ’’, iti saṅghamapucchiso;

Kathesi saṅgho therassa, tassa tā dhātuyo iti.

17.

‘‘Parinibbāna mañcamhi, nipanno loka nāyako;

Dhātūhipilokahi taṃ, kātuṃ devinda mabruvi.

18.

Devinda’ṭṭhasu doṇesu, mama sāriradhāthusu;

Ekaṃ doṇaṃ rāmagāme, koḷiyehi ca sakkataṃ.

19.

Nāgalokaṃ tato nitaṃ, tato nāgehi sakkataṃ;

Laṃkādipe mahāthūpe, nidhānāya bhavissati.

20.

Mahākassapattheropi, dīghadassī mahāyati;

Dhammāsoka narindena, dhātuvitthārakārako.

21.

Rājagahassa sāmante, raññā ajātasattunā;

Kārāpento mahādhātuṃ, nidhānaṃ sādhu saṅkhataṃ.

22.

Satta doṇāni dhātūnaṃ, āharitvāna kārayi;

Rāmagāmamhi doṇantu, sattucittaññuna’ggahi.

23.

Mahādhātunidhānaṃ taṃ, dhammāsokopi bhūpati;

Passitvā aṭṭhamaṃ doṇaṃ, āṇāpetuṃmakiṃ akā.

24.

Mahāthūpe nidhānatthaṃ, vihitaṃ taṃ jineni’ti;

Dhammāsokaṃ nivāresuṃ, tattha khiṇāsavāyati.

25.

Rāmagāmamhi thūpotu, gaṅgātīre kato tato;

Bhijjigaṅgāya oghena, sotu dhātu karaṇḍako.

26.

Samuddaṃ pavisitvāna, dvidhā bhinne jale tahiṃ;

Nānāratanapiṭṭhamhi, aṭṭhārasmiṃ samākulo.

27.

Nāgā disvā karaṇḍaṃ taṃ, kāḷanāgassa rājino;

Mañjerikanāgabhavanaṃ, upagamma nivedayuṃ.

28.

Dasakoṭisahassehi, gantvā nāgehi so tahiṃ;

Dhātū tā abhipūjento, netvāna bhavanaṃ sakaṃ.

29.

Sabbaratanamayaṃ thūpaṃ, tassoparigharaṃ tathā;

Māpetvā saha nāgehi, sadā pūjesi sādaro.

30.

Ārakkhāmahatī tattha, gantvā dhātuidhānaya;

Suve dhātunidhānañhi, bhūmipālo karissati’’.

31.

Iccevaṃ saṅghavacanaṃ, sutvā sādhūti so pana;

Pattabbakālaṃ pekkhanto, pariveṇa magāsakaṃ.

32.

Bhavissati suve dhātu, nidhānanti mahīpati;

Cāresi nagare bheriṃ, sabba kiccaṃ vidhāya taṃ.

33.

Nagaraṃ sakalañceva, idhāgāmiñca añjasaṃ;

Alaṅkārayi sakkaccaṃ, nagare ca vibhūsayi.

34.

Sakko devānamindo ca, laṃkādīpamasesakaṃ;

Āmantetvā vissakammaṃ, alaṅkārayinekadhā.

35.

Nagarassa catudvāre, vattabhattaṃhi nekadhā;

Mahājanopabhogatthaṃ, ṭhapāpesi narādhipo.

36.

Uposathe pannarase, aparanhe sumānaso;

Paṇḍito rājakiccesu, sabbālaṅkāra maṇḍito.

37.

Sabbāhi nāṭakatthīhi, yodhehi sāyudhehi ca;

Mahatā ca baloghena, hatthivā jirathehi ca.

38.

Nānāvidhavibhūsehi, sabbato parivārito;

Āruyha surathaṃ aṭṭhā, suseta ca susindhavaṃ.

39.

Bhūsitaṃ kaṇḍūlaṃ hatthiṃ, kāretvā puratosubhaṃ;

Suvaṇṇacaṅgoṭadharo, sotacchattassa heṭṭhāto.

40.

Aṭṭhuttara sahassāni, nāgaranāriyo subhā;

Supuṇṇaghaṭabhūsāyo, taṃ raṭṭhaṃ parivārayuṃ.

41.

Nānāpupphasamuggāni, tatheva daṇḍadīpikā;

Tattakā tattakā eva, dhārayitvāna itthiyo.

42.

Aṭṭhuttara sahassāni, dārakā samalaṅkatā;

Gahetvā parivāresuṃ, nānāvaṇṇadhaje subhe.

43.

Nānātūriyaghosehi, anekehi tahiṃ tahiṃ;

Hatthasarathasaddehi, bhijjante viya bhūtale.

44.

Yanto mahāmeghavanaṃ, siriyā so mahāyaso;

Yante’va nandanavanaṃ, devarājā asobhatha.

45.

Rañño niggamanārambhe, mahātūriya ravaṃpure;

Pariveṇe nisinno’va, sutvā soṇuttaro yati.

46.

Nimujjitvā puthuviyā, gantvāna nāgamandiraṃ;

Nāgarājassa purato, tattha pātūrahulahuṃ.

47.

Vuṭṭhāya abhivādetvā, pallaṅke taṃ nivesīla;

Sakkaritvāna nāgindo, pucchi āgata desakaṃ.

48.

Tasmiṃ vutte athopucchi, therāgamanakāraṇaṃ;

Patvā’dhikāraṃ sabbaṃ so, saṅgha sandesa mabruvi.

49.

Mahāthūpe nidhānatthaṃ, buddhena vihitā idha;

Tava hatthagatā dhātu, dehitā kira me tuvaṃ.

50.

Taṃ sutvā nāgarājāso, atīva domanassi to;

‘‘Pahū ayañhi samaṇo, balakkārena gaṇhituṃ.

51.

Tasmā aññattha netabbā, dhātuyo’’iti cintiya;

Tattha ṭhitaṃ bhāgineyyaṃ, ākārena nivedayi.

52.

Nāmena vāsuladatto, jānitvā tassa iṅgitaṃ;

Gantvā taṃ cetiyagharaṃ, gilitvāna karaṇḍakaṃ.

53.

Sinerupādaṃ gantvāna, kuṇḍalāvaṭṭakosayi;

Tiyojanasataṃ dīgho, bhogoyojanavaṭṭavā.

54.

Anekāni sahassāni, māpetvāna phaṇāni ca;

Dhūpāyati pajjalati, sayitvā so mahiddhiko.

55.

Anekāni sahassāni, attanā sadise ahi;

Māpayitvā sayāpesi, samantā parivārite.

56.

Bahū devā ca nāgā ca, osariṃsu tahiṃ tadā;

‘‘Yuddhaṃ ubhinnaṃ nāgānaṃ, pasissāma mayaṃ’’iti.

57.

Mātulo bhāgineyyena, haṭātā dhātuyo iti;

Ñatvā’naha theraṃ taṃ, dhātunatthi me santike iti.

58.

Āditoppabhutithero, tāsaṃ dhātūnamāgamaṃ;

Vatvāna nāgarājaṃ taṃ, ‘‘dehi dhātū’’ti abruvi.

59.

Aññathā saññāpetuṃ taṃ, theraṃ so uragādhipo;

Ādāya cetiya gharaṃ, gantvā taṃ tassa vaṇṇayi.

60.

Anekadhā anekehi, ratanehi susaṅkhataṃ;

Cetiyaṃ cetiyagharaṃ, passa bhikkhu sunimmitaṃ.

61.

Laṃkādīpamhi sakale, sabbāni ratanānipi;

Sopānante pāṭikampi, nāgghanta’ññesu kā kathā.

62.

Mahāsakkāraṭhānamhā, appasakkāraṭhāna kaṃ;

Dhātūnaṃ nayanaṃ nāma, nayuttaṃ bhikkhuvo idaṃ.

63.

‘‘Saccābhisamayo nāma, tumhākaṃ hīna vijjati;

Saccābhisamayaṭhānaṃ, netuṃ yuttañhi dhātuyo’’.

64.

‘‘Saṃsāra dukkha mokkhāya, uppajjanti tathāgatā;

Buddhassāyamadhippāyo, tenanessāma dhātuyo.

65.

Dhātunidhānaṃ ajje’va, so hi rājā karissati;

Tasmā papañcamakaritvā, lahuṃ me dehi dhātuyo’’.

66.

Nāgoāhasace bhante, tuvaṃ passasi dhātuyo;

Gahetvā yāhi taṃ thero, tikkhattuṃ taṃ bhaṇāpiya.

67.

Sukhumaṃ karaṃ māpayitvā, thero tatraṭhito’vaso;

Bhāgineyyassa vadane, hatthaṃ pakkhippa tāvade.

68.

Dhātukaraṇḍaṃ ādāya, ‘‘tiṭṭha nāgā’’ti bhāsiya;

Nimujjitvā pathaviyaṃ, pariveṇamhi uṭṭhahi.

69.

Nāgarājā gato bhikkhu, amhehi vañcito’’iti;

Dhātu ānayanatthāya, bhāgineyyassa pāhiṇi.

70.

Bhāgineyyo’tha kucchimhi, apassitvā karaṇḍakaṃ;

Paridevamāno āgantvā, mātulassa nivedayi.

71.

Tadā so nāgarājāpi, ‘‘vañcitamha mayaṃ’’iti;

Paridevi nāgā sabbepi, parideviṃsu pīḷitā.

72.

Bhikkhu nāgassa vijaye, tuṭṭhā devā samāgatā;

Dhātuyo pūjayantātā, teneva saha āgamuṃ.

73.

Paridevamānā āgantvā, nāgā saṅghassa santike;

Bahudhā parideviṃsu, dhātāharaṇa dukkhitā.

74.

Tesaṃ saṅgho’nukampāya, thokaṃ dhātumadāpayi;

Te tena tuṭṭhā gantvāna, pūjā bhaṇḍāni āharuṃ.

75.

Sakko ratanapallaṅkaṃ, soṇṇacaṅkoṭameva ca;

Ādāya saha devehi, taṃ ṭhānaṃ samupāgato.

76.

Therassa uggataṭhāne, kārite vissakammunā;

Patiṭṭhapetvā pallaṅkaṃ, subhe ratanamaṇḍape.

77.

Mātukaraṇḍamādāya, tassa therassa hatthato;

Caṅkoṭake ṭhapetvāna, pallaṅke pavareṭhapi.

78.

Brahmā chattamadhāresi, santussito vāḷabījaniṃ;

Maṇitālavaṇṭaṃ suyāmo, sakko saṅkhaṃ tusodakaṃ.

79.

Cattāro tu mahārājā, aṭṭhaṃsu khaggapāṇino;

Samuggahatthā tettiṃsa, devaputtā mahiddhikā.

80.

Pāricchattaka pupphehi, pūjayantā tahiṃṭhitā;

Kumāriyotu dvattiṃsa, daṇḍadīpadharā ṭhitā.

81.

Palāpetvā duṭṭhayakkhe, yakkhasenāpati pana;

Aṭṭhavīsati aṭṭhaṃsu, ārakkhaṃ kurumānakā.

82.

Vīṇaṃ vādayamāno’va, aṭṭhā pañcasikho tahiṃ;

Raṅgabhūmiṃ māpayitvā, timparuturiya ghosavā.

83.

Anekadevaputtā ca, sādhugītappayojakā;

Mahākāḷo nāgarājā, thuyamāno anekadhā.

84.

Dibbatūriyāni vajjanti, dibbasaṃgīti vattati;

Dibbagandhādivassāni, vassapenti ca devatā.

85.

So indaguttatherotu, mārassa paṭibāhanaṃ;

Cakkavāḷasamaṃ katvā, lohacchattamamāpayi.

86.

Mātūnaṃ purato ceva, tattha tattha ca pañcasu;

Ṭhānesu gaṇasajjhāyaṃ, kariṃsva khilabhikkhavo.

87.

Tatthā’gamā mahārājā, pahaṭṭho duṭṭhagāmaṇi;

Sīsenā’dāya ānīte, caṅkoṭamhi suvaṇṇaye.

88.

Ṭhapetvā dhātu caṅkoṭaṃ, patiṭṭhāpiya āsane;

Dhātuṃ pūjīya vanditvā, ṭhito pañcalīko tahiṃ.

89.

Dibbacchattādikānettha, dibbagandhādikāni ca;

Passitvā dibbatūriyādi-sadde sutvā ca khattiyo.

90.

Apassitvā brahmadevo, tuṭṭho acchariyabbhuto;

Dhātuchattena pūjesi, laṃkārajje’bhisiñci ca.

91.

‘‘Dibbacchattaṃ mānusañca, vimutticchattameva ca;

Iti ticchittadhārissa, lokanāthassa satthuno.

92.

Tikkhattumeva me rajjaṃ, dammī’ti haṭṭhamānaso;

Tikkhattumeva dhātūnaṃ, laṃkārajjamadāsiso.

93.

Pūjayanto dhātuyotā, devehi mānusehi ca;

Saha caṅkoṭakeheva, sīsenādāya khattiyo.

94.

Bhikkhusaṅgha paribyuḷho, katvā thūpaṃ padakkhiṇaṃ;

Pācinato āharitvā, dhātugabbhamhi otari.

95.

Arahanto channavuti-koṭiyo thūpamuttamaṃ;

Samantā parivāretvā, aṭṭhaṃsu katapañjalī.

96.

Otaritvā dhātugabbhaṃ, mahagghe sayanesubhe;

Ṭhapessāmiti cintente, pītipuṇṇanarissare.

97.

Sadhātu dhātucaṅkoṭo, uggantvā tassa sīsato;

Sattatālappamāṇamhi, ākāsamhi ṭhito tato.

98.

Sayaṃ karaṇḍo vivari, uggantvā dhātuyo tato;

Buddhavesaṃ gahetvāna, lakkhaṇebyañjanujjalaṃ.

99.

Gaṇḍambamūle buddho’va, yamakaṃ pāṭihāriyaṃ;

Akaṃsu dharamānena, sugatena adhiṭṭhitaṃ.

100.

Taṃ pāṭihāriyaṃ disvā, pasannekaggamānasā;

Devāmanussā arahattaṃ, pattā dvādasa koṭiyo.

101.

Sesā phalattayaṃ pattā, atītā gaṇanāpathaṃ;

Hitvā’tha buddhavesaṃ tā, karaṇḍamhi patiṭṭhayuṃ.

102.

Tato oruyha caṅkoṭo, rañño sīse patiṭṭhahi;

Sahindaguttatherena, nāṭakīhi ca so pana.

103.

Dhātugabbhaṃpariharaṃ, patvāna sayanaṃ subhaṃ;

Caṅkoṭaṃ ratanapallaṅke, ṭhapayitvā jutindharo.

104.

Dhovitvāna punohatthe, gandhavāsita vārinā;

Catujjātiyagandhena, ubbatetvā sagāravo.

105.

Karaṇḍaṃ vivaritvāna, tāgahetvāna dhātuyo;

Iti cintayi bhūmindo, mahājanahitatthiko.

106.

Anākulaṃ kehicipi, yadi hessanti dhātuyo;

Janassa saraṇaṃ hutvā, yadi ṭhassanti dhātuyo.

107.

Satthunipannākārena, parinibbānamañcake;

Nipajjantu supaññatte, sayanamhi mahārahe.

108.

Iti cintiya so dhātū, ṭhapesi sayanuttame;

Tadā kārā dhātuyo ca, sahiṃsu sayanuttame.

109.

Āsaḷhīsukkapakkhassa, pannarasauposathe;

Uttarāsaḷhanakkhatte, evaṃ dhātupatiṭṭhitā.

110.

Saha dhātupatiṭṭhānā, akkhampittha mahāmahī;

Pāṭihīrāninekāni, pavattiṃsu anekadhā.

111.

Rājā pasannodhātutā, setacchattena pūjayi;

Laṃkāya rajjaṃ sakalaṃ, sattāhāni adāsi ca.

112.

Kāye ca sabbālaṅkāraṃ, dhātugabbhamhi pūjayi;

Tathānāṭakiyo’macchā, parisā devatāpi ca.

113.

Vatthaguḷaghatādīni, datvā saṅghassa bhūpati;

Bhikkhūhi gaṇasajjhāyaṃ, kāretvā’khilarattiyaṃ.

114.

Punāhani purebheriṃ, cāresi ‘‘sakalā janā;

Vindantu dhātusattāhaṃ, imaṃ’’ti janatāhito.

115.

Indagutto mahāthero, adiṭṭhāsi mahiddhiko;

‘‘Dhātu vanditukāmāye, laṃkādīpamhi mānusā.

116.

Taṅkhaṇaṃyeva āgantvā, vanditvā dhātuyo idha;

Yathā sakaṃ gharaṃ yantu’’, taṃ yathādhiṭṭhitaṃ ahu.

117.

So mahābhikkhusaṅghassa, mahārājā mahāyaso;

Mahādānaṃ pavattetvā, taṃ sattāhaṃ nirantaraṃ.

118.

Ācikkhidhātugabbhamhi, kiccaṃ niṭhāpitaṃ mayā;

Dhātugabbhapidhānaṃtu, saṅgho jānitumarahati.

119.

Saṅgho te dve sāmaṇere, tasmiṃ kamme niyojayi;

Pidahiṃsu dhātugabbhaṃ, pāsāṇenā’haṭena te.

120.

‘‘Mālettha mā milāyantu, gandhāsussantumā ime;

Mā nibbāyantu dīpāva, mā kiñcāpi vivajjatu.

121.

Medavaṇṇa cha pāsāṇā, sandhiyantunirantarā’’;

Iti ghīṇāsavā ettha, sabbametaṃ adhiṭṭhayuṃ.

122.

Āṇāpesi mahārājā, ‘‘yathāsattiṃ mahājano;

Dhātunidhānakāne’ttha, karotū’’ti hitatthiko.

123.

Mahādhātunidhānassa, piṭṭhimhi ca mahājano;

Akā sahassa dhātunaṃ, nidhānāni yathābalaṃ.

124.

Pidahāpiyataṃ sabbaṃ, rājāthūpaṃ samāpayi;

Caturassa ca yañcettha, cetiyamhi samāpayi.

125.

Puññāni evamamalāni sayañcasanto,

Kubbanti sabbavibhavuttamapatti hetu;

Kārenti cāpihi’khilā parisuddhacittā,

Nānāvisesajānatā parivārahetū’’ti.

Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dhātunidhānaṃ nāma

Ekatiṃsatimo paricchedo.

Dvattiṃsatima pariccheda

Tusitapuragamanaṃ

1.

Aniṭṭhite chattakamme, sudhākamme ca cetiye;

Māraṇantikarogena, rājā āsi gilānako.

2.

Tissaṃ pakkosayitvā so, kaniṭṭhaṃ dīghavāpito;

‘‘Thūpe aniṭṭhitaṃ kammaṃ, niṭṭhāpehīti abravi.

3.

Bhātuno dubbalattāso, tunnavāyehi kāriya;

Kañcukaṃ suddhavatthehi, tena chādiya cetiyaṃ.

4.

Cittakārehi kāresi, vedikaṃ tattha sādhukaṃ;

Pantipuṇṇaghaṭānañca, pañcaṅgulakapantikaṃ.

5.

Chattākārehi kāresi, chattaṃ veḷumayaṃ tathā;

Kharapattamaye canda-sūriye muddhavediyaṃ.

6.

Lākhākuṅkumakehe’taṃ, cittayitvā sucittitaṃ;

Rañño nivedayi’’thūpe, kattabbaṃ niṭṭhitaṃ’’iti.

7.

Sivikāya nipajjitvā, idhāgantvā mahīpati;

Padakkhiṇaṃ karitvāna, sivikāye’va cetiyaṃ.

8.

Vanditvā dakkhiṇadvāre, sayane bhūmisanthate;

Sayitvā dakkhiṇapassena, so mahāthūpa muttamaṃ.

9.

Sayitvā vāmapassesa, lohapāsāda muttamaṃ;

Passanto sumano āsi, bhikkhusaṅghapurekkhato.

10.

Gilānapucchanatthāya, āgatāhi tato tato;

Channavutikoṭiyo bhikkhū, tasmiṃ āsuṃ samāgame.

11.

Gaṇasajjhāyamakaruṃ, vaggabandhena bhikkhavo;

Theraputtābhayaṃ theraṃ, tatthā’disvā mahīpati.

12.

Aṭṭhavīsa mahāyuddhaṃ, yujjhanto aparājayaṃ;

Yo so na paccudāvatto, mahāyodho vasī mama.

13.

Maccuyuddhamhi sampatte, disvā maññe parājayaṃ;

Idāni so maṃ no peti, thero theraputtabhayo.

14.

Iti cintayi sothero, jānitvā tassa cintitaṃ;

Karindanadiyā sise, vasaṃ pañjalipabbate.

15.

Pañcakhīṇāsavasata-parivārena iddhiyā;

Nabhasāgamma rājānaṃ, aṭṭhāsi parivāriya.

16.

Rājā disvā pasanno taṃ, purato ca nisīdiya;

Tumhe dasamahāyodhe, gaṇhitvāna pure ahaṃ.

17.

Yujjhiṃ idāni eko’va, maccunā yuddhamārabhiṃ;

Maccusattuṃ parājetuṃ, na sakkomī’’ti āha ca.

18.

Āha thero ‘‘mahārāja-mā bhāyi manujādhipa;

Kilesasattuṃ ajitvā, ajeyyo maccusattuko.

19.

Sabbampi saṅkhāragataṃ, avassaṃyeva bhijjati;

‘‘Aniccā sabbasaṅkhārā’’, iti vuttaṃhi satthunā.

20.

Lajjā sārajjarahitā, buddhepe’ti aniccatā;

Tasmā aniccā saṅkhārā, dukkhā’nattāti cintaya.

21.

Dutiye attābhāvepi, dhammacchando mahāhite;

Upaṭṭhite devaloke, hitvā dibbaṃ sukhaṃ tuvaṃ.

22.

Idhāgamma bahuṃ puññaṃ, akāsi ca anekadhā;

Karaṇampekarajjassa, sāsanujjotanāyate.

23.

Mahāpuññakataṃ puññaṃ, yāvajjadivasā tayā;

Sabbaṃnussaramevaṃ te, sukhaṃ sajju bhavissati.

24.

Therassavacanaṃ sutvā, rājā attamano ahu;

‘‘Avassayo maccuyuddhepi, tvaṃ me sī’’ti abhāsitaṃ.

25.

Tadā ca āharāpetvā, pahaṭṭho puñña potthakaṃ;

Vācetuṃ lekhakaṃ āha, so taṃ vācesi potthakaṃ.

26.

Ekūnasatavihārā, mahārājena kāritā;

Ekūnavīsakoṭīhi, vihāro marica vaṭṭi ca.

27.

Uttamo lohapāsādo,

Tiṃsakoṭīhi kārito;

Mahāthūpe anagghāni,

Kāritā catuvīsati.

28.

Mahāthūpamhi sesāni, kāritāni subuddhinā;

Koṭisahassaṃ agghanti, mahārājā’’ti vācayi.

29.

‘‘Koṭṭhanāmamhi malaye, akkhakkhāyika chātake;

Kuṇḍalāni mahagghāni, duve datvāna gaṇhiya.

30.

Khīṇāsavānaṃ pañcannaṃ, mahātherāna muttamo;

Dinno pasannacittena, kaṅguambilapiṇḍako.

31.

Cūḷaṅganiya yuddhamhi, parājitvā palāyatā;

Kālaṃ ghosāpayitvāna, āgatassa vihāyasā.

32.

Khīṇāsavassa yatino, attānamanapekkhiya;

Dinnaṃ sarakabhatta’nti, vutte āha mahīpati.

33.

Vihāramahasattāhe, pāsādassa mahetathā;

Thūpārambhe tu sattāhe, tathā dhātunidhānake.

34.

Cātuddisassa ubhato, saṅghassa ubhato mayā;

Mahārahaṃ mahādānaṃ, avisesaṃ pavattitaṃ.

35.

Mahāvesākhapūjā ca, catuvīsati kārayi;

Dīpe saṅghassa tikkhattuṃ, ticīvaramadāpayi.

36.

Sattasatta dināneva, dīpe rajjamahaṃ imaṃ;

Pañcakkhattuṃ sāsanamhi, adāsiṃ haṭṭhamānaso.

37.

Satataṃ dvādasaṭhāne, sappinā suddhavaṭṭiyā;

Dīpasahassaṃ jālesiṃ, pūjento sugataṃ ahaṃ.

38.

Niccaṃ aṭṭhārasaṭhāne, vajjehi vihitaṃ ahaṃ;

Gilāna bhattabhesajjaṃ, gilānānamadāpayiṃ.

39.

Catuttālīsaṭhānamhi, saṅkhataṃ madhupāyasaṃ;

Tattakesveva ṭhānesu, telullopakameva ca.

40.

Ghate pakke mahājāla, pūve ṭhānamhi tattake;

Tatheva saha bhattehi, nicca emava adāpayiṃ.

41.

Uposathesu divasesu, māse māse ca aṭṭhasu;

Laṃkādīpe vihāresu, dīpa telamadāpayiṃ.

42.

Dhammadānaṃ mahantanti, sutvā amisadānato;

Loha pāsādato heṭṭhā, saṅghamajjhamhi āsane.

43.

‘‘Osāressāmi saṅghassa, maṅgalasutta’’miccahaṃ;

Nisinno osārayituṃ, nāsakkhiṃ saṅghagāravā.

44.

Tatoppabhuti laṃkāya, vihāresu tahiṃ tahiṃ;

Dhammakathaṃ kathāpesiṃ, sakkaritvāna desake.

45.

Dhammakathika ssekassa, sappiphāṇitasakkharaṃ;

Nāḷiṃ nāḷimadāpesiṃ, dāpesiṃ caturaṅgulaṃ.

46.

Muṭṭhikaṃ yaṭṭhimadhukaṃ, dāpesiṃ sāṭakadvayaṃ;

Sabbaṃpissariye dānaṃ, name hāsesi mānasaṃ.

47.

Jīvitaṃ anapekkhitvā, duggatena satā mayā;

Dinna dāna dvayaṃyeva, taṃ me hāsesi mānasaṃ.

48.

Taṃ sutvā abhayo thero, taṃ dānadvayameva so;

Rañño cittappasādatthaṃ, saṃ vaṇṇesi anekadhā.

49.

Tesu pañcasu theresu, kaṅguambilagāhako;

Maliya deva mahāthero, sumanakūṭamhi pabbate.

50.

Navannaṃ bhikkhusatānaṃ, datvā taṃ paribhuñji so;

Pathavīcālako dhamma, suttathero tu taṃ pana.

51.

Kalyāṇikavihāramhi, bhikkhūnaṃ saṃvibhājiya;

Dasaddhasa tasaṅkhānaṃ, paribhoga makāsayaṃ.

52.

Talaṅgara vāsiko dhamma, dinnatthero piyaṅguke;

Dīpe dasasahassānaṃ, datvāna paribhuñjitaṃ.

53.

Maṅgaṇavāsiko khudda, tissatthero mahiddhiko;

Kelāse saṭṭhisahassānaṃ, datvāna paribhuñji taṃ.

54.

Mahābyaggho ca thero taṃ, ukkanagaravihārake;

Datvā satānaṃ sattānaṃ, paribhogamakāsayaṃ.

55.

Sarakabhattagāhī tu, thero piyaṅgudīpake;

Dvādasa bhikkhusahassānaṃ, datvāna paribhuñjitaṃ.

56.

Iti vatvā’bhayatthero, rañño hāsesi mānasaṃ;

Rājā cittaṃ pasādetvā, taṃ theraṃ idha mabruvi.

57.

‘‘Catuvīsativassāni, saṅghassa upakārako;

Aha mevaṃ hotu kāyo’pi, saṅghassa upakārako.

58.

Mahāthūpa dassanaṭhāne, saṅghassa kammamāḷake;

Sarīraṃ saṅghadāsassa, tumhe jhāpetha me’’iti.

59.

Kaniṭṭhaṃ āha ‘‘bho tissa, mahāthūpe aniṭṭhitaṃ;

Niṭṭhāpehi tuvaṃ sabbaṃ, kammaṃ sakkacca sādhukaṃ.

60.

Sāyaṃ pāto ca pupphāni, mahāthūpamhi pūjaya;

Tikkhattuṃ upahārañca, mahāthūpassa kāraya.

61.

Paṭiyāditañca yaṃ vattaṃ, mayā sugata sāsane;

Sabbaṃ aparihāpetvā, tāta vattaya taṃ tuvaṃ.

62.

Saṅghassa tāta kiccesu, mā pamajjittha sabbadā’’;

Itaṃ taṃ anusāsitvā, tuṇhī āsi mahīpati.

63.

Taṅkhaṇaṃ gaṇasajjhāyaṃ, bhikkhusaṅgho akāsi ca;

Devatā cha rathe ceva, chahi devehi ānayuṃ.

64.

Yācuṃ visuṃ visuṃ devā, rājānaṃ te rathe ṭhitā;

‘‘Amhākaṃ devalokaṃ tvaṃ, ehi rājamanoramaṃ’’.

65.

Rājā tesaṃ vaco sutvā, ‘‘yāva dhammaṃ suṇomahaṃ;

Adhivāsetha tāvā’’ti, hatthākārena vārayi.

66.

Vāreti gaṇasajjhāya, mībhi mantvāna bhikkhavo;

Sajjhāyaṃ ṭhapayuṃ rājā, pucchitaṃ ṭhānakāraṇaṃ.

67.

‘‘Āgamethā’’ti saññāya, dinnattā’ti vadiṃsu te;

Rājā ‘‘netaṃ tathā bhante’’, iti vatvāna taṃ vadi.

68.

Taṃ sutvāna janā keci, ‘‘bhīto maccubhayā ayaṃ;

Lālappatī’’ti maññiṃsu, tesaṃ kaṅkhāvinodanaṃ.

69.

Kāretuṃ abhayatthero, rājānaṃ evamāha so;

‘‘Jānāpetuṃ kathaṃ sakkā, ānītā te rathā’’iti.

70.

Pupphadānaṃ khipāpesi, rāja nabhasi paṇḍito;

Tāni laggāni lambiṃsu, rathīsāsu visuṃ visuṃ.

71.

Ākāse lambamānāni, tāni disvā mahājano;

Kaṅkhaṃ paṭivinodesi, rājā theramabhāsitaṃ.

72.

‘‘Katamo devaloko hi,

Rammo bhante’’ti so bruvi;

‘‘Tusinānaṃ puraṃ rāja,

Rammaṃ’’iti sataṃ mataṃ.

73.

Buddhabhāvāya samayaṃ, olokento mahādayo;

Metteyyo bodhisatto hi, vasate tusite pure.

74.

Therassa vacanaṃ sutvā, mahārājā mahāmatī;

Olokento mahāthūpaṃ, nipannova nimīlayi.

75.

Cavitvā taṃkhaṇaṃyeva, tusitā ahaṭe rathe;

Nibbattitvā ṭhitoyeva, dibbadeho adissatha.

76.

Katassa puññakammassa, phalaṃ dassetumattano;

Mahājanassa dassento, attānaṃ samalaṅkataṃ.

77.

Rathaṭṭhoyeva tikkhattuṃ, mahāthūpaṃ padakkhiṇaṃ;

Katvāna thūpaṃ saṅghañca, vanditvā tusitaṃ agā.

78.

Nāṭakiyo idhāgantvā, makuṭaṃ yattha mocayuṃ;

‘‘Makuṭamuttasālā’’ti, ettha sālā katā ahu.

79.

Citake ṭhapite raññe, sarīramhi mahājano;

Yatthāravi ‘‘rāvavaṭṭi-sālā’’nāma tahiṃ ahu.

80.

Rañño sarīraṃ jhāpesuṃ, yasmiṃ nissīmamāḷake;

So eva māḷako ettha, vuccate ‘‘rāja māḷako’’.

81.

Duṭṭhagāmaṇirājā so, rājā nāmāraho mahā;

Metteyyassa bhagavato, hessati aggasāvako.

82.

Rañño pitā pitā tassa,

Mātā mātā bhavissati;

Saddhātisso kaniṭṭho tu,

Dutiyo hessati sāvako.

83.

Sālirājakumāro yo,

Tassa rañño suto tuso;

Metteyyassa bhagavato,

Puttoyeva bhavissati.

84.

Evaṃ yo kusalaparo karoti puññaṃ,

Chādento aniyatapāpakaṃ bahumpi;

So saggaṃ sakale rami vo payāti tasmā,

Sappañño sa tatarato bhaveyya puññeti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Tusitapuragamanaṃ nāma

Dvattiṃsatimo paricchedo

Tettiṃsatima pariccheda

Dasarājako

1.

Duṭṭhagāmaṇirañño tu, rajjeṭhitā janā ahū;

Sālirājakumāroti, hassāsi vissuto suto.

2.

Atīva dhañño so āsi, puññakammarato sadā;

Atīva cārurupāya, satto caṇḍāliyā ahu.

3.

Asokamālādeviṃtaṃ, sambandhaṃ pubbajātiyā;

Rūpenā’ti piyāyanto, so rajjaṃ nevakāmayi.

4.

Duṭṭhagāmaṇibhātā’so, saddhātisso tadacchaye;

Rajjaṃ kāressā’bhisitto, aṭṭhārassa samā’samo.

5.

Chakkakammaṃ sudhākammaṃ, hatthipākārameva ca;

Mahāthūpassa kāresi, so saddhākatanāmako.

6.

Dīpena lohapāsādo, uḍḍiyhittha susaṅkhato;

Kāresi lohapāsādaṃ, puna so sattabhūmakaṃ.

7.

Navutisatasahassaggho, pāsādo āsi so tadā;

Dakkhiṇagīrivihāraṃ, kallakaleṇa meva ca.

8.

Kuḷumbālavihārañca, tathāpettaṅga vālikaṃ;

Velaṅgavaṭṭikañceva, dubbalavāpitissataṃ.

9.

Duratissakavāpiñca, tathāmātuvihārakaṃ;

Kāresi ādīghavāpiṃ, vihāraṃyojana yojane.

10.

Dīghavāpivihārañca, kāresi sahacetiyaṃ;

Nānāratanakacchannaṃ, tattha kāresi cetiye.

11.

Sandhiyaṃ sandhiyaṃ tattha, rathacakkappamāṇakaṃ;

Sovaṇṇamālaṃ kāretvā, laggāpesi manoramaṃ.

12.

Caturāsītisahassānaṃ, dhammakkhandhānamissaro;

Caturāsītisahassāni, pūjācāpi akārayi.

13.

Evaṃ puññāni katvā so, anekāni mahīpati;

Kāyassabhedā devesu, tusitesu’papajjatha.

14.

Saddhātissapakārāje, vasante dīghavāpiyaṃ;

Lajjītisso jeṭṭhasuto, girikumbhimanāmakaṃ.

15.

Vihāraṃ kārayi rammaṃ, taṃkaniṭṭhasuto pana;

Thullatthano akāresi, vihāraṃ kandaravhayaṃ.

16.

Pitarā thullatthanako, bhātusantikamāyatā;

Sahevā’ha vihārassa, saṅghabhogatthamattano.

17.

Saddhātisseuparate, sabbe’maccā samāgatā;

Thūpārāme bhikkhusaṅghaṃ, sakalaṃ sannipātiya.

18.

Saṅghānuññāyaraṭṭhassa, rakkhaṇatthaṃ kumārakaṃ;

Abhisiñcuṃ thullatthanaṃ, taṃ sutvā lajjītissato.

19.

Idhāgantvā gahetvā taṃ, sayaṃ rajjamakārayi;

Māsañceva dasāhañca, rājā thullatthano pana.

20.

Tissosamaṃ lajjītisso, saṅgho hutvā anādaro;

‘‘Na jāniṃsu yathāvuḍḍhaṃ’’ mīti taṃ paribhāsayi.

21.

Pacchā saṅghaṃ khamāpetvā, daṇḍakammatthamissaro;

Tīṇi satasahassāni, datvāna urucetiye.

22.

Silāmayāni kāresi, pupphayānāni tīṇiso;

Atho satasahassena, citāpesi ca antarā.

23.

Mahāthūpathūpārāmānaṃ, bhūmiṃbhūmissaro samaṃ;

Thūpārāme ca thūpassa, silākañcuka muttamaṃ.

24.

Thūpārāmassa purato, silāthūpakameva ca;

Lajjīkāsanasālañca, bhikkhusaṅghassa kārayi.

25.

Kañcukaṃ kaṇṭake thūpe, kārāpesi silāmayaṃ;

Datvāna satasahassaṃ, vihāre cetiyavhaye.

26.

Girikumbhilanāmassa, vihārassa mahamhi so;

Saṭṭhibhikkhusahassānaṃ, ticīvaramadāpayi.

27.

Ariṭṭhavihāraṃ kāresi, tathākandarahinakaṃ;

Gāmikānañca bhikkhūnaṃ, bhesajjāni adāpayi.

28.

Kimicchakaṃ taṇḍulañca, bhikkhunīnamadāpayi;

Samānava’ṭhamāsañca, rajjaṃ so kārayī idha.

29.

Mate lajjikatissamhi, kaniṭṭho tassa kārayi;

Rajjaṃ chaḷeva vassāni, khallāṭanāganāmako.

30.

Lohapāsādaparivāre, pāsāde’ti manorame;

Lohapāsādasobhatthaṃ, eso dvattiṃsakārayi.

31.

Mahāthūpassa parito, cāruno hemamālino;

Vālikaṅgaṇamariyādaṃ, pākārañca akārayi.

32.

Sovakurundapāsakaṃ, vihārañca akārayi;

Puññakammānicaññāni, kārāpesi mahīpati.

33.

Taṃ mahārattatonāma, senāpati mahīpatiṃ;

Khallāṭanāgarājānaṃ, nagareyeva aggahi.

34.

Tassa rañño kaniṭṭhotu, vaṭṭagāmaṇināmako;

Taṃ duṭṭhasenāpatikaṃ, hantvā rajjamakārayi.

35.

Khallāṭanāgaraññoso, puttakaṃ sakabhātuno;

Mahācūlikanāmānaṃ, puttaṭhāne ṭhapesi ca.

36.

Tammātaraṃ nuḷādeviṃ, mahesiñca akāsiso;

Pītiṭhāne ṭhitatā’ssa, pītirājāti abravuṃ.

37.

Evaṃ rajje’bhisittassa, tassa māsamhi pañcame;

Rohaṇe nakulanagare, eko brāhmaṇaceṭato.

38.

Tiyo nāma brāhmaṇassa, vaco sutvā apaṇḍito;

Coro asu mahātassa, parivāro ahosi ca.

39.

Sagaṇāsattadamiḷā, mahātitthamhi otaruṃ;

Tadā brāhmaṇatiyo ca, te sattadamiḷāpica.

40.

Chakkatthāya visajjesuṃ, lekhaṃ bhūpatisantikaṃ;

Rājā brāhmaṇatiyassa, lekhaṃ pesesi nītimā.

41.

‘‘Rajjaṃ tava idāneva, gaṇha tvaṃ damiḷe’’ iti;

Sādhūti so damiḷehi, yujjhi gaṇhiṃsu te tu taṃ.

42.

Tato te damiḷā yuddhaṃ, raññā saha pavattayuṃ;

Koḷambālakasāmantā, yuddhe rājā parājito.

43.

Titthārāmaduvārena, rathāruḷho palāyati;

Paṇḍukābhayarājena, titthārāmohi kārito;

Vāsito ca tadā āsi, ekavīsati rājusū.

44.

Taṃ disvā palāyantaṃ, nigaṇṭhogirināmako;

‘‘Palāyati mahākāḷa-sīhaḷo’’ti bhusaṃ ravi.

45.

Taṃ sutvāna mahārājā, ‘‘siddhe mama manorathe;

Vihāraṃ ettha kāressaṃ’’, iccevaṃ cintayī tadā.

46.

Sagabbhaṃ anulādeviṃ, aggahī rakkhiyā iti;

Mahācūḷa mahānāga-kumārecāpī rakkhiye.

47.

Rathassa lahubhāvatthaṃ, ḍatvā cūḷāmaṇiṃsubhaṃ;

Otāresi somadeviṃ, tassa’nuññāya bhūpati.

48.

Yuddhāyagamaneyeva, puttake dve ca deviyo;

Gāhayitvāna nikkhanto, saṅkito so parājaye.

49.

Asakkuṇitvā gāhetuṃ, pattaṃ bhuttaṃ jinena taṃ;

Palāyitvā vessagīri-vane abhiniyiyiso.

50.

Kutthikkulamahātissa-thero disvā tahaṃ tu taṃ;

Bhattaṃ pādā anāmaṭṭhaṃ, piṇḍadānaṃ vivajjiya.

51.

Atha ketakipattamhi, likhitvā haṭṭhamānaso;

Saṅghabhogaṃ vihārassa, tassa pādāmahīpati.

52.

Tato gantvā silāsobbha-kaṇḍakamhi vasī tato;

Gantvāna mātuvelaṅge, sālagalasamīpago.

53.

Tatthaddasa diṭṭhapubbaṃ, theraṃ thero mahīpatiṃ;

Upaṭṭhākassa appesi, tanasivassa sādhukaṃ.

54.

Tassa so tanasivassa, raṭṭhikassa’ntike tahiṃ;

Rājā cuddasavassāni, vasī tena upaṭṭhito.

55.

Sattasu damīḷesve’ko, somādeviṃ madāvahaṃ;

Rāgaratto gahetvāna, paratīramagālahuṃ.

56.

Ekopattaṃ dasabalassa, anurādhapure ṭhitaṃ;

Ādāya tena santuṭṭho, paratīramagālahuṃ.

57.

Puḷahattho tu damiḷo, tīṇivassāni kārayi;

Rajjaṃ senāpatiṃ katvā, damiḷaṃ bāhiyavhayaṃ.

58.

Puḷahatthaṃ gahetvā taṃ, dūre vassāni bāhīyo;

Rajjaṃ kāresi tassā’si, paṇayamāro camūpati.

59.

Bāhīyaṃ taṃ gahetvāna, rājā’si paṇayamārako;

Sattavassāni tassā’si, piḷayamāro camūpati.

60.

Paṇayamāraṃ gahetvā so, rājāsi pīḷayamārako;

Sattamāsāni tassāsi, dāṭhiyo tu camūpati.

61.

Pīḷayamāraṃ gahetvā so, dāṭhiyo damiḷo pana;

Rajjaṃ’nurādhanagare, duve vassāni kārayi.

62.

Evaṃ damiḷarājūnaṃ, tesaṃ pañcannamevahi;

Honti cuddasavassānī, sattamāsā ca uttariṃ.

63.

Gatāya tu nivāsatthaṃ, malaye’nuladeviyā;

Bhariyākanasivassa, pādāpahari pacchiyaṃ.

64.

Kujjhitvā rodamānāsā, rājānaṃ upasakimi;

Taṃ sutvā tanasivoso, manumādāya nikkhami.

65.

Deviyā vacanaṃ sutvā, tassa āgamanā purā;

Dviputtaṃ devimādāya, tato rājā’pi nikkhami.

66.

Dhanuṃ sandhāya āyantaṃ, sīvaṃ vijjhi mahāsīvo;

Rājā nāmaṃ bhāvayitvā, akāsi jinasaṅgahaṃ.

67.

Alattha aṭṭhāmacceca, mahante yodhasammate;

Parivāro mahāāsī, parihāro ca rājino.

68.

Kumbhīlakamahātissa-thera disvā mahāyaso;

Acchagallavihāramhi, buddhapūjamakārayi.

69.

Vatthuṃ sodhetumāruḷho, akāsacetiyaṅgaṇaṃ;

Kavisīse amaccamhi, orohantomahīpati.

70.

Ārohanto sadeviko, disvā magge nisinnakaṃ;

‘‘Na nipanno’’ti kujjhitvā, kavisīsaṃ aghātayi.

71.

Sesā sattaamaccāvi, nibbinnā tena rājinā;

Tassa’ntikā palāyitvā, pakkamantā yathāruci.

72.

Magge viluttā corehi, vihāraṃ hambugallakaṃ;

Pavisitvāna addakkhuṃ, tissattheraṃ bahussutaṃ.

73.

Catunekāyiko thero, yathāladdhāni dāpayi;

Vatthaphāṇitatelāni, taṇḍulā pāhuṇā tathā.

74.

Assatthakāle thero so,

‘‘Kuhiṃyātā’’ti pucchite;

Attānaṃ āvīkatvā te,

Taṃ pavattiṃ nivedayuṃ.

75.

‘‘Kāretuṃ kehi sakkā nu, jinasāsanapaggahaṃ;

Damiḷehi vā’tha raññā, iti puṭṭhā tu te pana.

76.

‘‘Rañño sakkā’’ti āhaṃsu, saññāpetvāna te iti;

Ubho tissa mahātissa-therā ādāya te tato.

77.

Rājino santikaṃ netvā, aññamaññaṃ khamāpayuṃ;

Rājā ca te amaccā ca, thero eva mayācayuṃ.

78.

Siddhe kamme pesiteno, gantabbaṃ santikaṃ iti;

Therā datvā paṭiññaṃ te, yathāṭhānamagañchisuṃ.

79.

Anurādhapuraṃ rājā, āgantvāna mahāyaso;

Dāṭhikaṃ damiḷaṃ hantvā, sayaṃ rajjamakārayi.

80.

Tato nigaṇṭhārāmaṃ taṃ, viddhaṃsetvā mahīpati;

Vihāraṃ kārayi tattha, dvādasa pariveṇakaṃ.

81.

Mahāvihārapaṭṭhānā, dvīsu vassasa tesu ca;

Sattarasasu vassesu, dasamāsā’mikesu ca.

82.

Tathā dinesu dasasu, atikkantesu sādaro;

Abhayagiri vihāraṃso, patiṭṭhāpesi bhūpati.

83.

Akkosiyitvā te there, tesu pubbupakārino;

Taṃ mahātissa therassa, vihāraṃ mānado adā.

84.

Girissa yasmā gārāme, rājā kāresi sobhayo;

Tasmā’bhaya giritveva, vihāro nāmako ahu.

85.

Āṇāpetvā somādeviṃ,

Yathā ṭhāne ṭhapesiso;

Tassātannāmakaṃ katvā,

Somārāma makārayi.

86.

Rathā oropitā sā hi, tasmiṃṭhāne varaṅganā;

Kaddambapuppha gumbamhi, nilinā tattha addasa.

87.

Muttayantaṃ sāmaṇeraṃ, maggaṃ hatthena chādiya;

Rājā tassa vaco sutvā, vihāraṃ tattha kārayi.

88.

Mahāthūpassuttarato,

Cetiyaṃ uccavatthukaṃ;

Silā sobhakaṇḍakaṃ nāma,

Rājā soyeva kārayi.

89.

Tesu sattasu yodhesu, uttiyo nāma kārayi;

Nagaramhā dakkhiṇato, vihāraṃ dakkhiṇavhayaṃ.

90.

Tatteva mūlavokāsa, vīhāraṃ mūlanāmako;

Amacco kārayī tena, sopi taṃnāmako ahu.

91.

Kāresi sāliyārāmaṃ, amacco sāliyavhayo;

Kāresi pabbatārāmaṃ, amacco pabbatavhayo.

92.

Uttaratissarāmantu, tissāmacco akārayi;

Vihāre niṭṭhite ramme, tissathera mupaccate.

93.

‘‘Tumhākaṃ paṭisanthāra, vasena’mhehi kārite;

Vihāre dema tumhākaṃ, iti vatvā adaṃsu ca.

94.

Thero sabbatthavāsesi, te te bhikkhū yathā rahaṃ;

Amaccā’daṃsu saṅghassa, vividhe samaṇārahe.

95.

Rājā sakavihāramhi, vasante samupaṭṭhahi;

Paccayehi anunehi, tena te bahavo ahuṃ.

96.

Theraṃ kulehī saṃsaṭṭhaṃ, mahātissoti vissutaṃ;

Kulasaṃsaṭṭha dosena, saṅgho taṃ nīhari ito.

97.

Tassa sisso bahalamassu-

Tissattheroti pissuto;

Kuddho’bhayagiriṃ gantvā,

Vasi pakkhaṃ vahaṃ tahiṃ.

98.

Tatoppabhuti te bhikkhū, mahāvihāranāgamuṃ;

Evaṃ te’bhayagirikā, niggatā theravādato.

99.

Pabhinnā’bhayagirikehi, dakkhiṇavihārikāyati;

Evaṃ te theravādīhi, pabhinnā bhikkhavo dvidhā.

100.

Mahā abhayabhikkhū te, vaḍḍhetuṃ dīpavāsino;

Vaṭṭagāmaṇibhūmindo, pattiṃ nāma adāsi so.

101.

Vihārapariveṇāni, ghaṭābaddhe akārayi;

‘‘Paṭisaṅkharaṇaṃ evaṃ, hessatīti vicintiya.

102.

Piṭakattayapāḷiñca, tassa aṭṭhakathampi ca;

Mukhapāṭhena ānesuṃ, pubbe bhikkhū mahāmati.

103.

Hāniṃ disvāna sattānaṃ, tadā bhikkhū samāgatā;

Ciraṭṭhitatthaṃ dhammassa, potthakesu likhāpayuṃ.

104.

Vaṭṭagāmaṇi abhayo, rājā rajjamakārayi;

Iti dvādasavassāni, pañcamāsesu ādito.

105.

Itī parahita mattano hitañca,

Paṭilabhiyissariyaṃ karoti pañño;

Vipulamapi kubuddhiladdhabhovaṃ,

Ubhayahitaṃ na karoti bhogaluddho’ti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dasarājako nāma

Tettiṃsatimo paricchedo.

Catuttiṃsatima pariccheda

Ekādasarājadīpano

1.

Tadaccaye mahācūlī-mahātisso akārayi;

Rajjaṃ cuddasavassāni, dhammena ca samena ca.

2.

Sahatthena kataṃ dānaṃ, so sutvāna mahapphalaṃ;

Paṭhameyeva vassamhi, gantvā aññātavesavā.

3.

Katvāna sālilavanaṃ, laddhāya bhatiyā tato;

Piṇḍapātaṃ mahāsumma-therassā’dā mahīpati.

4.

Soṇṇagirimhi puna so, tīṇivassāni khattiyo;

Guḷayantamhi katvāna, bhatiṃladdhā guḷe tato.

5.

Te guḷe āharāpetvā, puraṃ āgamma bhūpati;

Bhikkhusaṅghassa pādāsi, mahādānaṃ mahīpati.

6.

Tiṃsabhikkhusahassassa, adā acchādanāni ca;

Dvādasannaṃ sahassānaṃ, bhikkhūnīnaṃ tatheva ca.

7.

Kārayitvā mahīpālo, vihāraṃ suppatiṭṭhitaṃ;

Saṭṭhibhikkhu sahassassa, ticīvaramadāpayi.

8.

Tiṃsa sahassa saṅkhānaṃ, bhikkhunīnañca dāpayi;

Maṇḍavāpi vihāraṃ so, tathā abhayagallakaṃ.

9.

Vaṅgupaṭṭaṅgagallañca, dīghabāhukagallakaṃ;

Vālagāma vihārañca, rājā soyeva kārayi.

10.

Evaṃ saddhāya so rājā, katvā puññāninekadhā;

Catuddasannaṃ vassānaṃ, accayena divaṃ agā.

11.

Vaṭṭagāmaṇino putto, coranāgoti vissuto;

Mahācūḷissarajjamhi, coro hutvā caritadā.

12.

Mahācūḷe uparate, rajjaṃ kārayi āgato;

Attano corakāle so, nivāsaṃ yesunālabhi.

13.

Aṭṭharasavihāre te, viddhaṃsāpesi dummati;

Rajjaṃ dvādasavassāni, coranāgo akārayi.

14.

Lokantarika nirayaṃ, pāposoupapajjatha;

Tadaccaye mahācūḷhi-rañño putto akārayi.

15.

Rajjaṃ tīṇeva vassāni, rājātisso’ti vissuto;

Coranāgassa devītu, vīsamaṃ vīsamānulā.

16.

Vīsaṃ datvāna māresi, balattherattamānasā;

Tasmiṃyevabalatthesā, anulārattamānasā.

17.

Tissaṃ vīsenaghātetvā, tassa rajjamadāsisā;

Sīvo nāma balatthoso, jeṭṭhadovāriko tahiṃ.

18.

Katvā mahesiṃ anulaṃ, vassaṃ māsadvayā’cikaṃ;

Rajjaṃ kāresi nagare, vaṭuke damiḷe’nulā.

19.

Rattā vīsena taṃ hantvā, vaṭuke rajjamappayi;

Vaṭuko damiḷo so hi, pure nagaravaḍḍhakī.

20.

Mahesiṃ anulaṃ katvā, vassaṃ māsadvayādhikaṃ;

Rajjaṃ kāresi nagare, anulā tattha āgataṃ.

21.

Passitvā dārubhatikaṃ, tasmiṃ sārattamānasā;

Hantvā visena vaṭukaṃ, tassa rajjaṃ samappayi.

22.

Dārubhatikatisso so, mahesiṃ kariyānulaṃ;

Ekamāsādhikaṃ vassaṃ, pure rajjamakārayi.

23.

Kāresi so pokkharaṇiṃ, mahāmeghavane lahuṃ;

Nilīye nāma damiḷe, sā purohitabrāhmaṇe.

24.

Rāgena rattā anulā, tena saṃvāsakāminī;

Dārubhatikatissaṃtaṃ, vīsaṃ datvāna ghātiya.

25.

Nilīyassa adā rajjaṃ, sopi nilīyabrāhmaṇo;

Taṃ mahesiṃ karitvāna, niccaṃ tāya upaṭṭhito.

26.

Rajjaṃ kāresi chammāsaṃ, anurādhapure idha;

Dvattiṃsāya balatthehi, vatthukāmā yathāruciṃ.

27.

Vīsena taṃ ghātayitvā, nilīyaṃ khattiyānulā;

Rajjaṃ sā anulādevī, catumāsamakārayi.

28.

Mahācūḷikarājassa, putto dutiyako pana;

Kūṭakaṇṇatisso nāma, bhīto so’nuladeviyā.

29.

Palāyitvā pabbajitvā, kāle pattabalo idha;

Āgantvā ghātayitvā, taṃ anulaṃ duṭṭhamānasaṃ.

30.

Rajjaṃ kāresi dvāvīsaṃ, vassāni manujādhipo;

Mahāuposathāgāraṃ, akā cetiyapabbate.

31.

Gharassa tassa purato, silāthūpamakārayi;

Bodhiṃ ropesi tattheva, sova cetiyepabbate.

32.

Pelagāmavihārañca, antaragaṅgāya kārayi;

Tattheva vaṇṇakaṃ nāma, mahāmātikameva ca.

33.

Ambaduggamahāvāpiṃ, bhayoluppalameva ca;

Sattahatthuccapākāraṃ, purassa parikhaṃ tathā.

34.

Mahāvatthumhi anulaṃ, jhāpayitvā asaññataṃ;

Apanīya tato thokaṃ, mahāvatthumakārayi.

35.

Padumassaravanuyyānaṃ, nagareyeva kārayi;

Matā’ssa dante dhovitvā, pabbaji jinasāsane.

36.

Kulasantake gharaṭṭhāne, mātubhikkhunupassayaṃ;

Kāresi dantagehanti, vissato āsi tena so.

37.

Tadaccaye tassa putto, nāmako bhātikābhayo;

Aṭṭhavīsativassāni, rajjaṃ kāresi khattiyo.

38.

Mahādāṭṭhikarājassa, bhātikattāmahīpati;

Dīpe ‘‘bhātikarājā’’ti, pākaṭo āsi dhammiko.

39.

Kāresi lohapāsāde, paṭisaṅkhārametthaso;

Mahāthūpe vedikā dve, thūpavhe’posathavhayaṃ.

40.

Attano balimujjhitvā, nagarassa samantato;

Ropāpetvā yojanamhi, sumanāna’jjukāni ca.

41.

Pādavecikato yāva, dhuracchattānarādhipo;

Caturaṅgalabahalena, gandhena urucetiyaṃ.

42.

Limpāpetvāna pupphāni, vaṇṭehi tattha sādhukaṃ;

Nivesitvāna koresi, thūpaṃ mālāgulopamaṃ.

43.

Punadvaṅgulabahalāya, manosilāya cetiyaṃ;

Limpāpetvāna kāresi, tatheva kusumācitaṃ.

44.

Puna sopānato yāva, dhuracchattāva cetiyaṃ;

Pupphehi okirāpetvā, chādesi puppharāsino.

45.

Uṭṭhāpetvāna yantehi, jalaṃ abhayavāpito;

Jalehi thūpaṃ sevanto, balapūjamakārayi.

46.

Sakaṭasatena muttānaṃ, saddhiṃ telena sādhukaṃ;

Maddāpetvā sudhāpiṇḍaṃ, sudhākammamakārayi.

47.

Pavālajālaṃ kāretvā, taṃ khipāpiya cetiye;

Sovaṇṇāni padumāni, cakkamattāni sandhisu.

48.

Laggāpetvā tato muttā-kalāpe yāva heṭṭhimā;

Padumā’lambayitvāna, mahāthūpamapūjayi.

49.

Gaṇasajjhāyasaddaṃ so, dhātugabbhamhitādini;

Sutvā ‘‘adisvā taṃnā’haṃ, vuṭṭhahissanti nicchito.

50.

Pācinādikamūlamhi, anāhāro nipajjatha;

Therā dvāraṃ māpayitvā, dhātugabbhaṃ nayiṃsu taṃ.

51.

Dhātugabbhavibhūtiṃso, sabbaṃ disvā mahīpati;

Nikkhanto tādiseheva, pottharūpehi pūjayi.

52.

Madhugandhehi gandhehi, ghaṭehi sarasehi ca;

Añjanaharitālehi, tathāmanosilāhi ca.

53.

Manosilāsu vassena, bhassitvā cetiyaṅgaṇe;

Ṭhitāsu gopphamattāsu, racite pu’ppalehi ca.

54.

Thūpaṅgaṇamhi sakale, purite gandhakaddame;

Cittakilañjachiddesu, racite pu’ppalehi ca.

55.

Vārayitvā vārimaggaṃ, tatheva purite ghaṭe;

Dīpavaṭṭihi nekāni, katavaṭṭisikhāhi ca.

56.

Madhukatelamhi tathā, tilatele tatheva ca;

Tatheva paṭṭavaṭṭīnaṃ, su bahūhi sikhāhi ca.

57.

Yathāvuttehi etehi, mahāthūpassa khattiyo;

Sattakkhattuṃ sattakkhattuṃ, pūjā’kāsi visuṃ visuṃ.

58.

Anuvassañca niyataṃ, sudhāmaṅgalamuttamaṃ;

Bodhisinānapūjā ca, tatheva urubodhiyā.

59.

Mahāvesākha pūjā ca, uḷārā aṭṭhavīsati;

Caturāsīti sahassāni, pūjā ca anuḷārikā.

60.

Vividhaṃ naṭanaccañca, nānātūriyavāditaṃ;

Mahāthūpe mahāpūjaṃ, saddhānunno akārayi.

61.

Divasassa ca tikkhattuṃ, buddhuppaṭṭhānamāgamā;

Dvikkhattuṃ, pupphabheriñca, niyataṃ so akārayi.

62.

Niyatañcanadānañca, pavāraṇādānameva ca;

Telaphāṇitavatthādi-parikkhāraṃ samaṇārahaṃ.

63.

Bahuṃ pādāsi saṅghassa, cetiyakhettameva ca;

Cetiye parikammatthaṃ, adāsi tattha khattiyo.

64.

Sadā bhikkhusahassassa, vihāre cetiyapabbate;

Salākavattabhattañca, so dāpesi ca bhūpati.

65.

Cintāmaṇimucelavhe, upaṭṭhānattaye ca so;

Tathā padumaghare chatta-pāsāde ca manorame.

66.

Bhojento pañcaṭhānamhi, bhikkhūganthadhure yute;

Paccayehi upaṭṭhāsi, sadā dhamme sagāravo.

67.

Porāṇarājaniyātaṃ, yaṃkiñci sāsanassitaṃ;

Akāsi puññakammaṃso, sabbaṃ bhātikabhūpati.

68.

Tassa bhābhakarājassa, accaye taṃ kaniṭṭhako;

Mahādāṭhimahānāga-nāmo rajjamakārayi.

69.

Dvādasaṃyeva vassāni, nānāpuññaparāyano;

Mahāthūpamhi kiñjakkha- pāsāṇe attharāpayi.

70.

Vālikāmariyādañca, kāresi vitthataṅgaṇaṃ;

Dīpe sabbavihāresu, dhammāsanamadāpayi.

71.

Ambatthala mahāthūpaṃ, kārāpesi mahīpati;

Ca yeaniṭṭhamānamhi, saritvā munino guṇaṃ.

72.

Cajitvāna sakaṃ pāṇaṃ, nipajjitvā sayaṃ tahiṃ;

Ṭhapayitvā cayaṃ tassa, niṭṭhāpetvāna cetiyaṃ.

73.

Catudvāre ṭhapāpesi, caturo ratanagghike;

Susippikehi suvibhatte, nānāratanajotite.

74.

Cetiye paṭimocetvā, nānāratanakañcukaṃ;

Kañcana bubbulañcettha, muttolambañca dāpayi.

75.

Cetiya pabbatāvaṭṭe, alaṅkariya yojanaṃ;

Yojāpetvā catudvāraṃ, samantā cāruvīthikaṃ.

76.

Vīthiyā ubhato passe, āpaṇāni pasāriya;

Dhajagghika to raṇāni, maṇḍayitvā tahiṃ tahiṃ.

77.

Dīpamālā samujjotaṃ, kārayitvā samantato;

Naṭanaccāni gītāni, vāditāni ca kārayi.

78.

Magge kadambanadito, yāvacetiya pabbatā;

Gantuṃ dhotehi pādehi, kārayi’ttharaṇatthataṃ.

79.

Sanaccagītavādehi, samajjamakaruṃ tahiṃ;

Nagarassa catudvāre, mahā dānañca dāpayi.

80.

Akāsi sakale dīpe, dīpamālānirantaraṃ;

Salilepi samuddassa, samantā yojanantare.

81.

Cetiyassa mahetena, pūjā sā kāritā subhā;

Giribhaṇḍā mahāpūjā, uḷārā vuccate idha.

82.

Samāgatānaṃ bhikkhūnaṃ, tasmiṃ pūjā samāgame;

Dānaṃ aṭṭhasu ṭhānesu, ṭhapāpetvā mahīpati.

83.

Tāḷayitvāna tatraṭṭhā, aṭṭhasovaṇṇabheriyo;

Catuvīsasahassānaṃ, mahādānaṃ pavattayi.

84.

Chacīvarāni pādāsi, bandhamokkhañca kārayi;

Catudvārenvāpitehi, sadā kammamakārayi.

85.

Pubbarājūhi ṭhapitaṃ, bhātaraṃ ṭhapitaṃ tathā;

Puññakammaṃ ahāpetvā, sabbaṃ kārayibhūpati.

86.

Attānaṃ deviṃputte dve, hatthiṃ assañca maṅgalaṃ;

Vāriyanto’pi saṅghena, saṅghassā’dāsi bhūpati.

87.

Chasata sahassagghakaṃ, bhikkhusaṅghassa so adā;

Satasahassagghanakaṃ, bhikkhūnīnaṃ gaṇassa tu.

88.

Datvāna kappiyaṃ bhaṇḍaṃ, vividhaṃ vidhikovido;

Attānañca’va sese ca, saṅghato abhinīhari.

89.

Kālāyana kaṇṇikamhi, maṇināga pabbatavhayaṃ;

Vihārañca kaḷavhayaṃ, kāresi manujādhipo.

90.

Kubu bandhanadītīre, samuddavihārameva ca;

Huvāvakaṇṇike cūḷa, nagapabbatasavhayaṃ.

91.

Pāsāṇadīpakavhamhi, vihāre kārite sayaṃ;

Pāniyaṃ upanitassa, sāmaṇerassa khattiyo.

92.

Upacāre pasīditvā, samantā aṭṭhayojanaṃ;

Saṅghabhogamadātassa, vihārassa mahīpati.

93.

Maṇḍavāpi vihāre ca, sāmaṇerassa khattiyo;

Tuṭṭho vihāraṃ dāpesi, saṅghe bhogaṃ tatheva so.

94.

Iti vibhavamanappaṃ sādhupaññā labhitvā,

Vigatamadapamādācatta kāmapasaṅgā;

Akariyajanakhedaṃ puññakammābhirāmā,

Vipulavividhapuññaṃ suppannākarontīti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Ekādasarājadīpano nāma

Catuttiṃsatimo paricchedo.

Pañcatiṃsatimapariccheda

Dvādasarājako

1.

Āmaṇḍagāmaṇyabhayo, mahādāṭhikaaccaye;

Navavassanaṭṭhamāse, rajjaṃ kāresi taṃ suto.

2.

Chattāti chattaṃ kāresi, mahāthūpe manorame;

Tatheva pādavediñca, muddhavediñca kārayi.

3.

Tatheva lohapāsāda, thūpavhe posathavhaye;

Kāresi kucchiājiraṃ, kucchiāḷindameva ca.

4.

Ubhayatthāpi kāresi, cāruṃ ratanapaṇḍapaṃ;

Rajataleṇa vihārañca, kārāpesi narādhipe.

5.

Mahāgāmeṇḍavāpiṃso, passe kāriya dakkhiṇe;

Dakkhiṇassa vihārassa, adāsi puññadakkhiṇo.

6.

Māghātaṃ sakale dīpe, kāresi manujādhipo;

Valliphalāni sabbāni, ropāpetvā tahiṃ tahiṃ.

7.

Maṃ sakubhaṇḍakaṃ nāma, āmaṇḍiya mahīpati;

Pattaṃ pūrāpayitvāna, kāretvā vatthacumbaṭaṃ.

8.

Dāpesi sabbasaṅghassa, vippasannena cetasā;

Patte pūrāpayitvā so, āmaṇḍa gāmaṇividū.

9.

Taṅkaniṭṭhokaṇirājā-tisso ghātiya tātaraṃ;

Tīṇi vassāni nagare, rajjaṃ kāresi khattiyo.

10.

Uposathagharaṭṭaṃ esā, nicchini cekiyavhaye;

Rājāparādhakammamhi, putte saṭṭhitu bhikkhavo.

11.

Sahoḍḍe gāhayitvāna, rājā cetiya pabbate;

Khipāpesi kaṇiravhe, pabbhāramhi asīlake.

12.

Kaṇirājā accayena, āmaṇḍagāmaṇi suto;

Cūḷābhayo vassamekaṃ, rajjaṃ kāresi khattiyo.

13.

So goṇakanadītīre, purapassamhi dakkhiṇe;

Kārāpesi mahīpālo, vihāre cūḷagallakaṃ.

14.

Cūḷābhayassa’cca yena, sīvali taṃ kaniṭṭhikā;

Āmaṇḍadhītā caturo, māse rajjamakārayi.

15.

Āmaṇḍa bhāgineyyā tu, sīvaliṃ apanīyataṃ;

Iḷanāgoti nāmena, chattaṃ ussāpayi pure.

16.

Tissavāpiṃ gate tasmiṃ, ādivasse narādhipe;

Taṃ hitvā puramāgañchuṃ, bahavolambakaṇṇakā.

17.

Tahiṃ adisvā te rājā, kuddho tehi akārayi;

Maddayaṃ vāpiyā passe, mahāthūpañjasaṃsayaṃ.

18.

Tesaṃ vicārake katvā, caṇḍāle ca ṭhapāpayi;

Tena kuddhālambakaṇṇā, sabbe hutvāna ekato.

19.

Rājānaṃ taṃ gahetvāna, rundhitvāna sake ghare;

Sayaṃ rajjaṃ vicāresuṃ, rañño devī tadā sakaṃ.

20.

Puttaṃ candamukhasivaṃ, maṇḍayitvā kumārakaṃ;

Datvāna hatthe dhātīnaṃ, maṅgalahatthi santike.

21.

Pesesi vatvā sandesaṃ, netvā taṃ dhātiyo tahiṃ;

Vadiṃsu devisandesaṃ, sabbaṃ maṅgala hatthino.

22.

‘‘Ayaṃ te sādhino putto,

Sāmiko cārake ṭhito;

Arihi ghātato seso,

Tayā ghāto imassa tu.

23.

Tvamenaṃ kira ghātehi, idaṃ devivaco’’iti;

Vatvā tu sayāpesuṃ, pādamūlamhi hatthino.

24.

Dukkhito so ruditvāna, nāgo bhetvāna āḷakaṃ;

Pavisitvā mahāvatthuṃ, dvāraṃ pātiya thāmasā.

25.

Rañño nisinnaṅgaṇamhi, ugghāṭetvā kavāṭakaṃ;

Nisīdāpiya taṃ khandhe, mahātitthamupāgami.

26.

Nāvaṃ āro payitvāna, rājānaṃ tattha kuñjaro;

Pacchimo dadhitīrena, sayaṃ malaya māruhī.

27.

Paratīre vasitvā so, tīṇivassāni khattiyo;

Balakāyaṃ gahetvāna, āgā nāvāti rohaṇaṃ.

28.

Titthe sakkharasobbhamhi, otaritvāna bhūpati;

Akāsi rohaṇe tattha, mahantaṃ balasaṅgahaṃ.

29.

Rañño maṅgalahatthiso, dakkhiṇaṃ malayaṃ tato;

Rohaṇaṃye’vupāgañchi, tassa kammāni kātave.

30.

Mahāpadumanāmassa, tattha jātakabhāṇino;

Tulādhāravhavāsissa, mahātherassa santike.

31.

Kapijātakaṃ sutvāna, bodhisatte pasādavā;

Nāgamahāvihāraṃ so, jiyāmuttadhanussataṃ.

32.

Katvā kāresi thūpañca, vaḍḍhāpesi yathāṭhitaṃ;

Tissavāpiñca kāresi, tathā duravhavāpikaṃ.

33.

So gahetvā balaṃ rājā, yuddhāya abhinikkhami;

Taṃ sutvā lambakaṇṇā ca, yuddhāya abhisaṃyutā.

34.

Papallakkhandhadvāramhi, khette hiṅkaravāpike;

Yuddhaṃ ubhinnaṃ vattittha, aññamaññavihesanaṃ.

35.

Nāvākilantadehattā, posā sīdanti rājino;

Rājā nāmaṃ sāvayitvā, sayaṃ pāvisi tena so.

36.

Tena bhītālambakaṇṇā, sayiṃsu udarena so;

Tesaṃ sīsāni chinditvā, ratanābhisamaṃkari.

37.

Tikkhattumevantukate, karuṇāya mahīpati;

‘‘Amāretvā’va gaṇhātha, jīvaggāha’nti abruvi.

38.

Tato vijitasaṅgāmo, puraṃ āgamma bhūpati;

Chattaṃ ussāpayitvāna tissavāpi chaṇaṃ agā.

39.

Jalakīḷāya uggantvā, sumaṇḍitapasādhito;

Attano sirisampattiṃ, disvā tassantarāyike.

40.

Lambakaṇṇe saritvāna, kuddho so yojayīrathe;

Yugaparamparā tesaṃ, purato pāvisī puraṃ.

41.

Mahāvatthussa ummāre, ṭhatvā rājāṇapesi so;

‘‘Imesaṃ sīsamummāre, asmiṃ chindatha bho’’iti.

42.

Goṇā eterathe yuttā, tava honti rathesabha;

Siṅgaṃkhurañca etesaṃ, chedāpayata bho’’iti.

43.

Mātuyā atha saññatto, sīsacchedaṃ nivāriya;

Nāsañca pādaṅguṭṭhañca, tesaṃ rājā achedayi.

44.

Hatthivutthaṃ janapadaṃ, adā hatthissa khattiyo;

Hatthibhogo janapado, iti tenāsi nāmato.

45.

Evaṃ anurādhapure, iḷānāgo mahīpati;

Chabbassāni anunāni, rajjaṃ kāresi khattiyo.

46.

Iḷanāgaccaye tassa, putto candamukhosivo;

Aṭṭhavassaṃ sattamāsaṃ, rājā rajjamakārayi.

47.

Maṇikāragāme vāpi, kārāpetvā mahīpati;

Issarasamaṇavhassa, vihārassa adāsi so.

48.

Tassa rañño mahesī ca, saṅgāme pattimattano;

Tassevā’dā vihārassa, damiḷadevīti vissutā.

49.

Taṃ tissavāpī kīḷāya, hantvā candamukhaṃ sivaṃ;

Yasaḷālakatisso’ti, vissuto taṅkaniṭṭhako.

50.

Anurādhapure ramme, laṅkābhuvadane subhe;

Sattavassānaṭṭhamāse, rājā rajjamakārayi.

51.

Dovirikassa dattassa, puttho dovāriko sayaṃ;

Rañño sadisarūpena, ahosi subhanāmavā.

52.

Subhaṃ balatthaṃ taṃ rājā, rājabhūsāya bhūsiya;

Nisidāpiya pallaṅke, hāsatthaṃ yasaḷālako.

53.

Sīsacoḷaṃ balatthassa, sasīse paṭimuñciya;

Yaṭṭhiṃ gahetvā hatthena, dvāramūle ṭhito sayaṃ.

54.

Vandantesu amaccesu, nisinnaṃ āsanamhi taṃ;

Rājā hasati evaṃ so, kurute antarantarā.

55.

‘‘Balattho ekadivasaṃ, rājānaṃ hasamānakaṃ;

Ayaṃ balattho kasmā me, sammukhāhasatī’’ti so.

56.

Mārāpayitvā rājānaṃ, balattho so subho idha;

Rajjaṃ kāresi chabbassaṃ, subharājāti vissuto.

57.

Dvisu mahāvihāresu, subharājā manoramaṃ;

Pariveṇapantiṃ subha-nāmakaṃyeva kārayi.

58.

Uruvelasamīpamhi, tathā vellivihārakaṃ;

Puratthime ekadvāraṃ, gaṅgante nandigāmakaṃ.

59.

Lambakaṇṇasuto eko, uttarapassavāsiko;

Senāpatimupaṭṭhāsi, vasabho nāma mātulaṃ.

60.

Hessati vasabho nāma, rājā’ti sutiyāsadā;

Ghāteti rājādīpamhi, sabbe vasabhanāmake.

61.

‘‘Rañño dassāma vasataṃ, ima’’nti bhariyāya so;

Senāpatimantayitvā, pāto rājakulaṃ agā.

62.

Gacchato tena sahasā, tambulaṃ cuṇṇavajjitaṃ;

Hatthamhi vasabhassā’dā, taṃ sādhu parirakkhituṃ.

63.

Rājagehassa dvāramhi, tambulaṃ cuṇṇavajjitaṃ;

Senāpati udikkhitvā, taṃ cuṇṇatthaṃ visajjayi.

64.

Senāpatissa bhariyā, cuṇṇatthaṃ vasabhaṃ gataṃ;

Vatvā rahassaṃ datvā ca, sahassaṃ taṃ palāpayi.

65.

Mahāvihāraṭhānaṃ so, gantvāna vasabho pana;

Tattha therehi khiranna-vatthehi katasaṅgaho.

66.

Tato paraṃ kuṭṭhino ca, rājabhāvāya nicchitaṃ;

Sutvāna vacanaṃhaṭṭho, ‘‘coro hessa’’nti nicchito.

67.

Laddhasamatthapurise, gāmaghātaṃ tato paraṃ;

Karonto rohaṇaṃ gantvā, kapallapuvopadesato.

68.

Kamena raṭṭhaṃ kaṇhantho, sampattabalavāhano;

So rājā dvīhi vassehi, āgamma purasantikaṃ.

69.

Subharājaṃ raṇe hantvā, vasabho so mahabbalo;

Ussāpayi purebhattaṃ, mātulo’pi raṇe pati.

70.

Taṃ mātulassa sariraṃ, pubbabhūtopakārikaṃ;

Akāsi vasabho rājā, mahesiṃ mettanāmikaṃ.

71.

Sohorapāṭhakaṃ pucchi, āyuppamāṇamattano;

‘‘Āha dvādasavassāni’’, rahoyevassa sopi ca.

72.

Rahassaṃ rakkhaṇatthāya, sahassaṃ tassā dāpiya;

Saṅghaṃ so sannipātetvā, vanditvā pucchi bhūpati.

73.

‘‘Siyānu bhante āyussa, vaḍḍhanakāraṇaṃ’’iti;

‘‘Atthī’’ti saṅgho ācikkhi, antarāyavimocanaṃ.

74.

Parissāvanadānañca, āvāsadāna meva ca;

Gilānavattadānañca, dātabbaṃ manujādhipa.

75.

‘‘Kātabbaṃ jiṇṇakāvāsa-paṭisaṅkharaṇaṃ tathā;

Pañcasīlasamādānaṃ, katvā taṃ sādhurakkhiyaṃ.

76.

Uposathūpavāso ca, kattabbo’ posathe’’iti;

Rājā sādhūti gantvāna, tathā sabbaṃ makāsi so.

77.

Tiṇṇaṃ tiṇṇañca vassānaṃ, accayena mahīpati;

Dīpamhi sabbasaṅghassa, ticīvaramadāpayi.

78.

Anāgatānaṃ therānaṃ, pesayitvāna dāpayi;

Dvattiṃsāyahi ṭhānesu, dāpesi madhupāyasaṃ.

79.

Catusaṭṭhiyā ca ṭhānesu, mahādānaṃtu missakaṃ;

Sahassavaṭṭi catusu, ṭhānesu ca jalāpayi.

80.

Cetiyapabbate ceva, thūpārāme ca cetiye;

Mahāthūpe mahābodhi-ghare iti imesu hi.

81.

Cittalakūṭe kāresi, dasathūpe manorame;

Dīpe’khilamhi āvāse, jiṇṇe ca paṭisaṅkhari.

82.

Valliyeravihāre ca, therassa so pasīdiya;

Mahāvalligottaṃ nāma, vihārañca akārayi.

83.

Kāresi anurārāmaṃ, mahāgāmassa santike;

Heḷigāmaṭṭhakarisa, sahassaṃ tassa dāpayi.

84.

Mucelavihāraṃ kāretvā, so tissavaḍḍhamānake;

Āḷisārodakabhāgaṃ, vihārassa adāpayi.

85.

Kalambatitthe thūpamhi, kāresiṭṭhikakañcukaṃ;

Kāresuposathā gāraṃ, vaṭṭitelattha massatu.

86.

Sahassakarīsavāpiṃso, kārāpetvā adāsi ca;

Kāresuposathāgāraṃ, vihāre kumbhigallake.

87.

Soye’vu posathāgāraṃ, issarasamaṇake idha;

Thūpārāmethūpagharaṃ, kārāpesi mahīpati.

88.

Mahāvihāre pariveṇa, pantiṃ pacchimapekkhiniṃ;

Kāresi ca catusālañca, jiṇṇakaṃ paṭisaṅkhari.

89.

Catubuddhapaṭimārammaṃ, paṭimānaṃgharaṃtathā;

Mahābodhiṅgaṇe ramme, rājā soyeva kārayi.

90.

Tassa rañño mahesī sā, vuttanāmā manoramaṃ;

Thūpaṃ thūpagharañceva, rammaṃ tatheva kārayi.

91.

Thūpārāme thūpagharaṃ, niṭṭhāpetvā mahīpati;

Tassa niṭṭhāpitamahe, mahādānamadāsi ca.

92.

Yuttānaṃ buddhavacane, bhikkhūnaṃ paccayampi ca;

Bhikkhūnaṃ dhammakathikānaṃ, sappiphāṇitameva ca.

93.

Nagarassa catudvāre, kapaṇavaṭṭañca dāpayi;

Gilānānañca bhikkhūnaṃ, gilānavaṭṭameva ca.

94.

Mayettiṃ rājuppalavāpiṃ, vahakolambagāmakaṃ;

Mahānika vittavāpiṃ, mahārāmotti meva ca.

95.

Kehālaṃ kāḷivāpiñca, cambuṭṭhiṃ vātamaṅganaṃ;

Abhivaḍḍhamānakañca, iccekādasa vāpiyo.

96.

Dvādasa mātikā ceva, subhikkhatthamakārayi;

Guttattha purapākāraṃ, ceva muccamakārayi.

97.

Gopurañca catudvāre, mahāvatthuñca kārayi;

Saraṃ kāresi uyyāne, haṃsetatthavisajjayi.

98.

Pure bahū pokkharaṇī, kārāpetvā tahiṃ tahiṃ;

Ummaggena jalaṃ tattha, pavesesi mahīpati.

99.

Evaṃ nānāvidhaṃ puññaṃ, katvā vasabhabhūpati;

Hatantarāyo so hutvā, puññakamme sadādaro.

100.

Catuttāsīsavassāni, pure rajjamakārayi;

Catuttālīsavesākha, pūjā yo ca akārayi.

101.

Subharājā dharanto so, attano ekadhītaraṃ;

Vasabhena bhayāsaṃkī, appesi’ṭhika vaḍḍhakiṃ.

102.

Attano kambalañceva, rājā bhaṇḍāni ca’ppayi;

Vasabhena hate tasmiṃ, tamādāsiṭṭhavaḍḍhakī.

103.

Dhītiṭhāne ṭhapetvāna, vaḍḍheti attano ghare;

Sakammaṃ karato tassa, bhattaṃ āhari dārikā.

104.

Sā nirodhasamāpannaṃ, tadambapuppha gumbake;

Sattame divase disvā, bhattaṃ medhāvīnī adā.

105.

Puna bhattaṃ randhayitvā, pituno bhattamāhari;

Papañcakāraṇaṃ puṭṭhā, tamatthaṃ pituno vadi.

106.

Tuṭṭho punappunañce’so, bhattaṃ therassa dāpayi;

Vissattho’nāgataṃ disvā, thero āha kumārikaṃ.

107.

‘‘Tavaissariyejāte, imaṃ ṭhānaṃ kumārike;

Sareyyāsī’ti thero tu, tadā ca parinibbuto.

108.

Sake so vasabho rājā, vayappattamhi puttake;

Vaṅkanāsikatissamhi, kaññaṃtassānurūpikaṃ.

109.

Gavesāpesi purisā, taṃ disvāna kumārikaṃ;

Iṭṭhakavaḍḍhakīgāme, itthilakkhaṇa kovidā.

110.

Rañño nivedayuṃ rājā, tamāṇāpetumārabhi;

Tassāha rājadhītattaṃ, iṭṭhakavaḍḍhakī tadā.

111.

Subharañño tu dhītattaṃ, kambalādīhi ñāpayi;

Rājā tuṭṭho sutassā’dā, taṃ sādhu katamaṅgalaṃ.

112.

Vasabhassaccaye putto, vaṅkanāsika tissako;

Anurādhapure rajjaṃ, tīṇi vassāni kārayi.

113.

So goṇanadiyā tīre, mahāmaṅgalanāmakaṃ;

Vihāraṃ kārayi rājā, vaṅkanāsikatissako.

114.

Mahāmattā tu devī sā, sarantī therabhāsitaṃ;

Vihārakāraṇatthāya, akāsi dhanasañcayaṃ.

115.

Vaṅkanāsikatissassa, accaye kārayī suto;

Rajjaṃ bāvīsavassāni, gajjabāhukagāmaṇi.

116.

Sutvā so mātuvacanaṃ, mātudatthāya kārayi;

Kadambapupphaṭhānamhi, rājamātuvihārakaṃ.

117.

Mātā satasahassaṃ sā, bhūmiatthoya paṇḍitā;

Adā mahāvihārassa, vihārañca akāra yi.

118.

Sayameva akāresi, tattha thūpaṃ silāmayaṃ;

Saṅghabhogañca pādāsi, kiṇitvāna tato tato.

119.

Abhayuttara mahāthūpaṃ, vaḍḍhāpetvā citāpayi;

Catudvāre ca tattheva, ādimukhamakārayi.

120.

Gāmaṇitissavāpiṃ so, kārāpetvā mahīpati;

Abhayagiri vihārassa, pākavaṭṭāya’dāsi ca.

121.

Maricavaṭṭikathūpamhi, kañcukañca akārayi;

Kiṇitvā satasahassena, saṅghabhogamadāsi ca.

122.

Kāresi pacchime vasse, vihāraṃ rāmakavhayaṃ;

Mahejasanasālañca, nagaramhi akārayi.

123.

Gajabāhussaccayena, sasuro tassa rājino;

Rajjaṃ mahallako nāgo, chabbassāni akārayi.

124.

Puratthime pejalakaṃ, dakkhiṇe koṭi pabbataṃ;

Pacchime dakapāsāṇe, nāgadīpe sālipabbataṃ.

125.

Bījagāme tanaveḷiṃ, rohaṇe janapade pana;

Tobbalanāgapabbatañca, antoṭṭhe girihālikaṃ.

126.

Ete satta vihāre so, mahallanāgabhūpati;

Parittenapi kālena, kārāpesi mahāmatī.

127.

Evaṃ asārehi dhanehi sāraṃ,

Puññāni katvāna bahūni paññā;

Ādenti bālā pana kāma hetu,

Bahūni pāpāni karontā mohā’ti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dvādasa rājako nāma

Pañcatiṃsatimo paricchedo.

Chattiṃsatima pariccheda

Tayodasa rājako

1.

Mahallanāgaccayena, putto bhātikatissako;

Catuvīsativassāni, laṃkārajjamakārayi.

2.

Mahāvihāre pākāraṃ, kārāpesi samantato;

Gavaratissavihāraṃ, so kārayitvā mahīpati.

3.

Mahāgāmaṇikaṃ vāpiṃ, vihārassa’ssa’dāsi ca;

Vihārañca akāresi, bhātiyatissa nāmakaṃ.

4.

Kāresuposathāgāraṃ, thūpārāme manorame;

Randhakaṇḍakavāpiñca, kārāpesi mahīpati.

5.

Sattesu muducittoso, saṅghamhi tibbagāravo;

Ubhatosaṅghe mahīpālo, mahādānaṃ pavattayi.

6.

Bhātikatissaccayena, tassa kaniṭṭhatissako;

Aṭṭhavīsasamārajjaṃ, laṃkādīpe akārayi.

7.

Bhūtārāma mahānāga, therasmiṃ so pasīdiya;

Kāresi ratanapāsādaṃ, abhayagirimhi sādhukaṃ.

8.

Abhayagirimhi pākāraṃ, mahāpariveṇameva ca;

Kāresi maṇisomavhe, mahāpariveṇameva ca.

9.

Tattheva cetiyagharaṃ, ambatthale tatheva ca;

Kāresi paṭisaṅkhāraṃ, nāgadīpe ghare pana.

10.

Mahāvihārasīmaṃso, madditvā tattha kārayi;

Kukkuṭagiri pariveṇa, pantiṃ sakkacca bhūpati.

11.

Mahāvihāre kāresi, dvādasa manujādhipo;

Mahācaturassapāsāde, dassaneyyemanorame.

12.

Dakkhiṇavihāra thūpamhi, kañcukañca akārayi;

Bhattasālaṃ mahāmegha, vanāsimañca maddiya.

13.

Mahāvihārapākāraṃ, passato apanīyaso;

Maggaṃ dakkhiṇavihāra, gāmiñcāpi akārayi.

14.

Bhūtārāma vihārañca, rāmagoṇakameva ca;

Tatheva nandatissassa, ārāmañca akārayi.

15.

Pācinato anuḷātissa, pabbataṃ gaṅgarājiyaṃ;

Niyelatissārāmañca, piḷa piṭṭhi vihārakaṃ.

16.

Rājamahāvihārañca, kāresi manujādhipo;

Soyeva tīsu ṭhānesu, kāresu’posathālayaṃ.

17.

Kalyāṇīka vihāre ca, maṇḍalagirike tathā;

Dubbalavāpitissavhe, vihāresu imesu hi.

18.

Kaniṭṭhatissaccayena, tassa putto akārayi;

Rajjaṃ dveyeva vassāni, cūḷanāgoti vissuto.

19.

Cūḷanāgakaniṭṭhotu, rājāghātiya bhātikaṃ;

Ekavassaṃ kuḍḍanāgo, rajjaṃ laṃkāya kārayi.

20.

Mahāpeḷañca vaḍḍhesi, ekanāḷikachātake;

Bhikkhusatānaṃ pañcannaṃ, abbhocchinnaṃ mahīpati.

21.

Kuḍḍanāgassa rañño tu, devīyā bhātuko tadā;

Senāpati sirināgo, coro hutvāna rājino.

22.

Balavāhana sampanno, āgamma nagarantikaṃ;

Rājabalena yujjhanto, kuḍḍanāgaṃ mahīpatiṃ.

23.

Palāpetvā laddhajayo, anurādha pure vare;

Laṃkārajjamakāresi, vassānekūnavīsati.

24.

Mahāthūpavare chattaṃ, kārāpetvāna bhūpati;

Suvaṇṇakammaṃ kāresi, dassaneyyaṃ manoramaṃ.

25.

Kāresi lohapāsādaṃ, saṃkhittaṃ pañcabhūmakaṃ;

Mahābodhi catudvāre, sopānaṃ punakārayi.

26.

Kāretvā chattapāsādaṃ, mahe pūjamakārayi;

Kulambaṇañca dīpasmiṃ, vissajjesi dayāparo.

27.

Sirināgaccaye tassa, putto tisso akārayi;

Rajjaṃ dvāvīsavassāni, dhammavohāra kovido.

28.

Ṭhapesi so hi vohāraṃ, hiṃsā muttaṃ yatoidha;

Vohāraka tissarājā, iti nāmaṃ tato ahu.

29.

Kambugāmakavāsissa, devattherassa santike;

Dhammaṃ sutvā paṭikammaṃ, pañcāvāse akārayi.

30.

Mahātissassa therassa, anurā rāmavāsino;

Pasanno mucelapaṭṭane, dāna vaṭṭamakārayi.

31.

Tissarāja maṇḍapañca, mahāvihāradvayepi so;

Mahābodhighare pāci, loharūpaddhayampi ca.

32.

Sattapaṇṇikapāsādaṃ, kāretvā sukhavāsakaṃ;

Māse māse sahassaṃ so, mahāvihārassa dāpayi.

33.

Abhayagirivihāre, dakkhiṇamūlasavhaye;

Maricavaṭṭi vihāramhi, kulālitissasavhaye.

34.

Mahiyaṅgaṇa vihāramhi, mahāgāmakasavhaye;

Mahānāgatissavhamhi, tathā kalyāṇīkavhaye.

35.

Iti aṭṭhasu thūpesu, chattakammamakārayi;

Mūkanāgasenāpati, vihāre dakkhiṇe tathā.

36.

Marica vaṭṭi vihāramhi, puttabhāgavhaye tathā;

Issarasamaṇavhamhi, tissavhe nāgadīpake.

37.

Iti chasu vihāresu, pākārañca akārayi;

Kāresu’ posathāgāraṃ, anurārāmasavhaye.

38.

Ariyavaṃsakathāṭhāne, laṃkādīpekhilepi ca;

Dāna vaṭṭaṃ ṭhapāpesi, saddhamme gāravena so.

39.

Tiṇī satasahassāni, datvāna manujādhipo;

Iṇato sayike bhikkhū, mocesi sāsanappiyo.

40.

Mahā vesākha pūjaṃ so, kāretvā dīpavāsinaṃ;

Sabbe saṃyeva bhikkhūnaṃ, ticīvaramadāpayi.

41.

Vetullavādaṃ madditvā, kāretvā pāpaniggahaṃ;

Kapilena amaccena, sāsanaṃ jotayīca so.

42.

Vissuto’bhayanāgo’ti, kaniṭṭho tassarājino;

Deviyā tassa saṃsaṭṭho, ñāto bhīto sabhātarā.

43.

Palāyitvā hallatitthaṃ, gantvāna sahasevako;

Kuddho viya mātulassa, hatthapādañca chedayi.

44.

Rājino raṭṭhatedatthaṃ, ṭhapetvāna idheva taṃ;

Sunakhopamaṃ dassayitvā, gahetvā’ti siniddhake.

45.

Tattheva nāvaṃ āruyha, paratīramagāsayaṃ;

Subhavo mātulo tu, upagamma mahīpati.

46.

Suhado viya hutvāna, tasmiṃ raṭṭhamabhindiso;

Abhayo taṃ jānanatthaṃ, dūtaṃ idha visajjayi.

47.

Taṃ disvā pūgarukkhaṃ so, samantā kuntanāḷiyā;

Paribbhamanto madditvā, katvā dubbalamūlakaṃ.

48.

Bāhunāyeva pātetvā, tajjetvā taṃ palāpayi;

Dūto gantvā abhayassa, taṃ pavattiṃ pavedayi.

49.

Ñatvā’bhayo taṃ damiḷe, ādāya basuke tato;

Nagarantikamāgañchi, bhātarā saha yujjhituṃ.

50.

Taṃ ñatvāna palāyitvā, assamāruyhadeviyā;

Malayaṃ āgamā rājā, taṃkaniṭṭho’nu bandhiya.

51.

Rājānaṃ malaye hantvā, devīmādāya āgato;

Kāresi nagare rajjaṃ, aṭṭhavassāni bhūpati.

52.

Pāsāṇavediṃ kāresi, mahābodhisamantato;

Lohapāsādaṅgaṇamhi, rājā maṇḍapameva ca.

53.

Dvihi satasahassehi, nekavatthāni bhāgiya;

Dīpamhi bhikkhusaṅghassa, vatthadānamadāsi so.

54.

Abhayassa’ccaye bhātu, tassassa tassa atrajo;

Dvevassāni sirināgo, laṃkārajja makārayi.

55.

Paṭisaṅkhariya pākāraṃ, mahābodhisamantato;

Mahābodhigharasseva, soyeva vālikātale.

56.

Mūcelarukkhaparato, haṃsavaṭṭaṃ manoramaṃ;

Mahantaṃ maṇḍapañceva, kārāpesi mahīpati.

57.

Vijayakumārako nāma, sirināgassa atrajo;

Pituno accaye rajjaṃ, ekavassamakārayi.

58.

Lambakaṇṇā tayo āsuṃ, sahātā mahiyaṅgaṇe;

Saṅghatisso saṅghabodhi, tatiyo goṭṭhakābhayo.

59.

Te tissavāpimariyāda-gato andho vicakkhaṇo;

Rājupaṭṭhānamāyante, padasaddena abravi.

60.

‘‘Pathavīsāmino ete, tayo vahatibhū’iti;

Taṃ sutvā abhayo pacchā, yanto pucchi punāhaso.

61.

Tassa vaṃso ṭhassatīti,

Puna pucchitameva so;

‘‘Pacchimassā’’ti so āha,

Taṃ sutvā dvīhisoagā.

62.

Te puraṃ pavisitvāna, tayo rañño’ti vallabho;

Rājakiccāni sādhentā, vasantā rājasantike.

63.

Hantvā vijayarājānaṃ, rājagehamhi ekato;

Senāpatiṃsaṅghatissaṃ, duverajje’bhisecayuṃ.

64.

Evaṃ so abhisittova, anurādhapuruttame;

Rajjaṃ cattāri vassāni, saṅghatisso akārayi.

65.

Mahāthūpamhi chattañca, hemakammañca kārayi;

Visuṃ satasahassagghe, caturo ca mahāmaṇi.

66.

Majjhe catunnaṃ sūriyānaṃ, ṭhapāpesi mahīpati;

Thūpassa muddhani tathā-nagghavajiracumbaṭaṃ.

67.

So chattamahapūjāya, saṅghassa manujādhipo;

Cattālīsasahassassa, cha cīvaramadāpayi.

68.

Taṃ mahādevatherena, dāmagallaka vāsino;

Desitaṃ khandhake suttaṃ, yāgānisaṃsa dīpanaṃ.

69.

Sutvā pasanno saṅghassa, yāgudānamadāpayi;

Nagarassa catudvāre, sakkaccañceva sādhu ca.

70.

So antarantare rājā, jambupakkāni khādituṃ;

Sahorodho sahāmacco, agāpācina dīpakaṃ.

71.

Upaddutaṃ’ssa gamane, manussā pāci vāsino;

Visaṃ phalesu yo jesuṃ, rājabhojjāya jambuyā.

72.

Khāditvā jambupakkāni, tāni tattheva so mato;

Senāpati saṅghadhabādhīṃ-bhayo rajje’bhisecayi.

73.

Rājāsiri saṅgha bodhi, vissuto pañcasīlavā;

Anurādhapure rajjaṃ, duve vassāni kārayi.

74.

Mahāvihāre kāresi, salākaggaṃ manoramaṃ;

Tadādīpe manusseso, ñatvā dubbuṭṭhupaddute.

75.

Karuṇāya kampitamano, mahāthūpaṅgaṇe sayaṃ;

Nipajji bhūmiyaṃ rājā, katvāna iti nicchayaṃ.

76.

‘‘Pavassitvāna devena, jalenupalāvite mayi;

Naheva vuṭṭhahissāmi, maramānopahaṃ idha’’.

77.

Evaṃ nipanne bhūminde, devo pāvassi tāvade;

Laṃkādīpamhi sakale, piṇayanto mahāmahiṃ.

78.

Tathāpi nuṭṭhahatiso, apilāpanato jale;

Āvariṃsu tato’maccā, jalaniggamanāḷiyo.

79.

Tato jalamhi pilavaṃ, rājā vuṭṭhāsi dhammiko;

Karuṇāyanudi evaṃ, dīpe dubbuṭṭhikābhayaṃ.

80.

Corātahiṃ tahiṃ jātā, iti sutvāna bhūpati;

Core āṇāpayitvāna, rahassena palāpīya.

81.

Āṇāpetvā rahassena, matānaṃ so kalevaraṃ;

Aggīhi uttāsetvāna, hanitaṃ corupaddavaṃ.

82.

Eko yakkho idhāgamma, rattakkho iti vissuto;

Karoti rattāna’kkhīti, manussānaṃ tahiṃ tahiṃ.

83.

Aññamaññamapekkhitvā, bhāyitvā rattanettataṃ;

Narāmaranti te yakkho, sobhakkhesi asaṅkito.

84.

Rājā upaddavaṃ tesaṃ, sutvā santattamānaso;

Eko’pavāsa gabbhamhi, hutvā aṭṭhaṅguposathi.

85.

‘‘Apassitvāna taṃ yakkhaṃ, na cuṭṭhāmī’’ti so sayi;

Tassa so dhammatejena, agā yakkho tadantikaṃ.

86.

Tena ‘‘kosī’’ti puṭṭho ca, so ‘‘aha’’nti pavedayi;

‘‘Kasmā pajaṃ me bhakkhesi, mā khāda’’iti sobravi.

87.

‘‘Ekasmiṃ me janapade, nare dehī’’ti sobravi;

‘‘Na sakkā iti vutte so, kamenekaṃti abravi.

88.

‘‘Aññaṃ na sakkā dātuṃ me, maṃ khāda’’ iti sobravi;

‘‘Na sakkā’’iti taṃ yāci, gāme gāme baliñca so.

89.

Sādhūti vatvā bhūmindo, dipampi sakalepi ca;

Gāmavare nivesetvā, baliṃtassa adāpayi.

90.

Mahāsattena teneva, sabbabhūtānukampinā;

Mahārogabhayaṃ jātaṃ, dīpadīpena nāsitaṃ.

91.

So bhaṇḍāgāriko rañño,

Amacco goṭṭhatābhayo;

Cero hutvā uttarato,

Nagaraṃ samupāgami.

92.

Parissāvanamādāya, rājā dakkhiṇadvārato;

Parahiṃsamarocento, ekakova palāyi so.

93.

Puṭabhattaṃ gahetvāna, gacchanto purito pathi;

Bhattabhogāyarājānaṃ, nibandhittha punappunaṃ.

94.

Jalaṃ parissāvayitvā, bhuñjitvāna dayāluko;

Tassevaṃ’nuggahaṃ kātuṃ, idaṃ vacanamabruvi.

95.

‘‘Saṅghabodhi ahaṃ rājā, gahetvā mamabho sīraṃ;

Goṭṭhābhayassa dassehi, bahuṃ dassati te dhanaṃ.

96.

Na icchito tathākātuṃ, tassatthāya mahīpati;

Nisinnoyeva amari, so sīsaṃ tassa ādiya.

97.

Goṭṭhābhayassa dassesi, sotu vimhitamānaso;

Datvā tassa dhanaṃ rañño, sakkāraṃ sādhukārayi.

98.

Evaṃ goṭṭhābhayo eso, meghavaṇṇābhayo’ti ca;

Vissuto terasa samā, laṃkārajjamakārayi.

99.

Mahāvatthuṃ kārayitvā, vatthudvāramhi maṇḍapaṃ;

Kārayitvā maṇḍayitvā, so bhikkhu tattha saṅghato.

100.

Aṭṭhuttarasahassāni, nisīdetvā dine dine;

Yāgukhajjaka bhojjehi, sādūhi vividhehi ca.

101.

Sacīvarehi kappetvā, mahādānaṃ pavattayi;

Ekavīsadinā nevaṃ, nibaddhañcassa kārayi.

102.

Mahāvihāre kāresi, silāmaṇḍapa muttamaṃ;

Lohapāsādathambhe ca, parivattiya ṭhāpayi.

103.

Mahābodhi silāvediṃ, uttaradvāratoraṇaṃ;

Patiṭṭhāpesi thambhe ca, cakukaṇṇe sacakkake.

104.

Tisso sīlāpaṭimāyo, tīsu dvāresu kārayi;

Ṭhapāpesi ca pallaṅkaṃ, dakkhiṇamhi silāmayaṃ.

105.

Padhānabhūmiṃ kāresi, mahāvihārapacchato;

Dīpamhi jiṇṇakāvāsaṃ, sabbañca paṭisaṅkhari.

106.

Thūpārāme thūpagharaṃ, therambatthalake tathā;

Ārāme maṇisomavhe, paṭisaṅkhārayi ca so.

107.

Thūpārāme maṇisomā-rāme maricavaṭṭake;

Dakkhiṇavha vihāre ca, uposathagharāni ca.

108.

Meghavaṇṇābhayavhañca, navavihāramakārayi;

Vihāramahapūjāyaṃ, piṇḍetvā dīpavāsīnaṃ.

109.

Tiṃsabhikkhusahassānaṃ, chacīvaramadāsi ca;

Mahāvesākhapūjañca, tadā evaṃ akārayi.

110.

Anuvassañca saṅghassa, chacīvaramadāmayi;

Pāpakānaṃ niggahena, sodhento sāsanaṃ tu so.

111.

Vetullavādino bhikkhū, abhayagirinivāsino;

Gāhayitvāsaṭṭhimatte, jinasāsanakaṇṭake.

112.

Katvāna niggahaṃ tesaṃ, paratire khipāpayi;

Tattha khittassa therassa, nissito bhikkhucoḷiko.

113.

Saṅghamitto’tināmena, bhūtivijjādikovido;

Mahāvihāre bhikkhunaṃ, kujjhitvāna idhagamā.

114.

Thūpārāme sannipātaṃ, pavisitvā asaññato;

Saṅghapālassa pariveṇa, vāsittherassa tattha so.

115.

Goṭṭhāsayassa therassa, mātulassa’ssa rājino;

Rañño nāmenā‘‘lapanto, vacanaṃ paṭibāhiya.

116.

Rañño kulūpago āsi, rājā tasmiṃ pasīdiya;

Jeṭṭhaputtaṃ jeṭṭhatissaṃ, mahāsenaṃ kaniṭṭhakaṃ.

117.

Appesi tassa bhikkhussa, so saṅgaṇhi dutiyakaṃ;

Upanandhi tasmiṃ bhikkhusmiṃ, jeṭṭhatisso kumārako.

118.

Pituno accaye jeṭṭha, sisso rājāahosiso;

Pitu sārīra sakkāre, niggantuṃ nicchamānake.

119.

Duṭṭhāmacce niggahetuṃ, sayaṃ nikkhamma bhūpati;

Kaniṭṭhaṃ purato katvā, pitukāyaṃ anantaraṃ.

120.

Tato amacce katvāna, sayaṃ hutvāna pacchato;

Kaniṭṭhe pitukāye ca, nikkhante tadanantaraṃ.

121.

Dvāraṃ saṃvarayitvāna, duṭṭhamacce nighātiya;

Sūle appesi pituno, citakāyasamantato.

122.

Tena’ssa kammunā nāmaṃ, kakkhalopapadaṃahu;

Saṅghamittotu so bhikkhu, bhīto tasmiṃ narādhipā.

123.

Tassābhisekasamakālaṃ, mahāsenena mantiya;

Tassābhisekaṃ pekkhanto, paratīraṃ gato ito.

124.

Pitarā so vippakataṃ, lohapāsāda muttamaṃ;

Koṭidhanaṃ agghanakaṃ, kāresi sattabhūmakaṃ.

125.

Saṭṭhisatasahassagghaṃ, pūjayitvā maṇiṃtahiṃ;

Kāresi jeṭṭhatissotaṃ, maṇipāsādanāmakaṃ.

126.

Maṇi duve mahagghe ca, mahāthūpe apūjayi;

Mahābodhighare tīṇi, toraṇāni ca kārayi.

127.

Kārayitvā vihāraṃ so, pācinatissa pabbataṃ;

Pañcavāsesu saṅghassa, adāsi puthuvī pati.

128.

Devānaṃpiyatissena, so patiṭṭhāpitaṃ purā;

Thūpārāme urusilā, paṭimaṃ cārudassanaṃ.

129.

Netvāna thūpārāmavhaṃ, jeṭṭhatisso mahīpahi;

Patiṭṭhāpesi ārāme, pācinatissa pabbate.

130.

Kāḷamattikavāpiṃso, adācetiya pabbate;

Vihāra pāsāda mahaṃ, mahāvesākhameva ca.

131.

Katvā tiṃsa sahassassa, saṅghassa’dā chacīvaraṃ;

Āḷambagāmavāpiṃso, jeṭṭhatisso akārayi.

132.

Evaṃ so vividhaṃ puññaṃ, pāsādakaraṇādikaṃ;

Kārento dasavassāni, rājā rajjamakārayi.

133.

Iti bahuvidha puñña hetu bhūtā,

Narapatitā bahupāpahetu cāti;

Madhuramiva visenamissamannaṃ,

Sujanamano bhajate na taṃ kadāpi.

Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Tayodasarājakonāma

Chattiṃsatimo paricchedo.

Sattatiṃsatima pariccheda

Pañcarājako

1.

Jeṭṭhatissaccaye tassa, mahāseno kaniṭṭhako;

Sattavīsativassāni, rājā rajjamakārayi.

2.

Tassa rajjābhisekaṃ taṃ,

Kāretuṃ paratīrato;

So saṅghamittatthero tu,

Kālaṃ ñatvā idhāgato.

3.

Tassābhisekaṃ kāretvā, aññaṃ kiccañcanekadhā;

Mahāvihāra viddhaṃsaṃ, kātukāmo asaññato.

4.

Avinayavādino ete, mahāvihāravāsino;

Vinayavādī mayaṃ rāja, iti gāhiya bhūpabhiṃ.

5.

Mahāvihāravāsissa, āhāraṃ deti bhikkhuno;

Yo so sataṃ daṇḍiyo’ti, raññā daṇḍaṃ ṭhapāpayi.

6.

Upaddutā tehi bhikkhū, mahāvihāravāsino;

Mahāvihāraṃ chaḍḍetvā, malayaṃ rohaṇaṃ aguṃ.

7.

Tena mahāvihāro’yaṃ, navavassāni chaḍḍito;

Mahāvihāravāsīhi, bhikkhūhi āsi suññako.

8.

‘‘Hoti assāmikaṃ vatthu, putuvisāmino’’iti;

Rājānaṃ saññāpetvā so, thero dummati dummatiṃ.

9.

Mahāvihāraṃ nāsetuṃ, laddhānumati rājato;

Tathā kātuṃ manusse so, yojesi duṭṭhamānaso.

10.

Saṅghamittassa therassa, sevako rājavallabho;

Soṇāmacco dāraṇo ca, bhikkhavo ca alajjino.

11.

Bhinditvā lohapāsādaṃ, sattabhūmaka muttamaṃ;

Ghare nānappakāre ca, ito’bhayagiriṃ nayuṃ.

12.

Mahāvihārā nītehi, pāsādehi bahūhi ca;

Abhayagirivihāroyaṃ, bahupāsādako ahu.

13.

Saṅghamittaṃ pāpamittaṃ, theraṃ soṇañca sevakaṃ;

Āgamma subahuṃ pāpaṃ, akāsi so mahīpati.

14.

Mahāsilāpaṭimaṃ so, pācinatissapabbatā;

Ānetvā’bhayagirimhi, patiṭṭhāpesi bhūpati.

15.

Paṭimāgharaṃ bodhigharaṃ, dhātusālaṃ manoramaṃ;

Catusālañca kāresī, saṅkharī kukkuṭavhayaṃ.

16.

Saṅghamittena therena, tena dāruṇakammunā;

Vihāro so’bhayagiri, dassaneyyo ahu tadā.

17.

Meghavaṇṇābhayo nāma, rañño sabbattha sākhako;

Sakhā amacco kujjhitvā, mahāvihāranāsane.

18.

Coro hutvāna malayaṃ, gantvā laddhamahabbalo;

Khandhāvāraṃ nivesesi, duratissakavāpiyaṃ.

19.

Tatrā’gataṃ taṃ sutvā, sahāyaṃ so mahīpati;

Yuddhāha paccuggantvāna, khandhāvāraṃ nivesayi.

20.

Sādhuṃ pānañca maṃsañca, labhitvā malayāgataṃ;

‘‘Na sevissaṃ sahāyena, vinā raññā’’ti cintiya.

21.

Ādāya taṃ sayaṃyeva, rattiṃ nikkhamma ekako;

Rañño santikamāgamma, tamatthaṃ paṭivedayi.

22.

Tenā’bhataṃ tena saha, vissattho paribhuñjiya;

‘‘Kasmā coro ahu me tvaṃ, ‘‘iti rājā apucchitaṃ.

23.

‘‘Tayā mahāvihārassa, nāsitattā’’ti abruvi;

‘‘Vihāraṃ vāsayissāmi, khemametaṃ mamaccayaṃ.

24.

Iccheva mabravī rājā, rājānaṃ so khamāpayi;

Tena saññāpito rājā, nagaraṃyeva āgami.

25.

Rājānaṃ saññapetvā so, meghavaṇṇābhayo pana;

Raññā saha na āgañchi, dabbasambhārakāraṇā.

26.

Valabhā bhariyā rañño, ekaṃ lekhakadhītikā;

Mahāvihāranāsamhi, dukkhitaṃ taṃ vināsakaṃ.

27.

Theraṃ mārāpayi kuddhā, saṃgahetvāna vaḍḍhakiṃ;

Thūpārāmaṃ vināsetuṃ, āgataṃ duṭṭhamānasaṃ.

28.

Mārāpetvā saṅghamitta-ttheraṃ dāruṇakārakaṃ;

Soṇāmaccadāraṇañca, ghātayiṃsu asaññakā.

29.

Ānetvā dabbasambhāraṃ, meghavaṇṇābhayo tu so;

Mahāvihārenekāni, pariveṇāni kārayi.

30.

Abhayenabhayo tasmiṃ, vūpasante tu bhikkhavo;

Mahāvihāraṃ vāsesuṃ, āgantvāna tato tato.

31.

Rājā mahābodhighare, pacchimāya disāya tu;

Kāretvā loharūpāni, ṭhapāpesi duve tu so.

32.

Dakkhiṇārāmavāsimhi, kuhake jimhamānase;

Pasīditvā pāpamitte, tissatthere asaññate.

33.

Mahāvihārasīmante, uyyāne jotināmake;

Jetavanavihāraṃ so, vārayantopi kārayi.

34.

Tato sīmaṃ samugghātuṃ, bhikkhusaṅghamayāciso;

Adātukāmā taṃ bhikkhū, vihāramhā apakkamuṃ.

35.

Idha sīmāsamugghātaṃ, parehi kariyamānakaṃ;

Kopetuṃ bhikkhavo keci, nilīyiṃsu tahiṃ tahiṃ.

36.

Mahāvihāro navamāse, evaṃ bhikkhūhi vajjito;

‘‘Samugghātaṃ karimhā’’ti-pare bhikkhū amaññisuṃ.

37.

Tato sīmāsamugghāte, byāpāre pariniṭṭhite;

Mahāvihāraṃ vāsesuṃ, idhāgantvāna bhikkhavo.

38.

Tassa vihāragāhissa, tissattherassa codanā;

Antimavatthunā āsi, bhūtatthaṃ saṅghamajjhagā.

39.

Vinicchiya mahāmacco, tathā dhammikasammato;

Uppabbājesi dhammena, taṃ anicchāya rājino.

40.

Soyeva rājā kāresi, vihāraṃ maṇihīrakaṃ;

Tayo vihāre kāresi, devālayaṃ vināsiya.

41.

Gokaṇṇaṃ erakāpillaṃ, kalandabrāhmaṇagāmake;

Migagāmavihārañca, gaṅgasenakapabbataṃ.

42.

Pacchimāya disāyātha, dhātusenañca pabbataṃ;

Rājā mahāvihārañca, kokavātamhi kārayi.

43.

Rūpārammavihārañca, cūḷaviṭṭañca kārayi;

Uttarābhayasavhe ca, duve bhikkhūnupassaye.

44.

Kālaveḷakayakkhassa, ṭhāne thūpañca kārayi;

Dīpamhi jiṇṇakāvāse, bahū ca paṭisaṅkhari.

45.

Saṅghattherasahassassa, sahassagghamadāsi so;

Theradānañca sabbesaṃ, anuvassañca cīvaraṃ.

46.

Annapānādidānassa, paricchedo na vijjati;

Subhikkhatthāya kāresi, so’va soḷasa vāpiyo.

47.

Maṇihīramahāvāpiṃ, jalluraṃ khāṇunāmakaṃ;

Mahāmaṇiṃ kokavātaṃ, morakaparakavāpikaṃ.

48.

Kubbāhakaṃ vāhakañca, rattamālakaṇḍakampi ca;

Tissavaḍḍhamānakañca, veḷaṅgaviṭṭhikampi ca.

49.

Mahāgallacīravāpiṃ, mahādāragallakampi ca;

Kāḷapāsāṇavāpiñca, imā soḷasa vāpiyo.

50.

Gaṅgāya pabbavavhaṃso, mahāmātiñca kārayi;

Evaṃ puññamapuññañca, subahuṃ so upācinīti.

51.

Asādhusaṅgamenevaṃ, yāvajīvaṃ subhāsubhaṃ;

Katvā gato yathākammaṃ, so mahāsenabhūpati.

52.

Tasmā asādhusaṃsaggaṃ, ārakā parivajjiya;

Ahiṃ vā’si visaṃ khippaṃ, kareyya’tthahitaṃ budho.

53.

Ahu rājā sirimegha-vaṇṇo tassa suto tato;

Vandhātā viya lokassa, sabbasampattidāyako.

54.

Mahāsenena pāpānaṃ, vasagena vināsite;

Mahāvihāre sabbepi, sannipātiya bhikkhavo.

55.

Upasaṅkamma vanditvā, nisinno pucchi sādaro;

‘‘Pitarā saṅghamittassa, sahāyena vināsitaṃ.

56.

Kiṃ kimevā’’ti āhaṃsu, bhikkhavo taṃ narissaraṃ;

‘‘Sīmāyugghāṭanaṃ kātuṃ, vāyamitvāpi te pitā.

57.

Nāsakkhi antosīmāyaṃ, bhikkhūnaṃ vijjamānato;

Bhūmigabbhanilīnāhi, sattāsuṃ ettha bhikkhavo.

58.

Amacco soṇāmacco ca, saṅghamitto ca pāpiyo;

Rājānaṃ saññāpetvāna, apuññaṃ tena kārayuṃ.

59.

Bhinditvā lohapāsādaṃ, sattabhūmakamuttamaṃ;

Ghare nānappakāre ca, ito’bhayagiriṃ nayuṃ.

60.

Māsake catubuddhehi, nivutthe cetiyaṅgaṇe;

Vapāpesuñca duppaññā, passa bālasamāgamaṃ’’.

61.

Taṃ sutvā pitukammaṃ so, nibbinno bālasaṅgame;

Pitarā nāsitaṃ tattha, sabbaṃ pākatikaṃ akā.

62.

Lohapāsādamagado’va, kāsi pāsādamuttamaṃ;

Rañño mahāpanādassa, dassento viya bhūtale.

63.

Pariveṇāni sabbāni, nāsitāni nivesayi;

Bhoge ārāmikānañca, yathāṭhāne ṭhapesi so.

64.

Pitarā paccayānañca, pacchinnattā vibuddhinā;

Chiddāvāsaṃ ghanāvāsaṃ, vihāraṃ’kāsi buddhimā.

65.

Kārite pitarā joti vanece’so vihārake;

Kammaṃ vippakataṃ sabbaṃ, niṭṭhāpesi narissaro.

66.

Therassā’tha mahindassa, samaṇindassa sununo;

Sutvāna manujindo so, pavattiṃ sabbamādito.

67.

Pasīditvā guṇe tassa, rājā dippapasādake;

‘‘Issaro vata dīpassa, thero’’ iti vicintiya.

68.

Paṭibimbaṃ suvaṇṇassa, katvā tammāṇa nissitaṃ;

Pubbakattikamāsassa, pabbapakkhe tu sattame.

69.

Dine netvā cetiyamba-thale therambasaññite;

Tatraṭṭhame nivāsetvā, tato tu navame pana.

70.

Mahāsenaṃ gahetvā so, devasenā samūpamaṃ;

Orodhe nagare ceva, geharakkhaṇake vinā.

71.

Laṃkādīpe ca sakale, sabbe ādāya bhikkhavo;

Vissajjetvā manusse ca, nagare cārakaṭṭhite.

72.

Paṭṭhapetvā mahādānaṃ, ayañcākhilapāṇinaṃ;

Pūjaṃ sabbopahārehi, karonto ca anūpamaṃ.

73.

Paccuggamanametassa, dīpasatthussa satthuno;

Varaputtassa so katvā, devarājā’va satthuno.

74.

Cetiyambathalā yāva, nagaraṃ sādhusajjayi;

Maggaṃ vesālito yāva, sāvatthinagaraṃ yathā.

75.

Vissajjetvā tahiṃ bhogaṃ, sabbaṃ therassa so pitā;

Rājā moggaliputtassa, therassā’gamane viya.

76.

Datvā tattha mahādānaṃ, kapaṇaddhivanibbake;

Bhikkhavopi ca tosetvā, paccayehi catūhi’pi.

77.

Therassā’gamane evaṃ, passatūti mahājane;

Gahetvā taṃmahantena, sakkārena mahāyaso.

78.

Tamhā oruyha so mahā, sayaṃ hutvā purecaro;

Bhikkhavo cāpi katvāna, parivāre samantato.

79.

Therassa bimbaṃ sovaṇṇaṃ, khirasāgaramajjhago;

Sañjhā ghanaparikkhitto, hemameru’va sobhatha.

80.

Vesālinagaraṃ suttaṃ, desetuṃ lokanāyako;

Agamā evamevāti, dassesi ca mahājanaṃ.

81.

Evaṃ karonto sakkāra-sammānaṃ so narāsabho;

Nagarassa’ssa pācina-dvārapasse sayaṃkataṃ.

82.

Upasaṅkamma sāyaṇhe, vihāraṃ sotthiyā karaṃ;

Tīhaṃ tatthāpi vāsesi, bimbaṃ taṃ jinasununo.

83.

Nagaraṃ sādhusajjetvā, tato dvādasame dine;

Satthussā’dippavesamhi, puraṃ rājagahaṃ yathā.

84.

Paṭimaṃ nīharitvā taṃ, vihāraṃ sotthiyā karaṃ;

Nagare sāgarākāre, vattamāne mahāmahe.

85.

Mahāvihāraṃ netvāna, temāsaṃ bodhiyaṅgaṇe;

Nivāsetvā pavesetvā, teneva vidhinā puraṃ.

86.

Rājagehasamīpamhi, pubbadakkhiṇakoṇake;

Paṭibimbassa kāresi, tassa sādhunivesanaṃ.

87.

Kāretvā iddhiyādīnaṃ, paṭimāyo visārado;

Therena saha tatthe’va, nivesesi mahāpati.

88.

Ārakkhaṃ paṭṭhapetvā, pūjāya ca paribbayaṃ;

Anusaṃvaccharaṃ kātuṃ, evameva niyojayi.

89.

Tassāṇamanurakkhantā, rājā tabbaṃsikā idha;

Yāva’jjaparirakkhanti, taṃ vidhiṃ na vināsiya.

90.

Pavāraṇādine netvā, vihāraṃ nagarā tato;

Kātuṃ terasiyaṃ pūjaṃ, anuvassaṃ niyojayi.

91.

Vihāre abhaye tissa-vasabhe bodhipādape;

Silāvediñca kāresi, pākārañca manoharaṃ.

92.

Navame tassa vassamhi, dāṭhādhātuṃ mahesino;

Brāhmaṇīkāci ādiya, kāliṅgamhā idhānayi.

93.

Dāṭhādhātussa vaṃsamhi, vuttena vidhasanaṃ;

Gahetvā bahumānena, katvā sammā na muttamaṃ.

94.

Pakkhipitvā karaṇḍamhi, visuddhaphalikumbhavhe;

Devānaṃpiyatissena, rājavatthumhi kārite.

95.

Dhammacakkavhaye gehe, vaḍḍhayittha mahīpati;

Tato paṭṭhāya taṃ gehaṃ, dāṭhādhātugharaṃ ahu.

96.

Rājā satasahassānaṃ, navakaṃ puṇṇamānaso;

Vissajjetvā tato’kāsi, dāṭhādhātu mahāmahaṃ.

97.

Anusaṃvaccharaṃ netvā, vihāramabhayuttaraṃ;

Tassa pūjāvidhiṃ kātu, meva rūpaṃ niyojayi.

98.

Aṭṭhārasa vihāre ca, kārāpesi mahīpati;

Anukampāya pāṇīnaṃ, vāpiyo ca thirodikā.

99.

Bodhi pūjādi puññāni, appameyyāni kāriya;

Aṭṭhavīsatime vasse, gabho so tassa yā gati.

100.

Kumāro jeṭṭhatiso’tha, bhātā tassa kaniṭṭhako;

Chattaṃ laṅghesi saṃkāyaṃ, dantasippamhi kovido.

101.

Katvā kammāni catrāni, dukkarāni mahīpati;

Sippāyatana metaṃ so, tikkhāpesi bahūjane.

102.

Aṇatto pitunā’kāsi, iddhihi viya nimmitaṃ;

Bodhisatta sarūpañca, rūpaṃ sādhu manoharaṃ.

103.

Apasayañca pallaṅkaṃ, chattaṃ ratanamaṇḍapaṃ;

Citradantamayaṃ kiñci, tassa kammaṃ tahiṃ tahiṃ.

104.

Katvā so navavassāni, laṃkādīpānusāsanaṃ;

Anekāni ca puññāni, yathākammamupāgami.

105.

Buddhadāso tato tassa, putto āsi mahīpati;

Guṇānaṃ ākaro sabba-ratanānaṃ’va sāgaro.

106.

Sukhaṃ sabbapayogehi, karonto dīpavāsinaṃ;

Rakkhamālakamandaṃ’va, puraṃ vassavaṇo dhanī.

107.

Paññā puññaguṇūpeto, visuddhakaruṇālayo;

Tathā dasahi rājūnaṃ, dhammehi samugāgato.

108.

Catasso agati hitvā, kārayanto vinicchayaṃ;

Janaṃ saṅgahavatthūhi, saṅgahesi catūhipi.

109.

Cariyaṃ bodhisattānaṃ, dassento sakkhipāṇinaṃ;

Pitā’va putte so satte, anukampittha bhūpati.

110.

Daḷidde dhanadānenā-kāsi puṇṇamanorathe;

Sukhite sabbabhogānaṃ, jīvitassa ca guttiyā.

111.

Sādhavo saṅgahenā’tha, niggahena asādhavo;

Gilāne vejjakammena, saṅgahesi mahāpati.

112.

Atheka divasaṃ rājā, hatthikkhandhavaraṃ gato;

Tissavāpiṃ nahānattaṃ, gacchamāno mahāpathe.

113.

Addase’kaṃ mahānāgaṃ, kucchiroga samappitaṃ;

Puttabhāga vihārassa, passe vammikamatthake.

114.

Uttāna mudare rogaṃ, dassetuṃ gaṇḍasaññitaṃ;

Nipannaṃso’tha cintesi, tato rogīti nicchayaṃ.

115.

Atho’ruyha mahānāgaṃ, mahānāga samīpago;

Evamāha mahānāgo, mahānāgamanāgavā.

116.

‘‘Kāraṇaṃ te mahānāga, ñātamāgamane mayā;

Kumhe khalu mahātejā, khippaṃ kuppitasīlino.

117.

Tasmā phusitvā taṃ kammaṃ, kātuṃ sakkā na te mayā;

Aphusitvāpi no sakkā, kinnukātabbametthī’ti.

118.

Evaṃ putte phaṇindo so, kevalaṃ phaṇamattano;

Bilassa’nto pavesetvā, nippajjittha samāhito.

119.

Athe’na mupasaṅkamma, ucchaṅgagatamattano

Satthaṃ gahetvā phāletvā, udaraṃ tassa bhogino.

120.

Nīharitvā tato dosaṃ, katvā bhesajja muttamaṃ;

Sappaṃ taṃ taṅkhaṇeneva, akāsi sukhitaṃ tadā.

121.

Attāna mevaṃ thomesi, ‘‘mahākāruññataṃ mama;

Tiracchānāpi jāniṃsu, sādhu rajjanti me kataṃ.

122.

Disvā sukhitamattānaṃ, pannagoso mahīpatiṃ;

Pūjetuṃ tassa pādāsi, mahagghaṃ maṇimattano.

123.

Silāmayāya sambuddha-paṭimāya akārayi;

Miṇiṃ taṃ nayanaṃ rājā, vihāre abhayuttare.

124.

Ekopi bhikkhu bhikkhanto, gāmamhi thusavitthike;

Sukkhaṃ bhikkhaṃ labhitvāna, khīrabhikkhāya sañcaraṃ.

125.

Khīraṃ sappāṇakaṃ laddhā, paribhuñjittha kucchiyaṃ;

Pāṇakā balavo hutvā, udaraṃ tassa khādisuṃ.

126.

Tato so upasaṅkamma, taṃ nivedesi rājino;

Rāha ‘‘jāto sulo’yaṃ, kadā hāresi kīdisaṃ.

127.

So āha’’ thusavitthimhi, gāme khīrena bhojane;

Bhutte’ti rājā aññāsi, khīraṃ sappāṇakaṃ’’iti.

128.

Tadeva asso ekopi, sirāvedha tikicchiyo;

Rājā tassa sirāvedhaṃ, katvā ādāya lohitaṃ.

129.

Pāyetvā samaṇaṃ āha, muhuttaṃ vītināmaya;

‘‘Assalohitamaṇa’’nti, taṃ sutvā samaṇovami.

130.

Pāṇakā lohiteneva, nikkhamiṃbhu sukhī ahu;

Bhikkhuṃ rājā nivedesi, kucchimevaṃ panattano.

131.

‘‘Ekasatthapahārena, pāṇakā samaṇo hayo;

Katā arogā sammame, vejjakamma maho’’iti.

132.

Pivanto toyameko hi,

Deḍḍubhaṇḍaṃ majāniya;

Ajjhoharitadā āsi,

Tato jāto’ti deḍḍubho.

133.

Anto tu ditthatuṇḍena, tena dukkhena pīḷito;

Rājānaṃ magamā rājā, nidānaṃ tassa pucchiya.

133.

Anto tu ditthatuṇḍena, tena dukkhena pīḷito;

Rājānaṃ magamā rājā, nidānaṃ tassa pucchiya.

134.

Aentā sappo’ti viññāya, sattāhamupavāsiya;

Sunhātasu vilittañca, sayane sādhu santhate.

135.

Sayāpesi tato so’ti, niddāya mukhamattano;

Vivaritvā tadā sutto, tato tassa mukhantike.

136.

Maṃsapesiṃ ṭhapāpesi, sarajjuṃ tassa niggato;

Gandhena taṃ ḍaṃsitvāna, anto visitumārabhi.

137.

Rajjuyā’tha gahetvāna, samākaḍḍhika pāṇiyaṃ;

Udake pātayitvāna, idaṃ vacanamabravi.

138.

‘‘Vejjo ahosi sammāsa-mbuddhassa kira jīvako;

Kammaṃ vijjati lokassa, kataṃ kiṃtena dukkaraṃ.

139.

Īdisaṃ kasirāso’pi, kammaṃ natthe’ttha saṃsayo;

Sabbādarena kubbanto, aho puñño dayo mama.

140.

Tathā helloligāmamhi, caṇḍāli muḷhagabbhiniṃ;

Jātaṃ sattasu vāresu, sagabbhaṃ sukhitaṃ akā.

141.

Vātabodhena eko’pi, bhikkhu uṭṭhāpito ahu;

Gopānasī gatetamhi, dukkhāmocesi buddhimā.

142.

Pivantassāpi maṇḍūka, jībayuttaṃ jalaṃ lahuṃ;

Nāsikā bilato gantvā, bījamāruyha matthakaṃ.

143.

Bhijjitvā āsi maṇḍūko, so vuddho tattha gacchati;

Meghassā’gamane tena, so’nibbajjati māṇavo.

144.

Phāletvā matthakaṃ rājā, maṇḍūkamapanīya so;

Kapālāni ghaṭetvāna-kāsi pākatikaṃ khaṇe.

145.

Hitatthaṃ dīpāvāsinaṃ, gāme gāme mahīpati;

Kāretvā vejjasālāyo, vajje tattha niyojayi.

146.

Sabbesaṃ vajjasatthānaṃ, katvā sāratthasaṅgahaṃ;

Ṭhapesi vejje dīpassa, tikicchatthamanāgate;

Yojesi vejja mekekaṃ, rājā gāma dvipañcake.

147.

Adā visaddha khettānaṃ, vejjānamupajīvanaṃ;

Vejjehatthīnamassānaṃ, balassa ca niyojayi.

148.

Piṭṭhasappinamanvānaṃ, sālāyo ca tahiṃ tahiṃ;

Kāresi saha bhogena, sālāyo ca mahāpathe.

149.

Niccamassosi saddhammaṃ, sakkatvā dhammabhāṇake;

Dhammabhāṇakavaṭṭañca, paṭṭhapesi tahiṃ tahiṃ.

150.

Sāṭakantarato katvā, sattha vaṭṭiṃ mahādayo;

Diṭṭhe diṭṭhe pamocesi, dukkhamhā dukkhite jane.

151.

Atheka divasaṃ rājā, rājābharaṇa maṇḍito;

Saddhiṃ gacchati senāya, devehi viya vāsavo.

152.

Taṃ disvā sirisobhagga-maggaṃ pattaṃ mahī patiṃ;

Rājiddhihi virājantaṃ, baddhavero bhavantare.

153.

Kuṭṭhi eko pakuppitvā, haṭṭhenāhaniyā’vatiṃ;

Pothento tañca pothento, bhūmiṃ kattarayaṭṭhiyā.

154.

Akkosesi anekehi, akkosavacanehi ca;

Vippakāraṃmimaṃ disvā, dūrato’va mahīpati.

155.

‘‘Nāhaṃ sarāmi sattassa, kassā’pi katamappiyaṃ;

Pubbaverī ayaṃ jātu, nibbāpessāmitaṃ’’ iti.

156.

Aṇāpesi samīpaṭṭhaṃ, purisaṃ ‘‘gaccha kuṭṭhino;

Amukassā’bhijānāhi, cittācāra’’nti so tato.

157.

Sahāyo viya kuṭṭhissa, samīpamhi nisīdiya;

‘‘Ruṭṭho kimatthaṃ bho tva’’nti, pucchi sabbamavoca so.

158.

‘‘Dāso me buddhadāso’yaṃ, rājāhu puññakammunā;

Avamaññāya maṃ mayhaṃ, parato to yāti hatthinā.

159.

Jānāpessāmi attānaṃ, katipāhena soyadi;

Hatthaṃ me eti kāretvā, sabbaṃ dāsāna niggahaṃ.

160.

No ce hatthaṃ mamā’yāti, māretvā galalohitaṃ;

Pivissāmi na sandeho, na cireneva passasi’’.

161.

So gantvā narapālassa, pavattiṃ taṃ nivedayi;

‘‘Pubbaveri mamāyanti, nicchinitvā mahāmati.

162.

Vino detumupāyena, puttaṃveranti verino;

‘‘Sādhu saṅgaṇutaṃ tva’’nti, purisaṃ taṃ niyejayi.

163.

So kuṭṭhimupasaṅkamma, sahāyo piya āhataṃ;

‘‘Rājānaṃ taṃ vināsetuṃ, cetetvā kālamettakaṃ.

164.

Alabhanto sahāyaṃ me, nāsakkhi tassa ghātane;

Laddhātumhe nayissāmi, matthakaṃ me manorathaṃ.

165.

Etha gehe vasitvā me, hotha me anuvattakā;

Ahameva’ssa nāsemi, katipāhena jīvitaṃ.

166.

Iti vatvāna taṃ kuṭṭhaṃ, netvā so gharamattano;

Sunhāta suvilittañca, nivatthasukhumambaraṃ.

167.

Subhuttamadhurāhāraṃ, yobbanitthikathādaraṃ;

Sayāpesi manuññamhi, sayane sādhu santhate.

168.

Ete neva niyāmena, katipāhaṃ nīvāsiya;

Ñatvā taṃ jātavissāsaṃ, sukhitaṃ piṇitindriyaṃ.

169.

‘‘Rañño dinna’’nti vatvāna, khajjabhojjādikaṃ adā;

Dvattikkhattuṃ nisedhetvā, tena’jjhiṭṭho namaggahi.

170.

Bhūpālena kamenā’si, vissattho’tiva bhūmipo;

Matoti sutvā tassā-si hadayaṃ phalitaṃ dvidhā.

171.

Evaṃ roge tikicchesi, rājā sārīramānase;

Ṭhapesi vejje dīpassa, tikacchattha manāgate.

172.

Pañcavīsatihatthena, pāsāde nopasobhitaṃ;

Mahāvihāremoravha-pariveṇamakārayi.

173.

Samaṇaṃ goḷapānuñca, adā gāmadvayaṃ tahiṃ;

Dhammaghāsaka bhikkhūnaṃ, bhoge kappiyakārake.

174.

Vihāre pariveṇe ca, sampanna catupaccaye;

Vāpiyo dānasālāyo, paṭimāyoca kārayi.

175.

Tasseva rañño rajjamhi, mahādhammakathīyati;

Suttāni parivattesi, sīhaḷāyaniruttiyā.

176.

Abhīti puttā tassā’suṃ, sūrāviraṅgarūpino;

Asītiyā sāvakānaṃ, nāmakāyipadassanā.

177.

Sāriputtādināmehi, puttehi parivārito;

Buddhadāso sasambuddha-rājāviya virocatha.

178.

Evaṃ katvā hitaṃdīpa-vīsīnaṃ tidivaṃ gato;

Vasse ekūnatiṃsamhi, buddhadāso narādhipo.

179.

Tato jeṭṭhasuto tassa, upatisso’si bhūpati;

Sabbarājaguṇopeso, niccasīlo mahādayo.

180.

Dasāpuññakriyāhitvā, dasapuññakriyā’dīyi;

Rājadhammeca pūresi, rājapāramitā dasa.

181.

Gaṇhi saṅgahavatthūhi, cathūhi ca catuddisaṃ;

Mahāpāḷimhi dāpesi, rājārājānubhojanaṃ.

182.

Uttaramhi disābhāge, cetiyamhā tu maṅgalā;

Thūpañca paṭimāgehaṃ, paṭimañcā’pi kārayi.

184.

Karonto tañca so rājā, mākhijjantu janā iti;

Kārāpesi kumārehi, dāpetvā guḷakaṇḍulaṃ.

185.

Rājuppalavhayaṃ gijjha-kūṭaṃ pokkharapāsayaṃ;

Vālāhassañca ambuṭṭhiṃ, goṇḍigomamhi vāpikaṃ.

186.

Vihāraṃ khaṇḍarājiñca, vāpiyo ca thirodikā;

Appamāṇāni puññāni, kārāpesi tahiṃ tahiṃ.

187.

Vassāmānepi so vasse, sayane sannisinnako;

Kevalaṃ pariṇāmesi, rattiṃ ‘‘khedo janassī’’ti.

188.

Ñatvā amacco taṃ netvā, uyyānaṃ jādayīgharaṃ;

Evaṃ paṭicca attānaṃ, dukkhaṃ nākāsi pāṇinaṃ.

189.

Kāle tassā’sī dukkhitta-rogadukkhehi pīḷito;

Dīpo dīpo pamopāpa-tamaso so sumānaso.

190.

Bhikkhū pucchittha’’kiṃbhante, dubbhikkhādibhayaddite;

Loke lokahitaṃ natthi, kataṃ kiñci mahesīnā.

191.

Gahghārohaṇasuttassa, uppattiṃtassa niddisuṃ;

Sutvā taṃ sabbasovaṇṇaṃ, bimbaṃ sambuddhadhātuno.

192.

Katvā satthusilāpattaṃ, sodakaṃ pāṇisampuṭe;

Ṭhapetvā tassa te rūpa-māropetvā mahārathaṃ.

193.

Sayaṃ sīlaṃ samādāya, samādetvā mahājanaṃ;

Mahādānaṃ pavattetvā, abhayaṃ tambapāṇinaṃ.

194.

Alaṅkatvā ca nagaraṃ, devalokamanoharaṃ;

Dīpavāsīhi sabbehi, bhikkhūhi parivārito.

195.

Otarittha mahāvīthiṃ, bhikkhū tattha samāgatā;

Bhaṇantā ratanaṃ suttaṃ, siñcamānā jalaṃ tathā.

196.

Rājagehantike vīti-magge pākārasantike;

Vicariṃsu tiyāmante, kurumānā padakkhiṇaṃ.

197.

Bhijjamāne’ruṇe vassi, mahāmegho mahītale;

Rogāturāca sabbepi, sukhitākaṃsu ussavaṃ.

198.

‘‘Yadā dubbhikkharogādi-bhayaṃ dīpamhi hessati;

Evameva karontū’’ti, niyojesi narādhipo.

199.

Āruḷho cetiyaṃ kunta-kipillādimavekkhiya;

Pucchitvā morapiñcena, ‘‘saṇikaṃ yantuvanaṃti ca.

200.

Saṅkhaṃ sodakamādāya, caratā’sanadhovane;

Dakkhiṇaparitoṇamhi, kāretvā rājagehato.

201.

Uposathagharaṃ buddha-paṭimāgeha meva ca;

Pākārena parikkhittaṃ, uyyānañca manoramaṃ.

202.

Cātuddasiṃpañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;

Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasamupāgataṃ.

203.

Uposathaṃsamādāya, sāpadānaṃ tahaṃ vasī;

Yāvajīvañca so bhuñji, mahāpāḷimhi bhojanaṃ.

204.

Carantocakalandāna muyyāne bhattamattano;

Katvā nivāpaṃ dāpesi, tadajjāpi ca vattati.

205.

Coraṃ vajjamupanītaṃ, disvā saṃviggamānaso;

Chavaṃ susānaṃ ānetvā, khipitvā lohakumbhiyaṃ.

206.

Datvā dhamaṃ palāpetvā, coraṃ rattiyamuggate;

Sūriye kujjhito coraṃ-viyajhāpayi taṃ chavaṃ.

207.

Akā dīpamhi sabbesaṃ, cetiyānaṃ mahāmahaṃ;

Thūpārāme ca thūpassa, hemacumbaṭakañcukaṃ.

208.

Dvācattālīsavassāni, katvā vañcuṃkhaṇampiso;

Katvā puññamupāgañchi, devarājasahabyataṃ.

209.

Rañño tassa kaniṭṭhena, mahānāmena vallabhā;

Devī satthaṃ nipātetvā, tamaṭhānamhi mārayi.

210.

Pabbajitkā kaniṭṭho so, jīvamānamhi bhātari;

Hate rājini bhītāya, āvattitvā’si bhūpati.

211.

Mahesiṃattano’kāsi, mahesiṃ bhātughātiniṃ;

Gilānasālā kāresi, mahāpāḷiñca vaḍḍhayi.

212.

Lohadvāra ralaggāma-koṭipassavanavhaye;

Tayo vihāre katvā’dā, bhikkhūnamabhayuttare.

213.

Vihāraṃ kārayitvāna, dhumarakkhamhi pabbate;

Mahesiyā nayenā’dā, bhikkhūnaṃ theravādīnaṃ.

214.

Navakammañca jiṇṇesu, vihāresu sakārayi;

Dānasīlarato vatthu-pūjako ca ahu sadā.

215.

Bodhimaṇḍasamīpamhi, jāto brohmaṇamāṇavo;

Vijjāsippakalāvedī, tīsu vedesu pārago.

216.

Sammāviññātasamayo, sabbavādavisārado;

Vādatthi jambudīpamhi, āhiṇḍanto pavādiko.

217.

Vihāramekaṃ āgamma, rattiṃ pātañjalaṃ mataṃ;

Parivattesi sampuṇṇa-padaṃ suparimaṇḍalaṃ.

218.

Tattheko revatonāma, mahāthero vijāniya;

‘‘Mahāpañño ayaṃ sattho, dametuṃ vaṭṭatī’’ti so.

219.

‘‘Ko nu gadrabharāvena, viravanto’’ti abravi;

‘‘Gadrabhānaṃ rave atthaṃ, kiṃ jānāsī’’ti āhataṃ.

220.

‘‘Ahaṃ jāne’’ti vuttoso, otāresi sakaṃ mataṃ;

Vuttaṃ vuttaṃ viyākāsi, virodhampi ca dassayi.

221.

‘‘Tenahi tvaṃ sakavāda-motārehī’’ti codito;

Pāḷimāhā’bhidhammassa, atthamassa na so’migā.

222.

Āha kasse’samanto’ti, buddhamanto’ti sobravi;

‘‘Dehi me ta’’nti vuttehi, ‘‘gaṇhu pabbajjataṃ’’iti.

223.

Mantatthī pabbajitvāso, uggaṇhi piṭakattayaṃ;

‘‘Ekāyano ayaṃ maggo’’, iti pacchā tamaggahi.

224.

Buddhassa viya gambhīra-ghosattātaṃ viyākaruṃ;

‘‘Buddhaghoso’’ti ghosohi, buddho viya mahītale.

225.

Tattha ñāṇodayaṃ nāma, katvā makaraṇaṃ tadā;

Dhammasaṅgaṇīyā’kāsi, kacchaṃ so aṭṭhasāliniṃ.

226.

Patittaṭṭhakathañceva, kārāmārabhibuddhimā;

Taṃ disvā revato thero, idaṃ vacanamabruvi.

227.

Pāḷimattaidhānitaṃ, natthi aṭṭhakathā idha;

Tathācariyavādā ca, bhinnarūpā na vijjare.

228.

Sīhaḷāṭṭhakathā suddhā, mahindena matīmatā;

Saṃgītittayamāruḷaṃ, sammāsambuddhadesitaṃ.

229.

Sāriputtādigītañca, kathāmaggaṃ samekkhiya;

Ekā sīhaḷabhāsāya, sīhaḷesu pavattati.

230.

Taṃ tattha gantvā sutvā taṃ, māgadhānaṃ niruttiyā;

Parivattesi sā hoti, sabbalokahitā vahā.

231.

Evaṃ vutto pasanno so, nikkhamitvā tatoimaṃ;

Dīpamāgā imasseva, raññokāle mahāmati.

232.

Mahāvihāraṃ sampatto, vihāraṃ sabbasādhūnaṃ;

Mahāpadhānagharaṃ gantvā, saṅghapālassa santikā.

233.

Sīhaḷaṭṭhakathā suddhā, theravādañca sabbaso;

‘‘Dhammasāmissa esova, adhippāyo’’ti nicchiya.

234.

Tattha saṅghaṃ samānetvā, ‘‘kātumaṭṭhakathāmama;

Potthake detha sabbe’’ti, āha vīmaṃsituṃ sataṃ.

235.

Saṅgho gāthādvayaṃ tassā-dāsi ‘‘sāmattiyaṃ tava;

Ettha dassehi taṃ disvā, sabbe demā’’ti potthake.

236.

Piṭakattayamettheva, saddhimaṭṭhakathāya so;

Visuddhimagga nāmākā, saṅgahetvā samāsato.

237.

Tato saṅghaṃ samuhetvā, sambuddhamatakovidaṃ;

Mahābodhisamīpamhi, so taṃ vācetumārabhi.

238.

Devatā tassa nepuññaṃ, pakāsetuṃ mahājane;

Chādesuṃ potthakaṃso’yi, dvattikkhattumpi taṃ akā.

239.

Vācetuṃ tatiye vāre, potthake samudāhaṭe;

Potthakadvayamaññampi, saṇṭhāpesuṃ tahiṃ marū.

240.

Vācayiṃsu tadābhikkhū, potthakattaya mekato;

Ganthato atthato cāpi, pubbāparavasena vā.

241.

Theravādehi pāḷihi, padehi byañjanehi ca;

Aññatthattamahūneva, potthatthakesupi tīsupi.

242.

Atha ugghosayi saṅgho, tuṭṭhahaṭṭho tisesato;

‘‘Nissaṃsayā’yaṃ metteyyo’’, iti vatvā punappunaṃ.

243.

Saddhimaṭṭhakathāyā’dā, potthake piṭakattaye;

Ganthakāre vasanto so, vihāre durasaṅkare.

244.

Parivattesi sabbāpi, sīhaḷaṭṭhakathā tadā;

Sabbesaṃ mūlabhāsāya, māgadhāya niruttiyā.

245.

‘‘Sattānaṃ sabbabhāsānaṃ, sā ahosi hitāvahā;

Theriyā cariyāsabbe, pāḷiṃviya tamaggayhaṃ.

246.

Atha kattabbakiccesu, gahetu pariniṭṭhitiṃ;

Vandituṃ so mahābodhiṃ, jambudīpamupāgami.

247.

Sutvā dvāvīsavassāni, mahānāmo mahāmahiṃ;

Katvā puññāni citrāni, yathā kammamugāgami.

248.

Sabbe’pe te dharaṇīpatayo maccumaccetumante,

No sakkhiṃ sūpacitasukhabalāsādhu sampannabhogo;

Evaṃ sabbe nidhanavasagā honti sattā’ti niccaṃ,

Rāgaṃ sammā vinayatudhane jīvite cāpi dhīmā.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Pañcarājako nāma

Sattatiṃsatimo paricchedo.

Aṭṭhatiṃsatima pariccheda

Dasarājako

1.

Mahānāma suto āsi, damiḷī kucchisambhavo;

Sotthiseno, tathāsaṅgho-dhītā cā’si mahesiyā.

2.

Sotthiseno tadā rajjaṃ, patvā saṅghayanāsito;

Tasmiṃyeva dine bheriṃ, carāpetvā tadā tu sā.

3.

Attano sāmikassadā, chattaggāhakajantuno;

Chattaggāhakavāpiṃ so, katvā saṃvacchare mato.

4.

Atha macco mahāpañño, sahāyo tassa taṃ mataṃ;

Antovatthumhi jhāpetvā, vīhicoraṃ mahābalaṃ.

5.

Rajjayoggoti cintetvā, katvā taṃ bhūpatiṃ raho;

Antoyeva nivāsetvā, rājā rogāturo iti.

6.

Yasaṃ rajjaṃ vicāresi, chaṇe patte mahājanā;

Rājā ce atthi amhehi, saddhiṃ metūti ghosayuṃ.

7.

Taṃ sutvā narapālo so, sabbalaṅkāramaṇḍito;

Samānaṃte mahānāge, nesayoggā mamā’tiso.

8.

Dāṭṭhādhātugharaṭhāne, suvā nāgaṃ samādisi;

Rañño āṇāti vutte so, agā āruyha taṃ puraṃ.

9.

Katvā padakkhiṇaṃ gantvā, pācinadvārato bahi;

Paṭhame cetiyaṭhāne, dhātunāgaṃ samappayi.

10.

Mahācetittaye hatthi-pākāre’kāsi toraṇaṃ;

Mittaseno bahuṃ puññaṃ, katvā vassena so cuto.

11.

Mittasenaṃ raṇe hantvā, damiḷo paṇḍunāmako;

Āgato paratīramhā, laṅkārajjamakārayi.

12.

Janā kulīnā sabbepi, rohaṇaṃ samupāgatā;

Oragaṅgāya isseraṃ, damiḷā eva kappayuṃ.

13.

Ye subhassa balaṭṭhassa, bhītāmoriyavaṃsajā;

Balāyitvā narāvāsaṃ, kappayiṃsu tahiṃ tahiṃ.

14.

Tesamaññatamo nandi-vāpi gāme kuṭimbako;

Dhātusenavhayo āsi, dāṭhānāmo ca taṃ suto.

15.

Gāme ambilayāgumhi, vasaṃ putte duve labhi;

Dhātusenaṃ silātissa-bodhiṃca sampajātike.

16.

Mātuso dariyo tesaṃ, saddho pabbajja vattati;

Dīghasandakatāvāse, dhātusenāpi māṇavo.

17.

Santike tassa pabbajja-rukkhamūlamhi ekadā;

Sajjhāyati pavissittha, megho nāgotupassiya.

18.

Parikkhipitvā bhogehi, chādayitvā phaṇena ca;

Potthakañca kumārañca, rakkhitaṃ passi mātulo.

19.

Sīse ākiri saṅkāraṃ, tassa ruṭṭho paroyati;

Tasmiṃ cittaṃ na dūsesi, tampi disvāna mātulo.

20.

Uttamo vata’yaṃ satto, rājā hessati nicchayaṃ;

Rakkhitabbo’ti ādāya, taṃ vihāramupāgato.

21.

Goṇisādi vihāre’yaṃ, kattabbo nītimā iti;

Sikkhāpesi kumāraṃ taṃ, paṇḍuko taṃ vijāniya.

22.

Gaṇhathetantipesesi, sevake tassārattiyaṃ;

Disvāna supinaṃ thero, nīharittha kumārakaṃ.

23.

Tasmiṃ nikkhantamattamhi, sevakaṃ parivāriya;

Pariveṇe na passiṃsu, tato nikkhamma te ubho.

24.

Dakkhiṇasmiṃ disābhāge, goṇa nāmaṃ mahānadiṃ;

Patvā sampuṇṇamaṭṭhaṃsu, gantukāmāpi vegasā.

25.

Yathā nadiyaṃ vāreti, amhe taṃ tvampi vāraya;

Vāpiṃgahetvā etthe’ti, vatvā thero tadā nadiṃ.

26.

Otaritthakumārena, saddhiṃ disvāna te ubho;

Nāgarājā tadā eko, piṭṭhiṃ pādāsi tena so.

27.

Uttaritvā kumāraṃ taṃ, netvā paccantamāvasaṃ;

Laddhā khīrodanaṃ sutvā, sesaṃ pattena tassa’dā.

28.

Cittakārena theramhi, bhattaṃ pakkhippa bhūmiyaṃ;

Bhuñji theropi taṃ jāni, bhuñja te yaṃ mahiṃ iti.

29.

Paṇḍurājāpi katvāna, rajjaṃ vassamhi pañcame;

Cuto putto pipārindo, tatiyo tassa bhātuko.

30.

Kaṇiṭṭho khuddapārindo, kubbaṃ rajjaṃ mahāmahiṃ;

Dhātusenānuge sabbe, viheṭhesi mahājane.

31.

Saṅgahetvā jane sādhu-seno yujjittha rājinā;

So soḷasahi vassehi, puññapāpakaromato.

32.

Niritaro tato āsi, rājāmāsadvayena taṃ;

Dhātuseno vināsesi, tena katvā mahāhavaṃ.

33.

Hate tasmiṃ mahīpāle, dāṭhiyo damiḷo tato;

Rājā vassattha ye hutvā, dhātusenahatotato.

34.

Piṭṭhiyo damiḷo satta-māsena nidhanaṃ gato;

Dhātusenena yujjhitvā, vaṃso pacchijji dāmiḷo.

35.

Athā’si rājālaṅkāyaṃ, dhātuseno irādhipo;

Bhātarā saha dīpamhi, damiḷe dīpaghātake.

36.

Upāyehi anekeyi, ekavīsappamāṇake;

Khandhavāre nivesetvā, katvā yuddhamasesato.

37.

Sodhetvā mediniṃ sādhu, katvā ca sukhitaṃjanaṃ;

Sāsanañca yathāṭhāne, ṭhapesi paranāsitaṃ.

38.

Damiḷe ye’nuvattiṃsu, kulīnā kulagāmavā;

Te maṃ vā sāsanaṃ vā no, rakkhiṃsū’ti pakuppiya.

39.

Tesaṃ gāme gahetvāna, gāme svākāsirakkhake;

Rohaṇā’gamma te sabbe, kulīnā tamupaṭṭhahuṃ.

40.

Tesaṃ sakkārasammānaṃ, yathāyogamakāsi so;

Amacce attano dukkha-sahāyecā’bhi tosayi.

41.

Bandhāpetvā mahāgaṅgaṃ, kedāre’kā thirodake;

Mahāpāḷamhi bhikkhūnaṃ, sālibhattañca dāpayi.

42.

Paṅgurogā turaṭṭānaṃ, sālāyokāsi buddhimā;

Kāḷavāpiṃca gaṇhitvā, bandhi goṇaṃ mahānadiṃ.

43.

Mahāvihāraṃ katvāna, pantiyuttamanākulaṃ;

Tathā bodhigharañceva, dassaneyya makārayi.

44.

Bhikkhavo paritosetvā, paccayehi catūhipi;

Dhammāsoko’va sokāsi, saṅgahaṃ piṭakattaye.

45.

Aṭṭhārasavihāre ca, theriyāna makārayi;

Sampannabhoge dīpamhi, aṭṭhārasa ca vāpiyo.

46.

Kāḷavāpī vihāro ca, koṭipassāvanāmako;

Dakkhiṇa girināmo ca, vihāro vaḍḍhamānako.

47.

Paṇṇavallakabhūto ca, bhallātakasanāmako;

Pāsāṇasinne desamhi, dhātuseno ca pabbato.

48.

Maṃ gano thūpaviṭṭhi ca, dhātusenopi uttare;

Pācina kambaviṭṭhi ca, tathā antarame giri.

49.

Antāḷi dhātuseno ca, kassapiṭṭhika pubbako;

Rohaṇedāyagāmo ca, sālavāṇo vibhīsano.

50.

Vihāro bhallivāṇo ca, aṭṭhārasanaruttamo;

Pādūlakaṃ hambalaṭṭhi, mahādatthādivāpi yo.

51.

Khuddake ca vihāreso, aṭṭhārasanaruttamo;

Vāpīyo ca tathākatvā, tesameva tu dāpayi.

52.

Pañcavīsati hatthañca, mayūrapariveṇakaṃ;

Haritvā’kāsipāsāda-mekavīsati hatthakaṃ.

53.

Kumārasenassa’petvā, pubbabhogaṃ visodhayi;

Kāḷavāpimmibhāgaddhaṃ, khettānañca satadvayaṃ.

54.

Loha pāsadake jiṇṇe, navakammamakārayi;

Mahāthūpesu chattāni, tīsu jiṇṇāni kārayi.

55.

Devānaṃpiyatissena, kataṃ bodhimahaṃ viya;

Sinhānapūjaṃ bodhissa, varabodhissa kārayi.

56.

Dhāvanā lobhanāvāyo, tattha pūjesi soḷasa;

Alaṅkāraṃ munindassa, abhisekañca kārayi.

57.

Mahābodhi patiṭṭhānā, oraṃ laṅkāya bhūmipā;

Yāva dvādasamaṃ vassaṃ, bodhipūjamakārayuṃ.

58.

Mahāmahindattherassa, kāretvā paṭibimbakaṃ;

Therassā’lāhanaṃ netvā, kātuṃ pūjaṃ mahārahaṃ.

59.

Datvā sahassaṃ dīpetuṃ, dīpavaṃsaṃ samādisi;

Ṭhitānaṃ tattha bhikkhūnaṃ, dātuñcāṇāpayiguḷaṃ.

60.

Bhikkhussa attano sīse, saṅkārokiraṇaṃ saraṃ;

Lābhaṃ nādāsi vutthassa, pariveṇassa attano.

61.

Phātikammaṃ bahuṃ’kāsi, vihāre abhayuttare;

Silāsatthussa kāresi, mandirañca samaṇḍapaṃ.

62.

Buddha dāsakatenette, naṭṭhe’nagghamaṇi dvayaṃ;

Akāsi nettaṃ satthussa, raṃsi cūḷāmaṇiṃtathā.

63.

Maṇihi ghananīlehi, kesā vattaṃ sumuttamaṃ;

Hemapaṭṭaṃ tathevuṇṇa-lomaṃ sovaṇṇa cīvaraṃ.

64.

Pādajālaṃ suvaṇṇassa, padumaṃ dīpamuttamaṃ;

Nānārāgambaraṃ tattha, pūjayittha asaṃkhiyaṃ.

65.

Akāsi paṭimā gehe, bahumaṅgalacetiye;

Bodhisatte tathā’kāsi, kāḷaselassa satthuno.

66.

Upasumbhavhayassāpi, lokanāthassa kārayi;

Raṃsīcūḷāmaṇiñceva, abhisekavhayassa ca.

67.

Buddhabimbassa kāresi, pubbe vuttaṃ piḷandhanaṃ;

Vāmapassamhi bodhissa, bodhisattagharaṃ tathā.

68.

Metteyyassa ca kāresi, sabbaṃ rājapiḷandhanaṃ;

Samantā yojane tassa, tadā rakkhañca yojayi.

69.

Kārāpesi vihāresu, dhāturājavhapantiyo;

Tathā satasahassena, mahābodhigharaṃ varaṃ.

70.

Thūpāramamhi thūpassa, pūjaṃ jiṇṇavisodhanaṃ;

Dāṭhā dhātugharecāpi, jiṇṇassa paṭisaṅkharaṃ.

71.

Dāṭhādhātukaruṇḍañca, raṃsiñca ghanakoṭṭimaṃ;

Mahagghamanisaṃkiṇṇaṃ, suvaṇṇa padumāni ca.

72.

Dāṭhādhātumhi pūjesi, pūjācākā asaṅkhiyā;

Cīvarādīni dāpesi, bhikkhūnaṃ dīpavāsinaṃ.

73.

Kārāpetvā vihāresu, navakammaṃ tahiṃ tahiṃ;

Pākāre ca gharetvā’kā, sudhākammaṃ manoharaṃ.

74.

Mahācetittaye katvā, sudhākammaṃ mahārahaṃ;

Suvaṇṇachattaṃ kāresi, tathā vajiracumbaṭaṃ.

75.

Mahāvihāre pāpena, mahāsenena nāsite;

Vasisuṃ dhammarucikā, bhikkhū cetiyapabbate.

76.

Katvā ambatthalaṃ thera-vādānaṃ dātu kāmako;

Yācito tehi tesaṃ’va, adāsi dharaṇī pati.

77.

Dātu paṭhānanāvañca, kāretvā kaṃsalohajaṃ;

Dānavaṭṭaṃ pavattesi, ambaṇebhi dvipañcahi.

78.

Anto bahi ca kāretvā, nagarassa jinālaye;

Paṭimāyo ca pūjesi, dhammāsokasamo’samo.

79.

Tassa puññāni sabbāni, vatthu paṭipadaṃ naro;

Ko hi nāma samatthoti, mukhamattaṃ nidassitaṃ.

80.

Tassa puttaduve āsuṃ, kassapo bhinnamātiko;

Samānamātiko ceva, moggallāno mahabbalo.

81.

Tathā pāṇasamā ekā, duhitā ca manoramā;

Bhāgineyyassa pādāsi, senāpaccañca tañca so.

82.

Vinā dosena tāḷesi, kasāyūrusu so’pitaṃ;

Rājā disvāna duhitu-vatthaṃ lohitamakkhitaṃ.

83.

Ñatvā taṃ mātaraṃ tassa, naggaṃ jhapesi kujjhiya;

Tatoppabhutiso baddha-vero saṅgamma kassapaṃ.

84.

Rajje netaṃ palobhetvā, bhinditvā pituantare;

Saṅgahetvā janaṃ java-gāhaṃ gāhāpayī patiṃ.

85.

Ussāpesi tato chattaṃ, kassapo pitupakkhiye;

Vināsetvā jane laddha-sabbapāpasahāyako.

86.

Moggallāno tato tena,

Kātukāmo mahāhavaṃ;

Aladdha balatāya’gā,

Jambudīpa balatthiko.

87.

Mahārajja vināsena, viyogena ca sūnuno;

Baddhanāgāravāsena, dukkhitampi durādhipaṃ.

88.

Dukkhāpetumapaññoso, āha kassaparājakaṃ;

Nidhi rājakulerāja-gutta te pitarā iti.

89.

Ne’ti gutte na jānāsi, cittametassa bhūmipa;

Moggallānassa kāpeti, nidhiṃsoti tadabrūvi.

90.

Sutvā taṃ kupito dūte, pāhesī pitusantikaṃ;

Ācikkhatu nidhiṭhāna-miti vatvā narādhamo.

91.

Māretu amhe pāpassa, tassupāyo’ti cintiya;

Tuṇhī ahosi te gantvā, rājakassa nivedayuṃ.

92.

Tato’tīva pakuppitvā, pesayittha punappunaṃ;

Sādhu disvā sahāyamme, nhatvāna kāḷavāpiyaṃ.

93.

Parissāmīti cintetvā, āha dūte sace mamaṃ;

Kāḷavāpiṃsamāpeti, sakkā ñātunti te gatā.

94.

Rañño āhaṃsu rājāpi, tuṭṭhahaṭṭho dhanatthiko;

Pesesi dūte datvāna, rathaṃ jiṇṇena vājinā.

95.

Evaṃ gacchati bhūpāle, pājento rathiko rathaṃ;

Khādanto lājamassāpi, kiñci mattaṃ adāsi so.

96.

Taṃ khāditvā pasīditvā, tasmiṃ pāṇamadā tadā;

Moggallānassa taṃ kātuṃ, saṅgahaṃ dvāranāyakaṃ.

97.

Evaṃ sampattiyo nāma, calā vijjullatopamā;

Tasmā tāsu pamajjeyya, ko hi nāma sacetano.

98.

Rājā etītisutvāna, thero so tassa soha do;

Laddhā māsodanaṃ maṃsaṃ, sāṇuṇañca varaṃ saraṃ.

99.

Rājā roceti etanti, gopayitvā upāvisi;

Gantvā rājāpi vanditvā, ekamantamupāvisī.

100.

Evaṃ nisinnā sampatta-rajjā viya ubhopi te;

Aññamaññā’bhilāpena, nibbāpesuṃ mahādaraṃ.

101.

Bhojayitvāna taṃ thero, ovaditvā anekadhā;

Appamāde niyojesi, dassetvā lokadhammataṃ.

102.

Tato vāpī mupagamma, oggayhitvā yathā sukhaṃ;

Nhayitvā pivitvā ca, āhevaṃ rājasevake.

103.

Ettakaṃ me dhanaṃ bho’ti, sutvā taṃ rājasevakā;

Āparitvā puraṃrañño, nivedesuṃ nirissaro.

104.

Dhanaṃ rakkhati puttassa, dīpe bhindati mānuse;

Jīvanto’yaṃtī kujjhitvā, āṇāpesi camūpatiṃ.

105.

Mārehi pitaraṃ meti, diṭṭhā piṭṭhīti verino;

Haṭṭhatuṭṭho tiruṭṭhoso, sabbālaṅkaramaṇḍito.

106.

Rājānamupasaṅkamma, purato ca’ssa caṅkami;

Rājādisvā ca cintesi, pāpiyo’yaṃ mataṃ mama.

107.

Kāyaṃ viya dukkhāpetvā, narakaṃ hetu micchati;

Rosuppādena tasseva, kiṃpuremi manorathaṃ.

108.

Iti mettāyamāno taṃ, āha senāpatiṃ pati;

Moggallāne tvayiceva, ekacitto ahaṃ iti.

109.

Hasaṃcālesi sīsaṃso, disvā taṃ jānibhūpati;

‘‘Nūna māreti ajjā’’ti, tadā sāhasikopi so.

110.

Naggaṃ katvāna rājānaṃ, sasaṅkhalika bandhanaṃ;

Puratthābhimukhaṃ katvā, antobandhiya bhittiyaṃ.

111.

Mattikāya vilimpesi, evaṃ disvāpi paṇḍito;

Ko hi rajjeyya bhogesu, jīvitepi yasepi vā.

112.

Dhātuseno narindo so, evaṃ puttahato gato;

Aṭṭhārasahi vassehi, devarājassa santikaṃ.

113.

Kāḷavāpī mayaṃ rājā, kārāpento samāhitaṃ;

Passitvā bhikkhumetantu, vuṭṭhāpetuṃ samādhito.

114.

Asakkonto khipāpesi, paṃsuṃ bhikkhussa matthake;

Sandhiṭṭhiko vipākoyaṃ, tassa kammassa dīpito.

115.

Dasāpite rājavarā sabhogā,

Upāgamuṃ maccumukhaṃ sabhovā;

Aniccataṃ bhogavato dhane ca,

Disvā sapañño vibhavaṃ icche.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dasarājako nāma

Aṭṭhatiṃsatiemā paricchedo.

Ekūnacattālīsatima pariccheda

Rājadvayadīpano

1.

Tato kassapanāmo so, pāpako narapālako;

Assa go pañcasūdañca, pesayitvāna bhātikaṃ.

2.

Mārāpetuṃ asakkonto, bhīto sīhagiriṃ gato;

Durārohaṃ manussehi, sodhāpetvā samantato.

3.

Pākārena parikkhippa, sīhākārena kārayi;

Tattha nisseṇi gehāni, tena taṃ nāmako ahū.

4.

Saṃharitvā dhanaṃ tattha, nidahitvā sugopitaṃ;

Attano nihitānaṃ so, rakkhaṃ datvā tahiṃ tahiṃ.

5.

Katvā rājagharaṃ tattha, dassaneyyaṃ manoramaṃ;

Dutiyālakamandaṃva, kuverova tahiṃ vasi.

6.

Migāro nāma kāresi, senāpati sanāmakaṃ;

Pariveṇaṃ tathāgeha-mabhisekajinissa ca.

7.

Tassābhisekaṃ yācitvā, silāsambuddhato’dhiraṃ;

Aladdhāsāmi no rajje, jānissāmīti saṇṭhahi.

8.

Hutvā vippaṭisārī so, attanā katakammanā;

Muccissāmi kataṃ nu’ti, puññaṃ kāsi anappakaṃ.

9.

Mahā vatthuni kāresi, dvāresu nagarassa so;

Ambuyyāne ca kāresi, dīpe yojana yojane.

10.

Issarasamaṇārāmaṃ, kāretvā pubbavatthuto;

Adhikaṃ bhogagāme ca, adhikaṃ tassa dāpayi.

11.

Bodhi uppalavaṇṇā ca, tassāsuṃ dhītaro duve;

Vihārassa’ssa kāresi, nāmaṃ tāsañca attano.

12.

Dente tasmiṃ na icchiṃsu, samaṇā theravādino;

‘‘Pitughātissa kamma’’nti, lokagārayha bhīruno.

13.

Dātukāmosa tesaṃ’va, sambuddha paṭimāya’dā;

Bhikkhave adhivāsesuṃ, bhogo no satthuno iti.

14.

Kathā niyyanti uyyāne, samīpe pabbatassa so;

Kārāpesi vihāraṃ so, tesaṃ nāmo tato ahu.

15.

Adā dhammarucinaṃ taṃ, sampatta catupaccayaṃ;

Vihārañceva uyyānaṃ, disābhāgamhi uttare.

16.

Bhattaṃ sanīrapakkaṃ so, bhuñjitvā dinnamitthiyā;

Sappiyuttaṃ manuññehi, sūpehi abhisaṅkhataṃ.

17.

Manuññamidamayyānaṃ, dassamevanti tādisaṃ;

Bhattaṃ pādāsi bhikkhūnaṃ, sabbesañca sacīvaraṃ.

18.

Uposathamadhiṭṭhāsi, appamaññañca bhāvayi,

Samādiyi dhutaṅge ca, likhāpesi ca potthake.

19.

Paṭimādāna sālādiṃ, kārāpesi anappakaṃ;

Bhito so paralokamhā, moggallānā ca vattati.

20.

Tato aṭṭhārase vasse, moggallāno mahābhaṭo;

Ādesena nigaṇṭhānaṃ, dvādasaggasahāya vā.

21.

Jambudīpā idhāgamma, dese ambaṭṭhakolake;

Kuḷārī nāme bandhittha, vihāre balasañcayaṃ.

22.

Rājā sutvā gahetvā taṃ, bhañjissāmiti nikkhami;

Nemittehi na sakkāti, vadantepi mahābalo.

23.

Moggallānopi sannaddha balo sūrasahāya vā;

Gacchanto surasaṅgāmaṃ, devo viya sujampati.

24.

Aññamaññaṃ upāgamma, bhinnavelāva sāgarā;

Ārabhiṃsu mahāyuddhaṃ, balakāyā ubhopi te.

25.

Kassapo purato disvā, mahantaṃ kaddamāsayaṃ;

Gantumaññena maggena, parivattesi dantinaṃ.

26.

Disvā taṃ sāmikono’yaṃ, palāyati bhaṇe iti;

Balakāyo pabhijjittha, ‘‘diṭṭhaṃ piṭha’’nti ghosayuṃ.

27.

Moggalāna balārājā, chetvā nikaraṇena so;

Sīsaṃ ukkhipiyā’kāsaṃ, churikaṃ kosiyaṃ khipi.

28.

Katvā’ḷāhana kiccaṃ so, tassa kamme pasīdiya;

Sabbaṃso dhanamādāya, āgañchi nagaraṃ varaṃ.

29.

Bhikkhū sutvā pavattiṃ taṃ, sunivatthā supārutā;

Sammajjitvā vihārañca, aṭṭhaṃsu paṭipāṭiyā.

30.

Mahāmeghavanaṃ patvā, devarājāva nandanaṃ;

Mahāsena nivattetvā, hatthipākārato bahi.

31.

Upasaṅkamma vanditvā, saṅghe tasmiṃ pasīdiya;

Chattattena saṅghaṃ pūjesi, saṅgho tasseva taṃ adā.

32.

Taṃ ṭhānaṃ chattavaḍḍhīti, vohariṃsu tahiṃ kataṃ;

Pariveṇampi taṃ nāmaṃ, ahosi puramāgato.

33.

Vihāre dvepi gantvāna, saṅghaṃ tatthā’bhivandiya;

Pāpuṇitvā mahārajjaṃ, lokaṃ dhammena pālayi.

34.

Kuddho nīhari dāṭhaṃso, ghātakaṃ pituno mama;

Anuvattitvā maccāti, tena rakkhasa nāma vā.

35.

Atirekasahassaṃ so, amaccānaṃ vināsayi;

Kaṇṇanāsādi chedesi, pabbājesi tathā bahū.

36.

Tato sutvāna saddhamma-mupasanno sumānaso;

Mahādānaṃ pavattesi, megho viya mahītale.

37.

Phussapuṇṇamīyaṃ dāna-manuvassaṃ pavattayi;

Tato paṭṭhāya taṃ dānaṃ, dīpe ajjāpi vattati.

38.

Sopi sārathiko lāja-dāyako piturājino;

Ānetvā pitusande saṃ, moggallānassa dassayi.

39.

Taṃ disvā paridevitvā, pituno pema mattanī;

Vaṇṇetvā tassa pādāsi, dvāranāyakataṃ vibhū.

40.

Senāpati migārohi, nivedetvā yathā vidhiṃ;

Abhiseka jinassā’kā, abhisekaṃ yathāruciṃ.

41.

Sīhā’cale daḷhanāmaṃ, dāṭhā koṇḍaññakampi ca;

Vihāraṃ dhammarucinaṃ, sāgalinañca dāpayi.

42.

Pabbatantu vihāraṃso, katvā therassa dāpayi;

Mahānāmasanāmassa, dīghasaṇḍa vihārake.

43.

Rājinināmakañceva, katvā bhikkhunupassayaṃ;

Adā sāgalikānaṃ so, bhikkhunīnaṃ mahāmati.

44.

Lambakaṇṇakagottopi, dāṭhā pabhuti nāmako;

Kassapassa upaṭhāne, koci nibbinna mānaso.

45.

Gantā me reliyaṃ vaggaṃ,

Vāsaṃ tattheva kappayi;

Ahosi putto tasseko,

Silākā loti pissuto.

46.

Sopi kassapato bhīto, ñātakena saha’ttano;

Moggallānena gantvāna, jambudīpatalaṃ ito.

47.

Bodhipaṇḍavihārampi, pabbajjaṃ samupāgato;

Karonto saṅghakiccāni, sādaro so supesalo.

48.

Ammaṃ saṅghassa pādāsi, saṅgho tasmiṃ pasīdiya;

Āha’mba sāmaṇero’ti, tena taṃ nāmako ahu.

49.

So kesadhātuvaṃsamhi, vuttena vidhinā tato;

Kesadhātuṃ labhitvāna, tassa rajje idhā’nayi.

50.

Tassa katvāna sakkāraṃ, gahetvā kesa dhātuyo;

Mahagghe nidahitvāna, karaṇḍe phalikumbhavhe.

51.

Dīpaṅkarassa nāthassa, paṭimāya ghare vare;

Vaḍḍhetvā parihārena, mahāpūjaṃ pavattayi.

52.

Mātulaṃ bhariyañca’ssa, katvā sovaṇṇayaṃ tahiṃ;

Ṭhapesi paṭimāyo ca, assa bimbañca cārukaṃ.

53.

Kesadhātukaraṇḍañca, chattaṃ ratanamaṇḍapaṃ;

Sāvakaggayuṃgaṃ vāḷa-bījaniñca sakārayi.

54.

Parihārañca tassa’dā, rājā adhikamattano;

Silākāḷa masiggāhaṃ, katvā rakkhāya yojayi.

55.

Asiggāhasilākāḷo, iti tenā’si vissuto;

Bhaginiñca’ssa pādāsi, saddhiṃ bhogena bhūmipo.

56.

Vutto’yamati saṅkhepo, vitthāro pana sabbaso;

Kesadhātukavaṃsamhā, gahetabbo vibhāvinā.

57.

Bandhitvā sāgarā rakkhaṃ, dīpañca kāsinibbhayaṃ;

Dhammakammana sodhesi, sadhammaṃ jinasāsanaṃ.

58.

Senāpatisa nāmaṃ’kā, padhānaghara muttaro;

Katvā’ṭṭhārasame vasse, so puññāni khayaṃ gato.

59.

Kassapato jito atibali puññakkhaye saṅkhate;

Jetuṃ no visahittha maccumupagaṃ so yevadāsoviya;

Tasmā maccubalaṃ nihacca sukhino hessanti medhāvino;

Nibbānaṃ paramaccutaṃ sivapadaṃ pattabbamattaññunā.

Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Rājadvayadīpano nāma

Ekūnacattālīsatimo paricchedo.

Cattālīsatima pariccheda

Aṭṭharājako

1.

Tassaccaye kumārādi-dhātusenoti vissuto;

Ahu tassa suto rājā, devarūpo mahābalo.

2.

Kārite pitarā’kāsi, vihāre navakammakaṃ;

Kāretvā dhammasaṅgītiṃ parisodheti sāsanaṃ.

3.

Santappesi mahāsaṅghaṃ, paccayehi catūhipi;

Katvā puññāni’nekāni, navame hāyane’tigā.

4.

Tittiseno suto tassa, rājā hutvā anekadhā;

Katvā puññāni rajjaṃ taṃ, māsampi navame jahi.

5.

Sivo taṃ mātulo hantvā, hutvā rājā anappakaṃ;

Puññaṃ katvo’patissena, pañcavīsa dine hato.

6.

Upatisso tato āsi, rājā hantvāna sīvakaṃ;

Moggallānassa bhaginī, sāmiko dhajinīpati.

7.

Rājā ṭhānantarādīhi, katvāna janasaṅgahaṃ;

Sīlākāḷassa pādāsi, saha bho kanadhīvaraṃ.

8.

Eko putto ahu rañño, upatissassa kassapo;

Sasoḷasa sahāyehi, sūro sūpehi saññuto.

9.

Eka vuttisahāyehi, dānamāna mahādhano;

Dhammaṭṭho vīriyājīvi, sādhu jeṭṭhapacāyako.

10.

Silā kāḷotato rajja-lobhavañcita mānaso;

Dakkhiṇaṃ malayaṃ gantvā, saṅgaṇhitvā mahā balaṃ.

11.

Vilumpamāno paccanti, sampatto nagarantikaṃ;

Taṃ sutvā kassapo jeṭṭho, varamāruyha kuñjaraṃ.

12.

Assā setvāna pitaraṃ, samādāya sahāyake;

Nikkhamma nagarā gacchi, silākālassa dassanaṃ.

13.

Evaṃ satta’ṭṭha vāresu, palāto līnavuttiko;

Hatthe katvā upāyena, dese pācina pacchime.

14.

Yujjhituṃ puna pācina-tissa pabbatamāgami;

Kassapopi sahāyehi, saddhimāruyha dantinaṃ.

15.

Tattha gantvā palāpetvā, coraṃ pabbatamatthakaṃ;

Āropesi mahānāgaṃ, tenā’si girikassapo.

16.

Mānatthaddho silākāḷo, bhiyyo raṭṭhaṃ pabhindiya;

Sabbaṃ hatthagataṃ katvā, ajeyya balavāhano.

17.

Āgamma nagaraṃ rundhi, satthāhaṃ rājasevakā;

Yujjhitvā viralā āsuṃ, tato cintesi kassapo.

18.

Ete nagararodhena, sabbe bhijjanti pāṇino;

Parihīnaṃ balaṃ rājā, andhako ca mahallako.

19.

Merukandarake katvā, mātaraṃ pitarañca me;

Aṅgahetvā balaṃ pacchā, coro niggaṇhi yo iti.

20.

Rattiyaṃ so sahāye ca, rājasādhanamevaca;

Ādāya pitaro ceva, malayaṃ gantumārabhi.

21.

Tadā maggamajānantā, sammūḷā maggadesakā;

Nagarassa samīpeva, sambhamiṃsu ito tato.

22.

Silākāḷo pavattiṃ taṃ, sutvā saṅgamma vegasā;

Parivāresi saṅgāmo, tattha bhiṃsanako ahu.

23.

Devāsuraraṇākāre, vattamāne mahāhave;

Patitesu sahāyesu, sīdamāne mahāgaje.

24.

Hatthārohassa datvā, chinditvā sīsamattano;

Puñchitvā lohitaṃ katvā, kosiyaṃ asi puttikaṃ.

25.

Hatthikumbhe ubho hatthe, ṭhapetvāna avatthari;

Upatissopi taṃ sutvā, sokasallāhato mari.

26.

Evaṃ diyaḍḍhavassena, upatisse divaṃgate;

Rājā’hosi silākāḷo, pubbanāmena ekato.

27.

Taṃ ambasāmaṇerādi-silākāḷoti voharuṃ;

Titthaṃ terasavassāni, dipaṃ dhammena pālayi.

28.

Mahāpāḷimhi dāpesi, paccagghaṃ rājabhojanaṃ;

Vejjasālāsu bhoge ca, vaḍḍhesi janatāhito.

29.

Anvahaṃ pūjayi bodhiṃ, paṭimāyo ca kārayi;

Sabbesaṃ dīpavāsīnaṃ, bhikkhūnaṃ’dā ticīvaraṃ.

30.

Māghātaṃ kārayidīpe, sabbesaṃyeva pāṇinaṃ;

Ānitaṃ attanā kesa-dhātuṃ sammā apūjayi.

31.

Raheradakavārañca, adāsi abhayuttare;

Puratthimā therīyānaṃ, vihārakunthanāma so.

32.

Ānetvā āsanaṃ tattha, ṭhapesi dumarājake;

Yāvajīvaṃ pavattesi, puññakammamasaṅkhiyaṃ.

33.

Moggallāno tathā dāṭhā, pabhuti co’patissako;

Putto tassā’sumaggassa, desaṃ datvā puratthimaṃ.

34.

Datvā ṭhānantarañcādi-pādasaññaṃ visajjayi;

Gantvā tattha vasāhīti, sopi gantvā tahiṃ vasi.

35.

Ṭhānaṃ malayarājaggaṃ, desaṃ datvāna dakkhiṇaṃ;

Rakkhaṇatthaṃ samuddassa, majjhimaṃ tu niyojayi.

36.

Upatissaṃ tu vāsesi, santikeyeva attano;

Visesena mamāyanto, yūnaṃ kalyānadassanaṃ.

37.

Tassa dvādasame vasse, ito kāsi puraṃ gato;

Dhammātu midhā’nesi, tato vāṇija māṇavo.

38.

Rājā disvā’samattho so, dhammādhammavicāraṇe;

Hemasaññāya dīpamhi, patanto salabho viya.

39.

Buddhadhammoti saññāya, taṃ gahetvāna sādhukaṃ;

Katvā sakkārasammānaṃ, gehe rājagharantike.

40.

Ṭhapetvā anuvassaṃ tu, netvā jetavanaṃ mahaṃ;

Kātuṃ kāresi cārittaṃ, hitaṃ mantvāna pāṇinaṃ.

41.

Evaṃ katvā silākāḷo, puññakammamanappakaṃ;

Patte terasame vasse, yathākammamupāgami.

42.

Dāṭhappabhutiko rajjaṃ, gahetvā bhātaraṃsakaṃ;

Akkamoti nivārentaṃ, mārāpesi vibuddhiko.

43.

Moggallāno’tha taṃ sutvā, appattaṃ rajjamaggahi;

Akāraṇe me māresi, kaṇiṭṭhaṃ dhammavādīnaṃ.

44.

Kārāpessāmahampajja, rajjanti parikuppiya;

Samādāya mahāsenaṃ, agārāhera pabbataṃ.

45.

Rājāpi sutvā sannaddha-balakāyo karindake;

Pabbate siviraṃ bandhi, moggallāno nisammataṃ.

46.

Sāparādhāna te me vā, manussā dīpavāsino;

Ekasmiñca mate rajja-mubhinnaṃyeva nosiyā.

47.

Tasmā aññena yujjhantu, ubhoyeva mayaṃ idha;

Hatthiyuddhaṃ karomāti, rañño pesesi sāsanaṃ.

48.

Sopi sādhūti vatvāna, baddhapañcāyudho gajaṃ;

Āruyha munino māro viya otthari tāvade.

49.

Moggallānopi sannaddho, āruyha karīnaṃ varaṃ;

Tatthā’go aññamaññaṃ te, pāpuṇiṃsu mahāgajā.

50.

Saddo sūyittha saṅghaṭṭe, asanirāva sannibho;

Dantaghātena uṭṭhāsi, jālā vijjullatā viya.

51.

Sañjhāghanasabhāgā’suṃ, gajā lohitamakkhitā;

Moggallānagajāviddho, raññoosakki kuñjaro.

52.

Rājā ārabhi taṃ disvā, chindituṃ sīsamattano;

Moggallāno’tha vandanto, yāci’me’vaṃ kirīiti.

53.

Yācamānepi somānaṃ, mānento chindikandharaṃ;

Chaḍḍesi chahi so rajjaṃ, māsehi divasehi ca.

54.

Moggallāno tato rājā, āsi dīpe mahābalo;

Mātulañca paṭiccemaṃ, cūlanāmena voharuṃ.

55.

Āsādhāraṇakāveyyo, vatthuttaya parāyaṇo;

Dānasaṃyama soceyyo, soraccādiguṇālayo.

56.

Dānena piyavācāya, atthassa cariyāya ca;

Samānattassabhāvena, saṅgahesi mahājanaṃ.

57.

Piṇḍapātavihārehi, bhesajjacchādanehi ca;

Bhikkhusaṅghañhi saṅgaṇhi, dhammikāya ca guttiyā.

58.

Atirekāya pūjāya, pūjetvā dhammabhāṇake;

Piṭake tīṇi vācesi, saddhimaṭṭhakathāya so.

59.

Kumāre upalāletvā, nivāpena yathāruciṃ;

Sajjhāpesi sadā dhammaṃ, dhammadīpo mahāmati.

60.

Dhammadīpañca so katvā, kuñjarasekhareni sā;

Dhammāvāsāne vācesi, puramhi purisuttamo.

61.

Bandhāpesi kadambañca, nadiṃpabbatamajjhato;

Pattapasāṇavāpiñca, dhanavāpiṃ garitaraṃ.

62.

Gaṇhāpesi sadīghāyu-hetu kammanti sādaro;

Likhāpesi ca saddhammaṃ, vatthupūjañca kārayi.

63.

Lokaṃ so anukampitvā, mātāputtaṃva orasaṃ;

Datvā bhutvā yathākāmaṃ, vasse vīsatime mari.

64.

Mahesī tassa ghātetvā, visayogena ñātake;

Puttaṃ rajje’bhisiñcitvā, sayaṃ rajjaṃ vicārayi.

65.

Tathābhisitto so kitti-sirimegho narādhipo;

Tipupattehi chādesi, dumindadharamādito.

66.

Kapaṇaddhivaṇibbānaṃ, mahādānaṃ pavattayi;

Maggapālo tathākāro, ahu sabbopabhogiyo.

67.

Mahesī sā sadā āsi, padhānā sabbakammasu;

Rajjaṃ tassā’si teneva, heṭṭhupariyavattikaṃ.

68.

Rājāpādā mahāmaccā’-hesuṃ lañcaparāyanā;

Dubbale ca viheṭhesuṃ, balī jānapadā narā.

69.

Silākāḷassa kālamhi, gāme saṅgillanāmake;

Bhayavasīvhayo poso, ahu moriyavaṃsajo.

70.

Ahosi putto sīvassa, aggabodhi sanāmako;

Bhāgineyyopi tassāsi, mahānāgoti vissuto.

71.

Bhāgineyo mahānāgo, aggabodhi ca sundaro;

Uḷārajjhāsayattā so, mahānāgo mahabbalo.

72.

Hitvā kassakakammāni, corakammamakā vane;

Godhaṃ laddhāna pesesi, mātulāniya santikaṃ.

73.

Godhaṃ disvā’vasā ñatvā, dhaññapacchimapesayi;

Kammārassā’pi pesesi, sasaṃ sopi tathevakā.

74.

Bījaṃ bhaginī māyāci, bījagāhañca tassa sā;

Dāsañca ñatvā pesesi, annapānādinā raho.

75.

Tadā dubbhikkhakālamhi, eko mantadharo naro;

Bhikkhālābhāya saddhehi, bhikkhuvesena bhikkhati.

76.

Taṃ gāmaṃ pavisitvā so, aladdhā kiñci bhojanaṃ;

Abhibhūto jighacchāya, kampamāno nigacchati.

77.

Taṃ disvā karuṇāyanto, mahānāgo mahādayo;

Pattamādāya gāmanta-māhiṇḍitvāpi sabbaso.

78.

Yāgumattampi nālattha, tato uttarasāṭakaṃ;

Datvā āhari āhāraṃ, so taṃ bhutvā pasīdiya.

79.

Rajjārahamimaṃ dīpe, karissāmīti cintiya;

Tamādāya khaṇenā’gā, gokaṇṇakamahaṇṇavaṃ.

80.

Atha tattha nisīditvā, sañjapanto yathāvidhiṃma;

Mantonā’nesi nāgindaṃ, phussapuṇṇamarattiyaṃ.

81.

Mahānāgaṃ phusāhīti, mahānāgaṃ niyojayi;

So bhīto purime yāme, āgataṃ taṃ na sambhusī.

82.

Tathā majjhimayāmepi, pacchime pana naṅgale;

Gahetvā khipi tīheva, aṅgulīhi sataṃ chupi.

83.

So taṃ byākāsi taṃ ditvā, sabalaṃ me parissamaṃ;

Tīhi rājūhi yujjhitvā, catutthaṃ tvaṃ nighātiya.

84.

Vuḍḍho tīṇeva vassāni, rājā hutvā na jīvasi;

Tathā hessanti rājāno, tayo te vaṃsajā narā.

85.

Gantvā sevassu rājānaṃ, pacchā passasi mekhalaṃ;

Iti vatvāna pesesi, sopi gantvā narissaraṃ.

86.

Passitvā tamupaṭṭhāsi, rājā rohaṇakammikaṃ;

Taṃ akāsi taduṭṭhānaṃ, bhaṇḍamāhari so bahuṃ.

87.

Rājā tasmiṃ pasīditvā, andhasenāpativhayaṃ;

Datvā ṭhānantaraṃ tassa, gantuṃ tattheva yojayi.

88.

Bhayasīvassa puttañca, bhāgineyyañca attano;

Ādāya gantvā taṃ desaṃ, parivattesi sabbaso.

89.

Paccekabhogaṃ katvāna, rohaṇaṃ tattha so vasaṃ;

Dāṭhappabhūtinā kātuṃ, yuddhaṃgantvā mahabbalo.

90.

Moggallānabhayā gantvā, rohaṇañca tahiṃ vasī;

Sutvā kittisirīmeghavaṇṇa-rañño rajje samañjasaṃ.

91.

Rajjaṃ gahetuṃ kāloti, sīghaṃ āgamma rohaṇā;

Ekūnavise divase, mārayitvā mahīpatiṃ.

92.

Sayaṃ hutvā mahīpālo, desaṃ katvā yathā pure;

Bhāgineyyassa pāhesi, paṇṇamāgacchatūti so.

93.

Āgacchanto nimittena, nivattitvā marittha so;

Tato mātulaputtaṃ’kā, uparajjaṃ kataññuko.

94.

Ālavālaṃ dumindassa, katvā hemamayaṃ gharaṃ;

Chādāpesi munindassa, paṭimāyo ca sandahi.

95.

Mahācetittaye kāsi, sudhākammañca cumbaṭaṃ;

Hatthivediñca kāretvā, cittakammamakārayi.

96.

Pesakārakagāmaṃ so, jambelavhayamuttare;

Mahāvihārecābandhi, gāmaṃ tintiṇikavhayaṃ.

97.

Uddhagāmamhi vasabha-gāmaṃ jetavanassa’dā;

Vatthadānaṃ nikāyesu, tīsu ceva pavattayi.

98.

Khettānaṃ hisataṃ datvā, vihāre jetanāmake;

Yāguṃ tattha pavattesi, bhikkhūnaṃ sabbakālikaṃ.

99.

Sahassa dūratissavhā, khettaṃ datvā tapassinaṃ;

Mahāvihāravāsīnaṃ, yāguṃ niccaṃ pavattayi.

100.

Ciramātikavārañca, tattheva’dā guṇe rato;

Mayūrapariveṇe ca, navakammamakārayi.

101.

Kāsikhaṇḍe mahādeva-rattakuravanāmake;

Vihāre anurārāmaṃ, jiṇṇañca paṭisaṅkharī.

102.

Kamaṃ sovaggikaṃ katvā, evamādiṃ narissaro;

Agamā tīhi vassehi, devarājasahabyataṃ.

103.

Aṭṭhete kuṭṭhacittā’parimitavibhavā rājarājenarūpā;

Rājāno rājamānā narakarituragāsūrasenārathehi;

Ante hitvā’khilaṃ taṃ vigataparijanā’ḷāhanaṃ saṅkhatāsuṃ;

Sappañño taṃ saranto bhavatu bhavasukhaṃ vantukāmo hitesī.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Aṭṭharājako nāma

Cattālīsatimo paricchedo.

Ekacattālīsatima pariccheda

Dvirājako

1.

Mahānāganarindassa, bhāgineyyo subhāgiyo;

So aggabodhirājāsi, aggabodhigatāsayo.

2.

Tejena bāhuṃ sommena, candaṃ sampuṇṇamaṇḍalaṃ;

Sumerumacalantena, gambhirena mahodadhiṃ.

3.

Vasundharā pakampena, mārutaṃ sampavuttiyā;

Buddhiyāmaramantāraṃ, suddhiyā saradambaraṃ.

4.

Kāmabhogena devinda, matthena ca narissaraṃ;

Dhammena suddhavāseṭṭhaṃ, vikkamena migādhipaṃ.

5.

Rājadhammehi rajjehi, cakkavattinarissaraṃ;

Vessantarañca dānena, anugantvā jane suto.

6.

Mātulaṃ uparājavhe, bhātaraṃ yuvarājake;

Bhāgineyyañca malaya-rājaṭhāne ṭhapesi so.

7.

Ṭhānantare yathāyogaṃ-seṭṭhāmacce ṭhapesi ca;

Janaṃ saṅgahavatthūhī, rājadhammehi caggahi.

8.

Desaṃ sayoggaṃ pādāsi, yuvarājassa dakkhiṇaṃ;

Vasaṃ tattha sirīvaḍḍha-mānavāpiṃ sagāhayi.

9.

Katvā girivihārañca, saṅghikaṃ tassa dāpayi;

Khettānaṃ dvisataṃ saṅgha-bhogatthāya mahāmati.

10.

Adā malayarājassa, dāṭhānāmaṃ sadhītaraṃ;

Pariveṇaṃ sīrisaṅgha-bodhināmañca kārayi.

11.

Mahāsivassa kāresi, pariveṇaṃ sanāmakaṃ;

Parivāro’pi tassāsi, evaṃ puññaparāyano.

12.

Katvā sādhupacārena, porāṇaṃ saṅgahaṃ vidhiṃ;

Antarāyaṃ visodhetuṃ, jiṇṇañca paṭisaṅkhari.

13.

Kavayo tassa rajjamhi, sīhaḷāya niruttiyā;

Kāveyye bahuke’kāsuṃ, vicitranayāsālino.

14.

Vihāre dakkhiṇe kāsi, pāsādaṃ sumanoharaṃ;

Akā navahi vassehi, dipe kaṇṭakasodhanaṃ.

15.

Kurundanāmaṃ kāretvā, vihāraṃ sabbasaṅghikaṃ;

Vāpiṃ tannāmakaṃ nāḷi-kerārāmaṃ tiyojanaṃ.

16.

Mahāsivavhaye ceva, sassaṃ kārayituṃ adā;

Lābhasakkārasammāna-mārāmikasataṃ tadā.

17.

Vihāraṃ taṃ samīpamhi, katvā ambilapassavaṃ;

Gāmaṃ tannāmakaṃ cādā, theriyānaṃ tapassīnaṃ.

18.

Uttaravallivihārassa, ratanaṃ dīghavaṇṇitaṃ;

Datvā gāmaṃ patiṭṭhesi, satthubimbaṃ silāmayaṃ.

19.

Keḷivāte ca kāresi, sumanaṃ nāma pabbataṃ;

Mahātelavaṭaṃbodhi-ghare pāsāṇavedikaṃ.

20.

Kāretvā lohapāsādaṃ, pāsādamahane adā;

Chattiṃsānaṃ sahassānaṃ, bhikkhūnaṃ so ticīvaraṃ.

21.

Gāmaṃ datvā niyojesi, ārakkhaṃ dhītu nāmakaṃ;

Hatthikucchivihārepi, pāsādaṃ kāsi buddhimā.

22.

Dāṭhā sivassa ṭhatvāna, ovāde sādhu bhikkhuno;

Samācaranto dhammena, sakkaccaṃ tamupaṭṭhahi.

23.

Mūgasenāpatiṃ cākā, vihāraṃ so visālakaṃ;

Gāmaṃ lajjikametassa, dāsa bhogāya’dāsi ca.

24.

Mahānāgassa puññatthaṃ, rañño taṃnāmakaṃ akā;

Mahātherassa tañcā’dā, rājā tepiṭakassa so.

25.

Attano sadisānañca, yogīnaṃ vigatālayo;

Bhikkhūnaṃ catusaṭṭhīnaṃ, vihāraṃ taṃ tadā adā.

26.

Katvā tasseva mahā-pariveṇanivāsino;

Bhinnorudīpaṃ datvāna, vaṭṭakākārapiṭṭhito.

27.

Dakkhiṇagīridaḷhavhe, mahānāge ca pabbate;

Kāḷavāpādike cā’kā, vihāre posathālaye.

28.

Vihāre abhaye’kāsi, mahāpokkharaṇiṃ tathā;

Cetiyapabbate cākā, nāgasoṇḍiṃ thirodikaṃ.

29.

Mahindataṭavāviñca, kārāpetvāna sādhukaṃ;

Etissā mariyādāya, theraṃ netuṃ niyojayi.

30.

Mahāmahinda theramhi, taṃṭhānasamupāgato;

Taracchā eva netunti, katikañceva kārayi.

31.

Chattaṃ soṇṇañca kāresi, nikāyesupi tīsu so;

Sattāṭṭhanava vāresu, mahaggharatanehi ca.

32.

Mahātūpe catubbīsa-bhāraṃ chattaṃ suvaṇṇayaṃ;

Tattha tattha ca pūjesi, mahagghaṃ ratanuttamaṃ.

33.

Dāṭhādhātugharaṃ katvā, vicitraratanujjalaṃ;

Kāsi hemakaraṇḍañca, lohanāvañca pāḷiyaṃ.

34.

Maṇimekhalanāmañca, bandhāpesi sabandhanaṃ;

Mahāmātiñca gaṇhesi, maṇihīrakavāpiyaṃ.

35.

Tadā eko mahāthero, jotipālakanāmako;

Parājesi vivādena, dīpe vetullavādino.

36.

Dāṭhāpabhutināmo’tha, ādipādo’tilajjito;

Hatthamukkhippi taṃ hantuṃ, gaṇḍo sañjāyi taṃkhaṇe.

37.

Rājā tasmiṃ pasīditvā, vihāreyeva vāsayi;

Mānena taṃ anāgamma, dāṭhāpabhūmato kira.

38.

Datvā mahādipādattaṃ, bhāgineyyaggabodhino;

Rakkhituṃ taṃ niyojesi, theraṃ sopi tamācari.

39.

Nīlagehaparicchedaṃ, katvā tasseva so adā;

Katvevaṃ bahudhā puññaṃ, catuttiṃse same mato.

40.

Aggabodhi tato āsi, rājā pubbassa rājino;

Mahallakattānaṃ khudda-nāmena paridīpayuṃ.

41.

So dīpaṃ paripālesi, pubbacārittakovido;

Akāsi ca mahesiṃ so, mātuladhītumattano.

42.

Saṅghabhaddaṃ asiggāhaṃ, kāsi bandhuṃ mahesiyā;

Yathārahamadā ceva, ṭhānantaramanālayo.

43.

Katvā veḷuvanaṃ rājā, sāgalīnaṃ niyojayī;

Jamburantaragallañca, kāsi mātikapiṭṭhikaṃ.

44.

Rañño tasse’va rajjamhi, kāliṅgesu mahīpati;

Sattānaṃ maraṇaṃ yuddhe, disvā saṃviggamānaso.

45.

Imaṃ dīpamupāgamma, pabbajjā katanicchayo;

Jotipālamhi pabbaji, rājā sakkāsi taṃ ciraṃ.

46.

Padhānaṭhānaṃ tassa’kā, vihāre mattapabbate;

Tassāmacco mahesī ca, tathevā’gamma pabbajuṃ.

47.

Rañño mahesī sutvāna, tassa pabbajjamuttamaṃ;

Sakkaccaṃ tamupaṭṭhāsi, ratanavhañca kārayi.

48.

Adā rājā amaccassa, pācīnakaṇḍarājiyaṃ;

Vettavāsavihārañca, so’dā saṅghassa taṃ yati.

49.

Rājattheremate rājā, socitvā parideviya;

Padhānaṭhānaṃ kāresi, cūḷagallavihārake.

50.

Palaṃnagaragañceva, tassa ṭhānañhi kārayi;

Evaṃ tadatthaṃ puññāni, bahūni’pi mahīpati.

51.

Jotipālita theramhi, tūpārāmamhi cetiyaṃ;

Vandamāne pabhijjitvā, bhāgo taṃ purato pati.

52.

Pakkositvāna rājānaṃ, thero dassesi dukkhito;

Rājā disvāva saṃviggo, kammaṃ paṭṭhapi taṃkhaṇe.

53.

Dakkhiṇakkhakadhātuṃ so, lohapāsādakucchiyaṃ;

Sārakkhaṃ ṭhapayitvāna, rattindivamapūjayi.

54.

Navakamme cirāyante, thūpārāmamhi devatā;

Supinaṃ tassa dassesuṃ, rattimārāmikā viya.

55.

Sace rājā papañceti, kātuṃ dhātugharaṃ mayaṃ;

Dhātuṃ gahetvā gacchāma, yatthatatthā’ti taṃkhaṇe.

56.

Rājā pabuddho saṃviggo, na cireneva kārayi;

Kammaṃ dhātugharesabbaṃ, cittakammādisaññuttaṃ.

57.

Catasso paṭimāyo ca, pallaṅke ca silāmaye;

Hemacchattaṃ silādanta-kammaṃ gehamhi sabbaso.

58.

Mahāmaccādayo’kaṃsu, karaṇḍānaṃ sataṃ nava;

Devānaṃpiyatissassa, kammañca nikhilaṃ navaṃ.

59.

Sabbussāhena kāretvā, mahāpūjaṃ yathārahaṃ;

Ānetvā lohapāsādā, dhātuṃ sabbādarena so.

60.

Jotipālaṃ mahātheraṃ, sasaṅghaṃ parivāriya;

Parihārena vaḍḍhesi, dhātuṃ dhātukaraṇḍake.

61.

Dhātugehassa pādāsi, laṅkādīpaṃ sahattanā;

Lābhaggāma-madā tassā, rakkhakānaṃ mahesiyā.

62.

Nāgadīpamhi gehañca, rājāyatanadhātuyā;

Uṇṇalomagharañceva, chattamāmalacetiye.

63.

Tattha gāmaṃ vihārassa, yāgudānāya’dāsi ca;

Vihārassa’bhayassā’dā, gāmamaṅgaṇasālakaṃ.

64.

Nāmaṃ katvāna so’kāsi, attano ca mahesiyā;

Dāṭhaggabodhimāvāsaṃ, vihāre atayuttare.

65.

Devī kapālanāgaṃ sā, vihāraṃ sādhukāriya;

Tasse’vādā vihārassa, sampannacatupaccayaṃ.

66.

Gehaṃ jetavane kāsi, rājā rājatacumbaṭaṃ;

Udapānaṃ maṇāpesi, sova bodhigharantike.

67.

Gaṅgātaṭaṃ valāhassaṃ, vāpiṃ giritaṭañcakā;

Mahāpāḷiṃpi vaḍḍhesi, bhatanāvañca kārayi.

68.

Bhikkhūnīnaṃ mahesī ca, bhattavaṃsaṃ samādisi;

Evaṃ puññāni katvā so, divaṃ’gā dasame same.

69.

Evaṃ puññaratā narādhipatayo sampannabhogā gamuṃ;

Maccusseva vasaṃ tatohi matimā sammā bhavassīdisaṃ;

Passanto niyamaṃ vihāya vidhinā sabbaṃ bhave saṅgatiṃ;

Nibbānābhimukho careyya dhitimā pabbajjamajjhūpago.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dvirājako nāma

Ekacattālīsatimo paricchedo.

Dvicattālīsatima pariccheda

Cha rājako

1.

Saṅghatisso tato āsi, asiggāho mahīpati;

Sāsanassa ca raṭṭhassa, vuddhikāmo naye rato.

2.

Ṭhānantaraṃ yathārahaṃ, datvā saṅgaṇhiso janaṃ;

Tadā khuddakarājassa, moggallāno camūpati.

3.

Vasanto rohaṇe sutvā, saṅghatissassa rājataṃ;

Khandhavāraṃ sayuddhatthaṃ, mahāgalle nivesayi.

4.

Saṅghatisso ca sutvā taṃ, balakāyamapesayi;

Yujjhituṃ tena tajjesi, moggallāno mahabbalo.

5.

Tato hatthassamādāya, gantvā rattivihārakaṃ;

Balaṃ so sannipātento, vāsaṃ tattheva kappayi.

6.

Rājā sutvā punā’gantvā, kadallādīnivātake;

Yujjhitvā taṃ palāpetvā, pesetvā balamattano.

7.

Sayaṃ puramupāgañchi, sopi naṭṭhaṃ savāhiniṃ;

Puna pākatikaṃ katvā, kareheramupāgami.

8.

Rañño senāpati puttaṃ, pesetvā corasantikaṃ;

Yena kenaci lesena, sayaṃ dukkhiva dummano.

9.

Āturo viya bāḷhaṃ so, hosi mañcaparāyano;

Rājā sutvā pavattitaṃ, upasaṅkamma taṅkhaṇe.

10.

Mā tvaṃ soci kumārassa, sammānetvānusāsiya;

Handa tvaṃ nagaraṃ rakkha, nate sakkā mayā saha.

11.

Yuddhamaṇḍalamāgantuṃ, gilānattāti yojayi;

Ubbāsite jane sabbe, vicchinne rājabhojane.

12.

Mahāpāḷimhi sampakkaṃ, rañño bhojanamāharuṃ;

Rājā dvisvā’ti nibinno, yāva mando na hessati.

13.

Ekko pīti vicintetvā, yuddhāya samāsā’gamā;

Saddhiṃ puttena āruyha, hatthiṃsannaddhavāhano.

14.

Thokeneva balenāgā, pācinatissapabbataṃ;

Evaṃ ubhayato cūḷa-saṅgāme paccupaṭṭhite.

15.

Senāpatisamittaddu, yuddhamārabhi pacchato;

Putto disvā narindassa, ghātessāmi imaṃ iti.

16.

Āha rājā nivāresi, mā te rucci balaṃ idaṃ;

Neva sakkā’dhivāsetuṃ, atimandaṃ hanissati.

17.

Duvinnaṃ balakāyānaṃ, rājāmajjhagato ahu;

Tato senā dvidhā’hosi, corasenāpatīpati.

18.

Rañño nāgo madhukavha rukkhacchāyaṃ samāvisi;

Tadā chattaṃ patitassa, sākhamāhacca bhūmiyaṃ.

19.

Corassa senā taṃ ditvā, haritvā sāmino adā;

So taṃ ussāpayichattaṃ, ṭhatvāpabbatamuddhani.

20.

Tadā rājabalaṃ rājā, nunamesoti cintiya;

Gantvā taṃ parivāresi, rājā āsi tadekako.

21.

Hatthikkhandhā tadoruyha-puttaṃ’maccañca sohadaṃ;

Upāvisi samīpamhi, merumajjarakānanaṃ.

22.

Moggallāno tato laddha-jayo vāhanamādiya;

Senāpatiṃca mittadduṃ, tassa puttañca pāpinaṃ.

23.

Upāgamma puraṃ rājā, āsī laṅkā talādhipo;

Tato cintesi jīvante, sattumhi na sukhaṃ iti.

24.

So sutvā pubbarājassa, putto etthāti kujjhiya;

Āṇāpesi ca tassā’su, hatthapādāni chindituṃ.

25.

Upakkami tadā raññā, āṇatto puriso khaṇe;

Chindituṃ hatthapādaṃ so, kumāro rodi dummano.

26.

Pūvakhādakahatthaṃ me, chindeyyaṃ ce tadā ahaṃ;

Khādisaṃ tena pūveti, haṃ sutvā rājakammiko.

27.

Roditvā paridevitvā, rājāṇāya dukhaddito;

Vāmaṃ hatthañca pādañca, tassa chindi narādhamo.

28.

Jeṭṭhatisso palāyitvā, rañño putto’paro agā;

Aññato malayaṃ desaṃ, merukandaranāmakaṃ.

29.

Rājā’tha sasutā’macco, gantvā veḷuvanaṃ raho;

Codito tattha bhikkhūhi, kāsāvāni samādiyi.

30.

Bhikkhuvesaṃ gahetvāna, rohaṇaṃ gantumānaso;

Maṇihīraṃ samāgañchi, tatraṭhā rājasevakā.

31.

Sañjānitvā tayopete, tesaṃ pādevarujjhiya;

Sāsanaṃ tassa pesesuṃ, rājā sutvā visesato.

32.

Tuṭṭho āṇāpayi gantvā, sīghamādāya tejane;

Tato sīhagiriṃnetvā, tissaṅkaṃ nirupaddavaṃ.

33.

Sīsaṃ gaṇhatha tattheva, rañño ca tanayassa ca;

Amaccaṃ pana jīvanta-māneyyātha mama’ntikaṃ.

34.

Manussā evamāṇattā, te gahetvā tayojane;

Netvā sīhagiriṃkātuṃ, yathāvuttamupakkamuṃ.

35.

Tato rājasuto āha, purise kammakārake;

Sīsaṃ me paṭhamaṃ chetvā, detha mayhaṃ sukhaṃ iti.

36.

Rājaposā tathā’kāsuṃ, pacchāchindiṃsu rājino;

Sīsaṃ passatha bālānaṃ, kammaṃ kammavidūjanā.

37.

Evaṃ aniccā bhogāhi, adhuvā asayaṃvasī;

Tattha laggā kathaṃ niccaṃ, sukhaṃ bho na gavesatha.

38.

Rañño sāsanamāhaṃsu, amaccassa hitesino;

Taṃ sutvāna hasitvāna, idaṃ vacanamabravi.

39.

Chinnasīso mayā diṭṭho, mayi jīvati sāmiko;

Ṭhapetvā hampi sevāmi, aho aññañhi sāmikaṃ.

40.

Idha taṃ mārayitvāna, chāyaṃ tassa harissatha;

Aho aññāṇakā tumhe, maññe ummattakā iti.

41.

Iti vatvāna so pāde, gahetvā sāmino sayi;

Tassa te haraṇopāyaṃ, apassantā yathā tathā.

42.

Tassāpi sīsaṃ chetvāna, maccā ādāya tīṇi’pi;

Rañño dassetumāhacca, rājā tusittha nibbhayo.

43.

Duṭṭhasenā patissā’dā, tato malayarājataṃ;

Asiggāhakaṭhānamhi, tassa puttaṃ ṭhapesi ca.

44.

Thūpattayampi chādesi, vatthehi ahatehi so;

Tathā laṅkātale sabbe, thūpekāsi mahussavaṃ.

45.

Kesadhātuñca nāthassa, dāṭhādhātuṃ tatheva ca;

Mahābodhiṃ sasakkaccaṃ, mahāpūjāya sakkari.

46.

Sabbaṃ vesākhapūjādiṃ, cārittaṃnugataṃ akā;

Dhammakammena sodhesi, sabbaṃ sugatasāsanaṃ.

47.

Piṭakānañca sajjhāyaṃ, mahāpūjāya kārayi;

Lābhaṃ datvā tirekena, pūjayittha bahussute.

48.

Bhikkhūnaṃ dīpavāsīnaṃ, sabbesaṃ cīvaraṃ agā;

Āvāsesu ca sabbesu, kathinaṃ attharāpayi.

49.

Paṭimāyo ca kāresi, jiṇṇañca paṭisaṅkhari;

Loṇakkhettañca pādāsi, saṅghassa tisatādhikaṃ.

50.

Kārapiṭṭhimhi kāresi, moggallāna vihārakaṃ;

Vihārā piṭṭhigāmañca, sagāmaṃ vaṭagāmakaṃ.

51.

Tathā cetiyagehañca’-kāsi rakkhavihārake;

Vihāraṃ naṃ bahunnaṃ so, bhogagāme bahū adā.

52.

Evaṃ puññānī so’kāsi, appameyyāni bhūmipo;

Sampattīnamanicattaṃ, saranto pubbarājino.

53.

Tadā kenaci dosena, kuddhomalayarājino;

Saritvā pubbarājassa, kataṃ tena virūpakaṃ.

54.

Upāyena gahetvāna, hatthapādañca chedayi;

Taṃ sutvā so asiggāho, saputto rohaṇaṃgato.

55.

Vasanto tattha so katvā, hatthe janapadaṃ lahuṃ;

Jeṭṭhasissamupagañchi, nilīnaṃ malaye ṭhitaṃ.

56.

Saddhiṃ tenasaghātento, raṭṭhaṃ janapadaṃ khaṇe;

Doḷapabbatamāgamma, khandhāvāraṃ nivesayi.

57.

Rājā sutvāna taṃ sabbaṃ, sannaddhabalavāhano;

Khandhāvāraṃ nivesesi, gantvā tasseva santikaṃ.

58.

Tadā pajjararogena, manussārājino bahū;

Upaddutā matā āsuṃ, taṃ sutvā so asiggaho.

59.

Yuddhamārabhivegena, rañño senātidubbalā;

Pabhijjitvā palāyittha, rājāpacchā palāyi so.

60.

Disvā ekākinaṃ yantaṃ, sīhapabbatasantike;

Asiggāho mahārājaṃ, mārayittha saparisaṃ.

61.

Ohīnaṃ pacchato jeṭṭha-tissampi pana mārituṃ;

Sāsanaṃ tassa pesesi, ehi rājā bhavāhīti.

62.

So taññatvā palāyitvā, nivatto malayaṃ agā;

Kathañhi laddhaṃ kicchena, rajjaṃso deti me iti.

63.

Evaṃ kho dallanāmaṃ so, moggallānaṃ narissaraṃ;

Māretvā chahi vassehi, sampattabalavāhano.

64.

Athā’gantvā asiggāho, anurādhapuraṃ varaṃ;

Rājā hutvā pavattesi, āṇācakkaṃ mahītale.

65.

Sa silāmeghavaṇṇavho, saṅghaṃ bodhiñca vandiya;

Thūpattayañca sakkāsi, mahāpāḷiñca vaḍḍhayi.

66.

Pāyāsaṃ’dāsi saṅghassa, sappiphāṇitasaṅkhataṃ;

Chātake atikicchamhi, parissāvanameva ca.

67.

Sabbadānena saṅgaṇhī, kapaṇaddhivaṇibbake;

Pūvamūladhanaṃcā’dā, kumārānaṃ mahādayo.

68.

Vihāre abhaye buddhaṃ, pūjayittha sīlāmayaṃ;

Jiṇṇañca gehaṃ tassā’kā, nānāratanacittikaṃ.

69.

Kolavāpiñca datvāna, ārakkhatthaṃ jinassa so;

Pūjaṃ sabbopahārehi, sabbakālaṃ pavattayi.

70.

Evaṃ tasmiṃ mahīpāle, vasante puññabhājane;

Nāyako sirināgavho, jeṭṭhatissassa mātulo.

71.

Gantvāna paratīraṃ so, ādāya damiḷe bahū;

Āgantvā uttaraṃ desaṃ, gaṇhituṃ tamupakkami.

72.

Rājāpi sutvā taṃ gantvā, yujjhitvā rājamittake;

Gāme hantvāna taṃ tena, damiḷe saddhimāgate.

73.

Hatasese gahetvāna, katvā paribhavaṃ bahuṃ;

Adāsi dāse katvāna, vihāresu tahiṃ tahiṃ.

74.

Evaṃsampattavijaye, puramāgammabhūmipe;

Sabbaṃ raṭṭhaṃ visodhetvā, vasante akuto bhaye.

75.

Bhikkhubodhī sanāmo’tha, vihāre abhayuttare;

Dussīle bahule disvā, pabbajjāya navopi so.

76.

Rājānamupasaṅkamma, dhammakammamayācatha;

Rājā te neva kāresi, dhammakammaṃ vihārake.

77.

Dussīlā nihaṭā tena, sabbe mantiya ekato;

Raho taṃ mārayitvāna, taṃ kammaṃ paṭibāhayyuṃ.

78.

Rājā sutvā tadā kuddho, sabbegaṇhiya ekato;

Akā pokkharaṇī pāle, chinnahatthe sabandhane.

79.

Aññe tattha sataṃ bhikkhū, jambudīpe khipāpayi;

Saranto tassa ussāhaṃ, parisodhesi sāsanaṃ.

80.

Bhikkhū theriyavāde so, kātuṃ tehi uposathaṃ;

Ārādhetvā paṭikkhitto, pakuppitvā anādaro.

81.

Akkositvā ca bhāsitvā, vācāhi pharusāhi so;

Bhikkhū te akkhamāpetvā, dakkhiṇaṃ desamajjhagā.

82.

Tassa so mahatā phuṭṭho, rogena marisajjukaṃ;

Evaṃ navahi vassehi, pariccaji mahītalaṃ.

83.

Tassa putto tato agga-bodhi nāmo kumārako;

Āsi rājāsirisaṅgha-bodhināmena visuto.

84.

Kaṇiṭṭhaṃ bhātaraṃ māṇaṃ, oparajje’bhisañciya;

Tassā’dā dakkhiṇaṃ desaṃ, sayoggabalavāhanaṃ.

85.

Rājā so pubbarājūnaṃ, pavattaṃ na vināsiya;

Raṭṭhaṃ dhammena pālesi, saṅghañca bahumānayi.

86.

Jeṭṭhatisso’tha taṃ sabbaṃ, suṇitvā malaye ṭhito;

Ariṭṭhaṃ girimāgamma, saṅgahesi mahājanaṃ.

87.

Katvā hatthagate pubba-dakkhiṇe susamānase;

Kamena puramāgantu-mārabhittha mahābalo.

88.

Dāṭhāsiva mamaccañca, gahetuṃ pacchimaṃ disaṃ;

Pesayitvā sayaṃ gāme, vasittha siripiṭṭhike.

89.

Rājā nisamma taṃsabbaṃ, uparājaṃ visajjayi;

Sabalaṃ pacchimaṃ desaṃ, so gantvā taṃ palāpayi.

90.

Potakaṃva kulāvamhi, sakkā hantunti dārakaṃ;

Māyettaṃ āgataṃ rājā, kumārā’macca maggahī.

91.

Jeṭṭhatissaṃpi etaṃva, gaṇhissāmīti cintiya;

Thokeneva balenāgā, nirāsaṅkotivikkamo.

92.

Jeṭṭhasissopi taṃ sutvā, sannaddhabalavāhano;

Sāgaro bhinnavelova, rājasenaṃ samotthari.

93.

Rājasenā pabhijjittha, rājā āruyha kuñjaraṃ;

Eko aññātavesena, palāyitvā khaṇena so.

94.

Chaṭṭhe māsamhi rajjamhā, nāvamāruyha sajjukaṃ;

Jambudīpamagāhitvā, dhanaṃ desañca ñātake.

95.

Jeṭṭhatisso tato hutvā, pure rājāyathā pure;

Sabbaṃ kiccaṃ pavattesi, paripālesi sāsanaṃ.

96.

Mahādāragiriṃ so’dā, vihāre abhayuttare;

Mahāvihārassā’dāsi, mahāmettavhabodhikaṃ.

97.

Goṇḍigāmañca pādāsi, rājā jetavanassa so;

Mātulaṅgaṇakañceva, gāmañco dumbaraṅgaṇaṃ.

98.

Mahānāgassa pādāsi, padhānagharakassa so;

Kassapassa girissāpi, āhāraṃ ambilāpikaṃ.

99.

Gāmaṃ kakkhalavitthiñca, adāveḷuvanassa so;

Gaṅgāmāti vihārassa, kehetaṃ gāmakaṃ adā.

100.

Antarāgaṅgasavhassa, cullamātikagāmakaṃ;

Mayettikassapāvāse, sahanna nagaraṃ adā.

101.

Kāḷavāpi vihārassa, udavhaṃ gāmamādisi;

Ete caññeca so bhoga-gāmehi paripūrayi.

102.

Jiṇṇaṃ satasahassehi, tīhi so paṭisaṅkhari;

Bhikkhūnaṃ dīpavāsīnaṃ, ticīvaramadāsi ca.

103.

Jambudīpagatassā’suṃ, rañño sodariyā narā;

Tattha tattha nilīnā te, desaṃ hantumupakkamuṃ.

104.

Sutvā taṃ jeṭṭhatisso’tha, kāḷavāpiṃupacca so;

Yujjhanto tehi tattheva, vāsaṃ’kāsi savāhano.

105.

Paratīraṃ gato rājā, gahetvā damiḷaṃ balaṃ;

Kāḷavāpimupāgamma, kātuṃ yuddhamupakkami.

106.

Jeṭṭhatissopi sannaddha balakāyo dhanāyudho;

Jambudīpaṃ gamāpetvā, amaccaṃ dāṭhasivakaṃ.

107.

Vammitaṃ gajamāruyha, yujjhanto attano balaṃ;

Ohīyamānaṃ disvāna, āruḷhaṃ attanā saha.

108.

Mahāmaccavaco vedaṃ, sandesaṃ me mahesiyā;

Ārocehi yathākāmaṃ, pacchā tava karissati.

109.

Pabbajitvā mahādevī, sajjhāyitvā ca āgamaṃ;

Abhidhammaṃ kathetvāna, pattiṃ dehīti rājino.

110.

Iccetaṃ sāsanaṃ datvā, damiḷe āgatāgate;

Yāva yuddhaṃ nihantvāna, āyumhi khayamāgate.

111.

Veḷuppadamiḷaṃ nāma, disvā yujjhitumāgataṃ;

Tambulatthaviyaṃ hatthe, rakkhanto churikaṃ tadā.

112.

Tato nikkaraṇiṃ sammā, gahetvā sīsamattano;

Chetvā hatthimhi appetvā, churikaṃ kosiyaṃ khipi.

113.

Ugghosayi mahāsenā, mahāmaccopi so tadā;

Gantvā’bhiyogaṃ vatvāna, sīsacchedamhi rājino.

114.

Sandesaṃ deviyā vatvā, tāya pabbajjasāsane;

Samāpito bhidhammamhi, saddhimaṭṭhakathāya hi.

115.

Dhammāsanā samoruyha, nisīdiya mahītale;

Ehi rañño mahākāraṃ, dassehī’ti niyojito.

116.

Nisajja purato tassā, chinditvā sīsamattano;

Khipitvā churikaṃ āha, evaṃ devo mato iti.

117.

Sā taṃ disvā-tisokena, phāletvā hadayaṃ matā;

Evaṃ pañcahi māsehi, rājā so tidivaṃ gato.

118.

Evaṃ vijitasaṅgāmo, sattavo abhimaddiya;

Rajjaṃ pākatikaṃ katvā, viharanto pure vare.

119.

Uparājassa nāmena, kāritassa pana’ttanā;

Mahallarājā savhassa, padhānagharakassa so.

120.

Addhā gāmadvayaṃ rājā, haṅkāraṃ sāmugāmakaṃ;

Kehellarājabhāgañca, sabbepi paricārake.

121.

Tathā jetavanassa’dā, mahāmaṇikagāmakaṃ;

Mayettikassapāvāsaṃ, sālagāmena pūjayi.

122.

Ambillapadaraṃ cā’dā, cetiyassa girissa so;

Pulatthinagare kāsi, mahāpānādi dīpakaṃ.

123.

Amaccā tassa māresuṃ, māṇavhaṃ yuvarājakaṃ;

Antopure’parajjhitvā, datvāpi samamettikaṃ.

124.

Tato kassapanāmaṃ so, kaṇiṭṭhaṃ sakabhātaraṃ;

Pālento santatiṃ rājā, oparajje’bhisecayi.

125.

Māṇassa maraṇaṃ sutvā, gahetvā damiḷe lahuṃ;

Dāṭhāsivo samāgañchi, gāmaṃ tintiṇī nāmakaṃ.

126.

Tassāgamanamaññāma, nikkhamitvā savāhano;

Yujjhanto dvārase vasse, jambudīpaṃ palātavā.

127.

Pahāya sabbaṃ gacchanto, saññāṇatthāya attano;

Ekāvaliṃ gahetvāva, ekākī so hi nikkhami.

128.

Ekāvaliṃ vināceva, rājā hutvā yathāvidhiṃ;

Ahu dāṭhopatissoti, visuto dharaṇī tale.

129.

Itaro laddhaokāso, rajjamaggahi yujjhiya;

Aññamaññaṃ palāpesuṃ, evaṃ te antarantarā.

130.

Evaṃ ubhinnaṃ rājūnaṃ, saṅgāmenā’bhipīḷito;

Loko upadduto-sabbo vihīnadhanadhaññavā.

131.

Dāṭhopatisso nāsesi, sabbaṃ pubbakarājūnaṃ;

Gaṇhī tīsu nikāyesu, sāraṃ dhātugharesu ca.

132.

Suvaṇṇapaṭimāyo so, suvaṇṇaṃ gaṇhi bhindiya;

Soṇṇamālādikaṃ sabbaṃ, pūjābhaṇḍaṃ nirākari.

133.

Thūpārāme tathāgaṇhi, sovaṇṇaṃ thupikaṃ ghare;

Mahaggharatanākiṇṇaṃ, chattaṃ bhindittha cetiye.

134.

Mahāpāḷimhi nāvāyo, damiḷānaṃ sadāpayi;

Rājagehā nijhāpesuṃ, saddhiṃ dhātugharena te.

135.

Pacchā vippaṭisārī so, desetuṃ, pāpamattano;

Kāresi saha bhogena, sākavatthuvihārakaṃ.

136.

Bhāgineyyopi ratana-dāṭho iti jane suto;

Mahādīpādo hutvāna, sabhogo tamupaṭṭhahi.

137.

Aggabodhimhi sampatte, rajjaṃ yuddhabalena ca;

Kassapo yuvarājā so, senaṃ rakkhitumattano.

138.

Duppañño sahasā bhetvā, thūpārāmamhi cetiyaṃ;

Devānaṃpiyatissena, khuddarājena ceva hi.

139.

Pubbakehica rājūhi, pūjitaṃdhanasārakaṃ;

Aggahesi dunnitīhi, pāpakehi purakkhato.

140.

Dakkhiṇassa vihārassa, cetiyaṃ paribhindiya;

Aggahesi dhanaṃ sāraṃ, evamaññepi bhindayi.

141.

Evaṃ karontaṃ taṃ rājā, dunnitikapurakkhataṃ;

Nāsakkhi kira vāretuṃ, aho pāpā nivāriyā.

142.

Taṃ vāretu masakkonto, thūpārāmamhi cetiyaṃ;

Bhinnaṃ tena sakāresi, sahassena samaṅgalaṃ.

143.

Tadā dāṭhopatissena, aggabodhi narissaro;

Jito rohaṇamevā’gā, sajjetuṃ balavāhanaṃ.

144.

Tatra ṭhito soḷasame, vasse byādhihato mato;

Tadā tassa kaṇiṭṭho so, yuvarājāpi kassapo.

145.

Dāṭhopatissa rājānaṃ, jambudīpaṃ palāpiya;

Ekarajjamakādesaṃ, makuṭantu na dhārayi.

146.

Sādhūnaṃ saṅgamene’sa, hutvā vippaṭisārako;

Nāsaṃ pāpassa kammassa, karissāmīti cintiya.

147.

Pupphārāme phalārāme, vāpiyo’pi ca kārayi;

Mahācetittayañcāpi, mahāpūjāhi sakkari.

148.

Thūpārāmañca pūjetvā, ekaṃgāmañca tassadā;

Sabbāgamiyabhikkhūhi, dhammaṃdesāpayittha ca.

149.

Katvā maricavaṭṭimhi, pāsādaṃ sutthiraṃ tahiṃ;

Vāsayittha mahātheraṃ, nāgasāla nivāsitaṃ.

150.

Tatraṭṭhaṃ tamupaṭṭhāya, paccayeti catūhi’pi;

Abhidhammaṃ kathāpesi, saddhimaṭṭhakathāya so.

151.

Nāgasālakamāvāsaṃ, katvā tasseva’dāsi so;

Mahāniṭṭhilagāmañca, paccayatthāya tassa’dā.

152.

Atha dāthopatisso so, jambudīpā idhāgato;

Mahantaṃ balamādāya, karonto tena āhavaṃ.

153.

Kassapena susannaddha-vāhanena tato mari;

Dvādasāsuṃ kiretassa, rājabhūtassa hāyanā.

154.

Tassa dāṭhopatissassa, bhāgineyyo sanāmako;

Jambudīpaṃ palāyittha, bhīto tamhā mahāraṇe.

155.

Evaṃ aniccā vata sabbabhogā,

Sudullabhā ceva khaṇeva sobhā;

Tasmāhi etesu ratiṃ vihāya,

Bhaveyya dhammābhimukho hitesī.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Cha rājako nāma

Dvicattālīsatimo paricchedo.

Tecattālīsatima pariccheda

Caturājako

1.

Tato vijitasaṅgāmo, kassapo puritāsayo;

Mahāpāḷimhi saṅghassa, samiddhaṃ bhojanaṃ akā.

2.

Nāgasālā nivāsiṃ so, mahādhammakathiṃ yatiṃ;

Mahāpūjāya pūjetvā, saddhammaṃ tena vācayi.

3.

Vasantaṃ bhātuāvāse, samuddissa likhāpayi;

Kaṭandhakāravāsiṃ so, pāḷi sabbaṃ sasaṅgahaṃ.

4.

Jiṇṇaṃ saṅkharikammañca, navaṃ kāresi cetiye;

Saṅghabhogamanekañca, tattha tattha pavattayi.

5.

Nānāmaṇisamujjotaṃ, kāsi cūḷamaṇittayaṃ;

Sataṃ paṇḍupalāsānaṃ, vatthadānena tappayi.

6.

Tassāsuṃ bahavo puttā, jeṭṭho tesañca māṇako;

Sabbe te na vayappattā, bālāvigatabuddhino.

7.

Tato so byādhinā phuṭṭho, atekicchena kenaci;

Puttā me bālakā sabbe, ne’te rajjakkhamā iti.

8.

Vasantaṃ rohaṇe dese, bhāgineyyaṃ mahāmatiṃ;

Āhuya sabbaṃ pādāsi, rajjaṃ puttehi attano.

9.

Gandhamālādipūjāhi, pūjayitvāna cetiye;

Bhikkhusaṅghaṃ khamādhapasi, datvāna catupaccayaṃ.

10.

Evaṃ dhammaṃ caritvāna, mittāmaccajanesu ca;

Gato navahi vassehi, yathākammaṃ narādhipo.

11.

Katvā kattabbakiccaṃ so, mātulassa sagāravo;

Saṅgahanto janaṃ māṇo, damiḷe nīharāpayi.

12.

Ekato damiḷā hutvā, nibbāsema imaṃ iti;

Tasmiṃ ṭhite bahiddhāva, aggahesuṃ puraṃ sayaṃ.

13.

Hatta dāṭhassa pesesi, jambudīpagatassa te;

Āgantuṃtava kāloti, sāsanaṃ rajjagāhaṇe.

14.

Māṇo’pi saṅghaṃ pesesi, sāsanaṃ piturohaṇaṃ;

Pitā sutvāna taṃ āgā, na cīreneva rohaṇā.

15.

Ubhe te mantayitvāna, akaṃsu sandhilesakaṃ;

Umiḷehi tato jātā, sabbe te samavuttino.

16.

Tato so pitaraṃ rajje, abhisiñcittha māṇako;

So’bhisitto nikāyānaṃ, sahassānaṃ tayaṃ adā.

17.

Saṅghaṃ raṭṭhañca saṅgayha, sabbaṃ rājakulaṭṭhitaṃ;

Bhaṇḍaṃ pesesi sattūhi, rakkhaṇatthāya rohaṇaṃ.

18.

Hatthadāṭhopi sutvāna, damiḷānaṃ tu sāsanaṃ;

Khaṇenā’gā imaṃ dīpaṃ, gahetvā damiḷhaṃ balaṃ.

19.

Tadā te damiḷā sabbe, paribhūtā idha ṭhitā;

Āyantameva taṃ gantvā, parivāresu mañjase.

20.

Māṇopi sutvā taṃ sabbaṃ, nāyaṃ kāloti yujjhituṃ;

Pesetvā piturājānaṃ, saddhiṃ sārena rohaṇaṃ.

21.

Pubbadesaṃ sayaṃ gantvā, saṅgaṇhanto janaṃ vasī;

Laddhā damiḷapakkhaṃ so, gahetvā rājakaṃ puraṃ.

22.

Dāṭhopatisso rājāti, nāmaṃ sāveti attano;

Mātulaṃ viya taṃ loko, tena nāmena vohari.

23.

Pitucchaputtamānetvā, aggabodhi sanāmakaṃ;

Ṭhapetvā yuvarājatte, desañcā’dāsi dakkhiṇaṃ.

24.

Ṭhānantarañca pādāsi, nissitānaṃ yathārahaṃ;

Sāsanassa ca lokassa, sabbaṃ kattabbamācari.

25.

Mahāpāḷimhi dāpesi, savatthaṃ dadhibhattakaṃ;

Khīraṃ pāyāsakañceva, dhammaṃ suṇi uposathi.

26.

Kāretvā sabbapūjāyo, desā petvāna desanaṃ;

Evamādīhi puññehi, attānaṃ’kāsi bhaddakaṃ.

27.

Kassapassa vihārassa, datvāsenavhagāmakaṃ;

Mahāgallañca pādāsi, padhānagharakassa so.

28.

Pariveṇassa morassa, akāsi sakagāmakaṃ;

Thūpārāmassa puṇṇoḷiṃ, datvā sakkāsi cetiyaṃ.

29.

Kappūrapariveṇaṃ so, kāresi abhayuttare;

Vihāraṃ tiputhullavhaṃ, katvā tasseva dāpayi.

30.

Tasmiṃ karonte vāresuṃ, sīmāyanto’ti bhikkhavo;

Theriyā te kibāhetvā, balaṃ tatheva kārayi.

31.

Atha te te theriyā bhikkhū, dummaññū tattha rājini;

Assaddhaṃ taṃ viditvāna, pattanikkujjanaṃ karuṃ.

32.

Vuttañhi muninā tena, assaddho yo upāsako;

Alābhāya ca bhikkhūnaṃ, ceteta’kkosati ca te.

33.

Pattanikujjanaṃ tassa, kattabbanti tato hi te;

Tassa taṃ kammamakaruṃ, loko maññittha aññathā.

34.

Ādāyu kujjitaṃ pattaṃ, caranto bhikkhubhikkhakaṃ;

Nikujjeyya gharadvāre, tassā’ti kathikaṃ karuṃ.

35.

Tasmiṃ so samaye phuṭṭho, byādhinā mahatāmari;

Vassamhi navame rājā, sampatto jīvitakkhayaṃ.

36.

Dappulopi tato rājā, gato rohaṇakaṃ sakaṃ;

Vāsaṃ kappesi tattheva, karonto puññasañcayaṃ.

37.

Ito paṭṭhāya vakkhāma, tassa vaṃsamanākulaṃ;

Vuccamānamhi ettheva, tasmiṃ hoti asaṅkaro.

38.

Jāto okkākavaṃsamhi, mahātissoti vissuto;

Āsi eko mahāpuñño, samākiṇṇaguṇākaro.

39.

Tasse’kā bhariyā āsi, saṅghapivāti vīssutā;

Dhaññapuññaguṇūpetā, dhītā rohaṇasāmino.

40.

Tassāputtā tayo āsuṃ, paṭhamo aggabedhiko;

Dutiyo dappulo nāma, tatiyo maṇiakkhiko.

41.

Ekāva dhītā tassāsi, rājanamagamā ca sā;

Jeṭṭho rohaṇanāmassa, desassā’si sayaṃ vasī.

42.

Mahāpāḷiṃ sa kāresi, mahāgāme mahādhano;

Dāṭhaggabodhināmañca, pariveṇaṃ tahi vaṃso.

43.

Kāṇagāmamhi kāṇānaṃ, gilānānañca sālake;

Vihāre paṭimāvhe ca, mahantaṃ paṭimāgharaṃ.

44.

Patiṭṭhapesi katvāna, buddhatattha silāmayaṃ;

Mahantanāmaṃ sappañño, iddhīhi viya nimmitaṃ.

45.

Sālavāṇañca kāresi, vihāraṃ attanāmakaṃ,

Pariveṇavihārañca, tathā kājaragāmakaṃ.

46.

Navakammāni kāretvā, dhammasālavihārake;

Sayaṃ vaccakuṭī esa, tattha sodhesi buddhimā.

47.

Ucciṭṭhaṃ bhikkhusaṅghassa, bhojanaṃ paribhuñjiya;

Maṇḍagāmañca saṅghassa, gāmaṃ’dāsi masādavā.

48.

Puññāne’tānicaññāni, katvā tasmiṃ divaṅgate;

Āsī tassā’nujo tattha, sāmi dappulanāmako.

49.

Isseraṃ tattha vattesi, sampamaddiya satta vo;

Mahādānaṃ pavattesi, nissaṅkaṃ rohaṇaṃ agā.

50.

Tassa tuṭṭho jano āha, mahāsāmīti esano;

Tato paṭṭhāya taṃ loko-mahāsāmīti vohari.

51.

Sutvāna taṃ silādāṭho, narindo sakadhītaraṃ;

Tassa pādāsi santuṭṭho, guṇehi bahukehi ca.

52.

Yujarājattamassādā, rajjayoggoti mānituṃ;

Māṇavammādayo tassa, puttā āsuṃ mahāsayā.

53.

Pāsāṇadipavāsissa, mahātherassa santike;

Dhammaṃ sutvā pasīditvā, tasmiṃ taṃ bahumānituṃ.

54.

Vihāraṃ rohaṇe katvā, tassa pādāsi sopi taṃ;

Cātuddisiyasaṅghassa, paribhogāya vissajji.

55.

Ambamālā vihārādi, vihāre kārayi bahū;

Khadirālivihārañca, katvā deva mapūjayi.

56.

Pāsādamanurārāmaṃ, muttolambaṃ sujiṇṇakaṃ;

Sīrivaḍḍhañca pāsādaṃ, tathā takkambilaṃ paraṃ.

57.

Sodhetvā bhikkhavo tattha, dvattiṃsa parivāsayi;

Sabbapaccayadānena, santappetvā mahīmati.

58.

Adā kevaṭṭagambhīraṃ, gāmaṃ nāgavihārake;

Tathā rājavihārassa, gonnagāmaṃ samādiyi.

59.

Adā tīsavihārassa, tathākantikapabbakaṃ;

Cittalapabbatassā’dā, gāmaṃ so gonnaviṭṭhikaṃ.

60.

Datvā riyākarassesa, gāmaṃ somālavatthukaṃ;

Akāsi paṭimāgehaṃ, tatheva sumanoharaṃ.

61.

Tatraṭṭhassa jinassā’kā, uṇṇalomaṃ mahagghiyaṃ;

Hemapaṭṭañca kāresi, sabbaṃ pūjāvidhiṃ sa’kā.

62.

Cetiye parijiṇṇe so, sudhākammena rañjayi;

Tipañcahatthaṃ kāresi, metteyyaṃ sugataṃ paraṃ.

63.

Evamādini puññāni, appameyyāni so vibhū;

Akāsi ca sayaṃ sādhu, parivārehī kārayi.

64.

Parivārā ca tassāsuṃ, bahūpuññakarā narā;

Vihārā nekakā āsuṃ, katā tehi sappaccayā.

65.

Kadāci maggaṃ gacchaṃ so, araññamhi agāmake;

Senaṃ saṃvidahitvāna, vāsaṃ kappesi rattiyaṃ.

66.

Sunahātavillitto so, subhuttosayane sukhe;

Nipannesu ghare ramme, niddāyitumupakkami.

67.

Alabhanto tadā niddaṃ, kinnu kho iti kāraṇaṃ;

Pavattiṃ upadhārento, divase sabbamattano.

68.

Adisvā kāraṇaṃ anto, avassaṃ bahi hessati;

Iti cintiya yojesi, manussetaṃ gavesituṃ.

69.

Evamāha ca nissaṅkaṃ, ayyakā mama rattiyaṃ;

Tementā rukkhamūlasmiṃ, ṭhitā ānetha te iti.

70.

Tepi gantvā gavesantā, dīpahatthā mahājanā;

Mahāgāmā’gate bhikkhū, rukkhamūlagate tadā.

71.

Te gantvā sāsanaṃ rañño, ārocesuṃ padhāviso;

Disvā ca bhikkhu santuṭṭho, netvā vāsagharaṃ sakaṃ.

72.

Niccadānāya bhikkhūnaṃ, ṭhapite rattacīvare;

Tesaṃ datvāna tintāni, cīvarāni samādiya.

73.

Sukkhāpiya ca katvāna, pādadhovanakādikaṃ;

Nisīdāpiya te sabbe, sayane sādhu santhate.

74.

Bhesajjaṃ paṭiyādetvā, sayamevo’panāmiya;

Paccūsepi ca katvāna, kattabbaṃ bhojanādikaṃ.

75.

Datvā kappiya kāre’tha, vissajjesi yathāruciṃ;

Evaṃ puññaratasseva, tassā’si divasaṃ gataṃ.

76.

Evaṃ puññaparetasmiṃ, vasamāne naruttame;

Raṭṭhaṃ janapadaṃ sabbaṃ, yojetvā puññakammesu.

77.

Māṇo pācinadesamhi, vasanto balasaṅgahaṃ;

Katvāna pituno senaṃ, dhanaṃ cevā harāpiya.

78.

Kātuṃ saṅgāmamāgañchi, tipucullasagāmakaṃ;

Dāṭhopatisso taṃ sutvā, tambalaṃgā mahābalo.

79.

Tatthā’kaṃsu mahāyuddhaṃ, aññamaññaṃ samāgatā;

Yodhā dāṭho patissassa, māṇaṃ saṅgaṃva mārayuṃ.

80.

Taṃ sutvā dappulo sopi, sokasallahato mari;

Sattāha manurādhamhi, vasaṃ rajjamakārayi.

81.

Rohaṇe tīṇi vassāni, esa rajjamakārayi;

Tasmā tassa kathā āsi, rohaṇamhi idhāpi ca.

82.

Evaṃ paremāriya āhavamhi,

Kicchena laddhāva narena bhogā;

Āsuṃ khaṇe vijjulatopa bhogā,

Ko buddhimā tesu ratiṃ kareyya.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Caturājako nāma

Tecattālīsatimo paricchedo.

Catucattālīsatima pariccheda

Tirājako

1.

Accaye hatthadāṭhassa, aggabodhikumārako;

Kaṇiṭṭho rājino āsi, sirisaṅghādi bodhiko.

2.

Dhammarājā ayaṃ āsi, sammā dassanasaññuto;

Tasmā so puññakammāni, appameyyāni vattayi.

3.

Nikāyattayavāsīnaṃ, bhattaggamavalokayi;

Mahāpāḷiñca vaḍḍhesi, māghātañceva kārayi.

4.

Ṭhānantarañca dāpesi, yathāraha manālayo;

Sipagottādiyoggehi, saṃgatehi ca saṃgahi.

5.

Yattha katthaci disvāpi, bhikkhavo so mahāmati;

Sakkatvā sobhaṇāpesi, parittaṃ sāsanogadhaṃ.

6.

Theraṃ so upasaṅkamma, nāgasālanivāsinaṃ;

Dāṭhāsivaṃ mahāpaññaṃ, sīlavantaṃ bahussutaṃ.

7.

Sakkacca naṃ tato sutvā, sammāsambuddhasāsanaṃ;

Dhamme’tīvapasīditvā, sabbasantikaro iti.

8.

Sutvā theriyavādānaṃ, pubbañātīnamattano;

Pāpānaṃ duṭṭhacittānaṃ, apakāre kate bahū.

9.

Vihāre pariveṇe ca, jiṇṇepākatike akā;

Bhogagāme ca dāpesi, tattha tattha bahūdaye.

10.

Vicchinnapaccaye cākā, tadātyaṃ kurite viya;

Dāsakepi ca saṅghassa, yathāṭhāne ṭhapāpayi.

11.

Padhānaghara metassa, therassa’kāsanāmakaṃ;

Paṭiggahetvā taṃ so’pi, saṅghassā’dā mahāmatī.

12.

Bhogagāme ca tassā’dā, bharattālaṃ kihimbilaṃ;

Katakañca tulādhāraṃ, andhakārakameva ca.

13.

Andhakāraṃ antureḷiṃ, bālavaṃ dvāranāyakaṃ;

Mahānikaḍḍhikañceva, peḷahāḷaṃ tathāparaṃ.

14.

Ete aññe ca so datvā, bhogagāme narissaro;

Dāsi ārāmike ceva, attano kira ñātake.

15.

Tathā dvinnaṃ nikāyānaṃ, vihāre mandapaccaye;

Disvāpi ca sutvā vā, bhogagāme bahū adā.

16.

Bahunā kintuvuttena, nikāyesu’pi tīsu’pi;

Adā gāmasahassaṃ so, bahuppādaṃ nirākulaṃ.

17.

Anussaranto so tiṇṇaṃ, ratanānaṃ guṇe vare;

Ekāvaliṃ gahetvāna, akkhamāla makā kira.

18.

Evaṃ sabbappayogehi, so’hu dhammaparāyano;

Sabbe tamanusikkhantā, hesu dhammakarā narā.

19.

Damiḷo potthakuṭṭhavo, tassa kammakaro tadā;

Māṭambiyavhaṃ kāresi, padhānagharamabbhutaṃ.

20.

Būkakalle ambavāpiṃ, tantavāyikacāṭikaṃ;

Gāmaṃ niṭṭhilaveṭṭhiñca, tassā’dā so sadā sakaṃ.

21.

Kappūrapariveṇe ca, kurundapillake tathā;

Mahārājaghare ceva, pāsāde so’va kārayi.

22.

Aññatthā’dā tayo gāme, vihāresu mahādhano;

Potthasātavhayo pañño, vihāre jetanāmake.

23.

Senāpatirājanāmaṃ, pariveṇaṃ samāpayi;

Mahākando ca damiḷo, pariveṇaṃ sanāmakaṃ.

24.

Cullapanthaṃ tathā eko, sehālauparājakaṃ;

Uparājā sakāresi, saṅghatisso’pi rājino.

25.

Aññesu bahavo āsuṃ, vihāre evamādike;

Bhassa rañño’ nuvattantā, evaṃ dhammīhi pāṇino.

26.

Pāpaṃ vāpi hi puññaṃ vā,

Padhānoyaṃ karoti yo;

Lo ko taṃ taṃ karoteva,

Taṃ vijaneyya paṇḍito.

27.

Jeṭṭhanāmā mahāpuññā, mahesī tassa rājino;

Jeṭṭhārāmañca kāresi, bhikkhūnīnamupassayaṃ.

28.

Tassā’dāsi ca dve gāme, pakkapāsāṇabhūmiyaṃ;

Tambuddhaṃ bhelagāmañca, ārāmikasataṃ tathā.

29.

Akā malayarājāpi, dhātugehaṃ mahārahaṃ;

Maṇḍalagirivihāramhi, cetiyassa mahādhano.

30.

Lohapāsādake so’va, chādesi majjhakūṭakaṃ;

Bodhitissavihārañca, bodhitasso mahāyaso.

31.

Dīpe maṇḍalikā sabbe, tattha tattha yathābalaṃ;

Vihāre pariveṇe ca, kārayiṃsu anappake.

32.

Tassa kālo narindassa, puññakammamayo idha;

Ativitthārabhītena, sabbaso na vicāritaṃ.

33.

Pubbakopi kathāmaggo, ākulo viya bhātime;

Yathāpadhānaṃ kathitaṃ, hetūnaṃ upalakkhaṇaṃ.

34.

Athāparena kālena, pulatthinagaraṃ gato;

Vāsaṃ tattheva kappesi, karonto puññasañcayaṃ.

35.

Atekicchiyarogena, samphuṭṭho kālamattano;

Maraṇassa viditvāna, tamāhuyamahājanaṃ.

36.

Ovaditvāna dhammena, maraṇaṃ so upāgami;

Mahājano mate tasmiṃ, bāḷhasoko parodiya.

37.

Katvā āḷahaṇe tassa, kiccaṃ sabbamasesato;

Tassāḷāhaṇabhasmampi, katvā bhesajjamattano.

38.

Rājā bhaṇḍañca taṃ sabbaṃ, sabbañca balavāhanaṃ;

Sammā ādāya gopetvā, nagaraṃ samupāgami.

39.

Evaṃ soḷasame vasse, rājā āsi divaṅgato;

Potthakuṭṭhopi damiḷo, rajjaṃ tassa vicārayi.

40.

Uparājaṃ gahetvāna, dāṭhāsivaṃ khipāpayi;

Cārako vihituṃ sammā, rakkhāvaraṇa mādisi.

41.

Vinā raññā na sakkāti, mediniṃ paribhuñjituṃ;

Ānetvā dattanāmakaṃ, dhanapiṭṭhappadhānakaṃ.

42.

Uppannaṃ rājavaṃsamhi, rajje taṃ abhisiñciya;

Tassa nāmaṃ ṭhapetvāna, sayaṃ sabbaṃ vicārayi.

43.

Danto so dhanapiṭṭhimhi, vihāraṃ sakanāmakaṃ;

Kārayitvāna puññāni, aññānipi samācini.

44.

Samakantu so ṭhatvā’va, vassadvaya mahumato;

Potthakuṭṭho matetasmiṃ, puna aññampi māṇavaṃ.

45.

Hatthadāṭhaṃ samāhūya, uṇhā nagarasambhavaṃ;

Tampi rajje bhisiñcitvā, yathā pubbaṃ sayaṃvasī.

46.

Kāḷadīghāvikaṃ katvā, padhānagharakaṃ tathā;

Puññamaññaṃ chamāsehi, so’pi maccuvasaṃ gato.

47.

Evaṃ viditvā bahupaddavāni;

Dhanāni dhaññāni ca vāhanāni;

Vihāya rajjesu ratiṃsappaññā;

Manuññapuññābhiratā bhaveyyuṃ.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Tirājako nāma

Catucattālīsatimo paricchedo.

Pañcacattālīsatima pariccheda

1.

Rañño tassaccaye rājā, māṇavammo ahosi so;

Kiṃ gotto kassa putto ca, kathaṃ rajjamapāpuṇi.

2.

Mahāsammatavaṃsamhi, jāto jātiguṇāvaho;

Putto kassapanāmassa, thūpārāmassa bhedino.

3.

Dhītā malayarājassa, saṅghanāmassa rājino;

Taṃ labhitvā vasaṃ dese, uttare līnavuttiko.

4.

Hatthadāṭhanarindena, tasmiṃ attheva dhārite;

Jambudīpamupāgamma, narasīhaṃ mahīpati.

5.

Gantvā vatvā sakaṃ nāmaṃ, sevituṃ tamupakkami;

Ārādhesi ca sabbehi, payogehi narādhīpaṃ.

6.

Viditvā tassa sohajjaṃ, netvā bhariyamattano;

Vāsaṃ tattheva kappesi, sevamāno divānisaṃ.

7.

Sopi ārādhito tena, kaṇḍuveṭṭhi naruttamo;

Sabbaṃ nentova taṃ rajjaṃ, mahābhogamadāpayi.

8.

Tena saṃvāsamanvāya, bhariyā saṅghanāmikā;

Catasso dhītaro putte, cattāropi vijāyatha.

9.

Athekadivasaṃ rājā, hatthikkhandhavaraṃ gato;

Sañcaranto yathākāmaṃ, māṇavammena ekato.

10.

Nāḷikeraṃ pivitvāna, tatraṭṭhova pipāsito;

Māṇavammassa pādāsi, maññanto aññameva taṃ.

11.

So taṃ gahetvā cintesi, sakhaṃ pesa narādhipo;

Ucchiṭṭhaṃ nāma kiṃ hoti, sattānaṃ paramatthato.

12.

Tasmā yuttaṃ mayāpātu-mīti cintiya taṃ pivi;

Evaṃ honti mahussāhā, detukāmāhi buddhino.

13.

Rājāpi disvā taṃ bhīto, tassapī tāva sesakaṃ;

Sayaṃ pivi tathāhoti, kammaṃ puññavataṃ sadā.

14.

Ṭhapesi sakaveseva, tato paṭṭhāya attano;

Bhojane sayane ceva, parihāre ca vāhane.

15.

Evaṃ tesu vasantesu, yuddhatthāyamupakkami;

Vallabho narasīhena, narasīho vicintayi.

16.

Ayaṃ kho mama sevāya, rajjaṃ vaṃsa gataṃ sakaṃ;

Labhissāmīti seveti, rattiṃ diva matandito.

17.

Sace sopi mayā gantvā, yujjhanto maraṇaṃ gato;

Takkitaṃ tassa mayhañca, sabbaṃ tamaphalaṃ bhave.

18.

Evaṃ cintiyataṃ rājā, nivattetvā sake pure;

Sayaṃ vallabharājena, kātuṃ saṅgāmamārasi.

19.

Māṇavammopi cintesi, sace’yaṃ mayi jīviti;

Rājā mīyati yuddhamhi, kiṃ phalaṃ mama jīvite.

20.

Vissāso dukkato tena, bhavissati tathāsati;

Saṅgahesi kimatthaṃ maṃ, samānattena attano.

21.

Tasmā yuttaṃ mayā gantuṃ, sahasaṅgāma maṇḍalaṃ;

Sukhañhi saddhiṃ tenettha, jīvitaṃ maraṇaṃpi vā.

22.

Evaṃ cintiya sannaddha-balo hatthivaraṃ gato;

Gantvā dassesi attānaṃ, so taṃ saṅgāma maṇḍale.

23.

Narasīhova taṃ disvā, haṭṭhatuṭṭho samuggiri;

Saho santhavametasmiṃ, kattabbaṃ me kataṃ iti.

24.

Tato mānassa senā ca, senā cevassarājino;

Senaṃ vallabharājassa, viddhaṃsesi samāgatā.

25.

Māṇavammopi dassesi, tahiṃ surattamattano;

Parakkamanto devānaṃ, raṇe nārāyaṇo viya.

26.

Narasītopi santuṭṭho, māṇavammassa vikkame;

Āliṅgatvā sinehena, tvaṃ kho me jayado iti.

27.

Attano puramāgamma, katvā vijayamaṅgalaṃ;

Māṇavammassa senāya, kattabbaṃ sabbamācari.

28.

Athevaṃ cintayi rājā, kattabbaṃ me sahāyako;

Attanā’kāsi sabbañca, anaṇo so mamajjato.

29.

Iṇaṃ mamāpi sodhemi, katvā kattabbamattanā;

Kattaññū katavedīhi, purisā’tīvadullabhā.

30.

Amacce sannipātetvā, idaṃ vacanamabravi;

Sahāyassa mametassa, kamme tumhepi sakkhino.

31.

Mayāpi tassa kattabbaṃ, kammaṃ sādhu sukhāvahaṃ;

Upakāro hi sādhūnaṃ, dhammo pubbopakārino.

32.

Evaṃ vutte amaccā te, paccāhaṃsu mahīpati;

Yaṃ yamicchati devohi, taṃ taṃ ruccati no iti.

33.

Atha so māṇavammassa, senaṃ datvā savāhanaṃ;

Sabbopakaraṇañceva, sabbakammakarepi ca.

34.

Gacchāti vatvā taṃ yantaṃ, sahasenāyapekkhiya;

Paridevittha bhūmindo, vippavutthaṃ’va puttakaṃ.

35.

Māṇavammopi āruyha, nāvāyo jaladhītaṭe;

Na cireneva āgamma, samattikkamma vegasā.

36.

Saha senāya maddantho, laṅkādīpamupavisī;

Taṃ sutvāna palāyittha, rājā dāṭhopatissako.

37.

Māṇavammo puraṃ gantvā, ahutvāva narādhipo;

Palātamanubandhittha, padānupadamugato.

38.

Tadā sā damiḷi senā, assosi kira sāmiko;

Mahārogā’bhibhūtoti, sutvā taṃ sā apakkami.

39.

Sutvā dāṭhopatisso taṃ, samādāya mahābalaṃ;

Māṇavammaṃ upāgamma, kātumārabhi saṃyudhaṃ.

40.

Māṇavammo ca cintesi, sabbā senā gatā mama;

Mate mayi samijjheyya, verino me manorathaṃ.

41.

Jambudīpaṃva tasmā’haṃ, gantvā’dāsa balaṃ tato;

Puna rajjaṃ gahessaṃti, tasmā evamakāsi so.

42.

Gantvā puna’pi disvāna, sahāyaṃ narasīhakaṃ;

Ārādhahanto nipuṇaṃ, sakkaccaṃ tamupaṭṭhahi.

43.

Yāva rājacatukkaṃso, māṇāmmo tahiṃ vasi;

Narasīho’tha cintesi, mānatthaddho yasodhano.

44.

Rajjatthaṃ me sahā yo maṃ, sevantoyeva addhago;

Vuddho hessati taṃ passaṃ, kathaṃ rajjaṃ karomahaṃ.

45.

Imasmiṃ pana vārasmiṃ, pesayitvā balaṃ mama;

Rajjaṃ taṃ na gahessāmi, ko attho jīvitena me.

46.

Evaṃ cintiya so senaṃ, sannipātiya attano;

Sannāhetvā yathā yogaṃ, dāpetvāna yathāruciṃ.

47.

Sayameva tamādāya, samuddataṭamāgato;

Nāvāyo cittarūpāyo, kārayitvā thirā bahū.

48.

Amacce āha ‘‘etena, saddhiṃ gacchatha bho’’iti;

Nāvaṃ ārohituṃ sabbe, na icchiṃsu tadā janā.

49.

Tadā sīho vicintetvā, sayaṃ hutvā tirohito;

Attano parihāraṃ so, rājalakkhaṇasammataṃ.

50.

Sabbaṃ tasseva datvāna, alaṅkārampi attano;

Āropetvāna taṃ nāvaṃ, gaccha ṭhatvāna sāgare.

51.

Imaṃ bheriṃca vādehi, koṭṭhanāmanti yojayī;

So’pi sabbaṃ tathākāsi, rājāno agamā iti.

52.

Āruhiṃsu janā nāvaṃ, ekaṃ katvā narādhipaṃ;

So taṃ senaṅgamādāya, māṇo gantuṃ samārabhi.

53.

Kevalo’pi samuddo so, ahobhi nagarūpamo;

Atha so paṭṭanaṃ patvā, otaritvā savāhano.

54.

Vissāmetvā balaṃ tattha, vasaṃ katipaye dine;

Uttaraṃ desamādāya, katvā hatthagataṃ janaṃ.

55.

Akkhobbhiya mahāseno, nagaraṃ gantumārabhi;

Potthakuṭṭhopi taṃ sutvā, paccuggañchi mahābalo.

56.

Saṃgacchiṃsu ubho senā, bhinnavelā’va sāgarā;

Māṇavammo tato hatthi-māruyha gahitāyudho.

57.

Potthakuṭṭhañca rājānaṃ, dvedhā katvā palāpayi;

Hatthadāṭhaṃ palāyantaṃ, disvā janapadā narā.

58.

Sīsamassa gahetvāna, māṇavammassa dassayuṃ;

Potthakuṭṭhopalāyitvā, merukandaramāgami.

59.

Tato taṃ sāmiko disvā, sahāyo me ayaṃciraṃ;

Tasmā na sakkā caḍḍetuṃ, āpade saraṇāgataṃ.

60.

Sāmino ca sahāyassa, niddosohaṃ kathaṃ bhave;

Iti cintiya pūvaṃ so, savisaṃ khādiyā’mari.

61.

Kuṭṭhakopi ca teneva, khāditvā pūvakaṃ mato;

Māṇavammassa tassevaṃ, dīpo āsi akaṇṭako.

62.

Māṇavammo tato dīpe, chattaṃ ussāpayi tadā;

Vārento viya teneva, dukkhaṃ dīpe janassa so.

63.

Puññakammāni so’kāsi, anagghāni bahūni ca;

Samattho kohi taṃ sabbaṃ, vattuṃ paṭipadaṃ naro.

64.

Kappagāmavhayañceva, tathā sepaṇṇināmakaṃ;

Padhānarakkhe ca siriṃ, sirīsaṅghādi bodhike.

65.

Pāsādaṃ sova kāresi, pasādāvahamuttamo;

Chādesi lohapāsādaṃ, thūpārāmagharaṃ tathā.

66.

Thūpārāme ca pāsādaṃ katvā’dā paṃsukūlinaṃ;

Jiṇṇakaṃ paṭisaṅkhāsi chattaṃ cetiyamuddhani;

Bahavo jiṇṇakāvāse tattheva paṭisaṅkhari.

[Ettha māṇavammassa rajjakathāya ūnatā dissati. Ito paṭṭhāya aggabodhissa rajjapaṭibaddhā kathā vira khāyati.]

Chacattālīsatima pariccheda

1.

…Vāsaṃ-katvā sulabhapaccayaṃ;

Dāsi dhammarucinaṃ so, rājinī dīpakampi ca.

2.

Kāretvāna paricchedaṃ, mahānettādi pādikaṃ;

Tesameva adā koḷu-vāte so devatissakaṃ.

3.

Vahatthale ca so katvā, kadambagonanāmakaṃ;

Devapāḷimhi katvāna, gīrivhanagaraṃ tathā.

4.

Katvā antarasobbhamhi, devanāmaṃ vihārakaṃ;

Rājamātikamārāmaṃ, katvā’dā paṃsukūlinaṃ.

5.

Gokaṇṇakavihāre’kā, padhānagharameva ca;

Jiṇṇagehañca kāresi, vaḍḍhamānakabodhiyā.

6.

Saṅghamittavhaye ceva, aññattha ca mahāyaso;

Tattha tattha vihāresu, navakammamakārayi.

7.

Chabbīsati sahassāni, suvaṇṇānaṃ samappiya;

Jiṇṇāni paṭisaṅkhāsi, rājā cetiyapabbate.

8.

Tālavatthuvihārañca, kāretvā paṇṇabhattakaṃ;

Vihārassa mahāsena-narindavhassa dāpayi.

9.

Goṇḍigāmikavāpiñca, chinnaṃ bandhi yathā purā;

Dānabhaṇḍañca so sabbaṃ, sabbesaṃ dāsi pāṇinaṃ.

10.

Uposathaṃ upavasati, saddhiṃ dīpajanehi so;

Dhammañca tesaṃ deseti, dātuṃ lokuttaraṃ sukhaṃ.

11.

Kammaṃ sovaggiyaṃ tassa, rajje sabbo samācari;

Yaṃ karoti mahīpālo, taṃ tassa kurute jano.

12.

Tasmā rājā mahāpañño, dhammameva samācare;

So nivutthanivutthamhi, ṭhāne hoti mahāyaso.

13.

Sampattaparivāro ca, ante gacchati nibbutiṃ;

Attatthañca paratthañca, tasmā passeyya buddhimā.

14.

Attanā yadi ekena, vinitena mahājanā;

Vinayaṃ yanti sabbepi, kotaṃ nāseyya paṇḍito.

15.

Payogo yo hi sattānaṃ, lohadvaya hitāvaho;

So tena akato natthi, rattandivamatandinā.

16.

Attano so nivatthāni, vatthāni sukhumāni ca;

Paṃsūkūlikabhikkhūnaṃ, cīvaratthāya dāpayi.

17.

Aṭṭhānaviniyogopi, saṅgaho vā virūpako;

Sāvajjo paribhogo vā, tassa nāhosi sabbaso.

18.

Ye ye sattā yadā hārā, tesaṃ taṃ taṃ sadāpayi;

Ye yena sukhī honti, te te tena sukhāpayī.

19.

Evaṃ puññāni katvāna, chabbassāni narādhipo;

Agamā devarājassa, santikaṃ santiyāvaho.

20.

Atha tassa nujo rājā, kassapo hoti khattiyo;

Samattho rajjabhārassa, vahituṃ pubbavuttino.

21.

Pitā viya niyaṃ puttaṃ, so saṅgaṇhi mahājanaṃ;

Dānena peyyavajjena, atthassa cariyāya ca.

22.

Ṭhānantarañca dāpesi, tassa tassa yathārahaṃ;

Sayaṃ bhuñjittha bhogepi, sabbadukkhavivajjito.

23.

Gīhinañceva bhikkhūnaṃ, brahmaṇānañca khattiyo;

Vattāpayi sakāvāre, māghātañceva kārayi.

24.

Macchatitthe duve ceva, āvāsaṃ heḷigāmakaṃ;

Vaṇijjagāmamārāmaṃ, kassapādīgiriṃ tathā.

25.

Tathā ambatanavhañca, padhānaghara muttamaṃ; Bhogagāmañca…

[Etthakassapassa rajjapaṭibaddhāya kathāya ūnatā dissati.]

26.

Tesaṃ sabbakaniṭṭhopi, mahindo nāma khattiyo;

Sampattarajjo nāhosi, rājā rajja dhurandharo.

27.

Tassapi kira nilavho, sahāyo cīrasatthuto;

Mato pubbeva tasmā, so saranto taṃ na icchitaṃ.

28.

Ahorajjampi dīpamhi, na maññittha sukhāvahaṃ;

Abhāvena sahāyassa, sahāyā’tīva dullabhā.

29.

Teneva vuttaṃ muninā, dhammā yekeci lokiyā;

Tathā lokuttarā ceva, dhammā nibbānagāmino.

30.

Kalyāṇamittaṃ āgamma, sabbe te honti pāṇinaṃ;

Tasmā kalyāṇamittesu, kattabbo’ti sadā daro.

31.

Ādipādova so tasmā, hutvā rajjaṃ vicārayi;

Pāletuṃyeva dīpamhi, jivanto viya pāṇino.

32.

Kassapassa sabhātussa, puttaṃ so aggabodhikaṃ;

Ṭhapetvā oparajjamhi, datvā bhogamanappakaṃ.

33.

Desaṃ datvāna pācinaṃ, vasituṃ tattha pesiya;

Desaṃ dakkhiṇamādāsi, rāja puttassa attano.

34.

Mahāpāḷimhi dānañca, dāpesi dasavāhaṇaṃ;

Sabbe bhoge same’kāsi, yācanānaṃ saha’ttanā.

35.

Adatvā yācakānaṃ so, nu kiñci paribhuñjati;

Bhuttaṃ vā satiyā deti, dvi guṇaṃ attabhuttato.

36.

Sakanāmaṃ sakāresi, bhikkhunī na mupassayaṃ;

Pādānagaragallañca, ārāma mariyādakaṃ.

37.

Mahindataṭamārāmaṃ, sampatta catupaccayaṃ;

Aññampi bahudhā kāsi, puññaṃ puññaguṇerato.

38.

Tiṇī vassāni kāretvā, rajjameva mahāmati;

Gavesanto sahāyaṃ’va, devalokamupāgami.

39.

Vasanto dakkhiṇe dese, aggabodhi kumārako;

Kenāpi karaṇīyena, nagaraṃ āgato ahu.

40.

Tasmiṃ tattha vasantamhi, ādipādo mahindako;

Mato āsi tato tassa, rajjaṃ hatthagataṃ ahu.

41.

So taṃ hatthagataṃ katvā, saṇṭhapetvāna sāsanaṃ;

Pācina desapatino, aggabodhissa pesayi.

42.

Sa āgantvā ahu rājā, silāmeghoti saññito;

Oparajje kumārañca, abhisiñcittha bhūpati.

43.

So rājā naṃ niyojetvā, cintā bhāraṃ vimuñciya;

Bhoge bhuñjatha tumheti, sayaṃ rajjaṃ vicārayi.

44.

Yathāyogaṃ janassesa-kāsi niggahasaṃgahe;

Dese ubbinayaṃ sabbaṃ, maggaṃ pāpesi cakkhumā.

45.

Evaṃ tesu vasantesu, otāraṃ pāpakammino;

Na labhantā vicintesuṃ, bhinditabbā ime iti.

46.

Rājānamupasaṅkamma, avocuṃ pisunaṃ raho;

Tuvaṃ rājāsi nāmena, rājā añño sabhāvaho.

47.

Uparājā ayaṃ rajjaṃ, gaṇhissati mahājanaṃ;

Saṅgayha na cireneva, hoti rājā na saṃsayo.

48.

Taṃ sutvāna mahīpālo, paribhijji kumārake;

Kumāropi vidhitvā taṃ, coro hutvāna rājindo.

49.

Palāyitvā sakaṃ desaṃ, saṅgaṇhitvā tahiṃ jane;

Mahantaṃ balamādāya, kātuṃ saṅgāma mārabhi.

50.

Kadalyādinivātamhi, saṅgāmo bhiṃsano ahu;

Gato tattha parājitvā, kumāro malayaṃ vaso.

51.

Tato rājā kataññū so, upakāraṃ sabhātuno;

Cintetvā rajjadānādiṃ, paridevittha pākaṭaṃ.

52.

Kumāropi ca taṃ sutvā, ahosi muducittako;

Evaṃ te aññamaññassa, siniddhantaṃ pakāsayuṃ.

53.

Rājā gantvā sayaṃyeva, malayaṃ ekako vaṃso;

Kumāraṃ taṃ samādāya, āgamittha sakaṃ puraṃ.

54.

Hoti nissaṃsayaṃ [evaṃpi citto] atīva so;

Vivāhaṃ tena kāresi, dhītaraṃ saṅghanāmikaṃ.

55.

Tāya saddhiṃ vasanto so, vissattho tena rājinā;

Pahāraṃ tāya pādāsi, duṭṭho dosamhi kismiṃci.

56.

Pitaraṃ sā upāgamma, karuṇaṃ roditampati;

Akāraṇe maṃ māreti, dinno vo sāmiko iti.

57.

Sopi taṃ sutamatteva, dukkataṃ vata me iti;

Pabbājesi lahuṃ gantvā, bhikkhūnī na mupassayaṃ.

58.

Aggabodhisanāmotha, tassā mātula puttako;

Sucireneva kālena, tassaṃ sā rattamānaso.

59.

Kālo’yanti viditvāna, tamādāya palāyituṃ;

Aññato taṃ gahetvāna, gato ekova rohaṇaṃ.

60.

Aggabodhiṃ narindo so, aggabodhi namādiya;

Aggabodhiṃ nihantuṃ taṃ, rohaṇaṃ tamupāvīsi.

61.

Aggabodhi nisedhetvā, aggabodhiṃ sabhātaraṃ;

Apare pabbate hantu-maggabodhiṃ sayaṃ gato.

62.

Kasiṇaṃ rohaṇaṃ hattha-gataṃ katvā mahā balo;

Yujjhitvā tena taṃ gaṇhi, bhariyaṃ saṅghamattano.

63.

Tato paṭṭhāya sukhitā, samaggā te tayo janā;

Vissaṭṭhā aññamaññesu, vihariṃsu yathāruciṃ.

64.

Vāpāraniṃ akārāmaṃ, tathā māṇaggabodhikaṃ;

Sabhattuddesabhogañca, vihāre atiyuttare.

65.

Hatthi kucchivihāre ca, vihāre puna piṭṭhike;

Mahādīpariveṇe ca, pāsāde vāhadīpake.

66.

Thūpārāmamhi gehassa, dvāre ca parijiṇṇake;

Kāsi pākatikaṃ tattha, thambhe ca parivattayi.

67.

Evaṃ katvāna puññāni, puññāni ca yathābalaṃ;

Cattālīsatime vasse, yathākamma mupāgami.

68.

Athoparājā rājā’si, aggabodhi sirīdharo;

Tanayo so mahindassa, ādipādassa dhīmato.

69.

Sāsanampi ca lokañca, saṅgaṇittha yathārahaṃ;

Oparajje’bhisiñcattha, mahindaṃ puttamattano.

70.

Mahābodhissa kāresi, gharaṃ jiṇṇaṃ navaṃ thiraṃ;

Ārāme dve ca kāresi, kaḷandaṃ mallavātakaṃ.

71.

Dhammakammehi sakkaccaṃ, sodhesi jinasāsanaṃ;

Vinicchananto dhammena, chindi kūṭaṭṭakārake.

72.

Bhesajjañca gilānānaṃ, maṅgalaṃ cāvamaṅgalaṃ;

Laṅkādīpamhi sakale, sayameva vicārayī.

73.

Salākabhattaṃ dāpesi, nikāyattaya vāsinaṃ;

Bhojanaṃ paṃsukūlīnaṃ, attayoggaṃ mahārahaṃ.

74.

Evamādīni katvāna, puññāni sasayaṃ vasī;

Cuto’si chahi vassehi, pulatthinagare vasaṃ.

75.

Tato pubbeva tassāsi, putto so yuvarājako;

Mato kira tato rajjaṃ, aputtaṃ taṃ tadā ahu.

76.

Putto mahindo nāmā’si, silā meghassa rājino;

Rajjayoggo mahāpuñño, lokasaṅgaṇha nakkhamo.

77.

Tassa jātadineyeva, rājā nakkhattapāṭhake;

Pucchitvā rajjayoggoti, sutvā tehi viyākataṃ.

78.

Datvā tesaṃ dhanaṃ sādhu, pavattiṃ taṃ nigūhayi;

Atha naṃ so vayappattaṃ, katvā senāpatiṃsakaṃ.

79.

Rajjaṃ vasseva katvāna, sabbaṃ hatthe sayaṃvasī;

So dhammena vicāresi, rāja kiccaṃ mahāmati.

80.

Matepi tasmiṃ tasmā so, aggabodhābhidhānino;

Senāpaccaṃ na gaṇhittha, nayaññū tassa hatthako.

81.

Tadā kenaci gantvā so, karaṇīyena rājino;

Samuddatīre vasati, mahātitthamhi paṭṭane.

82.

Sutvā so cūḷapituno, maraṇaṃ vegasā’gamā;

Corā rajjaṃ gahetvāna, nāseyyuṃ nagaraṃ iti.

83.

Tato uttaradesamhi, maṇḍalīkā saraṭṭhiyā;

Acchinditvāna taṃ desaṃ, chinnarājakaraṃ karuṃ.

84.

So taṃ sutvā mahāseno, gantvā uttaradesakaṃ;

Sabbe nimmathayitvāna, maṇḍalī kesaraṭṭhiye.

85.

Gantvā rañño mataṭhānaṃ, disvā deviṃ parodiya;

Assāsetvā yathākālaṃ, idaṃ vacanamabravi.

86.

Mācintesi mahādevī, mato me sāmiko iti;

Rakkhissāmi ahaṃ dīpaṃ, tumhe rajjaṃ karissatha.

87.

Tuṇhibhūtā’dhivāsetvā, piyasā pāpabuddhikā;

Raho yojayī taṃ hantuṃ, vatthukāmā yathāruciṃ.

88.

Senāpati taṃ ñatvāna, tassā’rakkhaṃ vidhāya so;

Taṃ pakkhiyehi yujjhitvā, palāpesi mahājanaṃ.

89.

Tato deviṃ sabandhetvā, pakkhipitvāna yānake;

Ādāya taṃ puraṃ gantvā, rajjaṃ gaṇhi sasādhanaṃ.

90.

Atthi dappuḷa nāmo’pi,

Silā meghassa rājino;

Bhāgineyyo mahāseno,

Ādipādo mahā dhano.

91.

So senaṃ sannipātetvā, vasanto kāḷavāpiyaṃ;

Kātuṃ saṅgāma māgañchi, saṅgagāmappadesakaṃ.

92.

Senāpati pavattiṃ taṃ, sutvā sampannavāhano;

Deviñca taṃ samādāya, agamā tattha sajjukaṃ.

93.

Tesaṃ tatthasi saṅgāmo, ubhinnaṃ lomahaṃsano;

Ādipādo tadāsenaṃ, ohīyantaṃ samekkhiya.

94.

Palāyitvā āruhittha, acchaselaṃ savāhano;

Palāpetvāna taṃ tattha, senāpati sukhaṃ vasi.

95.

Suññaṃti nagaraṃ sutvā, maṇḍalīkāpi uttare;

Dese sabbe samāgamma, aggahesuṃ puraṃ tadā.

96.

So hi te paṭibāhesi, sūro dhīraparakkamo;

Athāgamma puraṃ rajjaṃ, vicāresi yathānayaṃ.

97.

Bhikkhusaṅghassa lokassa, macchānaṃ migapakkhinaṃ;

Ñātīnaṃ balakāyassa, kattabbaṃ sabbamācari.

98.

Pacchā anu balappatto, dappulo malayaṃ gato;

Bhāgineyyo duve ceva, pakkositvāna rohaṇā.

99.

Raṭṭhe janapade sabbe, ādāya bahuvāhano;

Rattiyaṃ puramāgamma, samuddo viya otthari.

100.

Balakāyo puraṃ rundhi, ugghosento samantato;

Hesitena turaṅgānaṃ, koñcanāde nadantinaṃ.

101.

Tāḷāvacara saddānaṃ, kāhaḷānaṃ ravena ca;

Gajjitena bhaṭānañca, ākāsaṃ na tadā phali.

102.

Tadā senāpati disvā, mahāsenaṃ pamodiya;

Ārocesi avattiṃ taṃ, balakāyassa attano.

103.

Rājaputtā tayo ete, mahantaṃ balamādiya;

Nagaraṃ no’parundhiṃsu, kintu kattabba mettha vo.

104.

Evaṃ vuttā tamāhaṃsu, sūrā tassa raṇatthino;

Devāsevā dineyeva, sevakānaṃ na jīvitaṃ.

105.

Evaṃ bhūte sace kāle, ohīnā jīvibhatthino;

Posesi sāmi kiṃ kāla-mettakaṃ no yathā sukhaṃ.

106.

Vutte evaṃ saussāho, balaṃ sajjiya rattiyaṃ;

Uggate aruṇe hatthi-māruyha katakammakaṃ.

107.

Dvārene’kena nikkhamma, patanto asanī viya;

Saddhiṃ yo dhasahassehi, saṅgāmaṃ kāsi dussahaṃ.

108.

Balaṃ taṃ ādipādassa, nipphoṭetvā tato tato;

Sannipātiya ekajjhaṃ, niyattiṃ sampavedayi.

109.

Hatāvasese ādāya, ādipādopi dappuḷo;

Pubbaṇheva parājitvā, palāyitvā’ga rohaṇaṃ.

110.

Rājaputte duve ceva, rohaṇamhā tadā gate;

Jīvaggāhaṃ sagāhetvā, te ādāya puraṃ gato.

111.

Evaṃ pattajayo sūro, dīpe jāte nirākule;

Pācinadesaṃ sādhetuṃ, pesayittha savāhane.

112.

Tepi gantvāna desaṃ taṃ, uttaraṃ desameva ca;

Sādhayitvā’cireneva, saṅgahesuṃ mahābalaṃ.

113.

Rājāpi taṃ mahādeviṃ, bhariyaṃ kāsi attano;

Pariccattuñca māretuṃ, na sakkāyanti cintiya.

114.

Tesaṃ saṃvāsamanvāya, gabbho āsi patiṭṭhito;

Puttaṃ vijāyi sādhañña-puññalakkhaṇasaññuttaṃ.

115.

Rañño sā’tipiyā āsi, tato paṭṭhāya sopi kho;

Puttassa tassa pādāsi, oparajjaṃ sabhogiyaṃ.

116.

Ṭhitā pācinadesamhi, ādipādā nisammataṃ;

Vinā so’yanti amhākaṃ, ubho hutvāna ekato.

117.

Dvīsu passesu senañca, samādāya mahādhanaṃ;

Sandhiṃbhātaramāhūya, katvārohaṇa desato.

118.

Gaṅgātīramhi vāsaṃ te, kappayiṃsu mahabbalā;

Rājā sabbaṃ nisamme’taṃ, maṇḍalīke tahiṃ tahiṃ.

119.

Ārādhetvā gahetvāna, duṭṭhe māriya kecana;

Rakkhaṃ datvāna nagare, kattabbaṃ sādhuyojiya.

120.

Mahāsenaṅgamādāya, mahesiñca tamādiya;

Khandhāvāraṃ niveseti, mahummāramhi gāmake.

121.

Tassāgamanamaññāya, ādipādāpi te tayo;

Koviḷāravhaye gāme, mahāyuddhaṃ pavattayuṃ.

122.

Atha rājā mahāseno, samugghātesi taṃ balaṃ;

Dappuḷo so palāyittha, ādi pādā duve hatā.

123.

Tatthāpi laddhavijayo, puramāgammabhūmipo;

Rājakiccaṃ vicāresi, mahādānaṃ pavattayi.

124.

Mahābodhi dumindassa, mahācetittayassa ca;

Dhātūnampi ca sakkaccaṃ, mahāpūjāmakārayī.

125.

Rohaṇaṃ samupāgamma, dappuḷo so tamāgato;

Balaṃ sampaṭipādesi, yujjhituṃ puna rājinā.

126.

Rājā so puttanattānaṃ, desaṃ kātuṃ nirākulaṃ;

Thūpārāmamhi sabbepi, sannipātiya bhikkhavo.

127.

Aññepi ca mahāpaññe, yuttā yuttivisārade;

Rājadhammesu sabbesu, nipuṇo nayakovido.

128.

Ārocetvā pavattiṃ taṃ, tehi sammā pakāsito;

Caturaṅgamahāseno, sabbūpakaraṇānugo.

129.

Dīpe sabbattha yojetvā, kattabbaṃ nagarepi ca;

Nikkhanto na cireneva, agamā mārapabbataṃ.

130.

Sammadditvāna taṃ desaṃ, khippaṃ pabbatamāruhī;

Taṃ disvā rohaṇe sabbe, bhītā taṃ vasamāgamuṃ.

131.

Tato sandhiṃ karitvāna, dappuḷena sadappako;

Hatthī asse ca maṇayo, gahetvā tassa hatthato.

132.

Gāḷhagaṅgañca katvāna, sīmaṃ rohaṇabhoginaṃ;

Oragaṅgaṃ samādāya, rājabhogamakārayi.

133.

Dīpamevaṃ mahātejo, katvā vigatakaṇṭakaṃ;

Ekātapatto āgamma, puraṃ vasi yathāsukhaṃ.

134.

Pariveṇaṃ sakāresi, rājā dāmavihārakaṃ;

Tathā sanniratitthañca, pulatthinagare vibhū.

135.

Mahālekhañca kāresi, pariveṇamabhayā cale;

Tathā ratanapāsādaṃ, tatheva sumanoharaṃ.

136.

Anekabhūmaṃ kāretvā, vejayantamivāparaṃ;

Tathā satasahassehi, tīhi ceva mahādhano.

137.

Jambonadatuvaṇṇassa, sahassehi ca saṭṭhihi;

Bimbaṃ satthussa kāretvā, nagghaṃ cūḷāmaṇiyutaṃ.

138.

Pūjaṃ sabbopahārena, kāretvāna mahārahaṃ;

Pāsādamahane sabbaṃ, rajjaṃ ossajji attano.

139.

Bodhisattañca kāretvā, rājānaṃ sumanoharaṃ;

Saṇṭhapitthasilā meghe, cāruṃ bhikkhūnupassaye.

140.

Thūpārāmamhi thupassa, kāsi sovaṇṇakañcukaṃ;

Paṭṭaṃ katvā vicitatthaṃ, rajataṃ antarantarā.

141.

Tasmiṃyeva ca pāsādaṃ, parijiṇṇaṃ sakārayi;

Abhidhammaṃ kathāpesi, kārāpetvā mahāmahaṃ.

142.

Mahātherena satimā, hemasālinivāsinā;

Tattha pokkharaṇiñcassa, paribhogāya kārayi.

143.

Jiṇṇe devakūle katvā, bahuke tattha tattha so;

Devānaṃ paṭimāyo ca, kārayittha mahārahā.

144.

Brāhmaṇānañca datvāna, paccagghaṃ rājabhojanaṃ;

Pāyesi khīraṃ sovaṇṇa-taṭṭakehi sasakkharaṃ.

145.

Usabhe paṅgulānañca, jīvikañca sadāpayī;

Damiḷānantu pādāsi, asse goṇe agaṇhataṃ.

146.

Anāthā ye salajjā ca, te ca saṅgaṇhi so raho;

Asaṃgahito dīpamhi, natthi tena yathārahaṃ.

147.

Dātabboti kathaṃ gunna-mahāro so vicintiya;

Sasse khīragate’dāsi, tesaṃ khettasahassake.

148.

Kāḷavāpimhi so vāri-sampātaṃ kārayi thiraṃ;

Puññamevaṃ vidhaṃ tassa, appameyyaṃ bahuṃ kira.

149.

Tassa putto tadā āsi, yuvarājā divaṅgato;

Jāto senāpati kāle, aparo atthi dārako.

150.

Taṃ rājā rājaputtehi, bhīto rājāraho iti;

Māretuṃ taṃ na sakkonti, vaḍḍhapesi yathā tathā.

151.

Arīhi nagare ruddhe, pitaraṃ so kirekadā;

Upasaṅkamma yācittha, saṅgamāvacaraṃ gajaṃ.

152.

So dāpesi mahānāgaṃ, ghoraṃ mārakarūpamaṃ;

Katahatthaṃ balañceva, sabbāyudha visāradaṃ.

153.

Kāloyamīti mantvā so, bandhitvā churikaṃ tadā;

Kuñjaraṃ varamāruyha, nikkhamma nagarā bahi.

154.

Viddhaṃsetvā balaṃ sabbaṃ, dujjayaṃ jayamaggahī;

Rājā disvā pasanno taṃ, senāpaccañca tassa’dā.

155.

Esova kira gantvāna, sabalo desamuttaraṃ;

Palāpesi sasenaṃ taṃ, ādipādañca dappulaṃ.

156.

Baddhavero tato’hosi, dappuḷo tamhi sādhukaṃ;

Mahāummārayuddhamhi, disvā tamatīkodhavā.

157.

Sīghaṃ pesesi taṃ hantuṃ, hatthimāruḷhamattanā;

Ovijjhiya palāpesi, tamesa sakadantīnā.

158.

Disvā tamatisantuṭṭho, aññesañca abhāvato;

Rajjayoge adā tassa, uparājattamattano.

159.

Evaṃ vīsati vassāni, dīpametaṃ subhuñjiya;

Vipākaṃ puññakammassa, bhuñjituñca divaṅgato.

160.

Evaṃ anekehi nayehi thaddhā;

Janassa dukkhehi virūpakehi;

Bhogā vinassanti khaṇe na sabbe;

Aho tahiṃyeva ramanti bālā.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Cha rājako nāma

Chacattālīsatimo paricchedo.

Sattacattālīsatima pariccheda

Pañcarājako

1.

Accaye pituno rājā, uparājā ahosi so;

Samattho sakkumittānaṃ, kātuṃ niggaha saṃgahe.

2.

Senā nāmasi sappaññā, mahesī tassa rājino;

Khuddaputtā pīyā’tīva, rañño kalyāṇadassanā.

3.

Adāsi yuvarājattaṃ, jeṭṭhaputtassa attano;

Ādipāde’parekāsi, rājinīpi ca dhītaro.

4.

Datvā ṭhānantaraṃ rājā, tesaṃ tesaṃ yathārahaṃ;

Janaṃ saṅgahavatthūhi, saṅgahesi catūhipi.

5.

Atha kenāpi so gantvā, hetunā maṇihīrakaṃ;

Vasanto kira assosi, paccanto kupito iti.

6.

Tato senāpatiñceva, jeṭṭhaputtañca attano;

Gantvā sādhetha taṃ desa-mīti pesesi sajjukaṃ.

7.

Tesu tatthopayātesu, pisunā bhedacintakā;

Vatvā yaṃkiñci bhindiṃsu, te ubhopi narādhipe.

8.

Tato dve verino hutvā, desaṃ gaṇhitumārabhuṃ;

Rājā sutvā khaṇeneva, duratissa mupāgami.

9.

Te ubho tattha ghātetvā, tesaṃ sabbaṃ samādiya;

Hantvā taṃ pakkhiye sabbe, puḷatthinagaraṃ gami.

10.

Tadā rohaṇadesamhi, bhogādhipatino suto;

Dāṭhāsivādipādassa, mahindo nāma khattiyo.

11.

Pituno so’parijjhitvā, rañño santikamāgamā;

Disvā rājāpi santuṭṭho, taṃ saṅgaṇhi yathārahaṃ.

12.

Tena mettiṃ thiraṃ kātuṃ, dhītaraṃ deva nāmikaṃ;

Tassa datvāna pāhesi, balaṃ rohaṇamevaso.

13.

So gantvā rājasenāya, maddāpetvāna rohaṇaṃ;

Jambudīpaṃ palāpetvā, pitaraṃ rohaṇaṃ labhi.

14.

Mahāvihāre kāresi, salākaggaṃ thiraṃ subhaṃ;

Kholakkhiyamunindassa, parihārāya dāpayi.

15.

Mahānāmavhayaṃ gāmaṃ, pūjayitvā yathābalaṃ;

Vaḍḍhamānadumindassa, jiṇṇaṃ gehañca kāriya.

16.

Rukkhaṇatthāya tassā;dā, koṭṭhāgāmaṃ bahudayaṃ;

Nīlārāmassa pādāsi, kāḷussaṃ nāma gāmakaṃ.

17.

Loharūpassa pādāsi, ārāmassa ca gāmakaṃ;

Jiṇṇañca paṭisaṅkhāsi, paṭimāyo ca kārayi.

18.

Pāsāde cetiyo ceva, vihāre ca anappake;

Puḷatthinagare’kāsi, vejjasālaṃ mahādayo.

19.

Tathā paṇḍā viyañceva, bhogagāmasamāyutaṃ;

Piṭṭhasappinamandhānaṃ, sālāyo ca tahiṃ tahiṃ.

20.

Potthakesu likhāpetvā, aṭṭe sammā vinicchite;

Rājagehe ṭhapāpesi, ukkoṭanabhayena so.

21.

Nāgavaḍḍhananāmassa, bhogagāme bahū adā;

Lekhe’pubbe na vāretvā, pāletvā pubbasāsanaṃ.

22.

Pitarā ca mahādānaṃ, puññamaññampi vā kataṃ;

Sabbaṃ tamavināsetvā, niccaṃ so rakkhi sādaro.

23.

Mahesī ca mahārañño, puññāni bahukārayi;

Kaṇṭakaṃ cetiyaṃ kāsi, devī cetiyapabbate.

24.

Kāretvā jayasenañca, pabbataṃ gāmikassadā;

Bhikkhusaṅghassa sā gāmaṃ, mahummārañca tassa dā.

25.

Silāmeghavhayaṃ katvā, bhikkhunīnamupassayaṃ;

Silāmeghavhaye dāsi, bhikkhunīnañca paccaye.

26.

Gāmāye’suṃ purākītā, vihāro tattha sādhanaṃ;

Datvā te me cayitvāna, vihārasseva dāpayi.

27.

Chādayitvā mahārukkhe, sabbe cetiyapabbate;

Nānārāge dhaje ceva, paṭākāyo ca pūjayi.

28.

Pubbārāmakabhāgampi, pāsādaṃ paṭisaṅkhari;

Ussānaviṭṭhiṃ dubbhogaṃ, subhogaṃ tassa kārayi.

29.

Vihāraṃ giribhaṇḍañca, naṭṭhaṃ pākatikaṃ kari;

Bhogagāme ca dāpesi, bhikkhūnaṃ tannivāsinaṃ.

30.

Ambuyyānamhi āvāsaṃ, katvā dappuḷapabbataṃ;

Bhikkhūnaṃ tisatassā’dā, sampannacatupaccayaṃ.

31.

Kāretvā nīlagallañca, ārāmaṃ so manoramaṃ;

Dakavāraṃ bahuppādaṃ, tassa dāpesi kāriya.

32.

Arikāri vihāre ca, paṭisaṅkhāsi jiṇṇakaṃ;

Salākaggañca pāsādaṃ, apubbaṃyeva kārayi.

33.

Vāhadīpe sakāresi, senaggabodhipabbataṃ;

Dhammaṃ tīsu nikāyesu, vācayittha bahussute.

34.

Gaṇhāpesi ca bhikkhūnaṃ, ayopattesu gaṇṭhike;

Puññanti vuttaṃ sabbaṃ so, na kiñci parivajjayi.

35.

Kulīnānamanāthānaṃ, itthīnaṃ’dā piḷandhanaṃ;

Bhojanaṃ bhojanatthīnaṃ, bahu so dāsi rattiyaṃ.

36.

Gunnaṃ sassāni pādāsi, kākādīnañca bhattakaṃ;

Taṇḍulañca kumārānaṃ, madhuphāṇitasaṃyuttaṃ.

37.

Evaṃ puññāni katvāna, narindo so sapāriso;

Bhutvā pañcasu vassesu, mediniṃ sampariccaji.

38.

Tato tassa suto āsi, sīhaḷānaṃ rathesato;

Sabbarūpaguṇopeto, mahindo nāma khattiyo.

39.

So dhammikasīlāmegho, iccāsi dharaṇītale;

Dhammadīpo dhammadhajo, suddhadhammaparāyano.

40.

Pubbakehi narindehi, kataṃ dhammapathānugaṃ;

Sabbaṃ kāsi ahāpetvā, adhammaṃ tu vivajjayi.

41.

Rājāratanapāsāde, kātuṃ so navakammakaṃ;

Sabbakālesu dāpesi, geṭṭhumbadakavārakaṃ.

42.

Jiṇṇañca paṭisaṅkhāsi, puññakammamakāsi ca;

Rajjaṃ katvāna catūsu, vassesu nidhanaṃ gato.

43.

Aggabodhi tato rājā, chattaṃ ussāpayi pure;

Kārento sabbasattānaṃ, hitaṃ sukhamasesato.

44.

Dhātupūjaṃ sakāresi, satthusabbaguṇārahaṃ;

Pitāmahakatassā’pi, sambuddhassa mahāmahaṃ.

45.

Udayaggādibodhiñca, pariveṇaṃ sakārayi;

Nāmaṃ gahetvā pituno, attano ca narādhipo.

46.

Sabhogaṃ pariveṇañca, katvā taṃ bhūtanāmakaṃ;

Sakācariyakassā’dā, bhikkhūnaṃ tisatassa ca.

47.

Rājasālāya dāpesi, cūḷavāpiyagāmakaṃ;

Gāmadvayañca dāpesi, kāḷūlamallavātake.

48.

Pavesaṃ vinivāresi, uposathadinesu so;

Macchamaṃsasurādīnaṃ, antonagaramattano.

49.

Bhikkhū vā cetiye vā so, vanditvā nikkhamaṃ tato;

Vālukā hā vinassantu, iti pādesu vodhayī.

50.

Yaṃ yaṃ sovaggiyaṃ kammaṃ, kammaṃ nissaraṇavahaṃ;

Vatthuttaye pasanno so, kammaṃ taṃ sabbamācari.

51.

Mātupaṭṭhānanirato, rattindivamahosiso;

Gantvā tassā upaṭṭhānaṃ, pātova kira bhūpati.

52.

Sīsaṃ telena makkhetvā, ubbaṭṭetvāna jallikaṃ;

Nakhe visuddhe katvāna, nahāpetvāna sādaraṃ.

53.

Acchādetvā navaṃ vatthaṃ, sukhasamphassamattano;

Vatthaṃ chaḍḍitamādāya, pelletvā sayameva taṃ.

54.

Tassa toyena siñcitvā, sīsaṃ samakuṭaṃ sakaṃ;

Gandhamālāhi taṃ sammā, cetiyaṃ viha pūjiya.

55.

Namassitvāna tikkhattuṃ, katvā taṃ so padakkhiṇaṃ;

Dāpetvā parisāya’ssā, vatthādīni yathāruciṃ.

56.

Sahattheneva bhojetvā, bhojanaṃ taṃ mahārahaṃ;

Bhutthāvasesaṃ bhuñjitvā, samākiriyamatthake.

57.

Bhojetvā parisaṃ tassā, rājabhojanamuttamaṃ;

Sajjetvā vāsagehañca, sugandhaparivāsitaṃ.

58.

Sahatthā paññapetvāna, sayanaṃ tattha sādhukaṃ;

Pāde dhoviya makkhetvā, gandhatelena saṇhakaṃ.

59.

Sambāhento nisīditvā, katvā niddamupetakaṃ;

Katvā padakkhiṇaṃ mañcaṃ, tikkhattuṃ sādhuvandiya.

60.

Ārakkhake niyojetvā, dāsekammakarepi ca;

Tassā piṭṭhimakatvāna, apakkameva piṭṭhito.

61.

Ṭhatvā adassane ṭhāne, tikkhattuṃ puna vandiya;

Santuṭṭho tena kammena, saranto taṃ punappunaṃ.

62.

Gehaṃ yāti sajīvantaṃ, evameva upaṭṭhahi;

Ekadā dāsavādena, vanditvā dāsamattano.

63.

Tenattano kathāpesi, khamāpetuṃ sayaṃ vaco;

Attānaṃ bhikkhusaṅghassa, dāpayitvāna mātarā.

64.

Dhanamatthagghanaṃ ñatvā, bhujisso āsi buddhimā;

Evaṃ puññaparo hutvā, katvā dīpassa saṅgahaṃ.

65.

Ekādasahi vassehi, devalokamupāgami;

Tassānujo dappuḷo’tha, rājā hosi tadaccaye.

66.

Sabbaṃ pubbakarājūnaṃ, cariyaṃ so samācari;

Tadā mahindanāmassa, puttārohaṇasāmino.

67.

Pitarā nihaṭā’gañchuṃ, rājānaṃ mātulaṃ sakaṃ;

So te disvā pavattiṃ taṃ, sutvā datvā mahābalaṃ.

68.

Pāhesi pitarā yuddhaṃ, kātuṃ bandhu hite rate;

Mahindopi tathābhāvaṃ, viditvā rohaṇādhipo.

69.

Yuddhaṃ paṭipadeyeva, tesaṃ’kāsi mahābalo;

Te ubhopi palāyiṃsu, datvā senāya nāyakaṃ.

70.

Punāgantvā mahīpālaṃ, sevamānā idhā’vasuṃ;

Pitāpi tena santuṭṭho, aññena sakabandhunā.

71.

Yujjhanto maraṇaṃ gañchi, ñātisopi mato kira;

Tadā’dā bhāgineyyassa, rājā kittaggabodhino.

72.

Sabbarūpaguṇopetaṃ, dhitaraṃ deva nāmikaṃ;

So dappuḷaṃ ṭhapetvāna, sevatthaṃ tassa rājino.

73.

Sayaṃ senaṅgamādāya, rohaṇaṃ samupāgami;

Rohaṇādhipati hutvā, sabbākārasamappito.

74.

Puttadhītāhi vaḍḍhento, vāsaṃ tattheva kappayi;

Rājākāsi dumindassa, gharaṃ jiṇṇaṃ navaṃ thiraṃ.

75.

Sovaṇṇakhacitaṃ kammaṃ, maṅgalena ca tassa so;

Attano rājabhāvassa, satthupāramitāya ca.

76.

Sammānucchavikaṃ katvā, mahāpūjaṃ pavattayi;

Jiṇṇaṃ kāresi pāsādaṃ, hatthikucchivihārake.

77.

Vāhadīpassa ārāmaṃ, lāvarāvañca pabbataṃ;

Vihāre jetanāme ca, katvā sovaṇṇayaṃ muniṃ.

78.

Vaḍḍhetvā bodhigehamhi, pūjaṃkāsi acintiyaṃ;

Anusaṃvaccharaṃ dīpe, vatthadānaṃ pavattayi.

79.

Mahāpāḷiñca vaḍḍhesi, bhattaggamavalokayī;

Tulābhārañca dāpesi, jiṇṇañca paṭisaṅkhari.

80.

Cārittaṃ pubbarājūnaṃ, pālesi manavajjiyaṃ;

Tassā’si vajiro nāma, senāpati mahāpati.

81.

Kacchavālaṃ sakāresi, ārāmaṃ paṃsukūlinaṃ;

Thūpārāmamhi thūpassa, gharaṃ chādesi sādhukaṃ.

82.

Iṭṭhakāhi suvaṇṇāhi, hemadvāre ca kārayi;

Evaṃ soḷasavassāni, katvā rajjaṃ narādhipo.

83.

Agamā sabbasattānaṃ, gantabbaṃ desameva so;

Tasmiṃ rājini sampatte, devalokaṃ tadā ahu.

84.

Aggabodhisanāmo’tha, āṇābheriṃ carāpayi;

Pitā tassa sabhātussa, puttaṃ mahindanāmakaṃ.

85.

Rajjatthaṃ sakaputtānaṃ, ādipādaṃ na kārayī;

Ādaraṃ so sabandhūnaṃ, kaniṭṭhānampi kātave.

86.

Asahanto palāyittha, paratīraṃ samākulo;

Te samāgamanaṃ sutvā, pesayitvā mahābalaṃ.

87.

Kāretvā yuddhametehi, sīsaṃ tesaṃ sagaṇhayi;

Nikāyesu vicāretvā, kattabbaṃ sabbameva so.

88.

Dīpe’pi sakale kāsi, pāpācāranivāraṇaṃ;

Bhikkhū cūḷavihāresu, yāguṃ gaṇhanti sabbadā.

89.

Mahāvihāre taṃ sutvā, rājā nibbinnamānaso;

Kaṇṭhapiṭṭhimahāgāmaṃ tathā yābālagāmakaṃ.

90.

Telagāmaṃ bahudañca, dakavāraṃ padāpiya;

Yāguṃ gahetuṃ yojesi, vihāresu’pi bhikkhavo.

91.

Tato paṭṭhāya taṃ yāguṃ, sabbe gaṇhiṃsu sādarā;

Dīpe bheriṃca rāpetvā, sannipātiya yācake.

92.

Suvaṇṇaṃ sopadāpesi, yathicchaṃ divasattayaṃ;

Evamādiṃ sa katvāna, puññavaṃ vassehi tīhi ca.

93.

Vatthuttayapasādassa, phalaṃ passitumattano;

Rājā dibbena yānena, gacchanto viya so mari.

94.

Evaṃ aniccā vata sabbadehino;

Sabbaññūnopeva mupeti maccuṃ;

Pahāya tasmā bhavarāgajātaṃ;

Budho subuddhivibhave bhaveyya.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Pañcarājako nāma

Sattacattālīsatimo paricchedo.

Aṭṭhacattālīsatima pariccheda

Ekarājako

1.

Tato tassā’nujo seno, chattaṃ ussāpayī pure;

Piyaṃ’va puttaṃ passanto, satte sabbe mahādhano.

2.

Cariyaṃ pubbarājūnaṃ, samācari yathābhataṃ;

Apubbampi ca vattesi, cariyaṃ dhammasaṃhitaṃ.

3.

Bhikkhūnaṃ bhikkhūnīnañca, ñātīnaṃ dīpavāsinaṃ;

Macchānaṃ migapakkhīnaṃ, kattabbaṃ sa samācari.

4.

Mahindaṃ paratīraṃ so, gataṃ yojiyamārayi;

Evaṃ so suvisodhesi, rajjapaccatthike’khile.

5.

Mahādānaṃ pavattesi, yācakānaṃ dhanesinaṃ;

Bhikkhūnaṃ brāhmaṇānañca, manuññaṃ rājabhojanaṃ.

6.

Ahesuṃ anujātassa, mahindo kassapo tathā;

Udayoti tayo tesu, mahindo yuvarājako.

7.

Hutvā tassānuvattanto, sakkaccaṃ tamupaṭṭhahi;

Saṅghānāmāsi rājassa, bhariyā tassa rājinī.

8.

Kīḷanatthaṃ samuddassa, gate rājini paṭṭanaṃ;

Udayo ādipādoso, ohīno nagare tadā.

9.

Nālanāmaṃ gahetvāna, dhītaraṃ māṇilāniyā;

Rakkhitaṃ rājarakkhāya, puḷatthinagaraṃ agā.

10.

Rājā tasmiṃ akujjhitvā, sandhiṃ katvā akuppiyaṃ;

Mahādīpādaṃ pesetvā, tosatvā taṃ idhānayi.

11.

Evaṃ samaggā te āsuṃ, tato paṭṭhāya khattiyā;

Rakkhantā sāsanaṃ lokaṃ, vasiṃsu susamāhitā.

12.

Tato kenaci kālena, paṇḍurājā mahābalo;

Jambudīpā idhā’gamma, dīpa gaṇhitumārabhi.

13.

Rājā sutvā mahāsenaṃ, pesuyittha tadantikaṃ;

Amaccānaṃ vivādena, thaddhotāro nārādhipo.

14.

Paṇḍurājā vināsento, sabbaṃ taṃ desamuttaraṃ;

Khandhāvāraṃ nivesesi, mahātālitagāmake.

15.

Vasantā damiḷā ettha, bahavo ye tahiṃ tahiṃ;

Sabbe taṃ pakkhiyāhesuṃ, tato so balavā ahu.

16.

Tattha gantā mahāsenā, rañño yujjhitumārabhi;

Hatthikkhandhagato paṇḍu-rājāpi samupāvisi.

17.

Ahu damiḷasenāsā, passanti sāmino mukhaṃ;

Sampattabalahussāhā, tadatthe cattajīvitā.

18.

Dīpasenā tu sāmina-mabhāvena nirussukkā;

Yujjhanti paribhinditvā, palāyittha tato tato.

19.

Otaritthamahāsenā, paṇḍurājāssa taṅkhaṇe;

Mārasenāva gacchanti, vicuṇṇenti mahājanaṃ.

20.

Rājā senāya bhinnattaṃ, sukkā sabbaṃ samādiya;

Hatthasāraṃ puraṃ hitvā, malayābhimukho gato.

21.

Tato hatthiṃ samāruyha, yuvarājā mahindako;

Yujjhanto sakasenāya, palātattaṃ samekkhiya.

22.

Ekename na sakkā ve, sabbe etehi mārituṃ;

Etesaṃ na ca nīcānaṃ, hatthesu maraṇaṃ sukhaṃ.

23.

Tasmā varaṃ me maraṇaṃ, mayā eveti cintiya;

Hatthikkhandhagatoyeva, chindi so sīsamattano.

24.

Taṃ disvā bahavo sīse, tattha chindiṃsu sevakā;

Taṃ disvā damiḷī senā, haṭṭhatuṭṭhā pamodisā.

25.

Etaṃ sabbaṃ samekkhitvā, ādāpādo sakassapo;

Turaṅgavaramāruyha, susannaddho mahāyudho.

26.

Vihāramupasaṅkamma, abhayaṃ ekakova so;

Tādisampi mahāsenaṃ, ogāhetvā vidārayi.

27.

Supaṇṇo viya gaṇhanto, bhūjagena salilāla ye;

So taṃ sabbaṃ nivattesi, attānañca sugopayi.

28.

Asso ekova dissittha, turaṅgāvalisannibho;

Attano so janaṃ kañci, apassanto’nugāminaṃ.

29.

Kiṃ me ekena verinaṃ, pūritena manorathaṃ;

Kālantarehaṃ jīvanto, pūressaṃ me manorathaṃ.

30.

Tasmā gantuṃva yuttanti, nimphoṭetvā mahābalaṃ;

Nibbhayova mahāyodho, koṇḍivātamupāgami.

31.

Paṇḍurājā mahāsenā, aggahesi tato puraṃ;

Sīsaṃ taṃ yuvarājassa, paṇḍurājassa dassayuṃ.

32.

So taṃ disvā ca jhāpetvā, rājūnaṃ paṇḍudesinaṃ;

Sabbamāḷāhane kiccaṃ, tassa kātuṃ niyojayi.

33.

Sabbaṃ sāraṃ harāpesi, bhaṇḍāgāramhi rājino;

Aggaṇhittha gahetabbaṃ, vihāre nagarepi ca.

34.

Pāsāde ratane sabbe, sovaṇṇaṃsatthubimbakaṃ;

Silāmaya munindassa, cakkhubhūka maṇidvayaṃ.

35.

Tathā sovaṇṇapaṭṭe ca, thūpārāmamhi cetiye;

Suvaṇṇa paṭimāyo ca, vihāresu tahiṃ tahiṃ.

36.

Sabbaṃ gahetvā nissāraṃ, laṅkādīpa makāsi so;

Chaḍḍayittha puraṃ ramma, yakkhabhakkhita rūpakaṃ.

37.

Rājā’pi rakkhaṃ datvāna, mahāmagge tahiṃ tahiṃ;

Gaṅgādvaya mukhe vāsaṃ, kappesi parisaṅkito.

38.

Paṇḍurājā tato saddhiṃ, kātuṃ sīhaḷasāminā;

Amacce tattha pesesi, disvā te sīhalādhipo.

39.

Suṇitvā sāsanaṃ tesaṃ, sabbaṃ taṃ sampaṭicchiya;

Dūtānaṃ kārayitvāna, yathākāmena saṅgahaṃ.

40.

Hatthidvayaṃ sadatvāna, sabbamābharaṇampi ca;

Tassa pesesi dūteso, attanopi hitāvahe.

41.

Paṇḍurājā sitaṃ sabbaṃ, disvā santuṭṭhamānaso;

Niyyātetvāna dūtānaṃ, tadaheva mahāpuraṃ.

42.

Nikkhamitvā purā gantvā, na cireneva paṭṭanaṃ;

Tattha āruyha nāvaṃ so, saka desa mupāgami.

43.

Tato āgamma nagaraṃ, sīlāmegho mahīpati;

Yathāṭhāne ṭhapetvāna, dīpaṃ vasi samāhito.

44.

Bhātaraṃ dutiyaṃ katvā, udayaṃ nāma khattiyaṃ;

Mahādīpādaṃ tassā’dā, sogatthaṃ dakkhiṇaṃ disaṃ.

45.

Sopi kho na cireneva, katvā puññaṃ yathārahaṃ;

Rogenekena samphuṭṭho, paviṭṭho maccuno mukhaṃ.

46.

Kassapo ādipādopi, pulatthinagare vasaṃ;

Yojetvā paṇḍurājena, ahosi kira mārito.

47.

Tadā kassapanāmassa, puttā āsuṃ mahārahā;

Ādipādassa cattāro, dhaññalakkhaṇa saññutā.

48.

Yo senaṃ sabbapaṭhamo, seno nāma kumārako;

Sūro vīro mahussāho, rājabhārakkhamo samo.

49.

Rājā mahādīpādattaṃ, tassa datvā yathāvidhiṃ;

Bhogatthaṃ dakkhiṇaṃ desaṃ, savāhana mupādisi.

50.

Rohaṇādhipatissā’suṃ, puttā kittaggabodhito;

Cattāro dhītaro tisso, dassaneyyā manoramā.

51.

Tadā jeṭṭhasutaṃ tassa, mahindaṃ nāma khattiyaṃ;

Pitucchā mārayitvāna, desaṃ gaṇhi sasādhanaṃ.

52.

Bhātaro te tayo tasmiṃ,

Saṃruṭṭhā bhātu ghātane;

Ādāya bhagīnī tisso,

Rañño santikamāgamuṃ.

53.

Rājāpi disvā tetīva, mamāyanto dayāluko;

Sabbe devakumāreva, sukhaṃ vaḍḍhesi pemavā.

54.

Tato kassapanāmaṃ so, tesaṃ jeṭṭhaṃ narissaro;

Desaṃ taṃ gaṇha yāhīti, datvā balamapesayi.

55.

So’pi gantvāna taṃ hantvā, rohaṇaṃ kasiṇampi taṃ;

Katvā hatthagataṃ tattha, vasittha nirupaddavo.

56.

Atha so bhātaro dve’pi, senañca udayaṃ tathā;

Pakkositvāna, bhājetvā, desaṃ tehi sahāvasi.

57.

Rājā tā sādhu vaḍḍhetvā, vayapattāsu tīsu so;

Rājakaññāsu dhaññāsu, devaccharasū rūpisu.

58.

Ṭhapetvā rājini ṭhāne, uparājassa dāpayi;

Saṅghanāmaṃ mahābhogaṃ, datvā rajjasarikkhakaṃ.

59.

Kaṇiṭṭho uparājassa, mahindo nāma bhātuko;

Atthi sabbaguṇopeto, sabbasatthavisārado.

60.

Tassā’dāsi duve rājā, rājakaññā manoharā;

Tissavhakitta nāmañca, datvā bhogaṃ yathāruciṃ.

61.

Evaṃ karonto ñātīnaṃ, saṃgahaṃ so yathārahaṃ;

Ārādhento ca dānādi-saṅgahehi mahājanaṃ.

62.

Rājā dasayi rājūnaṃ, dhammehi samupāgato;

Samācaranto puññāni, paribhuñjittha mediniṃ.

63.

Paṃsukūlika bhikkhūnaṃ, katvā’riṭṭhamhi pabbate;

Mahābhogaṃ adārāmaṃ, nimmitaṃ viya iddhiyā.

64.

Parihārañca tassadā, rājārahamasesato;

Ārāmike ca bahavo, dāse kammakarepi ca.

65.

Pāsādaṃ sova kāresi, vihāre jetanāmake;

Anekabhūmiṃ bhūmindo, buddhabhūmigatāsayo.

66.

Vaḍḍhetvā tattha kāretvā, sabba sovaṇṇayaṃ jinaṃ;

Saṇṭhapetvā mahābhogaṃ, vasāpesi ca bhikkhavo.

67.

Mahādi pariveṇamhi, kāresi sumanoharaṃ;

Pāsāda maggisandaṃḍḍhaṃ, tasmiṃyeva vihārake.

68.

Katvā vīraṅkurārāmaṃ, vihāre abhayuttare;

Mahāsaṅghika bhikkhūnaṃ, theriyānañca dāpayi.

69.

Pubbārāmañca kāresi, sampanna catupaccayaṃ;

Saddhiṃ so saṅghanāmāya, deviyāpi ca attano.

70.

Mahāvihāretāyeva, saddhiṃ kāresi bhūmipo;

Āvāsaṃ saṅghasenavhaṃ, mahābhogaṃ mahāmati.

71.

Kāretvā sabbasovaṇṇaṃ, kesadhātu karaṇḍakaṃ;

Mahāpūjaṃ pavattesi, rajjaṃ vissajji uttamo.

72.

Cetiyassa gīrissādā, kāṇavāpiṃ bahudayaṃ;

Bhikkhūnaṃ dipavāsīnaṃ, dāpesi ca ticīvaraṃ.

73.

Pulatthi nagare kāsi, vāpiyo thusavāpiyā;

Senaggabodhimāvāsaṃ, gāmārāmika saññutaṃ.

74.

Tasmiṃyeva ca kāresi, mahāpāḷiṃ subhojanaṃ;

Mahāpāḷiñca sabbesaṃ, mahānettampi pabbate.

75.

Vejjasālampi kāresi, nagarassa ca pacchime;

Anāthānaṃ pavattesi, yāgudānaṃ sakhajjakaṃ.

76.

Paṃsukūlika bhikkhūnaṃ, paccekañca mahānasaṃ;

Katvā dāpesi sakkaccaṃ, niccaṃ bhojanamuttamo.

77.

Hutvā mahādipādo’yaṃ, kappūra pariveṇake;

Uttarāḷhe ca kāresi, paricchede sanāmake.

78.

Tulābhārañca pādāsī, tikkhattuṃ so mahādhane;

Puññamaññampi so’kāsi, rājā nānappakārakaṃ.

79.

Saṅghanāmāpi sā devī, uttaramhi vihārake;

Katvā mahindasenavhā-vāsaṃ vāsesi bhikkhavo.

80.

Āraddho dappulavhassa, kāle rājassa dhīmabho;

Mahādevena so āsi, rammo dappula pabbato.

81.

Dārukassapanāmena, tathā kassaparājikaṃ;

Ubhopi te vippakate, rājā so vasamāpayi.

82.

Bhaddo senāpati tassa, bhaddasenāpati’vhayaṃ;

Pariveṇampi kāresi, dāsabhogasamāyutaṃ.

83.

Uttaro ca amacco’kā, vihāre abhayuttare;

Vāsamuttarasenavhaṃ, ramma muttarapaccayaṃ.

84.

Vajiro nāma tatthevā-vāsaṃ vajirasenakaṃ;

Kāsi rakkhasanāmocā-vāsaṃ rakkhasanāmakaṃ.

85.

Tato vīsati vassesu, pulatthi nagare vasaṃ;

Paṇḍurājakataṃ kāraṃ, saranto saradassano.

86.

Dadanto viya senassa, sūrassāvasarañcaso;

Pahāya dīpaṃ dīpo’va, mahāvāta hato gato.

87.

Bhogo aniccā saha jīvitena;

Pageva te bandhujanā sahāyā;

Narādhīpaṃ passatha ekameva;

Samāgataṃ maccumukhaṃ sughoraṃ.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Eka rājako nāma

Aṭṭhacattālīsatimo paricchedo.

Ekūnapaññāsatima pariccheda

Rājadvayadīpano

1.

Evaṃ tasmiṃ mate tassa, kātabbaṃ sādhukāriya;

Mahādīpādo senavho, ādāya balavāhanaṃ.

2.

Āgamma nagaraṃ rājā, ahosi dharaṇī tale;

Ādikappamhi rājūnaṃ, dassanto cariyaṃ piya.

3.

Saddho mahādhano sūro, muttacāgī nirālayo;

Yācayogo mahābhogo, sampannabalavāhano.

4.

Kittiyā’malabhūtāya, tathā tejo guṇena ca;

Sannipātaṃva so canda-sūriyānaṃ nidassayi.

5.

Asaṅkiṇṇa guṇākiṇṇo, suviciṇṇa guṇāguṇo;

Nitthiṇṇapāpo nibbiṇṇa-saṃsāro sāradassano.

6.

Bhariyā tassa yā āsi, saṅghātaṃ so bhisecayi;

Mahesībhāve datvāna, parihāraṃ yathābhataṃ.

7.

Mahindaṃ nāma sappaññaṃ, kaṇiṭṭhaṃ bhātaraṃ sakaṃ;

Datvā dakkhiṇabhāgaṃ so, oparajje’bhisecayi.

8.

Antepure’parajjhitvā, so raññā avadhārite;

Saputtadāro vuṭṭhāya, aññāto malayaṃ agā.

9.

Uppajjittha tadā putto, rañño saṅghāya deviyā;

Dassento’va panādassa, kumāra rūpamattano.

10.

Rājā taṃ jātamattaṃ’va, disvā santhuṭṭhamānuso;

Siddhatthaṃ lumbinījātaṃ, rājā suddhodano viya.

11.

Dhaññapuññaguṇūpeto, ṭhapetvā dīpamekakaṃ;

Jambudīpe’pi kasiṇe, rajjayoggoti me suto.

12.

Nāmadāna dineyeva, parihārena sabbaso;

Oparajje bhisiñcitvā, dakkhiṇaṃ desamassa’dā.

13.

Yuvarājāpi malaye, vasanto’va mahīpatiṃ;

Ārādhetvā upāyena, anuññato sabhātarā.

14.

Nikāyattaya vā sīhi, saddhiṃ bhikkhūhi āgato;

Disvā rājānamettheva, sandhīṃ’kāsi akuppiyaṃ.

15.

Yā tassa yuvarājassa, bhariyā tissā nāmikā;

Rājinī sā vijāyittha, dhītaraṃ saṅghanāmikaṃ.

16.

Kittināmā’parāyā ca, bhariyā sāpi kho pana;

Vijāyi putte cattāro, tathā ekañca dhītaraṃ.

17.

Tadā rājāpi cintetvā, evaṃ sati kaṇiṭṭhako;

Nissaṅko mayi hotīti, sammā mantīhi mantiya.

18.

Dhītaraṃ yuvarājassa, surūpiṃ rūpanāmikaṃ;

Kassapassa’tta puttassa, vivāhaṃ kārayi budho.

19.

Dakkhiṇaṃ desamasseva, kaṇiṭṭhassa sadāpayi;

Rājaputtassa pādāpi, paccekaṃ bhogamattano.

20.

Rajjamhi sabbaṃ tasseva, paribhogāya dāpayi;

Kevalantu vicāresi, dīpaṃ dīpa hitāvaho.

21.

Tesaṃ saṃvāsamanvāya, ubhinnaṃ puññakamminaṃ;

Dhaññapuññaguṇūpetā, vijātā puttadhītaro.

22.

Katvā sabbopahārena, dāṭhādhātu mahāmahaṃ;

Āruyha varapāsādaṃ, ratanavhaṃ mahīpati.

23.

Tadā sovaṇṇayassāpi, sambuddhassa purā ṭhitaṃ;

Suññaṃ piṭṭhaṃ sayaṃ disvā, kasmā evanti saṃvadi.

24.

Tato amaccā āhaṃsu, nājānāsi mahīpati;

Mahāpitunarindassa, kāle tava narissaraṃ.

25.

Paṇḍurājā idhāgamma, dīpametaṃ vināsiya;

Sabbaṃ sāragataṃ dīpe, samādāya gato iti.

26.

Taṃ sutvā lajjito rājā, sayaṃ viya parājito;

Tadaheva niyojesi, amacce balasaṅgahe.

27.

Tadā’va kira āgañchi, paṇḍurājakumārako;

Paribhūto sarājena, rajjatthaṃ kata nicchayo.

28.

Rājā disvā’ti santuṭṭho, kattabbaṃ tassa kāriya;

Mahātittha mupāgamma, paṭṭanaṃ sematraso.

29.

Mahantaṃ balakāyañca, tassopakaraṇāni ca;

Anunaṃ paṭiyādetvā, devasenaṃva sajjitaṃ.

30.

Paṇḍurājakumārena, saddhiṃ senāpati sakaṃ;

Gantvā taṃ paṇḍurājānaṃ, hantvānikamito purā.

31.

Ratanaṃ sabbamādāya, datvā rajjaṃ imassa ca;

Na cireneva ehītī, uyyojesi mahāyaso.

32.

Sopi evaṃ karomīti, paṭissutvā mahīpatiṃ;

Vinditvā balamādāya, nāmamāruyha taṃ khaṇe.

33.

Paratīraṃ tato gantvā, saṃvuḷaha balavāhano;

Vināsayanto paccantaṃ, vāresi madhuraṃ puraṃ.

34.

Dvārāni pidahitvāna, pacchindittha gatāgataṃ;

Tato aggiṃ khipāpesi, gopuraṭṭāla koṭṭhake.

35.

Evaṃ sīhaḷasenāya, paviṭṭhāya sakaṃ puraṃ;

Sabbaṃ vilumpamānāya, senaṅgaṃ ghātayantiyā.

36.

Paṇḍurājā nisammetaṃ, samādāya sakaṃ balaṃ;

Vegasā taṃ samāgamma, yuddhaṃ kātuṃ samārabhi.

37.

Asampuṇṇa balattā so, viddho sallena bhūpati;

Hatthikkhandhagatoyeva, vihāya puramattano.

38.

Palāyitvā gataṭhāne, jīvitaṃ nijamessaji;

Bhariyāva’ssa tenāsi, sampattā jīvitakkhayaṃ.

39.

Tato sīhaḷasenāsā, paviṭṭhā nibbhayā puraṃ;

Tattha sabbaṃ vilumpittha, devā’sirapuraṃ yathā.

40.

Senāpati tato rāja-gehe bhattaṃ samekkhiya;

Dīpānitamimamhā ca, tatraṭṭhañca mahārahaṃ.

41.

Sāraṃ sabbaṃsamādāya, dese ca nagare ṭhitaṃ;

Katvā issariyaṃ tattha, vasevattiya attano.

42.

Paṇḍurāja kumāraṃ tu, tattha rajje’bhi siñciya;

Kāretvā parihārañca, desaṃ tassa samappiya.

43.

Yathāruciṃ gahetvāna, hatthiasse nare’pi ca;

Tattha tattha yathā kāmaṃ, vasanto akuto bhayo.

44.

Samudda taṭamāgamma, ṭhatvā tattha yathāsukhaṃ;

Kīḷanto viya nāvaṃ so, samāruyha visārado.

45.

Mahātittha mupāgamma, vanditvā dharaṇī patiṃ;

Taṃ sāsanaṃ nivedetvā, sāraṃ dassesi āhaṭaṃ.

46.

Rājā sādhūti vatvāna, kāretvā tassa saṅgahaṃ;

Saddhiṃ senāya āgantvā, pakaṭṭhāya sakaṃ puraṃ.

47.

Jayapānaṃ pivitvāna, katvā vijayamaṅgalaṃ;

Mahādhāgaṃ pavattetvā, yācakānaṃ yathā ruciṃ.

48.

Sabbaṃ pākatikaṃ kāsi, sāraṃ dīpe nirālayo;

Sovaṇṇa paṭimāyo ca, yathāṭhāne ṭhapāpayi.

49.

Suññaṃ ratanapāsāde, piṭṭhaṃ pūresi satthuno;

Kāsi rakkhapidhānena, nibbhayaṃ dharaṇītalaṃ.

50.

Tato paṭṭhāya dīpaṃso, arīnaṃ duppadhaṃsiyaṃ;

Katvā vaḍḍhesi bhogehi, uttarādikuruṃ piya.

51.

Khinnā pubbassa rājassa, kāle dīpamhi pāṇino;

Nibbutā taṃ samāgamma, ghammā viya valāhakā.

52.

Tassa vīsatime vasse, vihāre abhayuttare;

Nikkhamitvā gatā hesuṃ, paṃsukūlika bhikkhavo.

53.

Yuvarājā mahindo so, dhumarājassa satthuno;

Kārāpayi gharaṃ rammaṃ, dassaneyyaṃ manoramaṃ.

54.

Bodhigehaṃ karonto taṃ, disvā vaḍḍhakīno tadā;

Vaṃsena sākhaṃ āhacca, bhijjantaṃ varabodhiyā.

55.

Kintu kātabbametthāti, yuvarājaṃ nivedayuṃ;

So taṃ taṃ mupasaṃkamma, mahāpūjāya pūjiya.

56.

Sace satthā, hitatthāya, sambhūto sabbapāṇinaṃ;

Laddhuṃ puññassa’nagghassa, gharassa karaṇeti’dha.

57.

Sākhā gacchaṃ tu uddhaṃva, kātuṃ sakkā yathāgharaṃ;

Evamārādhayitvāna, vanditvā saṅgharaṃ gato.

58.

Tadā sākhā dumindassa, rattiyaṃ uddhamuggami;

Tato kammakarā sabbaṃ, ārocesuṃ sasāmino.

59.

Yuvarājā’ti santuṭṭho, bhāturañño nivediya;

Mahāpūjāya pūjesi, vissajjiya bahudhanaṃ.

60.

Tathā mahindasenavhaṃ, pariveṇañca kāriya;

Saṅghassā’dā sabhogaṃ so, puññā puññānicācīni.

61.

Adā saparisaṃ bhattaṃ, vatthaṃ chattamupāhanaṃ;

Tathā gamiyabhattañca, nahānañca sabhattakaṃ.

62.

Evaṃ khuddānu khuddāni, katvā puññāni so vibhū;

Rañño tettiṃsavassamhi, yathākammamupāgami.

63.

Atha rājā matetasmiṃ, kaṇiṭṭhamudayaṃ sakaṃ;

Tassa ṭhāne ṭhapetvāna, sabbaṃ tasseva tassadā.

64.

Tulābhārassa dānena, dīnānāthe satappayi;

Dhammakammena sodhesi, nikāyattayamekato.

65.

Soṇṇathālīsahassaṃ so, muttāhi paripūriya;

Ṭhapetvā maṇimekekaṃ, tassopari mahārahaṃ.

66.

Brāhmaṇānaṃ sahassassa, suddhe ratanabhājane;

Bhojetvā khīrapāyāsaṃ, dāpetvā hemasuttakaṃ.

67.

Tathā navehi vatthehi, acchādetvā yathāruciṃ;

Santappesi mahantena, parihārena puññavā.

68.

Bhikkhūnaṃ dīpavāsīnaṃ, adāsi ca ticīvaraṃ;

Adā sabbāsamitthīnaṃ, vatthañca sumanoharaṃ.

69.

Kāretvā lohapāsādaṃ, vejayantasarikkhakaṃ;

Vaḍḍhesi paṭimaṃ tattha, suvaṇṇaghaṭakoṭṭimaṃ.

70.

Sutvā uposathāgāra-bhāvaṃ sabba mahesīnaṃ;

Tuccho yaṃ neva hotūti, vāsaṃ saṅghassa taṃ akā.

71.

Bhogagāme ca tassadā, rakkhake ca niyojayi;

Bhikkhū dvattiṃsamattāhi, vasantūti niyāmayi.

72.

Gaṅgāya mariyādaṃ so, kāresi maṇimekhalaṃ;

Toyaniddhamanañcākā, maṇihīrakavāpiyā.

73.

Kaṭṭhuntanagare ceva, kāṇavāpiṃca bandhayi;

Vejjasālañca kāresi, cetiyamhi girimhi so.

74.

Buddhagāmavihārañca, vihāraṃ mahiyaṅgaṇaṃ;

Kūṭatissa vihārañca, bhogagāme na vaḍḍhayi.

75.

Maṇḍalassa girissā’dā, vihārassa sagāmake;

Uttarāḷhe ca kāresi, pāsādaṃ pariveṇake.

76.

Mahāsenassa buddhassa, gāmaṃ datvāna rakkhake;

Dāsi sobbhavihāre ca, kāresi paṭimāgharaṃ.

77.

Bodhisatte ca vaḍḍhesi, pāsāde maṇimekhale;

Sīlāmayamunindassa, jiṇṇagehampi kārayi.

78.

Rāja taṃ bodhisattañca, sagharaṃ tattha sannahi;

Ālavālaṃ dumindassa, gandhitvā kā mahāmahaṃ.

79.

Likhitvā hemapaṭṭamhi, sabbaratanasuttakaṃ;

Mahāpūjamakā tassa, abhidhammaṃ kathāpayi.

80.

Ānandapaṭimaṃ netvā, puraṃ katvā padakkhiṇaṃ;

Parittaṃ bhikkhusaṅghena, bhaṇāpetvā yathāvidhiṃ.

81.

Parittodakasekena, janaṃ katvā nirāturaṃ;

Rājā rogabhayaṃ pevaṃ, nīharittha sadesato.

82.

Abhisekaṃ gahetvāna, hemavāluka cetiye;

Anusaṃvaccharaṃ kātuṃ, taṃ cārittaṃ likhāpayi.

83.

Adā māsassa catūsu, uposathadinesu so;

Catunnañca sahassānaṃ, vatthadānaṃ sabhattakaṃ.

84.

Vesākhakīḷaṃ kīḷittha, saddhiṃ duggatakehi so;

Annaṃ pānañca vatthañca, tesaṃ datvā yathāruciṃ.

85.

Bhikkhusaṅghassa dīpamhi, niccadānaṃ pavattayi;

Santappesi ca dānena, kapaṇaddhikavaṇibbake.

86.

Tassa rañño mahesī ca, saṅghanāmā akārayi;

Pabbataṃ saṅghasenavhaṃ, sabhogamabhayuttare.

87.

Nīlacūḷāmaṇiñcākā, silāmaya mahesino;

Pūjaṃ sabbopahārehi, kāsi satthussa sabbadā.

88.

Tassa senāpaticā’kā, senasenāpativhayaṃ;

Pariveṇaṃ mahābhogaṃ, sūro tuṭṭhakanāmako.

89.

Evaṃ sapariso katvā, sapuññāni mahāyaso;

Pañcatiṃsatime vasse, devalokamupāgami.

90.

Tato tassā’nujo āsi, udayo nāma khattiyo;

Rājā sabbappayogehi, hitesī dīpavāsīnaṃ.

91.

Hutvā so sayaṃ rājā, kaṇiṭṭhaṃ sakabhātaraṃ;

Mahādīpādaṭhānamhi, ṭhapi kassapanāmakaṃ.

92.

Rājā cintiya ñātīnaṃ, kātabbo saṅgaho iti;

Evaṃ kassapanāmassa, bhātuputtassa dhītaraṃ.

93.

Yuvarājassa tassā’kā, bhariyaṃ senanāmikaṃ;

Dhāresica sayaṃ rājā, aparaṃ tissasavhayaṃ.

94.

Mahindassuparājassa, rājadhītāya kittiyā;

Putto kittaggabodhīti, ādipādo vibuddhiko.

95.

Coro hutvā mahārañño, nikkhamitvāna rattiyaṃ;

Eko aññātavesena, samupāgammarohaṇaṃ.

96.

Janaṃ hattagataṃ katvā, desaṃ sabbaṃ vināsiya;

Ghātāpayittha tatraṭṭhaṃ, so taṃ mātulamattano.

97.

Taṃ sutvā dharaṇīpālo, tasmiṃ’tīva pakuppiya;

Ānetuṃ tamupāyaṃ so, gavesanto tathā tathā.

98.

Bhātuputtaṃ tamāhuya, yuvarājaṃ sakassapaṃ;

Āmantesi mahāpuñña, sahāyo hoti me iti.

99.

Kiṃ me kattabba’miccāha, paccāha dharaṇīpati;

Putto tava mahindo so, vuddhippatto mahābalo.

100.

Lābhī rohaṇadesassa, mātito pitito’pi ca;

Sūro sabbasaho vīro, kusalo katūpāsano.

101.

Saṅgāmayoggo matimā, nipuṇo nayakovido;

Taṃ pesetvā nayissāma, pāpaṃ mātulaghātakaṃ.

102.

Taṃ sutvā vacanaṃ rañño, kassapo bhāsi sādaro;

Deva devena vutto’haṃ, gaccheyyaṃ kintu me suto.

103.

Vaṃso me pālito hoti, pasādo ca tavādhipa;

Tasmā kālamahāpetvā, yaṃ icchasi tathā kuru.

104.

Sutvā atīvasantuṭṭho, narindo tassa taṃ vaco;

Mahanthaṃ balakāyaṃ so, sabbaso paṭiyādiya.

105.

Mahatā parihārena, mahindaṃ rājapotakaṃ;

Rakkhituṃ taṃ niyojetvā, vajiraggañca nāyakaṃ.

106.

Tucchaṃ viya puraṃ katvā, sabbañca balavāhanaṃ;

Sabbopakaraṇañceva, anūnaṃ tassa dāpiya.

107.

Sayaṃ tamanugacchanto, padasā’va narissaro;

Uyyojesi mahāpuñña, gaccha rukkhāti mediniṃ.

108.

Mahindo so mahindo’va, devasenā purakkhato;

Gacchanto suvīrocittha, devāsuramahāhavaṃ.

109.

Tato gantvā na cirena, guttasālamupāgami;

Tato jānapadā sabbe, maṇḍalikā ca raṭṭhiyā.

110.

Tena mātulaghātena, pāpakena upaddutā;

Gantvā taṃ parivāresuṃ, laddho no sāmiko iti.

111.

Patanto sopi kho coro, ṭhitova girimaṇḍale;

Sabbaṃ hatthagataṃ katvā, rājabhaṇḍaṃ mahagghiyaṃ.

112.

Hatthī asseca ādāya, gantvā malayamāruhi;

Mahindasenā ghātentī, tassa senaṃ tahiṃ tahiṃ.

113.

Padānupadamasse’va, gacchanti hatthiassake;

Disvā malayapādamhi, gahetvā ettha so iti.

114.

Tattha pāvisimaddantī, sabbaṃ malayakānanaṃ;

Nadīyo pallale ceva, karonti maggasādise.

115.

Bālakova janaṃ disvā, sabbaṃ ratanamattano;

Kodhābhibhūto chaḍḍesi, nadī sobbhataṭādīsu.

116.

Ekakova nilīyittha, vane pabbatakandare;

Gavesanto jano disvā, tamaggahi narādhammaṃ.

117.

Tamādāya’ti tuṭṭho so, jano āgamma sajjukaṃ;

Mahindamupadassesi, nisinnaṃ guttasālake.

118.

So taṃ disvā hasitvāna,

Bhutto kiṃ rohaṇo’’iti;

Nāyakassa niyyātetvā,

Vajiraggassa rājino.

119.

Sayaṃ senaṃ samādāya, mahāgāmamupāgato;

Rohaṇā dhipati hutvā, karonto lokasaṅgahaṃ.

120.

Janaṃ pākatikaṃ katvā, bālakena vibādhitaṃ;

Sāsanañca yathāṭhāne, ṭhapetvā tena nāsitaṃ.

121.

Pupphārāme phalārāme, kārayitvā tahiṃ tahiṃ;

Vāpiyo’pi ca gaṇhitvā, bandhāpetvā mahānadiṃ.

122.

Sabbattha sulabhaṃ katvā, saṅghassa catupaccayaṃ;

Duṭṭhe ca paṭibāhetvā, maṇḍalīke ca raṭṭhiye.

123.

Core ca parisodhetvā, katvā vigatakaṇṭakaṃ;

Tosayanto’khilaṃ lokaṃ, cāgabhogasamappito.

124.

Upāsaniyo viññūhi, sevanīyo dhanatthīhi;

Kapparukkhūpamo sabba-yācakānaṃ hitāvaho.

125.

Hitvā dubbinayaṃ dese, pubbakehi pavattitaṃ;

Samācaranto dhammañca, vāsaṃ tattheva kappayi.

126.

Ādipādaṃ gahetvāna, vajiraggo vināyako;

Anurādhamupāgamma, rājānamabhidassayi.

127.

Rājāpi disvā taṃ kuddho, khippaṃ pakkhippa cārake;

Rakkhāvaraṇamassādā, viheṭhesi ca sabbāso.

128.

Adāsi ca tulābhāraṃ, tikkhattuṃ so mahāyaso;

Thūpārāmamhi thūpañca, hemapaṭṭena chādayi.

129.

Katvā tattheva pāsādaṃ, bhikkhusaṅghaṃ nivāsiya;

Vihāre nagare ceva, paṭisaṅkhāsi jiṇṇakaṃ.

130.

Kadambanadīyā’kāsi, nijjharaṃ thirabandhanaṃ;

Mariyādaṃ pavaḍḍhesi, vāpiyaṃ so mayettiyaṃ.

131.

Tattha niddhamanaṃcā’kā, anuvassampi bhūmipo;

Cīvaratthaṃ suvatthāni, susaṇhāni ca dāpayi.

132.

Dubbhikkhe dānasālāyo, kāretvā sabbapāṇinaṃ;

Mahādānaṃ pavattesi, mahāpāḷiñca vaḍḍhayi.

133.

Dadhibhattañca dāpesi, nikāyattayavāsinaṃ;

Niccaṃ duggatabhattañca, yāguñceva sakhajjakaṃ.

134.

Evamādīni puññāni, katvā sovaggiyāni so;

Ekādasahi vassehi, gato devasahabyataṃ.

135.

Tassekādasavassesu, vissaṭṭhaṃ soṇṇameva tu;

Ahu satasahassānaṃ, tayo dasahi sammitaṃ.

136.

Sudujjayaṃ paṇḍunarādhirāja,

Mekoparo rohaṇamuggaduggaṃ;

Katvā’pi ete savase narindā,

Sayaṃ vasaṃ maccumupāgamiṃsu.

Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Rājadvayadīpano nāma

Ekūnapaññāsatimo paricchedo.

Paññāsatima pariccheda

Dvirājakonāma

1.

Tato rajje patiṭṭhāya, kassapo dakkhiṇaṃ disaṃ;

Adā kassapanāmassa, yuvarājassa dhīmato.

2.

Aggābhisekaṃ dāpesi, yuvarājassa dhītuyā;

Rājakaññāya tissāya, bhariyāye’va attano.

3.

Yācakānañca sippīnaṃ, āgatānaṃ tato tato;

Dānaṃ daṇḍissaraṃ nāma, sadā dāpesi bhūpati.

4.

Ādipādo mahindo so,

Vasanto rohaṇe tadā;

Gahetuṃ rājinoraṭṭha-

Mādāya balamāgato.

5.

Taṃ sutvā kupito rājā, balaṃ pesesi attano;

Yujjhitvā taṃ parājesi, mahindo so mahābhaṭo.

6.

Tato rājā nivattetuṃ, pitaraṃ tassa pesayi;

Kassapaṃ yuvarājaṃ taṃ, so gantvā puttasantikaṃ.

7.

Nānādhammakathopetaṃ, vatvā yuttimanekadhā;

Saṅghāmato nivattetvā, puttaṃ so punarāgami.

8.

Ādipādo tu so pacchā, ghātetvā maṇḍalādhipe;

Kuddhejanapade disvā, agamāsi purantikaṃ.

9.

Bhikkhusaṅgho tamānetvā, dassesi vasudhādhipaṃ;

Datvā so dhītaraṃ tassā, pesesi puna rohaṇaṃ.

10.

Nīharitvāna dussīle, nikāyattayavāsīsu;

Gāhāpesi nave bhikkhū, āvāse tattha tattha so.

11.

Dvayābhisekajātena, ādipādena sununā;

Mahāvihāre bodhimhi, paṃsuṃ vaḍḍhesi pūjayaṃ.

12.

Akāsi ca nikāyesu, tīsu bimbe silāmaye;

Sovaṇṇaye raṃsijāle, chattaṃ cūḷāmaṇiṃ tathā.

13.

Abhayagirivihāramhi, pāsādaṃ sakanāmakaṃ;

Katvā tattha nivāsetvā, bhikkhu gāmamadāpayi.

14.

Mahiyaṅgaṇavihārasmiṃ, gāmaṃ so cetiyassa’dā;

Savatthaṃ paṭimābhattaṃ, sabbabhikkhūna dāpayi.

15.

Thale jale ca sattānaṃ, adāsi abhayaṃ tadā;

Cārittapubbarājūnaṃ, paripālesi sabbadā.

16.

Tassa senāpati seno, ilaṅgorājavaṃsajo;

Theriyānaṃ akā’vāsaṃ; Thūpārāmassa pacchato.

17.

Dhammārucikabhikkhūnaṃ, dhammārāmamakārayi;

Tathā sāgalikānañca, kassapasenanāmakaṃ.

18.

Hadayuṇhābhidhānaṃ so, katvā cetiyapabbate;

Pariveṇaṃ adādhamma-rucikānañca bhikkhūnaṃ.

19.

Ārāmikānaṃ bhikkhūnaṃ, ārāmesu tahiṃ tahiṃ;

Ekamekaṃ kuṭiṃ katvā, dāpesi ca camūpati.

20.

Rattamālagirismiṃ so, katvā rammaṃ taraṃ subhaṃ;

Kuciṃ adā sāsanassa, sāmikānaṃ tapassinaṃ.

21.

Mahāvihāre kāretvā, paviveṇaṃ varaṃ adā;

Paṃsukūlikabhikkhūnaṃ, samuddagirināmakaṃ.

22.

Vāsaṃ araññe kāretvā, attano vaṃsanāmakaṃ;

Mahāvihāre bhikkhūnaṃ, vane nivāsataṃ adā.

23.

Vihāresū ca jiṇṇesu, navakammamakārayi;

Dāpesi aggalaṃ sabba-bhikkhūnaṃ jiṇṇacīvare.

24.

Tissārāmaṃ karitvāna, bhikkhūnīnamupassayaṃ;

Maricavaṭṭimahābodhi, parihāre nivesayi.

25.

Anurādhapure ceva, pulatthinagarepi ca;

Upasaggaroganāsāya, vejjasālāpi kārayi.

26.

Attanā katavāsanaṃ, bhogagāme ca dāpayi;

Tathārāmikagāme ca, paṭimābharaṇañca so.

27.

Bhesajjagehaṃ kāresi, nagare tattha tattha so;

Paṃsukūlikabhikkhūnaṃ, bhattaṃ vatthañca dāpayi.

28.

Khandhīkate amocesi, tiracchānagate bahū;

Kapaṇānañca dāpesi, mahādānaṃ camūpati.

29.

Vicittaṃ byañjanaṃ bhattaṃ, yāguṃ vividhakhajjakaṃ;

Katvā sūkararūpañca, guḷaṃ bhikkhūnaṃ dāpayi.

30.

Evāmādīni puññāni, katvā senāya nāyako;

Seno kittindupādehi, sabbā obhāsayī disā.

31.

Tasseva ñātako katvā, nāyako rakkhasavhayo;

Savārakamhi gāmamhi, vihāraṃ sumanoharaṃ.

32.

Mahāvihāravāsīnaṃ, sārānaṃ paṭipattiyā;

Bhikkhūnaṃ so adā sādhu, ṭhapetvā vattamuttamaṃ.

33.

Seno nāma mahālekho, mahālekhakapabbataṃ;

Mahāvihāre kāresi, bhikkhūnaṃ vāsamuttamaṃ.

34.

Coḷarājābhidhāno, ca, amacco tassa rājino;

Pariveṇaṃ akārammaṃ, naṭṭhaṃ taṃ suppatiṭṭhitaṃ.

35.

Rājā tīsu nikāyesu, rūpakammamanoramaṃ;

Maṇḍapāni vicittāni, vejayanto pamāni ca.

36.

Kāretvā dhātupūjāyo, katvā janamanoharā;

Yathā kammaṃ gato ṭhatvā, vassāni dasasatta ca.

37.

Dvayābhisekasañjāto, yuvarājātha kassapo;

Āsi laddhābhiseko so, laṃkārajjekamāgate.

38.

Saddho āgatamaggova, sābhiñño viya paññavā;

Vattā so maramantiva, cāgavā dhanado viya.

39.

Bahussuto dhammakathī, sabbasippavisārado;

Yuttāyuttavicārāya, nipuṇo nayakovido.

40.

Acalo indalīlo’va, ṭhito sugatasāsane;

Parappavādivātehi, sabbehi’pi akampiyo.

41.

Māyāsāṭheyyamānādi, pāpānañca agocaro;

Guṇānaṃ ākaro sabba-ratanānaṃ vasāgaro.

42.

Bhūmicando narindo so, vaṃse jātassa attano;

Dappuḷassādīpādassa, yuvarājapadaṃ adā.

43.

Rajjaṃ dasahi dhammehi, catusaṅgahavatthūhi;

Karonto paripālesi, lokaṃ nettaṃva attano.

44.

So dhetvā sāsanaṃ sabbaṃ, dhammakammena satthuno;

Gahetvā navake bhikkhū, akāsā’vāsapūraṇaṃ.

45.

Duṭṭhagāmaṇirājena, kataṃ maricavaṭṭikaṃ;

Naṭṭhaṃ vihāraṃ kāretvā, nānāāvāsa bhūsitaṃ.

46.

Theravaṃsajabhikkhūnaṃ, adā katvā mahāmahaṃ;

Tesaṃ pañcasatānañca, bhogagāme ca dāpayi.

47.

Tattha so tusite ramme, devasaṅghapurakkhataṃ;

Metteyyaṃ lokanāthaṃ taṃ, desentaṃ dhammamuttamaṃ.

48.

Dassento viya lokassa, vihāre sabbasajjite;

Nisinno maṇḍape ramme, nānāratanabhūsite.

49.

Nagarehi ca sabbehi, bhikkhūhi parivārito;

Buddhalilāya laṃkindo, abhidhamma mabhāsayi.

50.

Soṇṇapaṭṭe likhāpetvā-bhidhammapiṭakaṃ tadā;

Dhammasaṅgaṇikaṃ potthaṃ, nānāratana bhūsitaṃ.

51.

Katvā nagaramajjhamhi, kāretvā hemamuttamaṃ;

Taṃ tattha ṭhapayitvāna, parihāramadāpayi.

52.

Sakkasenāpatiṭṭhānaṃ, datvā puttassa attano;

Parihāre niyojesi, tattha taṃ dhammapotthake.

53.

Anusaṃvaccharaṃ rājā, puraṃ devapurī viya;

Vibhūsitāya senāya, sajjetvā parivārito.

54.

Devarājāva sobhanto, sabbābharaṇabhūsito;

Hatthikhaṇḍe nisīditvā, caranto puravīthiyaṃ.

55.

Mahatā parihārena, netvā taṃ dhammasaṅgahaṃ;

Attanā kāritaṃ rammaṃ, vihāraṃ sabbasajjitaṃ.

56.

Tattha dhātugate ramme, nānāratanabhūsite;

Maṇḍape dhātupiṭhasmiṃ, patiṭṭhāpiya pūjayi.

57.

Ganthākarapariveṇaṃ, mahāmeghavane akā;

Nagare vajjasālā ca, tesaṃ gāme ca dāpayi.

58.

Bhaṇḍikapariveṇañca, silāmeghañca pabbataṃ;

Katvā’bhayagirismiṃ so, tesaṃ gāmamadāpayi.

59.

Jotivanavihārasmiṃ, rājā laṅkāya nāyako;

Bhattaggassa adā gāmaṃ, tathā’bhayagirimhi ca.

60.

Dakkhiṇagirināmassa, vihārassa ca dāpayi;

Gāmaṃ kataññubhāvena, rājā paramadhammiko.

61.

Sakkasenāpati rammaṃ, pariveṇaṃ sumāpiya;

Adāsi sahagāmehi, theriyānaṃ sanāmikaṃ.

62.

Bhariyā vajirā tassa, tesaṃyeva adāpayi;

Pariveṇaṃ karitvāna, sagāmaṃ sakanāmakaṃ.

63.

Upassayaṃ karitvāna, sā eva padalañchane;

Bhikkhūnīnaṃ adā thera-vaṃse sabbattha pūjite.

64.

Sakkasenāpati mātā, devā’raññaka bhikkhūnaṃ;

Theravaṃsappadīpānaṃ, akā’vāsaṃ sanāmakaṃ.

65.

Sā eva paṭibimbassa, satthu maricavaṭṭiyaṃ;

Cūḷāmaṇiṃ pādajalaṃ, akā chattañca cīvaraṃ.

66.

Rājā rājālayeyeva, rājavaṃsaṃ sanāmakaṃ;

Akāsi pāḷikaṃ nāma, pāsādaṃ sumano haraṃ.

67.

Pūjesi rājinī nāma, rājino bhariyā’parā;

Paṭṭakañcukapūjāya, hemamālika cetiyaṃ.

68.

Tassā puttosi siddhattho, nāma issariye ṭhito;

Suto malayarājāti, rūpena makaraddhajo.

69.

Rājā tasmiṃ mate katvā, sālaṃ bhikkhunamuttamaṃ;

Dānavaṭṭaṃ paṭṭhapetvā, tassa pattimadā tadā.

70.

Evaṃ dhammena kārente, rajjaṃ laṅkādīpe tadā;

Coḷarājena yujjhitvā, paṇḍurājā parājito.

71.

Paṇṇākārāni nekāni, balaṃ sandhāya pesayi;

Rājālaṃkissaro saddhiṃ, mantetvā sacivehi so.

72.

Sannayha balakāyaṃ so, sakkasenāpatiṃ sakaṃ;

Balassa nāyakaṃ katvā, mahāyitthamupāgami.

73.

Vijayaṃ pubbarājūnaṃ, vatvā velātaṭe ṭhito;

Ussāhaṃ janayitvāna, nāvaṃ āropayī balaṃ.

74.

Balakāyaṃ samādāya, sakkasenāpatiṃ tadā;

Sukhena sāgaraṃ tiṇṇo, paṇḍudesamupāgami.

75.

Disvā balañca tañceva, paṇḍurājā sumānaso;

Ekacchattaṃ karissāmi, jambudīpanti abravi.

76.

Baladvayaṃ gahetvāna, rājā so coḷavaṃsajaṃ;

Jetuṃ asakkuṇitvāna yuddhamujjhiya nikkhami.

77.

Yujjhissāmīti gantāna, sakkasenāpatī puna;

Nisinno upasaggena, mato pāpena paṇḍuto.

78.

Laṃkissaro balassāpi, tena rogena nānasaṃ;

Sutvā dayālubhāvena, senaṃ āṇāpayī tato.

79.

Sakka senāpatiṭṭhānaṃ, tassa puttassa’dā tadā;

Vaḍḍhesi tena taṃ puttaṃ, katvā senāya nāyakaṃ.

80.

Nikāyattayavāsīhi, parittaṃ nagare tadā;

Kāretvā rogadubbuṭṭhi-bhayaṃ nāsesi jantunaṃ.

81.

Sāsanassa ca lokassa, santiṃ katvā anekadhā;

Rājā so dasame vasse, sukhena tidivaṃ gato.

82.

Laṃkārajjepi ṭhatvā kathitatipiṭako sabbavijjāpadīpo,

Vattāvādī kavī so satidhītivisado desako bhāvako ca;

Paññāsaddhādayā vā parahitanirato lokavedīvadaññū;

Rājindo kassapo’yaṃ viya vimalaguṇo hotulokopi sabbo.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dvirājako nāma

Paññāsatimo paricchedo.

Ekapaññāsatima pariccheda

Pañcarājako nāma

1.

Yuvarājā tadā hutvā, rājā dappuḷanāmako;

Ṭhapesi oparajjamhi, ādipadaṃ sanāmakaṃ.

2.

Maricavaṭṭivihārassa, gāmaṃ datvā tato pure;

Cārittaṃ pubbarājūnaṃ, rakkhitvāna mahiṃ imaṃ.

3.

Abhutvā dīghakālañhi, pubbakammena attano;

Rājā so sattame māse, paviṭṭho paccuno mukhaṃ.

4.

Uparājā ahurājā, dappuḷo tadanantaraṃ;

Udayassādipādassa, yuvarājapadaṃ adā.

5.

Tadā coḷabhayā paṇḍu-rājaṃ janapadaṃ sakaṃ;

Cajitvā nāvamāruyha, mahātitthamupāgami.

6.

Āṇāpetvāna taṃ rājā, disvā santuṭṭhamānaso;

Mahābhogaṃ adā tassa, nivāsesi purā bahi.

7.

Coḷarājena yujjhitvā, gahetvā paṭṭanadvayaṃ;

Paṇḍurājassa dammīti, sannaddhe laṅkarājini.

8.

Kenā’pi karaṇīyena, khattiyā dīpavāsino;

Akaṃsu viggahaṃ ghoraṃ, pāpakammena paṇḍuno.

9.

Paṇḍurāje’ttha vāsena, kammaṃ natthīti cintiya;

Ṭhapetvā makuṭādīni, gato keraḷasantikaṃ.

10.

Viggahe niṭṭhite rājā, mahāmeghavane tadā;

Mahābodhigharassā’dā, gāmaṃ nagarasantike.

11.

Āvāsaṃ rakkhako nāma, tassa senāpatī akā;

Thūpārāmasamīpamhi, iḷaṅgo rājanāmakaṃ.

12.

Kataṃ taṃ pubbarājehi, rājā so paripāliya;

Patto dvādasamaṃ vassaṃ, yathākammamupāgami.

13.

Udayo yuvarājā’si, laṃkāvāsīnamissaro;

Senanāmādipādaṃ so, oparajje’bhisecayi.

14.

Rañño bhītā tadāmaccā, pavisiṃsu tapovanaṃ;

Rājoparājā gantvāna, tesaṃ sīsāni chedayuṃ.

15.

Tena kammena nibbinnā, yatayo tannivāsino;

Hitvā janapadaṃ rañño, tadāgacchiṃsu rohaṇaṃ.

16.

Tadā jānapadā ceva, nāgarā ca balāni ca;

Kupitā caṇḍuvātena, sāgaro viya kampito.

17.

Ratanapāsādamāruyha, vihāre abhayuttare;

Santāsetvāna rājānaṃ, dassetvāna vibhīsikaṃ.

18.

Upatthambhakamaccānaṃ, viggahassa tapovane;

Tadā sīsāni chinditvā, kavātena nipātayuṃ.

19.

Taṃ sutvā yuvarājā ca, ādipādo ca taṃ sakhā;

Ullaṅghitvāna pākāraṃ, sīghaṃ gacchiṃsu rohaṇaṃ.

20.

Balakāyonubandhitvā, yāva kaṇhanadītaṭā;

Alābhena ca nāvānaṃ, tiṇṇattā tesamāgami.

21.

Rājaputtāgatā tattha, vane abhayabhedino;

Yatīnaṃ purato tesaṃ, nipajjitvā urena te.

22.

Allavatthā’llakesā ca, paridevittha’nekadhā;

Kandītvā rodanaṃ katvā, khamāpesuṃ tapassino.

23.

Khantimettānubhāvena, tesaṃ sāsanasāminaṃ;

Puññodayo ahu tesaṃ, ubhinnaṃ dīpasāminaṃ.

24.

Yuvarājabalañceva, nikāyattayavāsino;

Gamiṃsu tesamānetuṃ, santibhūte mahābale.

25.

Rājaputtā ubho byattā, paṇḍitā paṃsukūlino;

Yācitvā tesamādāya, agamaṃsu sakaṃ puraṃ.

26.

Bhikkhūnaṃ purato maggaṃ, rājāgantā khamāpayi;

Ādāya te vanaṃ tesaṃ, netvā rājagharaṃ gato.

27.

Tato paṭṭhāya cāritthaṃ, pāletvā pubbarājunaṃ;

Rājā so tatiye vasse, yathākammamupāgami.

28.

Laṃkābhisekaṃ patvāna, seno so matimā tato;

Udayaṃ ādipādaṃ taṃ, yuvarājaṃ akā sakhaṃ.

29.

Kahāpaṇasahassaṃ so, duggatānaṃ uposathe;

Hotu’posathiko datvā, yāvajīvaṃ narādhipo.

30.

Paṭimā bhattavatthāni, bhikkhūnaṃ dharaṇī pati;

Adā daṇḍissaraṃ dānaṃ, yācakānañca sippīnaṃ.

31.

Ṭhāne katthaci sippīnaṃ, pāsādesu manohare;

Kāretvā bhogagāme ca, adāpesi mahāmati.

32.

Kahāpaṇasahassaṃ vā, datvā pañcasatāni vā;

Laṅkāyaṃ jiṇṇakāvāse, navakammamakārayī.

33.

Cattālīsasahassāni, abhayuttaracetiye;

Silāpattharaṇatthāya, dāpesi ca mahīpati.

34.

Mahāvāpīsu laṃkāyaṃ, jiṇṇaniddhamane akā;

Navakammañca mariyādaṃ, thiyaṃ pāsāṇapaṃsunā.

35.

Akā rājaghare rammaṃ, mālāgehaṃ mahārahaṃ;

Ṭhapitaṃ punarājūhi, dānaṃ sammāpavattayi.

36.

Kataṃ malayarājena, amaccena’gga bodhinā;

Pariveṇaṃ nāgasālaṃ, disvā gāma madā tadā.

37.

Katvā catuvihāresu, rūpakammāni sādhukaṃ;

Maṇḍapāni ca rammāni, dhātupūjaṃ akā sadā.

38.

Evamādīni puññāni, anekāni anekadhā;

Katvā so navame vasse, yathākammamupāgami.

39.

Laṃkābhisekaṃ patvāna, yuvarājodayo tato;

Senanāmādipādaṃ so, oparajje’bhi secayi.

40.

Niddālu majjapo āsi, rājā pāpena jantunaṃ;

Coḷo pamattataṃ tassa, sutvā santuṭṭhamānaso.

41.

Paṇḍudesātisekaṃ so, pattukā mettha pesayi;

Makuṭādīnamatthāya, ṭhapitānaṃva paṇḍunā.

42.

Tāni nādāsi so rājā, tena coḷo mahabbalo;

Balaṃ sannayha pesesi, balakkārena gaṇhituṃ.

43.

Tadā senāpati ettha, paccante kupite gato;

Āṇāpetvāna taṃ rājā, yujjhanatthāya pesayi.

44.

Hato senāpati tattha, yujjhi na raṇe mato;

Kakūṭādīni ādāya, rājā so rohaṇaṃ agā.

45.

Gantvā coḷabalaṃ tattha, alabhitvā pavesanaṃ;

Nivattitvā sakaṃ raṭṭhaṃ, agamāsi idhatā bhayā.

46.

Tato senāpatiṭṭhāne, viduraggaṃ tu nāyakaṃ;

Ṭhapesi rājā laṃkindo, tejavantaṃ mahāmatiṃ.

47.

Paccantaṃ coḷarājassa, ghātetvā so camūpati;

Āṇāpesi ito nītaṃ, dassetvāna vibhīsitaṃ.

48.

Tato dāpesi so sabba-parikkhāraṃ mahārahaṃ;

Paṃsukūlikabhikkhūnaṃ, sabbesaṃ dīpavāsinaṃ.

49.

Mahāvihāre laṃkindo, paṭibimbassa satthuno;

Jalantaṃ maṇiraṃsīhi, akā cūḷāmaṇiṃ tadā.

50.

Orodhā vidurā tassa, pādajālena pūjayi;

Maṇīhi pajjalantehi, paṭimaṃ taṃ silāmayaṃ.

51.

Jhāpitaṃ coḷarājassa, balena maṇināmakaṃ;

Pāsādaṃ kātumāraddho, cuto vassamhi aṭṭhame.

52.

Pañcete vasudhādhipā vasumahiṃ ekātapattaṅkitaṃ;

Bhutvā niggahasaṅgahehi sakalaṃ lokaṃ vase vattiya;

Yā tā maccuvasaṃ saputtavaṇitā sāmaccamittānugā;

Iccevaṃ satataṃ sarantu sujanā hātuṃ pamādaṃ madaṃ.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Pañcarājako nāma

Ekapaññāsatimo paricchedo.

Dvipaññāsatima pariccheda

Tirājakonāma

1.

Tato laṅkābhisekaṃ so, patvā seno kamāgataṃ;

Mahindassādipādassa, yuvarājapadaṃ adā.

2.

Pañño mahākavī byatto, majjhatto mittasattusu;

Yutto dayāya mettāya, rājā so sabbadā ahu.

3.

Kālaṃ devo’natikkamma, sammā dhārābhivassati;

Raṭṭhe tasmiṃ vasantā’suṃ, sukhitā nibbhayā sadā.

4.

Suttantaṃ lohapāsāde, nisinno vaṇṇayī tadā;

Nikāyattayavāsīhi, rājā so parivārito.

5.

Dāṭhadhātukaraṇḍaṃ so, nānāratanabhūsitaṃ;

Akā catuvihāresu, dhātupūjā ca’nekadhā.

6.

Pariveṇaṃ sitthagāmaṃ, kāretvā vutthamattanā;

Lokaṃ puttaṃva pāletvā, tivassena divaṅgato.

7.

Yuvarājā mahindo so, rājāsi tadanantaraṃ;

Mahāpuñño mahātejo, mahāseno mahāyaso.

8.

Ekacchattaṃ akā laṅkaṃ, ghātetvā corupaddavaṃ;

Akaṃsu tamupaṭṭhānaṃ, niccamaṇḍalanāyakaṃ.

9.

Vijjamānepi laṅkāyaṃ, khattiyānaṃ narādhipo;

Kāliṅgacakkavattissa, vaṃse jātaṃ kumārikaṃ.

10.

Āṇāpetvāna taṃ agga-mahesiṃ attano akā;

Tassā puttā duve jātā, dhītā ekā manoramā.

11.

Ādipāde akā putte, dhītaraṃ coparājiniṃ;

Iti sīhaḷavaṃsañca, paṭṭhapesi sabhūpati.

12.

Balakāyaṃ imaṃ desaṃ, maddanatthāya vallabho;

Pesesi nāgadīpaṃ so, sutvā taṃ bhūpati idha.

13.

Balaṃ datvāna senavha-rājasenāpatiṃ tadā;

Vallabhassa balene’sa, yujjhituṃ tattha pesayi.

14.

Gantvā senāpatī tattha, balene’tassa rājino;

Yujjhitvā taṃ vināsetvā, gaṇhi so yuddhamaṇḍale.

15.

Asakkento imaṃ jetuṃ, rājā naṃ vallabhādayo;

Rājāno mittasambandhaṃ, laṃkindena akaṃsu te.

16.

Icchevaṃ rājino tejo, jambudīpamavatthari;

Pattharitvāna laṃkāyaṃ, ullaṅghitvāna sāgaraṃ.

17.

Saddhammaṃ kathāyantānaṃ, katvā sammā na muttamaṃ;

Dhammaṃ sutvāna so rājā, pasanno buddhasāsane.

18.

Rājā so sannipātetvā, paṃsukūlikabhikkhavo;

Yācitvā attano gehaṃ, āṇāpetvāna sādhukaṃ.

19.

Āsanaṃ paññapetvāna, nisīdāpiya bhojanaṃ;

Dāpesi vipulaṃ suddhaṃ, sadā ekadine viya.

20.

Anekabyañjanaṃ rājā-raññakānaṃ tapassinaṃ;

Pesesi bhojanaṃ suddhaṃ, mahagghaṃ vipulaṃ sadā.

21.

Vejjeva pesayitvāna, vilānānaṃ tapassinaṃ;

Santikaṃ so dayāvāso, tikicchāpesi niccaso.

22.

Guḷāni ghanapākāni, lasuṇānaṃ rasāni ca;

Tambulamukhavāsañca, pacchabhatte adā sadā.

23.

Pattesu pūrayitvāna, lasuṇaṃ maricampi ca;

Pipphalisaṅgīverāni, guḷāni tiphalāni ca.

24.

Ghataṃ telaṃ madhuñcāya, pāpurattharaṇāni ca;

Paṃsukūlikabhikkhūnaṃ, paccekaṃ sabbadā adā.

25.

Cīvarādīni sabbāni, parikkhārāni bhūpati;

Kārāpetvāna dāpesi, bhikkhūnaṃ paṃsukulinaṃ.

26.

Rājā mahāvihārasmiṃ, ekekassa hi bhikkhuno;

Paccekaṃ navavatthāni, cīvaratthāya dāpayi.

27.

Nikāyattayavāsīnaṃ, bhikkhūnaṃ lābhavāsinaṃ;

Tulābhāramadā dvīsu, vāresu samahīpati.

28.

Rājā so nāgatebhogaṃ,

Rājāno saṅghabhogato;

Na gaṇhantūni pāsāṇe,

Likhāpetvā nidhāpayi.

29.

Kathāpetvāna buddhassa, saraṇāni guṇenava;

Anāthehi ca tesañca, bhattavatthāni dāpayi.

30.

Dānasālaṃ karitvāna, hatthisālakabhūmiyaṃ;

Yācakānaṃ adā dānaṃ, tesañca sayanāsanaṃ.

31.

Vejjasālāsu sabbāsu, bhesajjaṃ mañcakañca so;

Corānaṃ bandhanāgāre, niccaṃ bhattāni dāpayi.

32.

Vānarānaṃ varahānaṃ, migānaṃ sunakhāna ca;

Bhattaṃ pūvañca dāpesi, dayāvāso yathicchakaṃ.

33.

Rājā catuvihāresu, katvā so vīhirāsayo;

Yathicchitena gaṇhantu, anāthā iti dāpayi.

34.

Nānāpūjāhi pūjetvā, katvā maṅgalamuttamaṃ;

Kathāpesi ca bhikkhūhi, byattehi vinayaṃ tadā.

35.

Therena dhammamittena-sitthagāmakavāsinā;

Pūjayitvāna kāresi, abhidhammassa vaṇṇanaṃ.

36.

Dāṭhānāgā’bhidhānena, therenā’raññavāsinā;

Laṃkālaṃkārabhūtena, abhidhammaṃ kathāpayi.

37.

Paṭṭakañcukapūjāhi, hemamālikacetiyaṃ;

Naccagītehi gandhehi, pupphehi vividhehi ca.

38.

Dīpamālāhi dhūpehi, pūjayitvāna’nekadhā;

Tassa vatthāni bhājetvā, bhikkhūnaṃ dāpayī sayaṃ.

39.

Sadā so attano rajje, uyyānesu tahiṃtahiṃ;

Āṇāpetvāna pupphāni, pūjesi ratanattayaṃ.

40.

Pāsādaṃ candanaṃ nāma, kātuṃ maricavaṭṭiyaṃ;

Akārambhañca bhikkhūnaṃ bhogagāme ca dāpayi.

41.

Kesadhātuṃ nidhāpetvā, karaṇḍaṃ ratanehi so;

Kārayitvāna pūjesi, ṭhapetvā tattha bhūpati.

42.

Soṇṇarajatapaṭṭehi, thūpārāmamhi cetiyaṃ;

Chādāpetvā yathārajjaṃ, pūjaṃ kāresi bhūpati.

43.

Tasmiṃ dhātughare rājā, soṇṇadvāramakārayi;

Pajjalantaṃ sineruṃva, raṃsīhi sūriyassa so.

44.

Jhāpitaṃ coḷarājassa, balena padalañchane;

Catunnaṃ cetiyānaṃ so, ramanīyaṃ gharaṃ akā.

45.

Jhātaṃ nagaramajjhamhi, dāṭhādhātugharaṃ akā;

Dhammasaṅgaṇīgehañca, mahāpāḷiñca bhūpati.

46.

Tambūlamaṇḍapaṃ katvā, tattha suṅkaṃ mahīpati;

Bhikkhūnaṃ theravaṃse so, bhesajjatthāya dāpayi.

47.

Upassayaṃ karitvāna, mahāmaṅgalanāmakaṃ;

Theravaṃsamhi jātānaṃ, bhikkhunīnaṃ adāpayi.

48.

Mātulodayarājena, āraddhaṃ sādhunā tadā;

Niṭṭhāpesi mahīpālo, pāsādaṃ maṇināmakaṃ.

49.

Pariveṇāni cattāri, tasmiṃ jetavane tadā;

Kārāpayiṃsu cattāro, amaccā tassa rājino.

50.

Rañño kittisamādevī, kittināmā manoramā;

Pariveṇaṃ akārāmaṃ, thūpārāmassa pacchato.

51.

Sā tasmiṃ pariveṇe ca, akā kappāsagāmake;

Cīvaracetiye ceva, tisso pokkharaṇī suci.

52.

Dvādasaratanāyāmaṃ, dhajaṃ soṇṇamayañca sā;

Pūjesi puññasambhāraṃ, hemamālika cetiye.

53.

Gihīnaṃ vajjasālañca, putto tassā pureakā;

Guṇavāsakkasenānī, bhikkhūnañca purābahi.

54.

Rājā catuvihāresu, dibbapāsādasannibhe;

Maṇḍape kārayitvāna, dhātupūjā anekadhā.

55.

Vassamekamatikkamma, kārāpetvā mahīpati;

Cārittaṃ pubbarājūnaṃ, paripālesi sādhukaṃ.

56.

Evamādīni puññāni, uḷārāni anekadhā;

Katvā soḷasame vasse, rājā so tidivaṃ gato.

57.

Jāto paṭicca taṃ rājaṃ, senā dvādasavassiko;

Kāliṅgadeviyā putto, pattarajjo tadā ahu.

58.

Udayassa kaniṭṭhassa, yuvarājapadaṃ adā;

Pitu senāpati seno, tassa senāpati ahu.

59.

Paccantaṃ balamādāya, gate senāpatimhi so;

Mātarā saha vattantaṃ, kaṇiṭṭhaṃ tassa bhātaraṃ.

60.

Mārāpetvā mahāmallaṃ, akā senāpatiṃ tadā;

Amaccaṃ udayaṃ nāma, sakaṃ vacanakārakaṃ.

61.

Taṃ sutvā kupito hutvā, seno senāpati tadā;

Balamādāya āgañchi, gaṇhissāmīti sattavo.

62.

Sutvāna taṃ mahīpālo, katavantaṃ vācamattano;

Rakkhāmi taṃ amaccanti, gato nikkhamma rohaṇaṃ.

63.

Tassa māyā nivattitvā, yuvarājañca rājiniṃ;

Ādāya kupitā tena āṇāpesi camūpatiṃ.

64.

Tāya so saṅgahītova, damiḷe sannipātiya;

Datvā janapadaṃ tesaṃ, puṭatthinagare vasī.

65.

Yujjhituṃ tena so rājā, balaṃ pesesi rohaṇā;

Senāpati vināsesi, sabbaṃ taṃ rājino balaṃ.

66.

Damiḷā te janapadaṃ, pīḷetvā rakkhasā viya;

Vilumpitvāna gaṇhanti, narānaṃ santakaṃ tadā.

67.

Khittā manussā gantvāna, rohaṇaṃ rājasantikaṃ;

Nivedesuṃ pavattiṃ taṃ, mantetvā sacīvehi so.

68.

Rakkhituṃ sāsanaṃ raṭṭhaṃ, tampahāya camūpatiṃ;

Sandhiṃ katvāna senena, puḷatthinagaraṃ agā.

69.

Mahesiṃ attajaṃ katvā, pāletuṃ vaṃsamattano;

Puttaṃ uppādayitvāna, kassapaṃ nāma uttamaṃ.

70.

Vasante tattha laṃkinde, ahitā vallabhā janā;

Alabhantā suraṃ pātu-māriyā tassa santike.

71.

Majjapāne guṇaṃ vatvā, pāyesuṃ taṃ mahīpatiṃ;

Pivitvā majjapānaṃ so, mattabyāḷo ahu tadā.

72.

Āhārānaṃ khayaṃ patvā, cajitvā dullabhaṃ padaṃ;

Mato so dasame vasse, taruṇoyeva bhūpati.

73.

Ito viditvā khalupāpamitta-

Vidheyyabhāvaṃ parihāni hetuṃ;

Sukhattitoyeva ida vā huraṃ vā;

Jahantu te ghoravisaṃ’va bālaṃ.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃseti rājako nāma

Dvipaññāsatimo paricchedo.

Tivaññāsatima paccheda

Laṃkāviloponāma

1.

Mahindo taṃ kaṇiṭṭho so, rājaputto tadaccaye;

Ussāpiya setacchatta-manurādhapure vare.

2.

Sena senānīnā’nīta desantarajanā kule;

Tattha vāsamakappesi, kicchena dasavacchare.

3.

Apetanīti maggassa, mudubhūtassa sabbaso;

Uppādabhāgaṃ nādaṃsu, tassa jānapadā tadā.

4.

Accantaṃ khīṇacitto so, vassamhi dasame vibhū;

Vuttidānena nāsakkhi, saṅgahetuṃ sakaṃ balaṃ.

5.

Aladdha vuttino sabbe, keraḷā sahitā tato;

Na vuttidānaṃ no yāva, hoti mātāva bhuñjatu.

6.

Iti rājagharadvāre, sāhasekarasā bhusaṃ;

Cāpahatā nisīdiṃsu, sannaddhachurikāyudhā.

7.

Hatthasāraṃ samādāya, te vivañciya bhūpati;

Ummaggato viniggamma, turito rohaṇaṃ agā.

8.

Sīdupabbatagāmamhi, khandhavāraṃ nibandhiya;

Bhātu jāyamma hesitte, ṭhapetvā so tahiṃ vasī.

9.

Na cirasseva tassāya, matā yasamahīpati;

Mahesitte nivesesi, sakabhātussa dhītaraṃ.

10.

Deviyā tāya sañjāte, sute kassapanāmake;

Ajjhāvuttaṃ vihāyā’tha, khandhāvāraṃ mahīmati.

11.

Kārayitvāna nagaraṃ, kappagallakagāmake;

Adhipaccaṃ pavattento, rohaṇe suciraṃ vasī.

12.

Tato sesesu ṭhānesu, keraḷā sīhaḷā tadā;

Kaṇṇāṭā ca yathākāma-mādhipaccaṃ pavattayuṃ.

13.

Athassa vāṇijo eko, paratīraṃ idhāgato;

Gantvā pavattiṃ laṃkāya, coḷarañño nivedayi.

14.

Sotaṃ suṇitvā pesesi, laṃkāgahaṇamānaso;

Balaṃ mahantaṃ balavā, taṃ khippaṃ laṃkamotari.

15.

Paṭṭhāyo tiṇṇaṭhānamhā, viheṭhentaṃ bahū jane;

Anukkamena taṃ coḷa-balaṃ rohaṇamajjhagā.

16.

Chattiṃse rājino vasse, mahesiṃ ratanāni ca;

Makuṭañca kamāyātaṃ, sabbamābharaṇaṃ tathā.

17.

Amūlikañcavajira-valayaṃ devadattiyaṃ;

Acchejjacchurikaṃ chinna-paṭṭikā dhātukañca te.

18.

Paviṭṭhaṃ vanaduggamhi, bhayātañca mahīpatiṃ;

Jīvaggāhamagaṇhiṃsu, sandhilesampadassiya.

19.

Mahīpālaṃ dhanaṃ tañca, sabbaṃ hatthagataṃ tato;

Pesayiṃsu lahuṃ coḷa-mahīpālassa santikaṃ.

20.

Nikāyattitaye dhātu-gabbhe laṃkātale khile;

Mahārahe suvaṇṇādi-paṭibimbe ca’nappake.

21.

Bhinditvā sahasā sabbe, vihāre ca tahiṃ tahiṃ;

Yatho johārino yakkhā, laṅkāyaṃ sāramaggahuṃ.

22.

Te coḷā rājaraṭṭhaṃ taṃ, pulatthipuranissitā;

Rakkhapāsāṇakaṇḍavha, ṭhānāvadhimabhuñjisuṃ.

23.

Taṃ kumārakamādāya, kassapaṃ raṭṭhavāsino;

Vaḍḍhenti coḷabhayato, gopayantā susādarā.

24.

Coḷarājā kumāraṃ taṃ, sutvā dvādasavassikaṃ;

Gahaṇatthāya pesesi, mahāmacce mahābale.

25.

Ūnaṃ pañcasahassena, yodhalakkhaṃ samādiya;

Sabbaṃ te rohaṇaṃ desaṃ, saṅkhobhesu mito tato.

26.

Kittināmo’tha sacivo, makkhakudrūsavāsiko;

Muddhanāmo tathāmacco, māragallakavāsiko.

27.

Ubhopi te mahāvīrā, yuddhopāyavicakkhaṇā;

Coḷasenaṃ vināsetu-maccantakatanicchayā.

28.

Paluṭṭhagirināmamhi, ṭhāne dugge nivesiya;

Katvā chamāsaṃ saṅgāmaṃ, haniṃsu damiḷe bahūṃ.

29.

Hatāvasiṭṭhā coḷātā, raṇe tasmiṃ bhayadditā;

Palāyitvā yathāpubbaṃ, pulattipuramāvasuṃ.

30.

Kumāro jayito disvā, ubho te sacive tadā;

Haṭṭhatuṭṭho ‘‘varaṃ tātā, gaṇhathā’’ti sa cabravī.

31.

Buddho paveṇigāmaṃ so, varaṃ yācittha kittiko;

Saṅghikaṃ gahitaṃ bhāgaṃ, vissajjetuṃ varaṃ vari.

32.

Rājaputtavarāladdha-varā’maccavarā tadā;

Niddarā sādarā vīrā, pāde vandiṃsu tassa te.

33.

Rājā dvādasavassāni, vasitvā coḷamaṇḍale;

Aṭṭhatālīsavassamhi, mahindo so divaṃgato.

34.

Pamāda dosānagatena evaṃ,

Laddhā’pi bhogānanathirā bhavanti;

Iccappamaṃdaṃ hitamāsasāno,

Niccaṃ suviññūsusamā careyya.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Laṃkāvilopo nāma

Tipaññāsatimo paricchedo.

Catupaññāsatima pariccheda

Cha rājakonāma

1.

Katvā vikkamma bāhū’ti, nāma bhūpālasūnuto;

Tassāṇāya pavattiṃsu, sādaraṃ sīhaḷā khilā.

2.

So rājā damiḷe hantuṃ, dhanaṃ sañciya’nekādhā;

Saṅgahaṃ sevakānañca, kurumāno yathocitaṃ.

3.

Alaṅkārakirīṭāni, chattasīhāsanāni ca;

Kārayitvā’bhisekatthaṃ, sacivehā’bhiyācito.

4.

Na yāva rājaraṭṭhassa, gahaṇaṃ hoti tāva me;

Chattussāpanakammena, kiṃ tenā’ti vivāriya.

5.

Sataṃ narasahassānaṃ, saṅkaletvā mahabbalo;

Saṅgāmārabbha kālamhi, vātarogābhipīḷito.

6.

Yujjhituṃ samayo neti, dvādase vacchare lahuṃ;

Upecca devanagaraṃ, gañchidevasahabyataṃ.

7.

Kittināmo ca sacivo, senāpaccamadhiṭṭhito;

Rajjatthiko dinānaṭṭha, nijāṇaṃ sampavattayi.

8.

Ghātetvā taṃ mahālāna-kittināmo mahabbalo;

Patvā’bhisekaṃ bhuñjanto, desaṃ taṃ rohaṇavhayaṃ.

9.

Saṃvaccharamhi tatiye, coḷayuddhe parājito;

Sahatthena sakaṃ sīsaṃ, chinditvā sahasā mari.

10.

Tadāpite kirīṭādi-dhanasāraṃ samādiya;

Pesesuṃ damiḷā coḷa-mahīpālassa santikaṃ.

11.

Bhayā saraṭṭhaṃ hitvā’tha, duṭṭhadese vasaṃ tadā;

Eko vikkamapaṇḍūti, vissuto patthivattajo.

12.

Viññātalaṅkāvuttanto, desamāgamma rohaṇaṃ;

Kāḷatitthe vasaṃ vassa-mekaṃ rajjamakārayi.

13.

Rāmanvayasamubbhūto, tadāyujjha purāgato;

Jagatī pālanāmena, vissuto bhūbhujattajo.

14.

Raṇe vikkamapaṇḍutaṃ, ghātāpetvā mahabbalo;

Tato cattāri vassāni, rajjaṃ kāresi rohaṇe.

15.

Tampi coḷāraṇe hantvā, mahesiṃ dhītarā saha;

Vittasārañca sākalaṃ, coḷaraṭṭhamapesayuṃ.

16.

Rājā parakkamo nāma, paṇḍurājasuto tato;

Akā vassadvayaṃ coḷā, ghātesuṃ tampi yujjhiya.

17.

Ime bhusaṃ lobhabalābhibhūtā,

Gatā asesā vivasā vināsaṃ;

Iccevamaññāya sadā sapañño,

Taṇhakkhayeyeva ratiṃ kareyya.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Cha rājako nāma

Catupaññāsatimo paricchedo.

Pañcapaññāsatima pariccheda

Rohaṇārāti vijayonāma

1.

Lokanāmo camūnātho, makkhakudrūsavāsiko;

Saccapaṭiñño dhītimā, coḷadappavighātano.

2.

Abhibhūya jane patvā, rajjaṃ rohaṇamaṇḍale;

Vasī kājaragāmamhi, cārittavidhikovido.

3.

Ahu tadā kittināmo, rājaputto mahabbalo;

Tassa vaṃsādisampattī, nupubbena pavuccate.

4.

Suto kassapabhūpassa, māṇanāmena vissuto;

Ādipādo ahu dhīro, sadācāravibhūsito.

5.

Tassā’tha jeṭṭhako bhātā, māṇavammo mahāmati;

Gokaṇṇakasamīpaṭṭha-nadītīre nisīdiya.

6.

Katamantupacāro so, yathāvidhimasesato;

Akkhamālaṃ gahetvāna, mantaṃ jappitumārabhi.

7.

Kumāro kira bhattagge, pāturāsi savāhano;

Sikhaṇḍi mukhatuṇḍena, balipaṭṭaṃ vikhaṇḍiya.

8.

Sacchiddake nāḷikera-kapāle viccunodake;

Lūkhe jalamapassanto, japantassa mukhaṃgato.

9.

Tato bhāviniṃ siddhi, mapekkhaṃ nayanaṃ sakaṃ;

Tassopanesi, nibbhijja, sopi taṃ sahasāpici.

10.

Kumāro tassa santuṭṭho, kumārassābhipatthitaṃ;

Varaṃ padāya nabhasā, rājamāno gato tato.

11.

Bhinnekanayanaṃ disvā, sacivātaṃ paro disuṃ;

Varalābhaṃ pakāsetvā, samassāsesi so jane.

12.

Tato so sacivātassa, santuṭṭhārādhayiṃsu taṃ;

Anurādhapuraṃ patvā, bhiseko kāriyo iti.

13.

Attho ko mamarajjena, vikalaṅgassa sampati;

Tapokammaṃ karissāmi, pabbajjamupagammahaṃ.

14.

Kaṇiṭṭho māṇanāmo ca, laṅkārajjaṃ kamāgataṃ;

Pāletu iti so rajjaṃ, sampattaṃ sampaṭikkhipi.

15.

Viññātacittasañcārā, sacivā tassa sabbathā;

Vattumetaṃ kaṇiṭṭhassa, pesesuṃ purise tadā.

16.

Sutvā taṃ sīghamāgamma, passitvā sakabhātaraṃ;

Patitvā pādamūlamhi, bahuṃ kandiya rodiya.

17.

Jeṭṭhena bhātarā saddhi-manurādhapuraṃ gato;

Makuṭaṃ tattha dhāresi, jeṭṭhacittānuvattako.

18.

Tato’bhayagiriṃ gantvā, pabbajjaṃ sakabhātuno;

Yata yo tattha yācittha, bahumānapurassaraṃ.

19.

Tato te yatayo tassa, pabbajjamupasampadaṃ;

Akaṃsu vikalaṅgassa, sikkhāpadanirādarā.

20.

Pariveṇamuttaroḷa-muḷāraṃ tassa kāriya;

Katvā taṃ pariveṇassa, sāmikaṃ dharaṇī pati.

21.

Bhikkhūnaṃ chasataṃ tattha, vidhāya tadadhīnakaṃ;

Parihāre adā tassa, pessavagge ca pañca so.

22.

Samappesi ca so nānā-sippakammavicakkhaṇe;

Jane cākā tadāyatte, so dāṭhādhāturakkhiye.

23.

Tassevādakarā’hesuṃ, bhikkhū’bhayagirimhi te;

Rājā ca lokaṃ pālesi, sammā tassānusiṭṭhiyā.

24.

Janā tabbaṃsajā keci, taṃ rajjanirapekkhakā;

Nivasiṃsu yathākāmaṃ, mahāsāmi padaṃsitā.

25.

Etassa māṇavammassa, rañño dhammanayaññuno;

Aggabodhikumārādi-puttanattukkamāgate.

26.

Vaṃse visuddhe jātassa, bhūpālanvayamuddhani;

Samāsoḷasakaṅkāyaṃ, sammā rajjānusāsino.

27.

Mahīpassa mahindassa, duve mākuladhītaro;

Devalā lokikā cāti, nāmato vissutā subhā.

28.

Etāsu dvīsu dhītāsu, lokikā mātulattajaṃ;

Paṭicca rājatanayaṃ, subhaṃ kassapanāmakaṃ.

29.

Sā moggallāna lokavhe, putte dve labhi sobhane;

Tesu jeṭṭhasuto loka-sāsanādhārakovido.

30.

Mahāsāmīti paññāto, saṅghupāsanapālayo;

Nekasāraguṇāvāso, vāsaṃ kappesi rohaṇe.

31.

Dāṭhopatissa rājassa, nattā sugatasāsane;

Pabbajjūpagato saddho, dhutavā sīlasaṃvuto.

32.

Pahitatto vicittoso, pantasenāsane vasī;

Guṇaṃ sabbattha vaṇṇesuṃ, tasmiṃ devā pasīdiya.

33.

Guṇaṃ suṇitvā laṃkindo, tadā sabbattha patthaṭaṃ;

Upasaṅkamma taṃ natvā, kātumattānusāsanaṃ.

34.

Ārādhayamanicchantaṃ, yācitvāna punappunaṃ;

Ānīya vāsayitvā taṃ, pāsāde sādhukārite.

35.

Yatissarassa vasato, kattha rājāguṇappiyo;

Tassānusiṭṭhimaggaṭṭho, lokaṃ dhammena pālayi.

36.

Uddissārādhanaṃ sammā, laṃkindena kataṃ tadā;

Selantarābhinikkhamma, yatindo so dayānugo.

37.

Yato bhikkhū samūhetvā, vāsaṃ kappesi yattha so;

Selantarasamūho’ti, vikkhyātiṃ so tato gato.

38.

Tato paṭṭhāya vāsetvā, rattiyaṃ devapalliyaṃ;

Devatānumataṃ bhikkhuṃ, mūlaṭhāne ṭhapenti hi.

39.

Mūlattamāvasantānaṃ, yatīnamanusāsanā;

Laṃkissarā pavattanti, pālentā lokasāsanaṃ.

40.

Tassa dāṭhopatissassa, vaṃsajaṃ rājaputtakaṃ;

Bodhiṃ paṭicca tabbaṃsā, buddhanāmā kumārikā.

41.

Alattha lokitaṃ nāma, dhītaraṃ varalakkhaṇaṃ;

Kālena sā padinnā’si, moggallānassa dhīmato.

42.

Sā taṃ paṭicca kittiñca, mittaṃ nāma kumārikaṃ;

Mahindaṃ rakkhitaṃ cāpi, latittha caturo pajā.

43.

Ahu jeṭṭhasuto dhīro, vīro terasavassiko;

Katahattho visesena, dhanusippamhi so tato.

44.

Kathaṃ laṅkaṃ gahessāmi, dūretvā’rāti kaṇṭakaṃ;

Iti cintāparogāme, mūlasālavhaye vasī.

45.

Eko mahābalo vīro, buddharājoti vissuto;

Vilomavattī hutvāna, lokasenānino tadā.

46.

Palāto cuṇṇasālavhaṃ, khippaṃ janapadaṃ tahiṃ;

Kittādike jane neke, vase vattiya sabbathā.

47.

Saddhiṃ bandhūhi saṅgāma-sūrehi bahukehi so;

Malayācalapādesu, vasī duppasaho tadā.

48.

Tassa’ntikamupāgamma, saṃvaccharikanāyako;

Saṅgho nāma kumārassa, sarūpaṃ sādhuvaṃ bravi.

49.

Mahāsāmissa tanayo, jeṭṭho kitti sanāmako;

Dhaññalakkhaṇasampanno, sampannamativikkamo.

50.

Jambudīpepi taṃ rajjaṃ, kattumekātapattakaṃ;

Samatthoti vicintepi, laṅkādīpamhi kā kathā.

51.

Tassa so vacanaṃ sutvā, sevitabbo kumārako;

Iti nicchiya pesesi, kumārassa’ntikaṃ jane.

52.

Suṇitvā so vaco tesaṃ, nivattanabhayā vibhū;

Ajānahaṃ pitunnaṃ so, vīro dhanusahāyako.

53.

Gehā nikkhamma passanto, sunimittāninekadhā;

Agālahuṃ sarīvagga-piṭṭhigāmaṃ mahāmati.

54.

Tahiṃ so nivasaṃ vīro, pesayitvā sasevake;

Vipakkhādhiṭṭhitaṃ jesi, bodhivālavhagāmakaṃ.

55.

Tato’bhimānī senānī, senaṃ so tattha pesayi;

Sā parikkhipataṃ gāmaṃ, saṅgāmāya samārabhī.

56.

Kumāro tehi yujjhanto, subhaṭo paṭuvikkamo;

Disāsu vikirīsabbe, tulaṃ caṇḍova māḷuto.

57.

Cuṇṇasālaṃ janapadaṃ, gantvā ṭhānavidū tadā;

Tahiṃ vasaṃ vasekāsi, sabbaṃ malayamaṇḍalaṃ.

58.

Tadāpi senaṃ senindo, pesetvā asakiṃ sakaṃ;

Abhibhūtimasakkonto, kātuṃ dummanataṃ gato.

59.

Makkhakudrusavāsissa, sacipassātha kittino;

Suto mahabbalo deva-malloti vidito tadā.

60.

Sahito bandhumittehi, bahū rohaṇavāsino;

Samādāyā’bhigantvāna, kumāraṃ passi sādaro.

61.

Bandhiya churikaṃ cheko, so pannarasavassiko;

Ādipādapadaṃ tattha, sampāpuṇi mahāyaso.

62.

Tato hiraññamalaya, mupāgamma mahabbalo;

Tahiṃ remuṇaselamhi, khandhāvāraṃ nibandhayi.

63.

Tatthāpi senaṃ pesetvā, saṅgāmento camūpati;

Aladdhavijayo chandaṃ, punayuddhe jahitato.

64.

Lokanāmo camūnātho, lokaṃ hitvā sakaṃ tadā;

Ahu vassamhi chaṭṭheso, paralokaparāyano.

65.

Tadā kassapanāmeko, kesadhātukanāyako;

Jane’bhibhūyavattesi, nījāṇaṃ rohaṇe tadā.

66.

Sutvā taṃ coḷasāmanto, puḷatthinagarā tadā;

Nikkhamma yuddhasanaddho, gantvā kājaragāmakaṃ.

67.

Kesādhātu tato yuddhe, bhinditvā damiḷaṃ balaṃ;

Rakkhapāsāṇasīmāyaṃ, ṭhapetvā rakkhiye jane.

68.

Paṭiladdhajayuddāmo, mahāsenā purakkhato;

Punarāgamma pāvekkhi, vīro kājaragāmakaṃ.

69.

Tadādipādo sutvāna, sabbaṃ sutthīradhātuko;

Kesadhātuṃ nighātetuṃ, balaṃ sannayhi vegasā.

70.

Pavattiṃ taṃ suṇitvā so, sābhimāno bhusaṃtato;

Samattaṃ balamādāya, sippatthalakamāgamā.

71.

Pañcayojanaraṭṭhādi-vāsikesu bahūjane;

Samādāya samāsanne, rājaputte sudujjaye.

72.

Virattatañca so ñatvā, bahunnaṃ raṭṭhavāsinaṃ;

Dukkaraṃ ettha yuddhanti, gato so khadiraṅgaṇiṃ.

73.

Mahāsenāya bhūpāla suto soḷasavassīko;

Khippaṃ vāpekkhi so vīta-daro kājaragāmakaṃ.

74.

Chammāsamanubhotvāna, rohaṇaṃ ruṭṭhamānaso;

Kesadhātukanāthopi, saṅgāmatthāya tatthagā.

75.

Rājaputtassa senā’tha, vattenti samaraṃ kharaṃ;

Kesadhātukanāthassa, sīsaṃ gaṇhi mahabbalā.

76.

Āgamma sattarasavayaṃ kumāro;

Sabbattha patthaṭamahāyasakittitejo;

Sumādineka vidhiyogavisesadakkho;

Khīṇārikaṇṭakamakā’khilarohaṇaṃ taṃ.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Rohaṇārātivijayo nāma

Pañcapaññāsatimo paricchedo.

Chapaññāsatima pariccheda

Anurādhapurābhigamano

1.

Yuvarājapade tassa, ṭhitassā’tha nayaññuno;

Ahū vijayabāhūti, nāmaṃ sabbattha pākaṭaṃ.

2.

Mahāññaṇo nijāṇāya, tattha bheriṃ carāviya;

Ṭhapento sacive’neke, patirūpe padantare.

3.

Coḷānaṃ maddanatthāya, rājaraṭṭhādhivāsinaṃ;

Caturo caturopāye, yo jayaṃ tattha so vasī.

4.

Coḷarājā suṇitvā taṃ, puḷatthinagare ṭhitaṃ;

Senāpatima pesesi, datvāna balavāhanaṃ.

5.

Senindaṃ kājaraggāma-samīpaṃ samupāgataṃ;

Duppasayhaṃ viditvāna, giriduggamagā tato.

6.

Senindo kājaraggāmaṃ, vilumpitvāna vegasā;

Tattha vatthumasakkonto, sadesaṃ puna rāgami.

7.

Tato mahādipādo’pi, āgamma malayā lahuṃ;

Mahatā balakāyena, sippatthalakamāvasi.

8.

Rājā rāmaññavisaye, rājino santikaṃ jane;

Pesesi bahukesāraṃ, dhanajātañca’nappakaṃ.

9.

Vicittavatthakappūra-candanādīhi vatthūhi;

Paripuṇṇā ca nāvāyo, nekātitthe samosaṭā.

10.

Dhanajā tehi nekehi, karonto bhaṭasaṅgahaṃ;

Tato tambalagāmamhi, nivasittha mahabbalo.

11.

Aññamaññaviruddhattā, rājāraṭṭhādhivāsino;

Upaggamma janā sabbe, karaṃ no denti sabbaso.

12.

Vipakkhācoḷarājassa, bhindantā’ṇaṃ maduddhatā;

Āyuttake vihiṃsento, yathākāmaṃ caranti ca.

13.

Taṃ sutvā coḷabhūpālo, sampakopavasīkato;

Senaṃ mahantiṃ datvāna, pesesi sacivaṃ nijaṃ.

14.

Mahātitthe’vahiṇṇo so, tattha tattha bahūjane;

Ghātento savase katvā, rājāraṭṭhādhivāsino.

15.

Anukkamena gantvāna, kharāṇo rohaṇaṃ tadā;

Ajjhotthari saseno sa, bhinno velovasāgaro.

16.

Rañño paccatthikā hutvā, ravidevacalavhayā;

Ubho damiḷaseninda-vasaṃ yātā mahabbalā.

17.

Mahāpakkhabalopete, te passiya camūpati;

Rohaṇaṃ sakalaṃ khippaṃ, maññittha sakahatthagaṃ.

18.

Ekādasamhi so vasse, rājā coḷābhibhūtiyā;

Paluṭṭhapabbate duggaṃ, pavidhāya tahiṃ vasī.

19.

Coḷasenā tadāselaṃ, samantā samparikkhipi;

Tattho’bhayesaṃ senāna-mahū bhiṃsanakaṃ raṇaṃ.

20.

Rañño bhaṭā vināsetvā, sabbaṃ taṃ damiḷaṃ balaṃ;

Palāyantaṃ mahācoḷa-sāmantañcānubandhiya.

21.

Gahetvāna siraṃ tassa, gāmasmiṃ tambaviṭṭhike

Saddhiṃ vāhanayānehi, sārabhūtadhanehi ca.

22.

Tahiṃ taṃ sakalaṃ bhaṇḍaṃ, netvā rañño padassiya;

Puḷatthinagaraṃ gantuṃ, kālo iti samabravuṃ.

23.

Mahīpālopi taṃ sutvā, sacivānaṃ vaco tadā;

Mahatā balakāyena, pulatthinagaraṃ gato.

24.

Pavattimetaṃ sakalaṃ, sutvā coḷanarissaro;

Tibbakopavasaṃyāto, bhūpālagahaṇatthiko.

25.

Sāmaṃ khippaṃ samāgamma, vīro sāgarapaṭṭanaṃ;

Bhiyyopi mahatiṃ senaṃ, laṃkādīpamapesayī.

26.

Taṃ vijāniya bhūmindo, senindaṃ pesayī sakaṃ;

Balaṃ mahantaṃ datvāna, coḷasenāya yujjhituṃ.

27.

Gacchamāno camūnātho, so’nurādhapurantike;

Saddhiṃ damiḷasenāya, vattesi tumulaṃ raṇaṃ.

28.

Patiṃsu tasmiṃ saṅgāme, bhūpālassa narā bahū;

Bhiyyopi damiḷāyattā, jātā taṃ raṭṭhavāsino.

29.

Vihāya dharaṇīpālo, pulatthinagaraṃ tadā;

Villikābāṇakaṃ raṭṭhaṃ, sampāpuṇiya vegasā.

30.

Nihaccāmaccayugalaṃ, taṃ raṭṭhādhiṭṭhitaṃ tadā;

Tahiṃ vāsamakappesi, sabhaṭe sannipātayaṃ.

31.

Attānamanubandhantaṃ, sutvā coḷacamūpatiṃ;

Gantvā vātagiriṃ nāma, samayaññū siluccayaṃ.

32.

Upaccakāya selassa, tattha duggaṃ nivesiya;

Raṇaṃ karonto temāsaṃ, damiḷe paṭibāhayi.

33.

Kesadhātukanāthassa, māritassa purāraṇe;

Bhātā kaṇiṭṭho sampatta, mahāpakkhabalo tadā.

34.

Māraṇaṃ sakabhātussa, saranto ruṭṭhamānaso;

Sakalaṃ parivattesi, guttahālakamaṇḍalaṃ.

35.

Atho laṃkissaro tattha, khippaṃ gantvā mahabbalo;

Ṭhāne maccutthale nāma, khandhāvāraṃ nibandhiya.

36.

Khadiraṅgaṇiduggamhā, palāpetvāna taṃ raṇe;

Ṭhānā kubulagallā ca, yujjhanto taṃ palāpayi.

37.

Vihāya puttadārādi-sabbaṃ nekadhanaṃ balaṃ;

Palāyamāno so raṭṭhaṃ, coḷāyatta magālahuṃ.

38.

Tadā narissaro tata, tassa sabbaṃ samādiya;

Gantvā tambalagāmamhi, navaṃ duggaṃ nivesiya.

39.

Anukkamena gantvāna, mahānāgahulavhaye;

Purevasī susajjento, balaṃ coḷehi yujjhituṃ.

40.

Tato rājā samavhāya, sacīve dve mahabbale;

Pesesi dikkhiṇaṃ passaṃ, vasaṃ netuṃ tahiṃ jane.

41.

Sampesesi mahāmacca-yugalaṃ kakkhalaṃ vibhū;

Coḷadappavināsāya, tato velā mahāpathe.

42.

Pesitā dakkhiṇaṃ passaṃ, amaccā’me mahabbalā;

Muhunnaruggamaduggaṃ, badaḷatthalameva ca.

43.

Vāpīnagaraduggañca, buddhagāmakameva ca;

Tilagullaṃ mahāgallaṃ, maṇḍagallakameva ca.

44.

Anurādhapurañcāti, gahetvāna kamena te;

Vattentā savase raṭṭhaṃ, mahātitthamupāgatā.

45.

Pesitā sacivādvetu, tato velā mahāpathe;

Vilumpantā chagāmādi-khandhāvāre tahiṃ tahiṃ.

46.

Pulatthinagarāsannaṃ, kamenā’gamma pesayuṃ;

Dūte rājantikakhippa-māgantuṃ vaṭṭatītiha.

47.

Disāsā dvīsu yānehi, sacivehi pavattitaṃ;

Vikkamāti sayaṃ sutvā, kālaññū so mahīpahi.

48.

Sīghaṃ sannayha senaṅgaṃ, samaggaṃ vidikovido;

Ummūlanāyacoḷānaṃ, purātamhā’bhinikkhami.

49.

Gacchaṃ gaṅgāya mahiya-ṅgaṇathūpantike vibhū;

Senānivesaṃ kāretvā kañcikālaṃ tahiṃ vasī.

50.

Kamenāgamma ṭhānaññū, puḷatthinagarantike;

Bandhāpesi mahāvīro, khandhāvāraṃ thiraṃ varaṃ.

51.

Tattha tattha ṭhitā sūrā, coḷā ye kakkhalā’khilā;

Pulatthinagare yuddhaṃ, kātuṃ sannipatiṃsu te.

52.

Nikkhamma nagarā gantvā, coḷā bahi mahāraṇaṃ;

Katvā parājitā bhītā, pavissa nagaraṃ sakaṃ.

53.

Guttā sesapuradvārā, gopuraṭṭālanissitā;

Mahāhavaṃ bahussāhā, pavattesuṃ bhayāvahaṃ.

54.

Diyaḍḍhamāsaṃ yujjhanti, nagaraṃ tamuparundhiya;

Sādhetuṃ nevasā’sakkhi, bhūpālassa mahācamū.

55.

Mahārañño mahāvīrā, mahāsūrā mahabbalā;

Mahābhaṭā mahāmānā, ravidevacalādayo.

56.

Ullaṅghitvāna pākāraṃ, pavissa sahasā puraṃ;

Khaṇena damiḷe sabbe, mūlaghaccamaghātayuṃ.

57.

Evaṃ laddhajayo rājā, tadā vijayabāhuso;

Carāpesi nijāṇāya, bheriṃ bhūrimatipure.

58.

Taṃ sutvā sakasenāya, vināsaṃ coḷabhūpati;

Sīhaḷā balavantoti, bhiyyo senaṃ na pāhiṇi.

59.

Vīro asesanihatuddhaṭa coḷaseṭṭho;

Viññū susādhuṭṭhapitākhilarājaraṭṭho;

Iṭṭhannurādhapuraseṭṭhamatīva haṭṭho;

Vassamhi pañcadasame gami rājaseṭṭho.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Anurādhapurābhigamano nāma

Chappaññāsatimo paricchedo

Sattapaññāsatima pariccheda

Saṃgahakaraṇonāma

1.

Laṅkārakkhāya sacive, balino yodhasammate;

Paṭipāṭiṃ samuddissa, samantā sanniyojayi.

2.

Abhisekamaṅgalatthāya, pāsādādimanekataṃ;

Kiccaṃ sampādanīyanti, sacivaṃ sanniyojiya.

3.

Vandanīye’bhivandanto, padesenekaketahiṃ;

Netvā māsattayaṃ gañchi, pulatthinagaraṃ puna.

4.

Vissuto ādimalaya-nāmena balanāyako;

Ujupaccatthiko hutvā, mahīpālassa sabbaso.

5.

Gaṅgā matthayu’pāgañchi, balaṃ sabbaṃ samādiya;

Andūti vissutaṃ manda-pañño gāmaṃ purantike.

6.

Laṃkissaro tahiṃ gantvā, uddharitvā tamuddhataṃ;

Pulatthinagaraṃ gañchi, vase vattiya taṃ balaṃ.

7.

Yuvarājapadaṃyeva, sito santo likhāpayi;

So sattarasavassāni, sappañño narasattamo.

8.

Tato’nurādhanagara-mabhigamma yathāvidhiṃ;

Anubhotvā vidhānaññū, abhisekamahussavaṃ.

9.

Aṭṭhito pāpadhammesu, suṭṭhito seṭṭhakammani;

So aṭṭhārasamaṃ vassaṃ, likhāpayi susaṇṭhito.

10.

Tato āgamma nivasi, pulatthinagare vare;

So sirīsaṅghabodhī’ti, nāmadheyyena vissuto.

11.

Anujaṃ so vīrabāhu-moparajje nivesiya;

Datvāna dakkhiṇaṃ desaṃ, taṃ saṅgaṇhi yathāvidhiṃ.

12.

Kaṇiṭṭhassātha bhātussa, jayabāhussa bhūbhujo;

Ādipādapadaṃ datvā, raṭṭhaṃ cā’dāsi rohaṇaṃ.

13.

Ṭhānantarāni sabbesa-mamaccānaṃ yathārahaṃ;

Datvā rajje yathāñāyaṃ, karaṃ yojesi gaṇhituṃ.

14.

Cirassaṃ parihīnaṃ so, dayāvāso mahīpati;

Pavattesi yathādhammaṃ, ṭhitadhammo vinicchayaṃ.

15.

Evaṃ samuddhaṭāneka, ripukaṇṭakasañcaye;

Niccaṃ rajjaṃ pasāsente, laṅkaṃsammānarissare.

16.

Chattaggāhakanātho ca, dhammagehakanāyako;

Tatheva seṭṭhinātho ca, iccete bhātaro tayo.

17.

Rañño virodhitaṃ yātā, phalātā jampudīpakaṃ;

Laṅkaṃ vīsatime vasse, ekenūne samotaruṃ.

18.

Te sabbe rohaṇaṃ raṭṭhaṃ, sabbaṃ malayamaṇḍalaṃ;

Sabbaṃ dakkhiṇapassañca, sahasā parivattayuṃ.

19.

Nipuṇo rohaṇaṃ gantvā, tathā malayamaṇḍalaṃ;

Nighātento bahū tattha, tattha paccatthike jane.

20.

Sammāvupasametvā taṃ, ṭhapetvā sacive tahiṃ;

Dakkhiṇo dakkhiṇaṃ desaṃ, sayaṃ gantvā mahabbalo.

21.

Pesetvā samaṇībhātu-vaṃsajaṃ sacivaṃ tadā;

Gāhetvā samareghore, vīro te sakaverino.

22.

Samāropiyasūlamhi, laṅkaṃ vigatakaṇṭakaṃ;

Kāretvāna nirātaṅkaṃ, pulatthipuramāgami.

23.

Vasantī coḷavisaye, jagatipālarājinī;

Coḷahatthā pamuñcitvā, saddhiṃ dhītu kumāriyā.

24.

Līlāvatyābhidhānāya, nāvāmāruyha vegasā;

Laṃkādīpamhi otiṇṇā, passi laṃkissaraṃ tadā.

25.

Sutvā vaṃsakkamaṃ tassā, so ñatvā suddhavaṃsataṃ;

Līlāvatiṃ mahisitte, abhisiñci narissaro.

26.

Sā taṃ paṭicca rājānaṃ, mahesī dhītaraṃ labhi;

Nāmaṃ yasodharāti’ssā, akāsi dharaṇī pati.

27.

Merukandararaṭṭhena, saddhiṃ rājā sadhītaraṃ;

Vīravammassa pādāsi, sā labhi dhītaro duve.

28.

Samānanāmikā jeṭṭhā, sā mātā mahiyā ahu;

Sugalā nāmikā āsi, tāsu dvīsu kaṇiṭṭhikā.

29.

Kāliṅgadharaṇīpāla-vaṃsajaṃ cārudassanaṃ;

Tilokasundaraṃ nāma, sukumāraṃ kumārikaṃ.

30.

Kāliṅgaraṭṭhato rājā, āṇāpetvā ciraṭṭhitiṃ;

Nijavaṃsassa icchanto, mahesitte’bhi secayi.

31.

Subhaddā ca sumittā ca, lokanāthavhayāpi ca;

Ratanāvalī rūpavatī, itimā pañca dhītaro.

32.

Puttaṃ vikkamabāhuñca, sā labhī dhaññalakkhaṇaṃ;

Sampattā sā pajavuddhiṃ, haranti rājino mataṃ.

33.

Itthāgāresu sesesu, vītā samakulaṅganā;

Gabbho jātumahīpālaṃ, taṃ paṭicca na saṇṭhahi.

34.

Athekadivasaṃ rājā, amaccagaṇamajjhago;

Pilokiyaṭhibhā sabbā, dhītaro paṭipāṭiyā.

35.

Dhītu navamavasesānaṃ, ṭhapetvā ratanāvaliṃ;

Dhaññalakkhaṇasampanna-puttassuppattisucakaṃ.

36.

Lakkhaṇaṃ lakkhaṇaññū so, apassaṃ pemacegavā;

Ratanāvalimāhūya, tassā muddhani cumbiya.

37.

Tejoguṇehi cāgehi, dhiyā sūrattanena ca;

Bhūte ca bhāvino ceva, sabbe bhūpe’tisāyino.

38.

Niccaṃ laṅkaṃ nirāsaṅka-mekacchattakameva ca;

Pavidhātuṃ samatthassa, sammāsāsanatāyino.

39.

Sobhanānekavattassa, imissā kucchihessati;

Puttassuppattiṭhānanti, muduto so samabravi.

40.

Yāvantassāpikhocoḷa-mahīpālassa nekaso;

Kulābhimānī rājā so, adatvāna kaṇīyasiṃ.

41.

Āṇāpetvā paṇḍurājaṃ, visuddhatvayasambhavaṃ;

Anujaṃ rājiniṃ vassa, mittavhayamadāsiso.

42.

Sāmāṇabharaṇaṃ kitti, sirī meghābhidhānakaṃ;

Sirivallabhanāmañca, janesi tanaye tayo.

43.

Subhadda vīrabāhussa, sumittaṃ jayabāhuno;

Mahatā parihārena, pādāsi dharaṇī pati.

44.

Adāsi māṇābharaṇe, dhītaraṃ ratanāvaliṃ;

Lokanāthavhayaṃ kitti sirimeghassa’dāsiso.

45.

Rūpatyabhidhānāya, dhītuyo paratāyahi;

Sarīrivallabhasādā, sugalavha kumārikaṃ.

46.

Madhukaṇṇavabhīmarāja, balakkāra sanāmake;

Mahesī bandhaverāja-putte sīhapurāgate.

47.

Passitvāna pahīpālo, tadā sañjātapītiko;

Tesaṃ pādāsi paccekaṃ, vuttiṃ so anurūpakaṃ.

48.

Te sabbe laddhasakkāra sammānādharaṇīpatiṃ;

Ārādhayantā sasataṃ, nivasiṃsu yathāruciṃ.

49.

Etesaṃ rājaputtānaṃ, sundarivhaṃ kaṇiṭṭhakaṃ;

Adā vikkamabāhussa, nijavaṃsaṭhitaṭṭhiko.

50.

Bhiyyo vikkamabāhussa, tato līlāvatiṃ satiṃ;

Saha bhogena pādāsi, tadā bandhu hiterato.

51.

Vidhāya evaṃ sajane janindo;

Nissesato bhogasamappito;

Dayāparo ñātijanātamatthaṃ;

Samācarī nītipathānurūpaṃ.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Saṃgahakaraṇo nāma

Sattapaññāsatimo paricchedo

Aṭṭhapaññāsatima pariccheda

Lokasāsana saṃgahakaraṇo

1.

Vicinitvā kulīne so, jane sabbe samādiya;

Sakārakkhāya yojesi, yathācāraṃ mahīpati.

2.

Uccaṃ pulatthinagare, pākāraṃ kārayī thiraṃ;

Nekagopurasaṃyuttaṃ, yudhākammasurañjitaṃ.

3.

Samantāyatavitthiṇṇa-gambhīraparikhāyutaṃ;

Uccapatthaṇḍilopetaṃ, duppadhaṃsamarātihi.

4.

Upasampadakammassa, gaṇapūrakabhikkhūnaṃ;

Appahonekabhāvena, sāsanaṭhitimānaso.

5.

Anuruddhanarindassa, sahāyassātha santikaṃ;

Rāmaññavisayaṃ dūte, pesetvā sahapābhate.

6.

Tato āṇāpayitvāna, piṭakattayapārage;

So sīlādiguṇāvāse, bhikkhavo therasammate.

7.

Te uḷārāhi pūjāhi, pūjayitvā narissaro;

Pabbajjā upasampatti, kārayitvā anekaso.

8.

Piṭakattayañca bahuso, kathāpetvā savaṇṇanaṃ;

Laṅkāyo’sakkamānaṃ so, jotayī jinasāsanaṃ.

9.

Putatthinagarassanto, padesasmiṃ tahiṃ tahiṃ;

Vihāre kārayitvāna, bahuke sumanohare.

10.

Bhikkhavo tattha vāsetvā, nikāyattayavāsino;

Paccayehi uḷārehi, santappesi catūhipi.

11.

Phalikatthambhakacāru-pākāraparikhāyutaṃ;

Pañcabhūmakapāsāda-pavare no’pasobhitaṃ.

12.

Samasantā vāsapantīhi, subhāhi suvirājitaṃ;

Nirakiṇṇamasambādha varabhāsura gopuraṃ.

13.

Vihāraṃ kārayitvāna, vatthuttayaparāyano;

Nikāyattayavāsissa, bhikkhusaṅghassa’dāsiso.

14.

Saṅghassa pākavaṭṭatthaṃ, raṭṭhaṃ datvā’ḷisārakaṃ;

Sakalaṃ sannivāsīhi, nettikehi saheva so.

15.

Nekasatānibhikkhūnaṃ, vāsayitvāna tattha so;

Satataṃ sampavattesi, uḷāraṃ catupaccayaṃ.

16.

Dāṭṭhādhātugharaṃcāru, kārayitvā mahārahaṃ;

Dāṭhādhātussa niccaṃ so, mahāmahamakārayi.

17.

Gaṇasaṅgaṇikā’peto, potthakaṃ dhammasaṅgaṇiṃ;

Parivattesi sopāto, sundare dhammamandire.

18.

Naccādigandhamālādi-nekapūjampavattiya;

Sīrena saddhāsambandho, sambuddhamabhivandati.

19.

Jambudīpāgate cāga, sūro so bhuvirisūrayo;

Tappesi dhanadānena, dāniyeneka so vibhū.

20.

Saddhammakathikānaṃ so, pūjā katvāna nekaso;

Desāpesica saddhammaṃ, sadādhammaguṇe rato.

21.

Tikkhattuṃ so tulābhāra-dānaṃ dinesu dāpayi;

Uposathaṃ vopavasi, suvisuddhamuposathe.

22.

Adā daṇḍissaraṃ dāna-manusaṃvaccharaṃ vibhū;

Piṭakattayaṃ likhāpetvā, bhikkhusaṅghassa dāpayi.

23.

Mahagghamaṇimuttādi-ratanāni sapesiya;

Jambudīpe mahābodhiṃ-nekakkhattuma pūjayi.

24.

Kaṇṇāṭabhūmipālena, coḷaraññā ca pesitā;

Dūtāmahantamādāya, paṇṇākāramidhāgatā.

25.

Addasaṃsu mahīpālaṃ, tato so tuṭṭhamānaso;

Tesaṃ ubhinnaṃ dūtānaṃ, kattabbaṃ sādhukāriya.

26.

Tesu ādo’va kaṇṇāṭa-dūtehi saha pesiya;

Dūte sakīye kaṇṇāṭa-nikaṭaṃ sārapābhate.

27.

Attano visayaṃ patte, coḷo sīhaḷa dūtake;

Sahasā kaṇṇanāsāsu, pāpayiṃsu virūpataṃ.

28.

Sampattavippakārāke, idhāgantvāna rājino;

Kathayiṃsu tadā sabbaṃ, coḷena katamattani.

29.

Uddipitābhimāno so, sakalāmaccamajjhago;

Avhāya damiḷe dūte, iti coḷassa sandisi.

30.

Senaṃ vinā’va ekasmiṃ, dīpe majjhe mahaṇṇave;

Bāhābalaparikkhāvā, hotuno dvandayuddhato.

31.

Balaṃ sannayha sakalaṃ, rajje tuyhaṃ mamā’tha vā;

Tavā’bhimata dosamhi, saṅgāmo vā karīyataṃ.

32.

Mayā vuttakkameneva, vattabbo vo janādhipo;

Iti vatvāna te dūte, itthalaṅkāra maṇḍite.

33.

Vissajjiya lahuṃcoḷa-mahīpālassa santikaṃ;

Tato senaṅgamādāya, anurādha puraṃ gami.

34.

Mattikāvāṭatitthe ca, mahātitthe ca pesayī;

Coḷaraṭṭhaṃ’va gantvāna, yujjhituṃ dve camūpati.

35.

Sajjantesu camūpesu, nāvāpātheyyakāni ca;

Yuddhatthāya balaṃ coḷa-raṭṭhapesanakāraṇā.

36.

Tadā tiṃsatime vasse, veḷakkārasanāmakā;

Balakāyā tahiṃgantu-manicchantā virodhino.

37.

Māretvāna ubho senā-nāthe mattagajāviya;

Samantato vilumpiṃsu, pulatthipuramuddhatā.

38.

Puttehi tīhi sahitaṃ, rājino ca kaṇīyasiṃ;

Gaṇitvā sahasā rāja-pāsādaṃ cāpi jhāpayuṃ.

39.

Rājā nikkhamma khippaṃ so, gantvā dakkhiṇapassakaṃ;

Sele vātagirivhasmiṃ, sāraṃ bhaṇḍaṃ ṭhapāpiya.

40.

Vīrabāhuparājena, sīhavikkamasālinā;

Mahatā ca baloghena, samantā parivārito.

41.

Pulatthipuramāgamma, vattento dāruṇaṃ raṇaṃ;

Palāpesi khaṇeneva, balakāye samāgate.

42.

Māritāna camūpāna-maṭṭhisaṅghāṭadhiṭṭhitaṃ;

Parikkhipitvā citakaṃ, veribhūte balādhipe.

43.

Bandhayitvāna khāṇumhi, pacchā bāhaṃ subandhanaṃ;

Parito vipphurantīhi, aggijālāhi jhāpayi.

44.

Ghātetvā tattha mānītaṃ, gāmāni dharaṇīpati;

Akāsi laṅkāvasudhaṃ, sabbathā vītakaṇṭakaṃ.

45.

Yujjhituṃ saha coḷena, rājā attakatāvadhiṃ;

Anatikkamma so pañca-cattālīsamhi vacchare.

46.

Sannaddhaṃ balamādāya, gantvā sāgarapaṭṭanaṃ;

Tassābhigamanaṃ passaṃ, kañcikālaṃ tahiṃ vasaṃ.

47.

Anāgatattā coḷassa, tassa dūte vissajjiya;

Punāgantvā vasīrājā, pulatthinagare ciraṃ.

48.

Mahāheḷi sareharu, mahādattikanāmikā;

Kaṭunnarūpaṇḍavāpī, kallagallika nāmikā.

49.

Eraṇḍegallavāpī ca, dīghavatthukavāpikā;

Maṇḍavāṭakavāpī, ca, kittaggabodhipabbatā.

50.

Valāhassa mahādāru, gallakumbhīlasobbhakā;

Pattapāsāṇavāpī ca, vāpī ca kāṇanāmikā.

51.

Etā caññā ca so chinna-mariyādā vāpiyo bahū;

Bandhāpesi sadādīna-satte baddha hitāsayo.

52.

Bhūmindo kandarā-gaṅgā-nadīsu ca tahiṃ tahiṃ;

Subhikkhaṃ kārayī raṭṭhaṃ, bandhetvā’varaṇāni so.

53.

Vihārā’bhayacāritta-bhediniṃ mahisaṃsaka;

Parihāre sabbasocchijja-gāhayitvā galamhi taṃ.

54.

Purambhā bahi kāretvā, mahāsaṅghaṃ khamāpiya;

Pakāsesi ca lokassa, saṅghagāravamattano.

56.

Mahāgāme nikāyānaṃ, titaye coḷanāsite;

Dhātugabbhe ca bandhesi, thūpārāmadvaye’pi ca.

57.

Mātuyā’ḷāhaṇaṭhāne, tatheva pitunopi ca;

Akā pañca mahāvāse, tathā budalaviṭṭhiyaṃ.

58.

Paṇḍavāpī ca pāṭhīno, rakkhacetiyapabbato;

Tatheva maṇḍalagiri-madhutthalavihārako.

59.

Uruvelavhayo deva-nagare ca vihārako;

Mahiyaṅgaṇavihāro ca, sītalaggāmaleṇakaṃ.

60.

Jambukolavihāro ca, tatheva girikaṇḍako;

Kurundiyavihāro ca, jambukolakaleṇakaṃ.

61.

Bhallātakavihāro ca, tatheva paragāmako;

Kāsagallavhayo canda-girivhaya vihārako.

62.

Velagāmavihāro ca, mahāsenavhagāmako;

Vihāro cā’nurādhamhi, pure bodhigharaṃ tathā.

63.

Iccevamādayoneke, vihāre ca bahū vibhū;

Paṭisaṅkharijiṇṇe so, gāme cā’dā visuṃ visuṃ.

64.

Samantakūṭa selatthaṃ, munindapadalañjanaṃ;

Paṇamatthāya gacchantā, manussā duggamañjase.

65.

Sabbe mā kilamantū’ti, dānavaṭṭāya dāpayi;

Sālikkhettādisampannaṃ, gilīmalayanāmakaṃ.

66.

Kadalīgāmamagge ca, hūvaraḷañjase tathā;

Gāme datvāna paccekaṃ, sālāyo cāpi kārayi.

67.

Anāgate taṃ bhūpālā, mā gaṇhantū’ti lekhiya;

Akkharāni silāthambhe, patiṭṭhāpesi bhūmipo.

68.

Gāmaṃ antaraviṭṭhiñca, tathā saṅghāṭagāmakaṃ;

Sirimaṇḍagalārāmañca, adāso lābhavāsinaṃ.

69.

Vanajīvakabhikkhūna-madā so catupaccaye;

Bandhūnampi ca so tesaṃ, bhogagāme padāpayi.

70.

Pāvāraggikapallāni, vividhe osadhepi ca;

Sīte utumhi bahuso, bhikkhusaṅghassa dāpayi.

71.

Adā sabbaparikkhāre, parikkhāre tathāttha so;

Nekavāresu sakkaccaṃ, bhikkhusaṅghassa buddhimā.

72.

Saṅghassa pākavaṭṭatthaṃ, bhikkhūnaṃ lābhavāsinaṃ;

Veyyāvaccakarānañca, pūjetuṃ cetiyādikaṃ.

73.

Padinnā pubbarājūhi, ye gāmā rohaṇe bahū;

Tepi sabbe anūne so, yathāpubbaṃ ṭhapesi ca.

74.

Adāsi piṭhasappīna-musabhe balino bahi;

Bhattaṃ cā’dāsi so kāka soṇādīnaṃ dayāparo.

75.

Adāsinekatā veyya-kārakānaṃ mahākavī;

Saddhiṃ paveṇigāmehi, vittajātamanappakaṃ.

76.

Rājāmaccādiputtānaṃ, siloke racite suṇaṃ;

Yathānurūpaṃ pādāsi, dhanaṃ tesaṃ kavissaro.

77.

Andhānaṃ paṅgulānañca, gāme cā’dā visuṃ visuṃ;

Nānādevakulānañca, dinnaṃ pubbaṃ na hāpayi.

78.

Patti vo so kulitthīna-manāthānaṃ yathārahaṃ;

Vidhavānamadāgāme, bhattaacchādanāni ca.

79.

Rājā sīhaḷakā veyya-karaṇe so mahāpati;

Aggo sīhaḷakāveyya-kārakānamahosi ca.

80.

Subhe baddhādaro baddha guṇavhaya vihārake;

Bandhesi uparājā so, cetiyaṃ coḷanāsitaṃ.

81.

Muttacāgī tato tassa, vihārapavarassa so;

Datvā gāmavare niccaṃ, pūjāyo sampavattayi.

82.

Sova tassa vihārassa, upacāravanantike;

Bandhāpesi mahāvāpiṃ, thīrībhūtamahodakaṃ.

83.

Kappūramūlāyatane, rañño dhītā yasodharā;

Akāresi thiraṃ rammaṃ, mahantaṃ paṭimāgharaṃ.

84.

Selantarasamūhasmiṃ, rājino rājino sakā;

Kāresi cārupāsādaṃ, pasādāvahamuggataṃ.

85.

Tadā neke ca sacivā, tasso rodhajanāpi ca;

Samāciniṃsu puññāni, anekāni anekaso.

86.

Evaṃ samanusāsante, laṃkaṃ laṃkā narissare;

Uparājā vasaṃnīto, vinīto gheramaccunā.

87.

Tassa kattabbakiccāni, sakalāni samāpiya;

Jayabāhussoparajjaṃ, bhikkhūnaṃ matiyā adā.

88.

Athādipādapadaviṃ, datvā vikkamabāhuno;

Gajabāhū’ti vidite, tassa jāte sute tato.

89.

Mahāmaccehi mantetvā, rājāputtahitatthiko;

Rohaṇaṃ kasiṇaṃ datvā, tahiṃ vāsāya pesayi.

90.

Tato so tattha gantvāna, mahānāgahulaṃ puraṃ;

Rājadhāniṃ karitvāna, tattha vāsamakappayī.

91.

Evaṃ paññāsavassāni’ha vijayabhujo vattayitvāna sammā,

Āṇācakkaṃ janindo pyapagatakhalanaṃ esa pañcādhikāni;

Vaḍḍhetvā sāsanaṃ taṃ khaladamiḷabhayo paddutañcāpilokaṃ,

Saggaṃ lokaṃ sapuññappabhavamuruphalaṃ passituṃ cā’ru roha.

Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Lokasāsanasaṃgahakaraṇo nāma

Aṭṭhapaññāsatimo paricchedo

Ekūnasaṭṭhima pariccheda

Caturājacariya niddeso

1.

Tadārañño nujāmittā, tassa puttā tayo’pi ca;

Mahāmaccā cayatayo, tathā yatanavāsino.

2.

Tabbete ādipādassa, rohaṇe vasato sato;

Anārocāpayitvāna, bhūpālamatasāsanaṃ.

3.

Sambhūyamantayitvāna, samānacchandataṃ gatā;

Adaṃsu yuvarājassa, laṅkārajjābhisecanaṃ.

4.

Oparajje nivesesuṃ, mānabharaṇanāmakaṃ;

Kumāraṃ pubbacāritta-maggaṃ laṅghittha te’khilā.

5.

Tayo’tha bhātaro sabbe, te māṇabharaṇādayo;

Jayabāhumahīpāla-sahitā sahasā tadā.

6.

Muttāmaṇippabhūtikaṃ, ratanaṃ sārasammataṃ;

Sabbaṃ hatthagataṃ katvā, vāhanañca gajādikaṃ.

7.

Sakalaṃ balamādāya, pulatthinagarā tadā;

Khippaṃ taṃ vikkamabhujaṃ, gaṇhisāmā’ti nikkhamuṃ.

8.

Sutvā pavattiṃ sakalaṃ, imaṃ vikkamabāhuso;

Tā tassantimasakkāraṃ, vidhātuṃ handano labhiṃ.

9.

Idāni khippaṃ gantvāna, pulatthinagaraṃ tahiṃ,

Tā tassāḷāhanaṭṭhāna dassane neva so ahaṃ.

10.

Sokabhāraṃ vinodessaṃ, mama ceto gataṃ iti;

Katadaḷha vavatthāno, viniggamma tato purā.

11.

Pulatthipuramāgacchaṃ, ādipādo’ti sāsaso;

Sattaṭṭhasatasaṅkhena, balena parivārito.

12.

Antarālapatheyeva, guttahālakamaṇḍale;

Gāme pana samukkavhe, disvā senaṅgamāgataṃ.

13.

Mahantaṃ yuddhasannaddhaṃ, ekavīro bhayātiko;

Yujjhitvā te palāpesi, khaṇeneva disodisaṃ.

14.

Tayo te bhātaro tattha, sampattāva jayā tato;

Abhimānuddhatā khippaṃ, annayha balavāhanaṃ.

15.

Ādipādakajambūti, vissutamhi padesake;

Saṅgāmesuṃ parājesi, bhiyyo yujjhittha so tayo.

16.

Tatiyaṃ kaṭagāmasmiṃ, kāḷavāpyaṃ catutthakaṃ;

Pañcamaṃ uddhaṭadvāre, chaṭṭhaṃso paṅkavelake.

17.

Tehi yuddhaṃ karitvāna, gahītavijayo sadā;

Pulatthipuramāgañci, sahāmacca parijjano.

18.

Sacintitakkameneva, passitvāḷāhanaṃ pitu;

Vidūritamahāseko, laddhassāso purevasaṃ.

19.

Dukkhe sahāya bhūtāna-mattano so yathārahaṃ;

Amaccānamadā sabba-bhoge ṭhānantare hi so.

20.

Bhaṭānañcāpi sabbesaṃ, sahāyātānamattano;

Anurūpamadā vuttiṃ, saraṃ dukkhasahāyataṃ.

21.

Māṇābharaṇabhūpopi, saddhiṃ sesehi bhātūhi;

Karitvā rohaṇaṃ passaṃ, rohaṇañca sahatthagaṃ.

22.

Tato kittisirīmeghe, sadvādasasahassakaṃ;

Raṭṭhaṃ datvāna vasituṃ, tahiṃyeva samādisi.

23.

Āṇatto bhātarākitti-sirīmegho janādhipo;

Gantvā vasi puretattha, mahānāgahulavhaye.

24.

Sirīvallabhanāmassa, kumārassāpi cādisi;

Desamaṭṭhasahassavhaṃ, datvāna vasituṃ tahiṃ.

25.

Tatheva sopi gantvāna, uddhanadvāranāmakaṃ;

Gāmaṃ katvā rājadāniṃ, vasanto anusāsitaṃ.

26.

Sayañca sahasenāya, gantvā dakkhiṇapassakaṃ;

Vīrabāhūti paññāto, puṅkhagāmaṃ samāvasi.

27.

Mātā ca tiṇṇaṃ bhātūnaṃ, jayabāhu ca bhūmipo;

Nivasiṃsu tadā kitti-sirimeghassa santike.

28.

Tato saṃvacchare’tīte, te māṇabharaṇādayo;

Tenattani kataṃ yuddhe, sabbaṃ vikkamabāhunā.

29.

Durārohaṃ mahantaṃ taṃ, parājayatarābhavaṃ;

Anussarantabahuso, abhimānasamunnatā.

30.

Muddhābhisittarājūna-mekākīrājaraṭṭhakaṃ;

Vināyamabhisekena, kathaṃ nāmānubhossati.

31.

Iti issā parattañca, yātā saṅgayhasāvake;

Bhiyyo sambhūyasaṅgāma-karaṇatthāya nikkhamuṃ.

32.

Sutvā tamatthaṃ dūtehi, so vikkamabhujopi ca;

Agā tesaṃva visayaṃ, mahāsenāpurakkhato.

33.

Dese dakkhiṇake bodhi-senapabbatagāmake;

Yujjhitvā te parājesi, tayo vikkamabāhuso.

34.

Ripavo dāni me sabbe, ummūlessāmahaṃ iti;

Palāyante nubandhittha, padānupadikaṃ’va te.

35.

Te ca duggaṃ palāyiṃsu, pañcayojanaraṭṭhake;

Khippaṃ pāvekkhi kalyāṇiṃ, so’pi te gahaṇatthiko.

36.

Vīro ariyadesiyo, vīradevoti pākaṭo;

Paḷandīpissaro eko, bhūsaṃ sahasiko tadā.

37.

Saddhiṃ sūrehi yodhehi, mahātitthamhi otari;

Kātuṃ hatthagahaṃ sakkā, laṃkādīpanti cintiya.

38.

So vikkamabhujo sutvā, pavattiṃ bhūbhujo tadā;

Yāvatā nātra laṃkāyaṃ, laddhogāho bhavissati.

39.

Tāva ummūlanīyoti, kalyāṇimhā viniggato;

Mahātitthamhi mannāra-nāmakaṃ gāmakaṃ gato.

40.

Katvāna vīradevo’pi, saṅgāmaṃ tena rājinā;

Anīkaṅgādayo rāja-putte dve bhātaropi ca.

41.

Senādhināyakañceva, kittināmappakāsitaṃ;

Ghātetvā sahasā vīra-sammate ca bahūjane.

42.

Gāhetvā jīvaggāhaṃso, rakkhakañca camūpatiṃ;

Sabalaṃ taṃ parājetvā, anubandhi padāpadaṃ.

43.

Palāyamāno so bhīto, āgantvāna nijaṃ puraṃ;

Hatthasāraṃ samādāya, koṭṭhasāraṃ gato lahuṃ.

44.

Pacchato pacchato vīra-devo tamanubandhiya;

Āgantvāna purevāsaṃ, katipāhaṃ vidhāyaso.

45.

Gaṇhituṃ vikkamabhujaṃ, tattheva turitaṃ agā;

Pesayitvā sakaṃ sopi, mahantaṃ sakalaṃ balaṃ.

46.

Yujjhāpetvāna ghātetvā, gāme antaraviṭṭhike;

Mahākaddamaduggamhi, vīradevaṃ mahabbalo.

47.

Abhisekaṃ vināyeva, pulatthi nagare vasaṃ;

Akāsi rājaraṭṭhassa, pasāsanavidhiṃ vibhū.

48.

Apanīyaraṇe chandaṃ, bhātaropi tayo tato;

Āvasiṃsu yathāpubbaṃ, gantvā raṭṭhaṃ sakaṃ sakaṃ.

49.

Caturopi mahīpālā, yatamānā ciraṃ tahiṃ;

Ekacchattaṅkitaṃ kātuṃ, neva sakkhiṃsu sabbaso.

50.

Anisammakāribhāvena, kulīne parihāpayuṃ;

Ṭhapesuñca mahantatte, hīne sābhimate jane.

51.

Vaḍḍhitaṃnekadhā sammā, raññā vijayabāhunā;

Sāsanañca tathālokaṃ, hāpayiṃsu subuddhino.

52.

Kulīnānaṃ manussāna-mabhāvepi ca tādise;

Dose vittaṃ tadāyattaṃ, pasayhāvahariṃsu ca.

53.

Pīḷetuṃ sakalaṃ loka-muddharantādhikaṃ baliṃ;

Ucchūva ucchuyantete, khīṇako sādhanesino.

54.

Uddharitvāna buddhādi-santake bhogagāmake;

So vikkamabhujo rājā, sevakesu samappayī.

55.

Pulatthinagare neka-vihāre dhātumaṇḍite;

Sova desantarīyānaṃ, bhaṭānaṃ vasituṃ adā.

56.

Saddhehi pattadhātussa, dāṭhādhātuvarassa ca;

Pūjanatthāya dinnāni, maṇimuttādikāni ca.

57.

Candanāgarukappuraṃ, suvaṇṇādimayā bahū;

Paṭimāyo ca acchijja, yathākāmaṃ vayaṃ nayī.

58.

Sāsanassa ca lokassa, kriyamānamupaddavaṃ;

Passantā bahuso tasmiṃ, tadā nibbannamānasā.

59.

Aṭṭhamūlavihāresu, yatayo garusammatā;

Paṃsukūlikabhikkhū ca, koṭṭhāsadvayanissitā.

60.

Evaṃ titthiyatulyānaṃ, sāsanopaddavaṃ bahuṃ;

Karontānaṃ sakā sambhā-payātaṃ pavaraṃ iti.

61.

Dāṭhādhātuvaraṃ patta-dhātumādāya rohaṇaṃ;

Gantvā vāsamakappesuṃ, phāsuṭhāne tahiṃ tahiṃ.

62.

Tatheva phāsuṭhānesu, vippakiṇṇā tahiṃ tahiṃ;

Te kulīnā nilīnā’va, hutvā vāsamakappayuṃ.

63.

Pakkhadvayamahīpāla-gayhāsīmā suṭhāpitā;

Sāmantā aññamaññehi, karonto bahuso raṇaṃ.

64.

Susamiddhesu nekesu, gāmesu nigamesu ca;

Aggiṃ dentā taḷāke ca, chindantā jalapūrite.

65.

Nāsentā sabbathā sabba-mātikāvaraṇāni ca;

Chindantā nāḷikerādi, so pakāre ca bhūruhe.

66.

Yathā porāṇakaggāma-ṭhānantipi na ñāyate;

Vināsesuṃ tathā raṭṭhaṃ, aññamaññavirodhino.

67.

Te ca bhūmi patīgāma-vilopaṃ patthamosanaṃ;

Kārentā nijacārehi, ācaruṃ lokupaddavaṃ.

68.

Kulīnānaṃ manussānaṃ, dāsakammakarāpi ca;

Sasāmino’ti vattantā, nissaṅkā vītabhītikā.

69.

Hutvā yudhīyā rājūnaṃ, abbhantarapavattino;

Balavantatarā jātā, laddhaṭhānantarā tadā.

70.

Janā samantakūṭādi-nekadugganivāsino;

Adentā bhūmipālānaṃ, pubbapaṭṭhapitaṃ karaṃ.

71.

Rājāṇamagaṇentā te, gatā dāmarikattanaṃ;

Sakaṃ sakaṃ’va visaya-māvasiṃsu samuddhatā.

72.

Anatthe nicitā nāma, parivattanti sabbatā;

Iti vattabba taṃyeva, yātaṃ laṅkātalaṃ tadā.

73.

Evaṃ gāmakabhojakā viya bhusaṃtejo vihīnā sadā;

Accantaṃ byasanāti sattahadayā rājābhimānujjhitā.

74.

Niccaṃ attaparatthasiddhividhurāsaṅgā vihīnāsayā;

Sabbe te vihariṃsu bhūmipatayo cārittamaggātigā.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Caturājacariyaniddeso nāma

Ekūnasaṭṭhimo paricchedo.

Saṭṭhima pariccheda

Kumārodayo

1.

Rohaṇe nivasitthā’va, jayabāhumahīpati;

Mittāvhā rājinī ceva, tadā kālamakaṃsu te.

2.

Sirīvallabhajāyā’tha, janesi sugalā duve;

Māṇabharaṇakaṃ puttaṃ, puttiṃ līlāvatimpi ca.

3.

Māṇābharaṇabhūpāla-devī’pi ratanāvalī;

Mittaṃ pabhāvatiñcāpi, alabhī dhītaro duve.

4.

Passantassa ubho tāyo, dhītaro vīrabāhuno;

Tadā mahādipādassa, evaṃ āsi vitakkitaṃ.

5.

Lokābhisammate sabba-bhūpālanvayamuddhani;

Visuddhe somavaṃsamhi, abhijātā mayaṃ pana.

6.

Pihanīyatarākārā, sabbasattisamunnatā;

Nānāvijjāsu nipuṇā, hatthiassādisukkhamā.

7.

Tathā pekākinā ve’te, tayo vikkamabāhunā;

Parājayaṃ paribhavaṃ, pāpitā bahuso raṇe.

8.

Sūnuno susamatthassa, visodhetu mimaṃ malaṃ;

Na dissate pātubhāvo, aho no appapuññatā.

9.

Janavādakiliṭṭhena, rājattenāpi kiṃ mama;

Idāni visayāsaṅgaṃ, hitvā kalyāṇakammasu.

10.

Appamattassa satataṃ, netabbā vāsarā’iti;

Niyyātetvā amaccānaṃ, sabbaṃ rajjavicāraṇaṃ.

11.

Tahiṃ satta’ṭṭhamāsañhi, vasaṃ rattiyamekadā;

Devarājaghareseyyaṃ, kappesi sīlasaṃyato.

12.

Tato paccūsakālamhi, devaputtaṃ mahiddhikaṃ;

Vicittavatthābharaṇaṃ, gandhamālāvibhūsitaṃ.

13.

Uḷāratararūpena, dehobhāsena attano;

Obhāsentaṃ asesā’sā, sūriyañca na bhuggataṃ.

14.

Vadantaṃ supine evaṃ, adakkhi daraṇīpati;

Pasīdassu mahābhāga, pitobhava mahipati.

15.

Dhaññalakkhaṇasampanno, icchitatthassasādhako;

Vinīto lokakuhara-byāpitejo parakkamo.

16.

Āṇabalayasokitti-bhāsuro sagguṇākaro;

Lokasāsanasaṃvuddhi-karo puttavaro tava.

17.

Labbhīssate mahārāja, na cirasseva sampati;

Puttadārādhivutthaṃ taṃ, puraṃ khippaṃ payāhīti.

18.

Pabujjhitvāna sañjāta-pītivegotha rattiyā;

Vibhātāya tatopoṅkha-gāmaṃ gañchinaruttamo.

19.

Yathā diṭṭhappakārantaṃ, kathesi supinaṃ subhaṃ;

Mahesī pamukhānaṃ so, amaccānaṃ mahīpati.

20.

Saddhiṃ mahesiyā tattha, patthento puttamuttamaṃ;

Cintonto dānasīlādiṃ, subhaṃ nānappakārakaṃ.

21.

Athekadivasaṃkāle, paccūse supine pana;

Sabbalakkhaṇasampannaṃ, sabbasetaṃ manoharaṃ.

22.

Dantīpotavaraṃ dantaṃ, kaṇṇe gaṇiyapemato;

Pavisantamivattānaṃ, seyyāgabbhaṃ mahesiyā.

23.

Sampassiya pabujjhitvā, uṭṭhāya sayanāvarā;

Sañjātapītipāmojja-vegapīṇitamānaso.

24.

Tāyaṃ velāyamedāsu-seyyāgabbhaṃ mahesiyā;

Pavissasupinaṃ tassā, yathādiṭṭhaṃ pakāsayī.

25.

Ahampi tādisaṃ hatthi-potakaṃ sayanaṃ mama;

Padakkhiṇaṃ karitvāna, ṭhitaṃ soṇḍe samādiya.

26.

Ākaḍḍhitvāna sayanaṃ, samāropiya pemato;

Āliṅgiṃ supinamhīti, devī cāpi tamabravī.

27.

Ubho te aññamaññassa, diṭṭhamevaṃ pakāsiya;

Uṭṭhāpesuṃ pahaṭṭhāva, vītaniddāruṇaṃ tadā.

28.

Tato pāto upaṭṭhātu, mupayātaṃ purohitaṃ;

Nemittake ca pucchiṃsu, sunitvā te pamoditā.

29.

Na cirasseva puttassa, dhaññalakkhaṇasālino;

Uppattiyā avassaṃ’va, bhavaṃtabbanti kittayuṃ.

30.

Taṃ suṇitvā amaccā ca, tathā nagaravāsino;

Avindiṃsu janindo ca, sabbepīti mahussavaṃ.

31.

Tato paṭṭhāya sotthānaṃ, patthayaṃ patthivobhusaṃ;

Bhikkhusaṅghena bahuso, bhaṇāpesi parittakaṃ.

32.

Maṇimuttādikaṃ cittaṃ, mahagghamanuvāsaraṃ;

Pariccaji dānamukhe, yācakānamanekaso.

33.

Purohitādivippehi, vedavedaṅgaviññūhi;

Vattāpesi ca homādi-vidhānaṃ sotthi sammataṃ.

34.

Suvinaṭṭhe vihāre ca, dhātugabbhe ca vāpiyo;

Jiṇṇā ca paṭisaṅkhattuṃ, yojayī rājakappike.

35.

Dinaṃ nayante kalyāṇa-kammene’vaṃ narissare;

Na ciraṃ saṇṭhahi gabbha-varo kucchimhi deviyā.

36.

Tatovagamma taṃ haṭṭha-pahaṭṭho so narissaro;

Mahantaṃ deviyā gabbha-parihāramadāpayi.

37.

Paripakkagabbhā devī, kamena janayīsukaṃ;

Samaye bhaddanakkhatta-muhuttenabhilakkhite.

38.

Suppasannā asesā ca, disāyo taṃkhaṇe ahu;

Samīraṇe ca vāsiṃsu, sugandhimudusītalā.

39.

Dantīnaṃ koñcanādena, hayānaṃ hesitena ca;

Rājaṅgaṇaṃ tadājātaṃ, mahākolāhalā kūlaṃ.

40.

Accherātisaye evaṃ, pātubhūte anekadhā;

Disvā taṃ vimhayappatto, māṇabharaṇabhūpati.

41.

Sutvā nijassa puttassa, tadā sañjātasāsanaṃ;

Amatenābhisittova, pītipuṇṇamanoratho.

42.

Mocāpetvā tadā kārā-ghare baddhe bahūjane;

Dānaṃ uḷāraṃ samaṇa-brāhmaṇānaṃ padāpayi.

43.

Amaccapamukhā cāpi, janāpuranivāsino;

Kadalītoraṇādīhi, rājadhānī manekadhā.

44.

Alaṅkaritvā sakalaṃ, sumaṇḍitapasādhitā;

Chaṇaṃ mahantaṃ vattesuṃ, katipāhaṃ manoramaṃ.

45.

Vede vuttavidhānena, jātakammādikaṃ vidhiṃ;

Sabbaṃ samāpayitvāna, kumārassā’vanīpati.

46.

Purohitādayo vippe, tato lakkhaṇapāṭhake;

Āṇāpetvāna sakkāra-sammānavidhipubbakaṃ.

47.

Niyojesi kumārassa, lakkhaṇānaṃ paṭiggahe;

Sādhakaṃ sakalaṃ tassa, yatthapādādilakkhaṇaṃ.

48.

Upadhāriya mahāmacca-gaṇamajjhagatassa te;

Rājino deviyā cāpi, pakāsesuṃ pamoditā.

49.

Laṅkādīpaṃ ṭhapetvāna, jambudīpatalampi ca;

Ekacchattaṅkitaṃ katvā-nubhottuṃ nipuṇo iti.

50.

Te santappiya bhogehi, bhiyyo pucchittha sādaraṃ;

Sandissamānaṃ yaṃkiñci, ariṭṭhaṃ atthi natthī’ti.

51.

Dīghāyuko kumāro’yaṃ, kiñci paññāyate vata;

Janakāriṭṭhayogo’ti, te mahīpatino’bravuṃ.

52.

Tassārijanasammaddi-patāpabhujayo gato;

So parakkamabāhū’ti, anvatthanāmamaggahī.

53.

Kaṇṇave dhamahañceva, annupāsanamaṅgalaṃ;

Kārāpiya vidhānaññū, yathāvidhimasesato.

54.

Rañño vikkamabāhussa, saputtuppattisāsanaṃ;

Vattuṃ sadūte pesesi, pulatthinagaraṃ tadā.

55.

Tehiso bhāgineyyassa, mahābhāgattanampi ca;

Janakāriṭṭhayogañca, sutvā vikkamabāhuso.

56.

Dhaññaṃ vijayarājādi-rājamālāya nāyakaṃ;

Maṇiṃva bhāsuraṃ mayhaṃ, bhāgineyyaṃ janesiso.

57.

Hāni yākācisatataṃ, yathā tassa na hessati;

Tathā mamantikeyeva, kumāro ettha vaḍḍhataṃ.

58.

Aladdhaṃ labhituṃ lābhaṃ, laddhañca parirakkhituṃ;

Sabbathā na samatthoyaṃ, putto gajabāhu mama.

59.

Sūrabhāvādiyutto’pi, mahindavhaparosuto;

Nihīno mātugottena, na rajjassa raho mama.

60.

Ṭhitassa vikkajātena, nekaso sañcitena me;

Rajjassa bhāgineyyo’va, kāmaṃ bhāgī bhavissati.

61.

Itipesesi dūte so, ānetuṃ taṃ kumārakaṃ;

Kumārā bharaṇaṃ datvā, sesaṃ sārañcupāyanaṃ.

62.

Sabbaṃ dūtamukhā sutvā, vīrabāhu mahīpati;

Tassetaṃ vacanaṃ yuttaṃ, vuttaṃ mehita buddhiyā.

63.

Tathāpi ca nijāriṭṭha-paṭikāratthamīdisaṃ;

Orasaṃ puttaratanaṃ, pesetuṃ nā’nurūpakaṃ.

64.

Kiñca tattha kumāramhi, nīte vikkama bāhuno;

Pakkho laddhamahāvāha-balo viya hutāsano.

65.

Accunnatena mahatā, tejasā sañjalissati;

Hānireva vatamhākaṃ, mahatī hessate bhusaṃ.

66.

Iti hatthe gatānaṃ so, dūtānaṃ thanayaṃ sakaṃ;

Apesetvā visajjesi, pasādiya manena so.

67.

Saputtadārehi samaggavāsaṃ,

Narādinātho nivasaṃ tahiṃso;

Tibbena phuṭṭho mahatāgadena,

Rajjena saddhiṃ vijahittha desaṃ.

Sujanappasādasaṃve gatthāya kate mahāvaṃse

Kumārodayo nāma

Saṭṭhimo paricchedo.

Ekasaṭṭhima pariccheda

Saṅkhatthalipurābhigamano

1.

Sutvā dve bhātaro aññe, jeṭṭhasso paratiṃsadā;

Khippaṃ saraṭṭhā āgamma, kāresuṃ antimaṃ vidhiṃ.

2.

Atha kittisirimegho, raṭṭhaṃ jeṭṭhassa bhātuno;

Attādhīnaṃ karitvāna, āmantiya kaṇiṭṭhakaṃ.

3.

Datvā raṭṭhadvayaṃ aññaṃ, vatthuṃ tattheva ādisi;

So’pi jeṭṭhassa bhātussa, vacanaṃ sampaṭicchiya.

4.

Samādāya kumārañca, deviñca ratanāvaliṃ;

Dhītaro dve ca gantāna, mahā nāmahulaṃ puraṃ.

5.

Samaggā nivasaṃ tattha, kumārassa sikhāmahaṃ;

Kāretvā parihārena, vaḍḍhesi mahatā sadā.

6.

Tato so deviyā jeṭṭhaṃ-dhītaraṃ mittanāmikaṃ;

Dātukāmo saputtassa, sahāmaccehi mantayi.

7.

Kāliṅganvayasambhūtā, pāyenakhalu bhūmipā;

Sāmibhāvaṃ gatā asmiṃ, laṅkādīpamhī bhūyaso.

8.

Kāliṅgagotta sambhūta, gajabāhussa dātave;

Gūḷarūpena devī’yaṃ, yadi peseyya dhītaraṃ.

9.

Bhiyyo vivāhasambaddho, balavā so bhavissati;

Mayhaṃ eso nirālambo, putto hehīti sabbathā.

10.

Tasmā me sunūno esā, dātuṃ yuttā kumārikā;

Evaṃ sati vatamhākaṃ, vaḍḍhiye’va siyā ‘‘iti’’.

11.

Devīpi sutvā taṃ sabba-mādiccanvaya maṇḍanā;

Sabbathā tamanicchanti, idamāha mahīpatiṃ.

12.

Ghātetvā sakale yakkhe, kumāro vijayavhayo;

Laṃkādīpamimaṃ’kāsi, manussāvāsakaṃ sadā.

13.

Tato pabhuti amhākaṃ, ghaṭesuṃ vijayanvayaṃ;

Kāliṅgavaṃsajeheva, sambandhaṃ katva pubbakaṃ.

14.

Aññabhūpāla sambandho, sutapubbo pinatthino;

Somavaṃsa samumbhūte, ṭhapetvā dharaṇissare.

15.

Tuyhaṃ jātoti amhākaṃ, sambandho so kathaṃ siyā;

Ariyanvaya sambhūta, kumārena sahāmunā.

16.

Evaṃ so deviyā tāya, nekaso vārayantiyā;

Pasayhasaka putthassa, taṃ kumārimadāpayi.

17.

So anekaguṇodāra- bhariyānugato tato;

Rañjayanto jane sabbe, janakasantike vasi.

18.

Ekavīsatiṃ vassāni, rajjaṃ vikkama bāhuso;

Anubhotvā yathākammaṃ, kāyabhedā gato paraṃ.

19.

Tato gajabhujo ṭhitaṃ, sampannabalavāhanaṃ;

Rajjaṃ hatthagataṃ katvā, pulattinagare vasī.

20.

Tato kittisirīmegha, sirīvallabha bhūmipā;

Vuttanta metaṃ viññāya, evaṃ samanucintayuṃ.

21.

Tassa vikkama bāhussa, vuddhabhāvena nekadhā;

Mūlarajjādhipaccaṃ taṃ, ammaṃ nindākaraṃ na hi.

22.

Tadatthajassa bālassa, mūlarajjaṃ pasāsano;

Upekkhaṇaṃ panamhākaṃ, nevānucchavikaṃ vata.

23.

Te soyāva sarajjamhi, baddhamūlo bhavissati;

Pasayha tāva taṃ rajjaṃ, vaṭṭati gaṇhituṃ iti.

24.

Velakkāra balaṃ sabbaṃ, bhindiṃsu dhana dānato;

Ṭhapetvā sevake keci, tassabbhantarike tadā.

25.

Gajabāhu mahīpāle, virattā raṭṭhavāsino;

Ubhinnaṃ rājūnaṃ dūte, pesayuṃ nekaso tato.

26.

Rajjaṃ sādhetvā dassāma, ekībhūtā mayaṃ pana;

Upatthambhakabhāvo’va, kātabbo kevalaṃ iti.

27.

Tato dve bhātukā senaṃ, sakaṃ sannayha vegasā;

Ubhato mukhato tassa, raṭṭhamajjhamupāgamuṃ.

28.

Pahiṇiṃsu ca te dūte, tato gajabohuvhayo;

Bhūmipālo nijāmacce, sannipātiya mantayi.

29.

Veḷakkārabalaṃ sabba-mujupaccattikaṃ ahu;

Rājāno dve ca no raṭṭhaṃ, saṅgāmatthamupāgatā.

30.

Paṭhamaṃ tesu pakkhassa, ekassa balino bhusaṃ;

Mukhabhaṅge kate khippaṃ, tato aññe susādhiyā.

31.

Iti nicchiya senaṅgaṃ, sabbamādāya attano;

Sirivallabharājābhi-mukhaṃ yuddhā’yupāgami.

32.

Sirivallabharājāpi, saṅgāma mahibhiṃsanaṃ;

Pāto paṭṭhāya sāyanha-kālaṃ yāva pavattayaṃ.

33.

Asakkuṇanto’bhibhavaṃ, vidhātuṃ tassa kañcipi;

Tatova so nivattitvā, sakaṃ raṭṭhaṃ gato lahuṃ.

34.

Gajabāhussagokaṇṇa-sacivena parājito;

Agā raṭṭhaṃ sakaṃ kitti-sirimegho’pi bhūpati.

35.

Gajabāhunarindopi, saṅgāme tamhi kiñcipi;

Parihānimasampatto, punā’gamma purantikaṃ.

36.

Balanāthe viniggayha, sāparādhe bahū balī;

Raṭṭhaṃ vūpasametvāna, pāvekkhi nagaraṃ sakaṃ.

37.

Raṭṭhe sake sakeyeva, tato pabhūti bhūmipā;

Aññoññamitte sambandhaṃ, vidhāya vihariṃsu te.

38.

Tato parakkamabhujo, dharaṇī pālanandano;

Medhāvīnekasippesu, sikkhamāno susādhukaṃ.

39.

Vicārakkhamapaññattā, kiccā kiccesu nekaso;

Accuḷārāsayattā ca, mahābhāgattanena ca.

40.

Attano mātubhaginī, sahavāsa sukhamhi ca;

Alaggamānasoneka, balākīḷārasesu ca.

41.

Sūrabhāvādisaṃyuttā, rājaputtā tu mādisā;

Paccante īdise dese, kathaṃ nāma vasissare.

42.

Jātadesañca me dāni, yuvarājapabhogiyaṃ;

Gamissāmīti niggañchi, tamhā parijanatthito.

43.

Kamena santikaṃ saṅkha-nāyakatthalisaññino;

Gāmassāgā ahiṃ kitti-sirimegho nisamma taṃ.

44.

Abhāvā rajja dāyāda-samānassa’trajassa me;

Ekākī’hanti yo citta-santāpo santataṃ gato.

45.

Jeṭṭhaṃva bhātaraṃ mayhaṃ, taṃ dehapaṭibimbakaṃ;

Daṭṭhuṃ me sattataṃ puññaṃ, mahantamuditaṃtica.

46.

Pāmujjavegavasago, nagaraṃ taṃ manoharaṃ;

Alaṅkārā payitvāna, toraṇādīhi nekadhā.

47.

Gantvā paṭipathaṃyeva, baloghaparivārito;

Narindo tithinakkhatta-visese subhasammate.

48.

Anaññasādhāraṇataṃ, sampattehi guṇehi ca;

Lakkhaṇehi ca sabbehi, kalyāṇeyi susaṃyutaṃ.

49.

Disvā kumāraṃ santuṭṭho, āliṅgitvāna pemato;

Ure katvāna cumbitvā, matthakamhi punappunaṃ.

50.

Janassa balato tassa, passato locanehi so;

Santosa assudhārāyo, vassāpento nirantaraṃ.

51.

Manuññameka māruyha, vāhanaṃ saha sūnunā;

Bherini dena pūrento, disā dasa samantato.

52.

Pavisitvā puraṃ tattha, alaṅkāre manorame;

Dassayanto saputtassa, pāvisi rājamandiraṃ.

53.

Laddhā tato kañcukī-supakāra,

Vagādineke paricārake so;

Nānāguṇā rādhitamānasassa,

Vasīsakāse pituno sukhena.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Saṅkhatthalipurābhigamano nāma

Ekasaṭṭhimo paricchedo.

Dvisaṭṭhimapariccheda

Paramaṇḍalābhigamano

1.

Attanābhimatassā’su, jātadesassa pattiyā;

Sampuṇṇamanasaṅkappo, dussaṅkapavivajjito.

2.

Vajirūpamorupaññā, balena gurusantike;

Lahuṃ bahuñca gaṇhanto, sippajātamaneka kaṃ.

3.

Jināgamesu nekesu, koṭillā dīsu nītisu;

Saddasatthe ca kāveyye, sanighaṇḍuka keṭubhe.

4.

Naccagītesu satthesu, hatthisippādikesu ca;

Dhanu khaggādinekesu, satthesu ca visesato.

5.

Pārappatto vinītatto, pitu rañño samācari;

Adhippāyānukulaṃ’va, sadā bhattipurassaro.

6.

Tadā sadā darācāra-guṇārādhitamānaso;

Piyena viya mittena, tena saddhiṃ mahīpati.

7.

Uyyānajalakīḷādi-sukhaṃ nānappakārakaṃ;

Anubhotvā sadesasmiṃ, sañcaranto tahiṃ tahiṃ.

8.

Ekadāsaṅkhasenādhi-patinā daḷhabhattinā;

Saraṭṭhasīmā rakkhāya, yo jitena balīyasā.

9.

Ajjhāvutthassa ca balattha-linamassa ca santikaṃ;

Gāmasā’gañchi sutvāna, tamatthaṃ dhajinīpati.

10.

Gāmaṃ taṃ sādhukaṃ sajju, sajjāpetvā saputtakaṃ;

Paccuggantvā mahīpālaṃ, paṇamitvā ṭhito tadā.

11.

Pitā putto ubho tassa, sambhāsiya piyaṃ vaco;

Nekadhā’rādhitā tena, taṃ gāmaṃ samupāgaguṃ.

12.

Tahiṃ katici bhūpālo, vāsare vītināmiya;

Senāpatiṃ samāhūya, idaṃ vacanaṃ mabravi.

13.

Putto me dānivayasi, ṭhito’ panayanārahe;

Tassopanayanaṃ kātuṃ, mahopakaraṇaṃ lahuṃ.

14.

Sajjetabbanti taṃ sutvā, sopi senādhināyako;

Sabbupakaraṇaṃ khippaṃ, maṅgalatthaṃ susajjayi.

15.

Sugandha dīpapupphādi-vatthūhi divasattayaṃ;

Pubbakāraṃ karitvāna, mahantaṃ ratanattaye.

16.

Vedikācāradakkhehi, dvijehi puthuvīpati;

Sampabhāvānu rūpaṃva, maṅgalaṃ taṃ samāpiya.

17.

Parakkamakumārena, tena saddhiṃ samārabhi;

Vasantakīḷaṃ mahatiṃ, sāmacco kīḷituṃ tadā.

18.

Rājā kitti sirīmegho-rohaṇe vasato tadā;

Sirīvallabhanāmassa, sabhātu maraṇampi ca.

19.

Māṇabharaṇanāmassa, rajjalābhañca deviyā;

Mittāya paṭilābhañca, sirīvallabhasūnu no.

20.

Rohaṇāgatadūtehi, suṇitvā sakabhātuno;

Kālakriyāya sañjāta-sokavegaṃ sudussahaṃ.

21.

Mittāyatanayuppatti pavattiṃ savaṇena taṃ;

Vineyya virato tamhā, vasantasamayussavā.

22.

Nivattetvāna tattheva, senāniṃ saṅkhanāmakaṃ;

Puttena saha so saṅkha-tthali nāmaṃ puraṃ gami.

23.

Parakkamakumārena, tena saddhiṃ tahiṃ sukhaṃ;

Vasato tassa bhūpassa, vassamekamatikkami.

24.

Māṇābharaṇabhūpassa, devī cāpi pabhāvatī;

Labhittha dutiyā kitti-sirī meghavhayaṃ sutaṃ.

25.

Suṇitvā tañca so amhaṃ, vaṃso jāto mahā’’iti;

Ahu kittisirīmegho, tadā attamano bhusaṃ.

26.

Laṃkādīpopabhogeka-hetunā mahatā satā;

Asādhāraṇabhūbhena, codito puññakammunā.

27.

Kumāro so’tha pitarā, piyamitte viyattani;

Kariyamānaṃ sasnehaṃ, mahantaṃ co’palālanaṃ.

28.

Sacivānamanekesaṃ, bhayabhattī purassaraṃ;

Kriyamānamupaṭṭhānaṃ, na maññanto tiṇāyapi.

29.

Laṃkādīpamimaṃ sabba mekacchatto pasobhitaṃ;

Khippaṃ kāretukāmo so, sayaṃ iti vicintayi.

30.

Kesa akkhaka gīvaṭṭhi-dāṭhā pattāna meva ca;

Padacetya mahābodhi-sākhānañcāpi satthuno.

31.

Caturāsītisahassānaṃ, dhammakkhandhāna meva ca;

Sammāsambuddhakappānaṃ, ādhārattā ca niccaso.

32.

Ākarattā ca nekesaṃ, maṇimuttādivatthūnaṃ;

Sammatopi visiṭṭhoti, dīponāti mahā ayaṃ.

33.

Tayo me pitaro bhūpā, mātulopi ca sabbathā;

Ekacchattena vattetu, masamatthā vibhajji’maṃ.

34.

Bhuñjantā ettakeneva, katakiccā mayaṃ iti;

Maññantā vigatacchandā’bhisekamhi kulocite.

35.

Raṭṭhesake sakeyeva, isseraṃ sampavattayuṃ;

Kasikammādikaṃ gāma-bhojakā viya nissitā.

36.

Tesu kittisiri meghaṃ, petteyyaṃ me ṭhapetva te;

Agamaṃsu yathākammaṃ, sesā bhūpatayo tayo.

37.

Maccānaṃ paramaṃ āyu, vate’dāni parittakaṃ;

Bālāyuvāno vuddhā ca, ime sattā’nupubbaso.

38.

Pāpuṇissanti maraṇa-mīti’yaṃ niyamopi ca;

Na heva asmiṃ lokasmiṃ, saṃvijjati kadācipi.

39.

Tasmā sarīrake asmiṃ, bhaṅgure sāravajjite;

Hīḷite sāradassīhi, apekkhaṃ hitvā sabbathā.

40.

Pihaniye yasodehe, ciraṭṭhāyimhi sabbadā;

Amhādisehi kattabbo, rājaputtehi ādaro.

41.

Ummaggajātakādīsu, cārittañcāpi bhūmisu;

Vihitaṃ bodhisattena, vīrabhāvādinissitaṃ.

42.

Rāmāyaṇabhāratādi-lokiyāsu kathāsupi;

Rāmassa vikkamañceva, tassa rāvaṇaghātino.

43.

Duyodhanādirājāno, hantvāyuddhe pavattitaṃ;

Vikkamāti sayañceva, pañcannaṃ paṇḍusūnūnaṃ.

44.

Itihāsakathāyañca, devāsuraraṇe purā;

Dussantādimahīpehi, katañca caritabbhūtaṃ.

45.

Ummūlitavato tassa, nandavaṃsanarissare;

Cārakkadvijaseṭṭhassa, sutvā buddhibalampi ca.

46.

Sabbā netāni lokamhi, yāvajjadivasā bhuvi;

Tesaṃ asannidhānepi, suppasiddhiṃ gatāni hi.

47.

Suladdhaṃ jīvitaṃ tesaṃ, asādhāraṇamīdisaṃ;

Caritātisayaṃ kattuṃ, samatthā honti ye bhuvi.

48.

Jāyitvā khattavaṃsamhi, khattavīravarodhitaṃ;

Yadihaṃ na karissāmi, moghā me jāti hessati.

49.

Tesamabbhadhikā kāla-sampadāyeva kevalaṃ;

Mayā te adhikā kintu, paññādīhīti cintiya.

50.

Piturājā ca me’dāni, pacchime vayasiṭṭhito;

Yadidaṃ pettikaṃ rajjaṃ, mama hatthagatabbhave.

51.

Rājalakkhiva so peta-cetaso me pamādato;

Yathicchitañce na bhave, mahatī jāni me bhusaṃ.

52.

Ettheva nivasanto’haṃ, carāpiya sake vare;

Paramaṇḍalavuttantaṃ, jāneyyaṃ yadi tattano.

53.

Randhaṃ paccatthikānantu, pakāsetuṃ rathātathaṃ;

Adhippāyānurūpaṃ me, samatthā vā na vācarā.

54.

Ye keci’dha janā santi, sabbe te mama sammukhā;

Balīyattaṃ’va sattūnaṃ, kathayanti anekaso.

55.

Paccekaraṭṭhasāmīhi, pitubhūpehi tihipi;

Ekībhūya karitvāna, sattakkhattuṃ mahāhavaṃ.

56.

Sādhetuṃ dukkaraṃ raṭṭhaṃ, bhavate kākinā kathaṃ;

Sisunā gaṇhituṃ sakkā, khuddarajjo pabhoginā.

57.

Sukaraṃ mūlabhūtassa, tassa rajjassa sādhanaṃ;

Iti duccintaṃtaṃ tuyhaṃ, dūre tabbamidaṃ’’iti.

58.

Kaṇṇe tatthasalākāyo, pavesentā’va nekaso;

Mahantattaṃ kathente’vaṃ, bahudhā paramaṇḍale.

59.

Ajānanaṃ yathābhūtaṃ, vadantānaṃ kubuddhinaṃ;

Sabbametaṃ vaco jātu, saddhātabbaṃ siyā na hi.

60.

Lesenekena gantvāna, khippaṃ’va paramaṇḍalaṃ;

Sarūpaṃ tattha ussāmi, ahameveti cintayi.

61.

Yadi me pītubhūpālo, viññāyetaṃ vitakkitaṃ;

Abhijātassa puttassa, vaṃsajotikarassa me.

62.

Gatassa satthu visaya-manatthopi siyā iti;

Anukampādhiyā mayhaṃ, gamanaṃ vārayissati.

63.

Manorathassa saṃsiddhi, sabbathā mena hessati;

Tasmā niguḷarūpena, gamanaṃ bhaddakaṃ iti.

64.

Laddhāna rattiyama thekadinaṃ khaṇaññū,

So tādisaṃ khaṇamakhīṇatarorūpāyo;

Jānāti no sakapitāgamanaṃ tathātaṃ,

Gehā’bhinikkhamitathā caturo kumāro.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Paramaṇḍalābhigamano nāma

Dvisaṭṭhimo paricchedo.

Tisaṭṭhima pariccheda

Senāpativadho

1.

Nijāyudhadutiyassa, nikkhamantassa tassa hi;

Taṃ khaṇaṃ purato ko’pi, saṅkhasaddo samuggato.

2.

Tato nekanimittaññū, kumāro taṃ suṇi tva so;

Nipphajjissati saṅkappo, khippaṃ yeveti modavā.

3.

Tattha tattha niyuttānaṃ, rakkhakānamajānataṃ;

Nikkhamitvā purāvīta-bhayo sīhaparakkamo.

4.

Vegena maggaṃ gantvāna, pañcagāvutamattakaṃ;

Badalatthalagāmassa, padesenāti dūrake.

5.

Gāma mekamupāgañci, piliṃ vatthūti saññitaṃ;

Janānaṃ sannipātāya, nijānaṃ so katāvadhi.

6.

Nijāgamanato pubbaṃ, paṭimagge nisīdituṃ;

Paṭiladdhaniyogānaṃ, yeci devāgate tadā.

7.

Tahiṃ ṭhite so passitvā, ettakā kinnu āgatā;

Iti pucchi kumārotha, tepi taṃ ida mabravuṃ.

8.

Lokappavattiṃ sakalaṃ, jānantenāpi sāminā;

Kimeva muccate maccu-bhayaṃ kesaṃ na vijjati.

9.

Bālātānugato sāmi, ṭhito vayasi īdise;

Ajjāpi hi mukhe tuyhaṃ, khīragandho pavāyati.

10.

Na hevatthi visuṃ vitta-jātaṃ saṅgahitaṃ tava;

Tadaññā copakaraṇa-sāmaggī neva vijjate.

11.

Ciramparicitattehi, daḷhaṃ sāruḷabhattihi;

Vinā’mhehi visuṃ kevā’nugantāro janātuvaṃ.

12.

Kiñcāgatānamamhākaṃ, pitā tuyhaṃ narissaro;

Kāressati idaṃ nāma, sabbathā neva ñāyate.

13.

Amhākamantarāmagge, saṅkho nāma camūpati;

Mahabbalo mahāvīro, rajjasīmaṃ tamāvasaṃ.

14.

Paccatthite ṭhapetvaññe, ete katipayā mayaṃ;

Aññamaññamhi niyata-māsaṅkī hadayā bhusaṃ.

15.

Aruṇuggamavelā ca, samāsannatarādhunā;

Iti bhītiṃ pakāsesuṃ, paccekaṃ hadayassitaṃ.

16.

Nisamma tesaṃ vacanaṃ, vidhāya madhuraṃ sitaṃ;

Vītasaṅko kumāro so, mukhāne’saṃ vilokiya.

17.

Caritvāpi mayā saddhi-mete’ho kālamettakaṃ;

Na jāniṃsu mamaṃ sabbe, yesañhi bhayamidisaṃ.

18.

Iti vatvā bhayaṃ tesaṃ, vinodetu mupaṭṭhitaṃ;

Sīhanādaṃ tadā’kāsi, mahantaṃ sīhavikkamo.

19.

Tiṭṭhantu mānusā sabbe, mayi hatthagatāyudhe;

Sakko devānamindopi, kupito kiṃ karissati.

20.

Bāloti maṃ cintaya taṃ, jātā vo kumatīdisī;

Parikkhīyati te jāṇā, navayo’ti na kiṃ sutaṃ.

21.

Ajjeva kātumekena, kammunā cintitena me;

Sadesapara desaṭṭhā, bhayabhattī yathāmayi.

22.

Karissanti yathā vedaṃ, bhayaṃ tumhe jahissatha;

Tathā rattiyametāya, vibhātāmaya khaṇena me.

23.

Unnate dassayissāmi, buddhi sāhasavikkame;

Anudhāvati maṃ tāta, setehi yadi vo bhayaṃ.

24.

Purato hotha tumhehi, vatvā te gahitāyudho;

Sāhasekaraso vīro, tamhā nikkhamma gāmato.

25.

Udayā’calasīsaṭṭhaṃ, jetumādiccamaṇḍalaṃ;

Aparaṃ ravi bimbaṃva, pacchimā sā mukhoditaṃ.

26.

Tejasā pasarantena, janānaṃ pavikāsayaṃ;

Netambujavanaṃ pāto, badalatthalimāgami.

27.

Jaghasaṅkhassarenā’tha, senā nātho pabujjhiya;

Sañjātasambhamo ñatvā, rājaputtamupāgataṃ.

28.

Saddhiṃ balena mahatā, padhuggammakatādaro;

Paṇāmamucitaṃ kattu-mānato vasudhātale.

29.

Amhākamesajīvanto, kiṃ nāmatthaṃ karissati;

Māretabbo’dhuneveti, passante samukhaṃ bhaṭe.

30.

Nevā’diṭṭhāparādhassa, maraṇaṃ puriso citaṃ;

Vadho virodhe sakkā’ti, iṅgitena nivāriya.

31.

Senāpatissa so hatthaṃ, gahetvā sīhasannibho;

Bhāsanto madhuraṃ vācaṃ, tassevā’gañchi mandiraṃ.

32.

Athassa gamanaṃ rañño, bhavitabbamajānatā;

Sarūpaṃ yāva jānāmi, tāvassete sahāgatā.

33.

Yathā na sahitā honti, ṭhapetabbā visuṃ visuṃ;

Kumāro’va mamāgāre, vasatū’ti vicintiya.

34.

Tathā senāpati katvā, vañcetuṃ taṃ mahāmatiṃ;

Dassetvā’ti thīsakkāraṃ, rañño dūte sa pesayi.

35.

Kumāro’tha viditvāna, tena taṃ vañcanaṃ kataṃ;

Kattabbametthā’katvāha, mudāsīno bhave yadi.

36.

Icchitatthassa nipphatti, na me jātu bhavissati;

Ayaṃ tāvā’dhunāvassaṃ, māretabboti cintiya.

37.

Sahāgataṃ payojetvā, ghātāpayi camūpatiṃ;

Hato senādhinātho’ti, mahantaṃ khubhitaṃ ahu.

38.

Senānāthabhaṭo eko, sutvā senāpatiṃ hataṃ;

Māraṇaṃ sāmino mayhaṃ, kiṃ nimittamīti bravi.

39.

Nettiṃ sapāṇī sahasā, kumāraṃ ṭhitamekakaṃ;

Abhidāvi sasāmissa, paricattattajīvino.

40.

Kumārassa mukhaṃ disvā, vedhamāno bhayena so;

Pure ṭhātumasakkonto, pādamūle tato sayi.

41.

Gaṇhathe’tantivacanā-kumārassa puretaraṃ;

Tasseveko sahacaro, bhaṭametaṃ vighātayi.

42.

Niyogaṃ me vinā tena, kataṃ kammaṃ na yujjati;

Iti daṇḍanametassa, kārāpesiyathocitaṃ.

43.

Atha taṃ kālayambhūta-saṅkhobhamatibhiṃsanaṃ;

Bhamukkhipanamattena, rājaputto samaṃ nayi.

44.

Vīro yasodharadhano dhitimā kumāro;

Vīropakāracaturo varakittisāro;

Senindasañcitamanappadhanaṃ bhaṭānaṃ;

Sabbaṃ visajjayi yathāruciyā gahetuṃ.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Senāpativadho nāma

Tisaṭṭhimo paricchedo.