3.2.1 Dhammasantatipañha

Rājā āha—

“bhante nāgasena, yo uppajjati, so eva so, udāhu añño”ti? Thero āha—

“na ca so, na ca añño”ti.

“Opammaṃ karohī”ti.

“Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yadā tvaṃ daharo taruṇo mando uttānaseyyako ahosi, soyeva tvaṃ etarahi mahanto”ti?

“Na hi, bhante, añño so daharo taruṇo mando uttānaseyyako ahosi, añño ahaṃ etarahi mahanto”ti.

“Evaṃ sante kho, mahārāja, mātātipi na bhavissati, pitātipi na bhavissati, ācariyotipi na bhavissati, sippavātipi na bhavissati, sīlavātipi na bhavissati, paññavātipi na bhavissati. Kiṃ nu kho, mahārāja, aññā eva kalalassa mātā, aññā abbudassa mātā, aññā pesiyā mātā, aññā ghanassa mātā, aññā khuddakassa mātā, aññā mahantassa mātā, añño sippaṃ sikkhati, añño sikkhito bhavati, añño pāpakammaṃ karoti, aññassa hatthapādā chijjantī”ti?

“Na hi, bhante. Tvaṃ pana, bhante, evaṃ vutte, kiṃ vadeyyāsī”ti? Thero āha—

“ahaññeva kho, mahārāja, daharo ahosiṃ taruṇo mando uttānaseyyako, ahaññeva etarahi mahanto, imameva kāyaṃ nissāya sabbe te ekasaṅgahitā”ti.

“Bhiyyo opammaṃ karohī”ti.

“Yathā, mahārāja, kocideva puriso padīpaṃ padīpeyya, kiṃ so sabbarattiṃ padīpeyyā”ti?

“Āma, bhante, sabbarattiṃ padīpeyyā”ti.

“Kiṃ nu kho, mahārāja, yā purime yāme acci, sā majjhime yāme accī”ti?

“Na hi, bhante”ti.

“Yā majjhime yāme acci, sā pacchime yāme accī”ti?

“Na hi, bhante”ti.

“Kiṃ nu kho, mahārāja, añño so ahosi purime yāme padīpo, añño majjhime yāme padīpo, añño pacchime yāme padīpo”ti?

“Na hi, bhante, taṃyeva nissāya sabbarattiṃ padīpito”ti.

“Evameva kho, mahārāja, dhammasantati sandahati, añño uppajjati, añño nirujjhati, apubbaṃ acarimaṃ viya sandahati, tena na ca so, na ca añño, purimaviññāṇe pacchimaviññāṇaṃ saṅgahaṃ gacchatī”ti.

“Bhiyyo opammaṃ karohī”ti.

“Yathā, mahārāja, khīraṃ duyhamānaṃ kālantarena dadhi parivatteyya, dadhito navanītaṃ, navanītato ghataṃ parivatteyya, yo nu kho, mahārāja, evaṃ vadeyya ‘yaṃyeva khīraṃ taṃyeva dadhi, yaṃyeva dadhi taṃyeva navanītaṃ, yaṃyeva navanītaṃ taṃyeva ghatan’ti, sammā nu kho so, mahārāja, vadamāno vadeyyā”ti?

“Na hi, bhante, taṃyeva nissāya sambhūtan”ti.

“Evameva kho, mahārāja, dhammasantati sandahati, añño uppajjati, añño nirujjhati, apubbaṃ acarimaṃ viya sandahati, tena na ca so, na ca añño, purimaviññāṇe pacchimaviññāṇaṃ saṅgahaṃ gacchatī”ti.

“Kallosi, bhante nāgasenā”ti.

Dhammasantatipañho paṭhamo.