20.1.2 Soṇanandajātaka

“Devatā nusi gandhabbo,
adu sakko purindado;
Manussabhūto iddhimā,
kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ”.

“Nāpi devo na gandhabbo,
nāpi sakko purindado;
Manussabhūto iddhimā,
evaṃ jānāhi bhāradha”.

“Katarūpamidaṃ bhoto,
veyyāvaccaṃ anappakaṃ;
Devamhi vassamānamhi,
anovassaṃ bhavaṃ akā.

Tato vātātape ghore,
sītacchāyaṃ bhavaṃ akā;
Tato amittamajjhesu,
saratāṇaṃ bhavaṃ akā.

Tato phītāni raṭṭhāni,
vasino te bhavaṃ akā;
Tato ekasataṃ khatye,
anuyante bhavaṃ akā.

Patītāssu mayaṃ bhoto,
Vada taṃ bhañjamicchasi;
Hatthiyānaṃ assarathaṃ,
Nāriyo ca alaṅkatā;
Nivesanāni rammāni,
Mayaṃ bhoto dadāmase.

Atha vaṅge vā magadhe,
mayaṃ bhoto dadāmase;
Atha vā assakāvantī,
sumanā damma te mayaṃ.

Upaḍḍhaṃ vāpi rajjassa,
mayaṃ bhoto dadāmase;
Sace te attho rajjena,
anusāsa yadicchasi”.

“Na me atthopi rajjena,
nagarena dhanena vā;
Athopi janapadena,
attho mayhaṃ na vijjati.

Bhotova raṭṭhe vijite,
araññe atthi assamo;
Pitā mayhaṃ janettī ca,
ubho sammanti assame.

Tesāhaṃ pubbācariyesu,
Puññaṃ na labhāmi kātave;
Bhavantaṃ ajjhāvaraṃ katvā,
Soṇaṃ yācemu saṃvaraṃ”.

“Karomi te taṃ vacanaṃ,
yaṃ maṃ bhaṇasi brāhmaṇa;
Etañca kho no akkhāhi,
kīvanto hontu yācakā”.

“Parosataṃ jānapadā,
mahāsālā ca brāhmaṇā;
Ime ca khattiyā sabbe,
abhijātā yasassino;
Bhavañca rājā manojo,
alaṃ hessanti yācakā”.

“Hatthī asse ca yojentu,
rathaṃ sannayha sārathi;
Ābandhanāni gaṇhātha,
pādāsussārayaddhaje;
Assamaṃ taṃ gamissāmi,
yattha sammati kosiyo”.

Tato ca rājā pāyāsi,
senāya caturaṅginī;
Agamā assamaṃ rammaṃ,
yattha sammati kosiyo.

“Kassa kādambayo kājo,
vehāsaṃ caturaṅgulaṃ;
Aṃsaṃ asamphusaṃ eti,
udahārāya gacchato”.

“Ahaṃ soṇo mahārāja,
tāpaso sahitabbato;
Bharāmi mātāpitaro,
rattindivamatandito.

Vane phalañca mūlañca,
āharitvā disampati;
Posemi mātāpitaro,
pubbe katamanussaraṃ”.

“Icchāma assamaṃ gantuṃ,
yattha sammati kosiyo;
Maggaṃ no soṇa akkhāhi,
yena gacchemu assamaṃ”.

“Ayaṃ ekapadī rāja,
yenetaṃ meghasannibhaṃ;
Koviḷārehi sañchannaṃ,
ettha sammati kosiyo”.

Idaṃ vatvāna pakkāmi,
taramāno mahāisi;
Vehāse antalikkhasmiṃ,
anusāsitvāna khattiye.

Assamaṃ parimajjitvā,
paññāpetvāna āsanaṃ;
Paṇṇasālaṃ pavisitvā,
pitaraṃ paṭibodhayi.

“Ime āyanti rājāno,
abhijātā yasassino;
Assamā nikkhamitvāna,
nisīda tvaṃ mahāise”.

Tassa taṃ vacanaṃ sutvā,
taramāno mahāisi;
Assamā nikkhamitvāna,
sadvāramhi upāvisi.

Tañca disvāna āyantaṃ,
jalantaṃriva tejasā;
Khatyasaṅghaparibyūḷhaṃ,
kosiyo etadabravi.

Kassa bherī mudiṅgā ca,
saṅkhā paṇavadindimā;
Purato paṭipannāni,
hāsayantā rathesabhaṃ.

Kassa kañcanapaṭṭena,
puthunā vijjuvaṇṇinā;
Yuvā kalāpasannaddho,
ko eti siriyā jalaṃ.

Ukkāmukhapahaṭṭhaṃva,
khadiraṅgārasannibhaṃ;
Mukhañca rucirā bhāti,
ko eti siriyā jalaṃ.

Kassa paggahitaṃ chattaṃ,
sasalākaṃ manoramaṃ;
Ādiccaraṃsāvaraṇaṃ,
ko eti siriyā jalaṃ.

Kassa aṅgaṃ pariggayha,
vāḷabījanimuttamaṃ;
Caranti varapuññassa,
hatthikkhandhena āyato.

Kassa setāni chattāni,
ājānīyā ca vammitā;
Samantā parikīrenti,
ko eti siriyā jalaṃ.

Kassa ekasataṃ khatyā,
anuyantā yasassino;
Samantānupariyanti,
ko eti siriyā jalaṃ.

Hatthi assaratha patti,
senā ca caturaṅginī;
Samantānupariyanti,
ko eti siriyā jalaṃ.

Kassesā mahatī senā,
piṭṭhito anuvattati;
Akkhobhaṇī apariyantā,
sāgarasseva ūmiyo.

Rājābhirājā manojo,
indova jayataṃ pati;
Nandassajjhāvaraṃ eti,
assamaṃ brahmacārinaṃ.

Tassesā mahatī senā,
piṭṭhito anuvattati;
Akkhobhaṇī apariyantā,
sāgarasseva ūmiyo.

Anulittā candanena,
kāsikuttamadhārino;
Sabbe pañjalikā hutvā,
isīnaṃ ajjhupāgamuṃ.

“Kacci nu bhoto kusalaṃ,
kacci bhoto anāmayaṃ;
Kacci uñchena yāpetha,
kacci mūlaphalā bahū.

Kacci ḍaṃsā makasā ca,
appameva sarīsapā;
Vane vāḷamigākiṇṇe,
kacci hiṃsā na vijjati”.

“Kusalañceva no rāja,
atho rāja anāmayaṃ;
Atho uñchena yāpema,
atho mūlaphalā bahū.

Atho ḍaṃsā makasā ca,
appameva sarīsapā;
Vane vāḷamigākiṇṇe,
hiṃsā mayhaṃ na vijjati.

Bahūni vassapūgāni,
assame sammataṃ idha;
Nābhijānāmi uppannaṃ,
ābādhaṃ amanoramaṃ.

Svāgataṃ te mahārāja,
atho te adurāgataṃ;
Issarosi anuppatto,
yaṃ idhatthi pavedaya.

Tindukāni piyālāni,
madhuke kāsumāriyo;
Phalāni khuddakappāni,
bhuñja rāja varaṃ varaṃ.

Idampi pānīyaṃ sītaṃ,
ābhataṃ girigabbharā;
Tato piva mahārāja,
sace tvaṃ abhikaṅkhasi”.

“Paṭiggahitaṃ yaṃ dinnaṃ,
sabbassa agghiyaṃ kataṃ;
Nandassāpi nisāmetha,
vacanaṃ so pavakkhati.

Ajjhāvaramhā nandassa,
bhoto santikamāgatā;
Suṇātu bhavaṃ vacanaṃ,
nandassa parisāya ca”.

“Parosataṃ jānapadā,
mahāsālā ca brāhmaṇā;
Ime ca khattiyā sabbe,
abhijātā yasassino;
Bhavañca rājā manojo,
anumaññantu me vaco.

Ye ca santi samītāro,
yakkhāni idha massame;
Araññe bhūtabhabyāni,
suṇantu vacanaṃ mama.

Namo katvāna bhūtānaṃ,
isiṃ vakkhāmi subbataṃ;
So tyāhaṃ dakkhiṇā bāhu,
tava kosiya sammato.

Pitaraṃ me janettiñca,
bhattukāmassa me sato;
Vīra puññamidaṃ ṭhānaṃ,
mā maṃ kosiya vāraya.

Sabbhi hetaṃ upaññātaṃ,
mametaṃ upanissaja;
Uṭṭhānapāricariyāya,
dīgharattaṃ tayā kataṃ;
Mātāpitūsu puññāni,
mama lokadado bhava.

Tatheva santi manujā,
dhamme dhammapadaṃ vidū;
Maggo saggassa lokassa,
yathā jānāsi tvaṃ ise.

Uṭṭhānapāricariyāya,
mātāpitusukhāvahaṃ;
Taṃ maṃ puññā nivāreti,
ariyamaggāvaro naro”.

“Suṇantu bhonto vacanaṃ,
bhāturajjhāvarā mama;
Kulavaṃsaṃ mahārāja,
porāṇaṃ parihāpayaṃ;
Adhammacārī jeṭṭhesu,
nirayaṃ sopapajjati.

Ye ca dhammassa kusalā,
porāṇassa disampati;
Cārittena ca sampannā,
na te gacchanti duggatiṃ.

Mātā pitā ca bhātā ca,
bhaginī ñātibandhavā;
Sabbe jeṭṭhassa te bhārā,
evaṃ jānāhi bhāradha.

Ādiyitvā garuṃ bhāraṃ,
nāviko viya ussahe;
Dhammañca nappamajjāmi,
jeṭṭho casmi rathesabha”.

“Adhigamā tame ñāṇaṃ,
Jālaṃva jātavedato;
Evameva no bhavaṃ dhammaṃ,
Kosiyo pavidaṃsayi.

Yathā udayamādicco,
Vāsudevo pabhaṅkaro;
Pāṇīnaṃ pavidaṃseti,
Rūpaṃ kalyāṇapāpakaṃ;
Evameva no bhavaṃ dhammaṃ,
Kosiyo pavidaṃsayi”.

“Evaṃ me yācamānassa,
añjaliṃ nāvabujjhatha;
Tava paddhacaro hessaṃ,
vuṭṭhito paricārako”.

“Addhā nanda vijānāsi,
Saddhammaṃ sabbhi desitaṃ;
Ariyo ariyasamācāro,
Bāḷhaṃ tvaṃ mama ruccasi.

Bhavantaṃ vadāmi bhotiñca,
suṇātha vacanaṃ mama;
Nāyaṃ bhāro bhāramato,
ahu mayhaṃ kudācanaṃ.

Taṃ maṃ upaṭṭhitaṃ santaṃ,
mātāpitusukhāvahaṃ;
Nando ajjhāvaraṃ katvā,
upaṭṭhānāya yācati.

Yo ve icchati kāmena,
santānaṃ brahmacārinaṃ;
Nandaṃ vo varatha eko,
kaṃ nando upatiṭṭhatu”.

“Tayā tāta anuññātā,
soṇa taṃ nissitā mayaṃ;
Upaghātuṃ labhe nandaṃ,
muddhani brahmacārinaṃ.

Assatthasseva taruṇaṃ,
pavāḷaṃ māluteritaṃ;
Cirassaṃ nandaṃ disvāna,
hadayaṃ me pavedhati.

Yadā suttāpi supine,
nandaṃ passāmi āgataṃ;
Udaggā sumanā homi,
nando no āgato ayaṃ.

Yadā ca paṭibujjhitvā,
nandaṃ passāmi nāgataṃ;
Bhiyyo āvisatī soko,
domanassañcanappakaṃ.

Sāhaṃ ajja cirassampi,
nandaṃ passāmi āgataṃ;
Bhattucca mayhañca piyo,
nando no pāvisī gharaṃ.

Pitupi nando suppiyo,
Yaṃ nando nappavase gharā;
Labhatū tāta nando taṃ,
Maṃ nando upatiṭṭhatu”.

“Anukampikā patiṭṭhā ca,
pubbe rasadadī ca no;
Maggo saggassa lokassa,
mātā taṃ varate ise.

Pubbe rasadadī gottī,
mātā puññūpasaṃhitā;
Maggo saggassa lokassa,
mātā taṃ varate ise”.

“Ākaṅkhamānā puttaphalaṃ,
devatāya namassati;
Nakkhattāni ca pucchati,
utusaṃvaccharāni ca.

Tassā utumhi nhātāya,
hoti gabbhassa vokkamo;
Tena dohaḷinī hoti,
suhadā tena vuccati.

Saṃvaccharaṃ vā ūnaṃ vā,
pariharitvā vijāyati;
Tena sā janayantīti,
janetti tena vuccati.

Thanakhīrena gītena,
aṅgapāvuraṇena ca;
Rodantaṃ puttaṃ toseti,
tosentī tena vuccati.

Tato vātātape ghore,
mamaṃ katvā udikkhati;
Dārakaṃ appajānantaṃ,
posentī tena vuccati.

Yañca mātudhanaṃ hoti,
yañca hoti pituddhanaṃ;
Ubhayampetassa gopeti,
api puttassa no siyā.

Evaṃ putta aduṃ putta,
iti mātā vihaññati;
Pamattaṃ paradāresu,
nisīthe pattayobbane;
Sāyaṃ puttaṃ anāyantaṃ,
iti mātā vihaññati.

Evaṃ kicchā bhato poso,
mātu aparicārako;
Mātari micchā caritvāna,
nirayaṃ sopapajjati.

Evaṃ kicchā bhato poso,
pitu aparicārako;
Pitari micchā caritvāna,
nirayaṃ sopapajjati.

Dhanāpi dhanakāmānaṃ,
Nassati iti me sutaṃ;
Mātaraṃ aparicaritvāna,
Kicchaṃ vā so nigacchati.

Dhanāpi dhanakāmānaṃ,
Nassati iti me sutaṃ;
Pitaraṃ aparicaritvāna,
Kicchaṃ vā so nigacchati.

Ānando ca pamodo ca,
sadā hasitakīḷitaṃ;
Mātaraṃ paricaritvāna,
labbhametaṃ vijānato.

Ānando ca pamodo ca,
sadā hasitakīḷitaṃ;
Pitaraṃ paricaritvāna,
labbhametaṃ vijānato.

Dānañca piyavācā ca,
atthacariyā ca yā idha;
Samānattatā ca dhammesu,
tattha tattha yathārahaṃ;
Ete kho saṅgahā loke,
rathassāṇīva yāyato.

Ete ca saṅgahā nāssu,
na mātā puttakāraṇā;
Labhetha mānaṃ pūjaṃ vā,
pitā vā puttakāraṇā.

Yasmā ca saṅgahā ete,
sammapekkhanti paṇḍitā;
Tasmā mahattaṃ papponti,
pāsaṃsā ca bhavanti te.

Brahmāti mātāpitaro,
pubbācariyāti vuccare;
Āhuneyyā ca puttānaṃ,
pajāya anukampakā.

Tasmā hi ne namasseyya,
sakkareyya ca paṇḍito;
Annena atho pānena,
vatthena sayanena ca;
Ucchādanena nhāpanena,
pādānaṃ dhovanena ca.

Tāya naṃ pāricariyāya,
Mātāpitūsu paṇḍitā;
Idheva naṃ pasaṃsanti,
_Pecca sagge pamodatī”ti. _

Soṇanandajātakaṃ dutiyaṃ.

Sattatinipātaṃ niṭṭhitaṃ.

Tassuddānaṃ

Atha sattatimamhi nipātavare,
Sabhāvantu kusāvatirājavaro;
Atha soṇasunandavaro ca puna,
Abhivāsitasattatimamhi suteti.