1.1.10 Gotrabhuñāṇaniddesa

Kathaṃ bahiddhā vuṭṭhānavivaṭṭane paññā gotrabhuñāṇaṃ? Uppādaṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Pavattaṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Nimittaṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Āyūhanaṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Paṭisandhiṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Gatiṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Nibbattiṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Upapattiṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Jātiṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Jaraṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Byādhiṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Maraṇaṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Sokaṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Paridevaṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Upāyāsaṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Bahiddhā saṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Anuppādaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Appavattaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu…pe…  nirodhaṃ nibbānaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu.

Uppādaṃ abhibhuyyitvā anuppādaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Pavattaṃ abhibhuyyitvā appavattaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Nimittaṃ abhibhuyyitvā animittaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu …pe…  bahiddhā saṅkhāranimittaṃ abhibhuyyitvā nirodhaṃ nibbānaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu.

Uppādā vuṭṭhātīti—  gotrabhu. Pavattā vuṭṭhātīti—  gotrabhu. Nimittā vuṭṭhātīti—  gotrabhu. Āyūhanā vuṭṭhātīti—  gotrabhu. Paṭisandhiyā vuṭṭhātīti—  gotrabhu. Gatiyā vuṭṭhātīti—  gotrabhu. Nibbattiyā vuṭṭhātīti—  gotrabhu. Upapattiyā vuṭṭhātīti—  gotrabhu. Jātiyā vuṭṭhātīti—  gotrabhu. Jarāya vuṭṭhātīti—  gotrabhu. Byādhimhā vuṭṭhātīti—  gotrabhu. Maraṇā vuṭṭhātīti—  gotrabhu. Sokā vuṭṭhātīti—  gotrabhu. Paridevā vuṭṭhātīti—  gotrabhu. Upāyāsā vuṭṭhātīti—  gotrabhu. Bahiddhā saṅkhāranimittā vuṭṭhātīti—  gotrabhu. Anuppādaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Appavattaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu…pe…  nirodhaṃ nibbānaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu.

Uppādā vuṭṭhahitvā anuppādaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Pavattā vuṭṭhahitvā appavattaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Nimittā vuṭṭhahitvā animittaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Āyūhanā vuṭṭhahitvā anāyūhanaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Paṭisandhiyā vuṭṭhahitvā appaṭisandhiṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Gatiyā vuṭṭhahitvā agatiṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Nibbattiyā vuṭṭhahitvā anibbattiṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Upapattiyā vuṭṭhahitvā anupapattiṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Jātiyā vuṭṭhahitvā ajātiṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Jarāya vuṭṭhahitvā ajaraṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Byādhimhā vuṭṭhahitvā abyādhiṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Maraṇā vuṭṭhahitvā amataṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Sokā vuṭṭhahitvā asokaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Paridevā vuṭṭhahitvā aparidevaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Upāyāsā vuṭṭhahitvā anupāyāsaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Bahiddhā saṅkhāranimittā vuṭṭhahitvā nirodhaṃ nibbānaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu.

Uppādā vivaṭṭatīti—  gotrabhu. Pavattā vivaṭṭatīti—  gotrabhu…pe…  bahiddhā saṅkhāranimittā vivaṭṭatīti—  gotrabhu. Anuppādaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Appavattaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu…pe…  nirodhaṃ nibbānaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu.

Uppādā vivaṭṭitvā anuppādaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu. Pavattā vivaṭṭitvā appavattaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu…pe…  bahiddhā saṅkhāranimittā vivaṭṭitvā nirodhaṃ nibbānaṃ pakkhandatīti—  gotrabhu.

Kati gotrabhū dhammā samathavasena uppajjanti? Kati gotrabhū dhammā vipassanāvasena uppajjanti? Aṭṭha gotrabhū dhammā samathavasena uppajjanti. Dasa gotrabhū dhammā vipassanāvasena uppajjanti.

Katame aṭṭha gotrabhū dhammā samathavasena uppajjanti? Paṭhamaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya nīvaraṇe abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Dutiyaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya vitakkavicāre abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Tatiyaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya pītiṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Catutthaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya sukhadukkhe abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya ākāsānañcāyatanasaññaṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya viññāṇañcāyatanasaññaṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya ākiñcaññāyatanasaññaṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Ime aṭṭha gotrabhū dhammā samathavasena uppajjanti.

Katame dasa gotrabhū dhammā vipassanāvasena uppajjanti? Sotāpattimaggaṃ paṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ bahiddhā saṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Sotāpattiphalasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Sakadāgāmimaggaṃ paṭilābhatthāya…pe…  sakadāgāmiphalasamāpattatthāya…  anāgāmimaggaṃ paṭilābhatthāya…  anāgāmiphalasamāpattatthāya…  arahattamaggaṃ paṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ bahiddhā saṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Arahattaphalasamāpattatthāya…  suññatavihārasamāpattatthāya…  animittavihārasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ abhibhuyyatīti—  gotrabhu. Ime dasa gotrabhū dhammā vipassanāvasena uppajjanti.

Kati gotrabhū dhammā kusalā, kati akusalā, kati abyākatā? Pannarasa gotrabhū dhammā kusalā, tayo gotrabhū dhammā abyākatā. Natthi gotrabhū dhammā akusalāti.

Sāmisañca nirāmisaṃ,
Paṇihitañca appaṇihitaṃ;
Saññuttañca visaññuttaṃ,
Vuṭṭhitañca avuṭṭhitaṃ.

Aṭṭha samādhissa paccayā,
dasa ñāṇassa gocarā;
Aṭṭhārasa gotrabhū dhammā,
tiṇṇaṃ vimokkhāna paccayā.

Ime aṭṭhārasākārā,
Paññā yassa pariccitā;
Kusalo vivaṭṭe vuṭṭhāne,
Nānādiṭṭhīsu na kampatīti.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati—

“bahiddhā vuṭṭhānavivaṭṭane paññā gotrabhuñāṇaṃ”.

Gotrabhuñāṇaniddeso dasamo.